VOAL

VOAL

Zhduket ish-spiuni britanik që zbuloi “aferën seksuale” të Trumpit

January 12, 2017
blank

Komentet

blank

Më 27 maj 1564 u nda nga jeta John Calvini, reformues i madh i krishterimit evropian, pararendës i kapitalizmit

VOAL – Në gjysmën e parë të shekullit të gjashtëmbëdhjetë datojnë reformuesit më të mëdhenj të krishterimit evroan: John Calvin (Gjon Kalvin) dhe Martin Luter.

Calvini, megjithatë, ndryshe nga Luteri, donte krijimin e legjislaturës së një shoqërie të kapitalizmit të egër, ndërkohë që Luteri ishte i kufizuar për të marrë parasysh aktivitetin tregtar të borgjezisë si një aspekt të shoqërisë feudale që nevojitet për t’i dhënë më shumë hapësirë, por gjithmonë brenda kufijve të feudalizmit.

I lindur më 10 korrik 1509 në Noyon (Francë) Calvini shpejt u largua nga Kisha në mënyrë të vendosur, i bindur se lumturia e përjetshme është e destinuar për disa të zgjedhur dhe që jepet vetëm me anë të hirit të Perëndisë. Ai ishte gjithashtu i bindur se pas vdekjes, fati i shkuarjes në qiell ose në ferr ishte tashmë i paracaktuar. Ithtarët e tij gjithmonë kanë qenë të kufizuar për të shpenzuar jetën e tyre duke punuar, duke pritur një shenjë hyjnore.

Sipas mendimit të Calvinit, puna ishte e barasvlershme me lëvdatat ndaj Perëndisë. Calvini e shikonte punën si mënyrë për të lavdëruar Perëndinë dhe për të shprehur dukshëm në qëndrueshmërinë e besimit dhe bazimit të saj në hiret hyjnore. Vetëm nëse varen nga e mira e përbashkët, pasurimi dhe fitimi pasues konsideroheshin të drejta. Në këtë kuptim, Calvini konsiderohet pararendës i kapitalizmit. Puritanët e Evropës veriore ishin dishepujt e parë të Calvinit, për të ndjekur shembullin e diktuar nga teologu francez, duke përdorur një mënyrë jetese të drejtuar me kujdes, seriozitet, moderim dhe të bazuar vetëm në punë.

Edhe ekonomisti gjerman dhe sociologu Max Weber në librin e tij “Etika Protestante dhe Shpirti i Kapitalizmit” shpesh flet për marrëdhënien midis fitimit dhe kalvinizmit. Puna prodhuese sipas Calvinit, u bë një formë e lutjes, një ofertë për Zotin ndaj pasigurive të tyre. Por edhe sipas teologut dhe humanistit ishte e drejtë për të dalluar fajdet, me të cilat ata e shtypin dhe e vidhnin të varfërin, nga kredia, interesi dhe investimet produktive. Sipas Calvinit, edhe vetë feja u konsiderua gjithashtu parimi i vetëqeverisjes në sjelljen e përditshme.

John Calvini vdiq në Gjenevë më 27 maj 1564./Elida Buçpapaj

blank

Harry dhe Meghan ndiqen me makinë, incidenti “gati katastrofal”

RFE/RL

Princi britanik, Harry, bashkëshortja e tij, Meghan dhe nëna e saj, u përfshin në një “ndjekje me makinë gati katastrofale”, pretendoi zëdhënësi i çiftit. Në këtë ndjekje ishin përfshirë edhe paparaci.

Incidenti ka ndodhur pasi Duka dhe Dukesha e Suseksit kishin marrë pjesë në një ceremoni çmimesh në Nju Jork të martën.

Në deklaratën, zëdhënësi i çiftit, tha se “ndjekja me makinë” zgjati mbi dy orë. Ai shtoi se ngjarja për pak sa nuk përfundoi në aksident trafiku.

Policia e Nju Jorkut konfirmoi se ka ndodhur një incident dhe tha se një numër fotografësh “vështirësuan transportin [e Harryt dhe Meghanit]”.

Asnjë lëndim apo arrestim nuk është raportuar. Pallati Buckingham nuk ka komentuar ende.

Ka pasur pretendime se në ndjekje janë përfshirë disa makina dhe se kjo ka shtyrë që ato të lëviznin me shpejtësi të madhe, duke shkelur rregullat e trafikut.

Harry, Meghan, dhe Doria Ragland – nëna e Meghan – kanë tentuar të fshiheshin nga paparacit, duke shkuar në stacionin policor në Manhatan.

Më pas, Harry dhe Meghan kanë planifikuar që të largoheshin nga stacioni policor me një taksi, por fotografët i kanë parë dhe ata janë futur sërish në makinat e tyre.

Po ashtu ka pretendime se as prezenca e zyrtarëve policorë nuk e ka ndaluar ndjekjen me makinë. Çifti përdor sigurim privat gjatë qëndrimit në SHBA.

“Përderisa të qenit figurë publike vjen me një interes të shtuar të publikut, të qenit figurë publike asnjëherë nuk duhet të rrezikojë sigurinë e dikujt”, tha zëdhënësi i çiftit.

Nëna e princit Harry, princesha Diana, vdiq më 1997 gjatë një aksidenti me makinë në Paris, pasi makina me të cilën po udhëtonte u ndoq nga fotografët.

Gjatë një interviste për dokumentarin e realizuar nga BBC kushtuar princeshës Diana, princi Harry iu referua paparacëve si “tufë qensh” që vazhdimisht ndiqnin nënën e tij.

“Çdo herë që ajo dilte, kishte një tufë njerëzish që e prisnin”, kishte deklaruar ai. “Dua të them, një tufë qensh e ndiqnin atë, e ngacmonin, e ofendonin, tentonin që të bënin që ajo të reagonte në mënyrë që ta fotografonin atë të zemëruar”.

Princi Harry hoqi dorë nga detyrat e tij mbretërore dhe u shpërngul në SHBA më 2020. Vendimi i tij për t’u larguar nga Britania u nxit pjesërisht për shkak të ngacmimeve që përjetoi nga tabloidet britanike.

blank

Heronjtë e Spaçit/Dervish Bejko refuzoi të nënshkruante pranimin e akuzës

 

Dervish Enver Bejko, u lind më 15.5.1946 në Starovë të Pogradecit. Ai është njëri nga të pushkatuarit në revoltën e Spaçit në moshën 27 vjeçare. Regjimi e konsideronte familje të pasur dhe e cilësonte kulak. Ishte dënuar kur ishte 25 vjeç, për akuzë të pakryer, por të dyshuar.

Dënimi i parë

U arrestua më 19.8.1971. U përfshi në një proces me Fadil Dushkun nga Elbasani, i cili u ridënua në revoltën e Spaçit dhe vdiq në Repartin nr.321 Burrel gjatë vuajtjes së dënimit. U akuzua se kishte bërë përgatitje për arratisje në bazë të nenit 64 në kombinim me nenin 10 e 12 të Kodit Penal. Gjykata arsyetonte se në gusht 1971 të dy shokët ishin takuar e biseduar për t’u arratisur. Të dy shkuan në Korçë dhe fjetën në shtëpinë e shokut të tyre Niko Polena. Këtu vendosën të arratisen nga fshati Bozhigrad. Pastaj ndryshuan mendje për t’u arratisur nga Dardha. Do njoftoheshin kur të niseshin nga Niko. Të dy u kthyen në Elbasan në pritje të lajmit, por sa mbërritën u arrestuan. Niko dhe Rexhep Mustafai kishin dëshmuar në gjykatë.

Gjykata e Rrethit Elbasan, e drejtuar nga Abaz Xhepaj, me pjesëmarrjen e ndihmësprokurorit Neim Hasani me vendimin nr.124, datë 19.11.1971, e deklaroi fajtor dhe e dënoi me 12 vjet heqje lirie. Fadili u dënua me 10 vjet. Nuk iu konfiskua pasuria se nuk kishin. U la në fuqi me vendimin nr.1187, datë 11.12.1971 të Kolegjit Penal të Gjykatës së Lartë.

Dënimi me vdekje në revoltë

Dervishi ishte në grupin e parë të të dënuarve në revoltën e Spaçit. Vendimi për izolimin e tij në dhomat e paraburgimit në Rrëshen u mor më 22.5.1973 nga hetuesi Pelivan Luçi, me miratimin e prokurorit të rrethit, Zef Deda. Midis të tjerash thuhej: “Ka marrë pjesë në një organizatë kundër pushtetit popullor, e cila ka patur për qëllim kryerjen e krimeve të sabotimit të ekonomisë socialiste dhe të agjitacionit e propagandës armiqësore që ka synuar në minimin dhe dobësimin e pushtetit popullor, vepra të parashikuara si krime nga nenet 76 në kombinim me nenet 72 dhe 73/2 të Kodit Penal”. Dervishi refuzoi të merrte akuzën dhe as ta nënshkruajë këtë veprim.

Më 23.5.1973 hetuesi Pelivan Luçi në Spaç mori dy vendime për marrjen të pandehur, duke cituar edhe nenet përkatëse. Në vendimin tjetër thuhej: Në datën 23.5.1973 rreth orës 6.30, kur të gjithë të dënuarve iu bë thirrje për t’iu bindur urdhrave në vendosje të rendit në repart, kundërshton dhe me dru e hekur në dorë tenton të godasë përfaqësuesit e pushtetit të ngarkuar për parandalimin e revoltës së organizuar në data 21-22 maj 1973.

Edhe këto dokumente Bejko refuzon t’i nënshkruajë se mori dijeni. Hetuesia e tij bëhet me të shpejtë, por mban thellësisht qëndrim mohues dhe as përmend emra të tjerë. Midis të tjerash thotë: “Akuzën që më bëni nuk e pranoj. Unë nuk kam parë asgjë. Di të them vetëm këto gjëra: në mëngjesin e datës 21.5.1973 kur jemi ngritur nga gjumi, pashë në oborrin para apartamentit të banorëve ishin grumbulluar shumë të burgosur ku në mes të tyre kishin vënë komisarin e repartit dhe oficerin e rojës të quajturin Ali dhe nënoficerin e të burgosurve Xhevdet Nallbani dhe disa nënoficerë të tjerë”.

Deri në fund, Dervish Bejko nuk pranoi të implikonte njeri tjetër që kish marrë pjesë në revoltë./Kujto.al

blank

Sana Marin jep divorcin pasi humbi zgjedhjet dhe jep dorëheqjen si kryetare partie

Më pak se një muaj pasi Sanna Marin dha dorëheqjen nga udhëheqja e socialdemokratëve, ish-kryeministrja e Finlandës njoftoi se po ndahet nga bashkëshorti i saj Markus Räikkönen pas 19 vitesh së bashku.

Marin dhe burri i saj, të dy 37 vjeç, kanë një vajzë pesëvjeçare, Emma Amalia Marin, dhe u martuan tre vjet më parë në gusht 2020.

Çifti i krijuar që në moshën 18-vjeçare, ka bërë të ditur sot se kanë bërë kërkesë për divorc.

blank

“Jemi mirënjohës për 19 vitet që kaluam së bashku dhe për vajzën tonë të dashur”, ka shkruar Marin në një postim në Instagram.

“Ne jemi ende miqtë më të mirë, pranë njëri-tjetrit dhe prindërve tanë të dashur. Ne ende do të kalojmë kohë me njëri-tjetrin. Shpresojmë se do ta respektoni privatësinë tonë. Nuk do të bëjmë komente të tjera”, shtoi ai.

Kujtojmë se emri i Marin u përfshi në një sërë skandalesh në lidhje me festat e ‘egra’ në të cilat ajo shkonte gjatë detyrës si kryeministre.

Skandalet

blank

Kujtojmë se gushtin e kaluar, videot që qarkulluan në internet shfaqnin Sana Marin duke u argëtuar shumë me miqtë e saj, duke shkaktuar reagime të shumta.

Për përdorimin e drogës në atë kohë kishte folur edhe opozita.

Në video, politikania e re shihet duke kërcyer dhe lëkundur në humor me shoqëruesit e saj.

Është komentuar edhe paraqitja e saj në festivalin Flow në Helsinki.

Politikania e re ishte e veshur me një fustan paksa mbi gju, i zbukuruar me temina dhe i lidhur në bel me një rrip të ngushtë lëkure. Look-u u shoqërua me çizme të zeza, një çantë të vogël zarf dhe syze dielli.

Gazeta Shqiptare 

blank

Më 27 prill 1822 lindi presidenti i 18 amerikan Ulysses S. Grant

VOAL- Ulysses Simpson Grant, emri i vërtetë i të cilit është Hiram Ulysses Grant, lindi më 27 prill 1822 në Point Pleasant, Ohio, rreth dyzet kilometra larg nga Cincinnati, djali i një tregtari lëkurësh. Ai u shpërngul me pjesën tjetër të familjes së tij në fshatin Georgetown dhe jetoi këtu deri në moshën shtatëmbëdhjetë vjeç.

Nëpërmjet mbështetjes së përfaqësuesit vendas në Kongres, ai mund të anëtarësohet në Akademinë Ushtarake West Point. I regjistruar, për shkak të një gabimi, me emrin e Ulysses Simpson Grant, ai zgjedh ta mbajë këtë emër për gjithë jetën.

Ndërhyrja ushtarake në Meksikë

I diplomuar më 1843, edhe pse jo veçanërisht i mirë në asnjë lëndë, ai u caktua në Regjimentin e 4-të të Këmbësorisë, me gradën toger, në Misuri. Më pas ai iu përkushtua shërbimit ushtarak, të cilin e kreu në Meksikë. Më 1846, shpërtheu lufta midis Shteteve të Bashkuara dhe Meksikës. Grant punon nën gjeneralin Zachary Taylor si oficer transporti dhe furnizimi përgjatë kufirit të Rio Grande. Merr pjesë në Betejën e Resaca de las Palmas dhe drejton një kompani në sulmin në Palo Alto.

Protagonist i betejës së Monterrey-t, gjatë së cilës arrin të marrë vetë një ngarkesë me municion, ai është aktiv edhe në rrethimin e qytetit të Meksikos, në të cilin synon betejat e armikut me një obus të vendosur në kambanoren e një kishe.

Thënie e Ulysses S. Grant: Në çdo betejë vjen një kohë kur të dyja palët e konsiderojnë veten të mundur. Prandaj fiton kushdo që vazhdon të sulmojë.

Kthimi në atdhe

Pasi u kthye në Shtetet e Bashkuara, më 22 gusht 1848, ai martohet me Julia Boggs Dent, një vajzë katër vjet më e vogël se ai (e cila do t’i japë katër fëmijë: Frederick Dent, Ulysses Simpson junior, Ellen Wrenshall dhe Jesse Root).

Pasi mori gradën e kapitenit, ai u transferua në Nju Jork dhe prej andej u transferua në Michigan, përpara se të caktohej përgjithmonë në Fort Humboldt, Kaliforni. Këtu, megjithatë, ai ndjen largësinë nga familja e tij. Për të ngushëlluar veten, ai fillon të pijë alkool. Më 31 korrik 1854, megjithatë, ai zgjodhi të jepte dorëheqjen nga ushtria.

Pas karrierës ushtarake

Në vitet në vijim Ulysses S. Grant bëhet pronar i një ferme, përpara se të ndërmerr punë të ndryshme. Ai punoi si agjent imobiliar në Misuri dhe u punësua në një dyqan si shitës, për të punuar më pas së bashku me të atin në Illinois në tregtinë e lëkurës.

Pasi u përpoq të kthehej në ushtri, por pa fat, pas fillimit të Luftës Civile Amerikane ai organizon një kompani prej rreth njëqind burrash me të cilën arrin në Springfield, kryeqyteti i Illinois. Këtu ai shpallet nga guvernatori republikan Richard Yates, kolonel i Batalionit të 21-të Vullnetar të Këmbësorisë.

Ai u gradua më vonë në gjeneral brigade të vullnetarëve dhe mori përgjegjësinë e distriktit juglindor të Misurit.

Si komandant suprem i ushtrisë, gjatë administrimit të Presidentit Andrew Johnson, i cili pasoi Lincoln pas vrasjes së tij, Grant e gjeti veten të përfshirë në luftën politike midis presidentit – i cili donte të ndiqte linjën politike pajtuese të Linkolnit – dhe shumicës radikale republikane në Kongres, e cila do të kishte dashur masa të rënda dhe represive kundër shteteve të Jugut.

Duke udhëhequr kombin

Më 1868 ai u zgjodh nga Partia Republikane si kandidat për presidencën. Grant bëhet kështu presidenti i tetëmbëdhjetë i Shteteve të Bashkuara, duke pasuar Andrew Johnson. Gjatë dy mandateve të tij (ai qëndroi në detyrë nga 4 mars 1869 deri më 3 mars 1877) ai u tregua disi i bindur ndaj Kongresit, duke iu referuar – konkretisht – politikave të tij në lidhje me shtetet jugore.

E ashtuquajtura Epoka e Rindërtimit përfaqëson ngjarjen më të rëndësishme të presidencës së Ulysses S. Grant. Ky është riorganizimi i shteteve jugore, në të cilat afrikano-amerikanët janë të detyruar të pësojnë shkelje të të drejtave dhe lirive civile për shkak jo vetëm të ligjeve të shtetit vendas, por edhe të veprimit të organizatave sekrete paraushtarake, mes të cilave është edhe Ku Klux Klan.

Grant, me synimin për t’i dhënë fund kësaj situate, imponon pushtimin ushtarak të të gjitha shteteve jugore, me synimin për të lehtësuar respektimin e të drejtave civile ndaj afrikano-amerikanëve dhe, në të njëjtën kohë, për të riorganizuar Partinë Republikane në Jug. Në fakt, qeveria e shteteve jugore është prerogativë e qeverive pro-republikane, dhe mes tyre nuk mungojnë politikanë afrikano-amerikanë si Hiram Rhodes Revels. Megjithatë, në disa raste këto qeveri rezultojnë të jenë të korruptuara ose joefikase, me efekt përkeqësimin e popullatës lokale dhe favorizimin e rikthimit të administratave demokratike.

Ulysses S. Grant dhe e drejta e votës

Më 3 shkurt 1870, Grant ratifikoi Amendamentin e Pesëmbëdhjetë të Kushtetutës së SHBA, përmes të cilit e drejta e votës u garantohej të gjithë qytetarëve amerikanë, pavarësisht nga besimet e tyre fetare, raca apo lëkura e tyre. Në muajt në vijim ai dekreton shpërbërjen e Ku ​​Klux Klan, e cila është e ndaluar dhe e konsideruar, që nga ai moment, një organizatë terroriste në të gjitha aspektet, e cila vepron jashtë ligjit dhe kundër së cilës mund të ndërhyhet me forcë.

Gjatë administratës së tij, Presidenti Grant ndihmon në riorganizimin e sistemit federal administrativ dhe burokratik. Në vitin 1870 lindi Ministria e Drejtësisë dhe Prokuroria e Shtetit, ndërsa nja dy vjet më vonë u krijua Ministria e Postës.

Më 1 mars 1875, Grant nënshkroi Aktin për të Drejtat Civile, i cili e bënte të paligjshëm diskriminimin racor në vende publike, të dënuar me gjobë monetare ose me burgim (ky ligj, megjithatë, u shfuqizua në 1883 nga Gjykata e Lartë e Shteteve të Bashkuara).

Thënie e Ulysses S. Grant: Miku në fatkeqësinë time është ai që dua gjithnjë e më shumë. Mund t’u besoj më shumë atyre që kanë ndihmuar në zbutjen e errësirës së orëve të mia të errëta, atyre që janë gati të shijojnë rrezet e diellit të prosperitetit tim me mua.

Vitet e fundit

Pas mandatit të dytë presidencial, Grant udhëton nëpër botë me familjen e tij për disa vjet, duke inauguruar bibliotekën e parë komunale falas në qytetin e Sunderland, në Angli. Në 1879 ai u thirr nga gjykata perandorake në Pekin, e cila i kërkoi të arbitronte çështjen në lidhje me aneksimin e ishujve Ryukiu, një territor degë kineze, nga Japonia. Ulysses S. Grant diskuton në favor të qeverisë japoneze.

Një vit më pas ai u përpoq të merrte një mandat të tretë presidencial: pasi fitoi shumicën relative të votave në raundin e parë të zgjedhjeve paraprake të Partisë Republikane, ai u mund nga James A. Garfield.

Thënie e Ulysses S. Grant: Puna nuk çnderon asnjë njeri, por njerëzit herë pas here e çnderojnë punën.

Më 1883 u zgjodh kryetar i Shoqatës Kombëtare të Pushkës. Ulysses Simpson Grant vdiq më 23 korrik 1885 në Wilton, Nju Jork, në moshën gjashtëdhjetë e tre vjeçare, për shkak të kancerit të fytit dhe në kushte të pasigurta ekonomike./Elida Buçpapaj

blank

Më 27 prill 1820 lindi Herbert Spencer, filozof anglez dhe një teoricien politik i famshëm

Herbert Spencer (shqip: Herbert Spenser) (27 prill 1820 – 8 dhjetor 1903) ishte një filozof anglez dhe një teoricien politik i famshëm; me një njohje pothuaj enciklopedike që i mundësonte të shkruante mbi tema si qeverisja, etika, edukimi, ekonomia, sociologjia, biologjia, psikologjia dhe antropologjia.

Spenceri ngriti disa nga idetë mbi konceptin “evolucion” të cilat mëpastaj u morrën nga Charles Darwin dhe u zhvilluan më tej në kornizën biologjike.

Nga idetë politike Spenceri ishte një liberal i shekullit të 19-të (liberal klasik), i ngjashëm me libertarianët e sotëm. Kundërshtonte ndërhyrjen e çfarëdollojshme të qeverisë në punët private dhe dha argumenta thelpësore që përdoren ende edhe sot e kësaj dite. Herbert Spencer është i famshëm për idetë e tija individualiste dhe për refuzimin e çdo lloj kolektivizimi. Spenceri këmbngulte për një qasje humane dhe etike ndaj problemeve dhe zhvillimeve shoqërore, e cila qasje e ndalonte dominancën dhe agresionin drejt grupeve apo individëve më të dobët, pavarësisht se mund të tregohej se në afatgjatë një sjellje e tillë mund të kishte efekte të mira.

Herbert Spenceri është quajtur “Libertariani i parë” (The First Lbertarian), Sciabarra (1999).

Biografia

Herbert Spencer u lind më 27 prill 1820 në Derby, Angli.

Idetë

Idetë e Herbert Spencerit u shtruan së pari në artikuj revistash dhe u botuan në një seri librash të cilët ai i rishkruajti dhe rishikoi në mënyrë të vazhdueshme.

Spencer vendosi në qendër të filozofisë së vet një konceptim organik të evolucionit me origjinë biologjike. Si shumë racionalistë të tjerë të viteve 1800-të, përqafon të gjithë kompleksin e njohurisë njerëzore, nga shkencat natyrore tek etika. Teorinë e evolucionit e përdor për të rindërtuar sistemin e një shoqërie natyrore me kufijë natyrorë mes ekonomisë dhe politikës.

Nga një homegjeneitet jokoherent, mbërrihet në heterogjeneitet hoherent. Nga biologjia kalohet tek psikologjia, tek sociologjia dhe tek etika: natyra avancon sipas një linje të drejtë nga energjia tek jeta, nga jeta tek mendja, nga mendja tek shoqëria, nga shoqëria tek qytetërimi dhe tek qytetërime edhe më të përdalluara (diferencuara) dhe të integruara.

Ky konceptim, në terma shoqërorë, do të thotë se një shoqëri që bëhet gjithnjë e më komplekse ka më pak nevojë për Shtetin. Me rritjen e industrializmit një pjesë gjithnjë e më e madhe i lihet inciativës private – ndërsa janë shoqëritë e militarizuara që mbeten me ndërhyrje të përhapura shtetërore.

Pjesa më e madhe e legjislacionit është i keq sepse korrupton perfeksionin që natyra priret të prodhojë nëpërmjet mekanizmave selektues natyrorë, si për shembull: eksperienca, tradita etj.

Social Statics (1850) ishte libri i tij i parë dhe bënte një portretizim utopik të shoqërisë. Ai argumentonte se shoqëria njerëzore ështe e drejtuar nga ligje natyrore fikse, dhe se qeveria duhet ta kufizonte veprimtarinë e saj në forcimin e këtyre ligjeve natyrore. Ai theksoi nevojën e shoqërisë që të vetrregullohej në varësi të ambientit material dhe deklaroi një princip libertarian të “lirisë së barabartë” për çdo individ.

Evolucioni

Në vitin 1852 Herbert Spencer botoi një artikull të rëndësishëm ku artikulohej ideja e evolucionit biologjik. Artikulli pati një ndikim të madh mbi Charles Darwin-in dhe mbi teorinë e tij të evolucionit e cila u shfaq në vitin 1859. Tek vepra “he development hypothesis ai sulmoi “kreacionizmin-special” dhe proklamoi një model evolucionar të botës natyrore, bazuar mbi një proces të vazhdueshëm ndryshimesh të vogla. Libri i dytë i tij, The Principles of Psychology (1855) argumentonte se mendjy njerëzore ishte produkt i evolucionit organik të prodhuar nga ambienti dhe stimujt rrethues. Ai u sulmua për ateizmin dhe materializmin e tij.

Edukimi

Esetë e tij mbi edukimi,n Education: Intellectual, Moral and Physical (1861), përqeshin praktikën e mësimit me ngut, dominancën e latinishtesh dhe greqshtes në klasat më të larta të shkollës dhe vëmendjen e tepruar ndaj historive me mbretër dhe me mbretëresha. Spencer-i në të kundërt rekomandoi një program “vet-zhvillimi”, bazuar mbi zgjidhje problemesh, gjeometri empirike, ushtrim të shëndetshëm, vizatim nga vëzhgimi, dhe shkencat natyrore. Ai tha se fëmijët duhet të mësohen dhe disiplinohen, jo nga grada artificiale dhe nga ndëshkime por duke pranuar pasojat e veprimeve të tyre.

Filozofia

Etika dhe sociologjia

Spenseri shumë shpesh përmendet së bashku me Kontin, në radhën e sociologëve që ndikuan në zhvillimin e sociologjisë.

Herbert Spencer-i ishte një ndër kontribuesit më të hershëm të filozofisë se idetë evolutive aplikohen edhe mbi njerëzit dhe shoqëritë. Spenceri i zhvilloi idetë e tij përpara Darvinit, dhe darvinizmi shoqëror i konceptuar nga ai merrej vetëm me përmirësimin progresiv dhe të vetvetishëm të shoqërisë njerëzore, sikundër ndodh në botën natyrore. Versioni individualist spencerian i darvinizmit shoqëror nuk ka asgjë të përbashkët me format e kolektivizuara të “darvinizmit shoqëror” që promovonin dhe realizonin luftë dhe vrasje mes racave, sikundër predikonin nacional socialistët gjermanë (nazistët). Studiuesit Root (2008) dhe Leonard (2009) nëpërmjet studimeve të tyre, demonstrojnë se H. Spenceri nuk e mbështeti verisonin gjerman të “darvinizmi shoqëror”, dhe për më tepër nuk ishte përgjegjës për shtrembërimet që iu bënë konceptit. Wikipedia

blank

Më 24 prill 1933 u nda nga jeta Baroni Franc Nopça, albanolog i shquar hungarez

Franz Baron Nopcsa von Felsöszilvás, (1877 – 1933), është një prej studiuesve më të spikatur të kohës. Ai ka lindur në një familje aristokratike hungareze më 3 maj 1877 në çifligun familjar të Saçal-it, afër Haceg-it të Transilvanisë. Me rekomandimin e ungjit dhe kumbarit të tij, Franc von Nopça, kryemjeshtër i oborrit të Mbretëreshës Elisabeta të Austrisë, Nopça ka mbaruar maturën në liceun vjenez Maria-Theresianum. Ngjarja vendimtare nga rinia e tij ndodhi në vitin 1895 gjatë një ekskursioni në Sentpeterfalva (Szentpéterfalva). Aty ai dhe motra e tij zbuluan mbeturinat e kockave fosile të një dinosauri, të cilat ai ia dërgoi Profesorit Eduard Sys (Edward Suess), një gjeologu and paleontologu vjenez. Nga viti i maturës, 1897, deri në vitin 1903, Nopça studioi pranë Sys-it në Universitetin e Vjenës, i cili në atë kohë u shqua për studimet paleontologjike.

Jeta studimore

  • Sipas Robert Elsie-t, Nopça shumë shpejt u bë vetë një studiues me nam në fushën e paleontologjisë. Më datën 21 qershor 1899, që në moshën njëzetedy, ai mbajti ligjeratën e parë pranë Akademisë së Shkencave në Vjenë me titullin Dinosaurierreste in Siebenbürgen (Mbeturina të dinosaurve në Transylvani), e cila kishte një jehonë të madhe. Nopça shquhet si themeluesi i paleofiziologjisë, para se gjithash me studimet e tij të njohur edhe jashtë Austrisë për zvarraniq fosilikë. Veçanërisht e njohura ishin hipotezat të tij per ‘running proavis’, për gjakngrohtësinë e pterosaurëve dhe për rëndësinë e disa proceseve endokrine të cilat, sipas tij, kishin një ndikim të veçantë mbi evolucionin dhe mbi vdekjen e dinosaurve. Nuk u pranuan të gjitha teoritë e tij pa kundërshtim, por ato frymëzuan shumë diskutimin në fushën e paleontologjisë. Po kaq i rëndësishëm ishte ndihmesa e Nopçës në fushën e gjeologjisë, për shembull mbi strukturat tektonike të malësive të Ballkanit perëndimor, ku ai mbrojti disa teori guximtare.
  • Në vitet e mëvonshme Nopça u bë i njohur gjithashtu si një ndër albanologët kryesorë të kohës së tij. Botimet e tij albanologjike nga vitet 1907 deri në 1932 u përqëndruan kryesisht në fushat e mëposhtme: parahistoria dhe historia e lashtë, etnologjia, gjeografia, historia e re dhe e drejta zakonore shqiptare, d.m.th. kanuni. Librat e tij të hershme si Das katholische Nordalbanien (Shqipëria e Veriut katolike, Budapesht 1907), Aus Šala und Klementi (Nga Shala dhe Kelmendi, Sarajevë 1910) und Haus und Hausrat im katholischen Nordalbanien (Shtëpi dhe orendi në Shqipërinë e Veriut katolike, Sarajevë 1912) si dhe Beiträge zur Vorgeschichte und Ethnologie Nordalbaniens (Ndihmesa për parahistorinë dhe etnologjinë e Shqipërisë së Veriut, Sarajevë 1912) përmbajnë vëzhgime të shumta, me gjithë se materiali nuk eshtë i sistematizuar mirë. Më vonë, kur nuk udhëtoi më në Ballkan dhe kur kishte qetësi më shumë, u botuan vepra më monumentale shkencore. Më të njohura ndër të janë: Bauten, Trachten und Geräte Nordalbaniens (Ndërtime, veshje dhe vegla të Shqipërisë së Veriut, Berlin & Laipcig 1925) dhe para se gjithash, monografia themelore prej 620-faqesh Geologie und Geographie Nordalbaniens (Gjeologjia dhe Gjeografia e Shqipërisë së Veriut, Öhrlingen 1932), e cila shquhet si kryevepra e botimeve albanologjike që dolën gjatë jetës së tij.

Vepra

Lista e botimeve të Nopçës përmban më shumë se 186 tituj, kryesisht nga fushat e paleontologjisë, të gjeologjisë dhe të albanologjisë. 54 botime janë për Shqipërinë. Me vdekjen e parakohshme të Nopçës, shumë vepra të rëndësishme të tij ngelën të pabotuara. Trashëgimia shkencore nga fusha e paleontologjisë u dhurua Muzeut Britanik në Londër, kurse pjesa albanologjike u dha kolegut e tij, albanologut të njohur Profesor Norbert Jokl (1877-1942) në Vjenë. Në një letër me datën 24 prill 1933, d.m.th. në ditën e vdekjes, Nopça ia dha Norbert Jokl-it një listë dorëshkrimesh me kërkesë që ky i fundit të marrë kontakt me Paul Graf Teleki në Budapesht për të gjetur fonde për botimin e veprave të mbetura. Por fonde nuk u gjetën dhe pikërisht për këtë arsye, këto veprat e rëndësishme ngelën të pabotuara. Që prej vrasjes së Joklit në maj 1942, trashëgimia albanologjike e Nopçës ruhet në Kolekcionin e Dorëshkrimeve të Bibliotekës Kombëtare të Austrisë në Vjenë.

Nga trashëgimia e Nopçës duhet të përmenden në veçanti pesë dorëshkrime:

  • 1. Albanien: die Bergstämme Nordalbaniens und ihr Gewohnheitsrecht (Shqipëria, fiset e malësisë ë Veriut dhe e drejta e tyre zakonore), Ser. nov. 9392, një vepër prej 510 faqesh, një pjesë e madhe e së cilës u botua koha e fundit nga Fatos Baxhaku dhe Karl Kaser në librin: Die Stammesgesellschaften Nordalbaniens, Berichte und Forschungen österreichischer Konsuln und Gelehrter, 1861-1917 (Shoqëria fisnore e Shqipërisë së Veriut, raporte dhe puna shkencore e konsujve dhe të shkencëtarëve austriakë, 1861-1917, Vjenë-Këln-Vajmar 1996);
  • 2. Religiöse Anschauungen, Sitten und Gebräuche (Besimi, doke dhe zakone), Ser. nov. 9393, një vepër prej 242 faqesh për etnologjine shqiptare, nga e cila i mungojnë 58 faqet e para;
  • 3. Gedichte des Colez Marku, 1895-1932 (Poezia e Kolez Markut, 1895-1932), Ser. nov. 11912, një përmbledhje poetike gjermanisht në 110 faqe me 160 poezi jo shumë të mira;
  • 4. Dialektstudie, Fragment (Fragmenti i një studimi dialektologjik), Ser. nov. 11918, shënime për dialektin geg veriperëndimor në veri të Shkodrës në 36 faqe të formateve të ndryshme; dhe kryesorja:
  • 5. Kujtimet e Franc Nopçës me titullin Reisen in den Balkan (Udhëtime në Ballkan), Ser. nov. 9368, të cilat kam ndërmend të botoj së shpejti. Wikipedia
  • blank
blank

Më 23 prill 1990 një aksident i orkestruar nga UDB-ja ia mori jetën studentes 23 vjeçare Nurije Zekaj

Voal.ch – Kjo vajzë e bukur siç e shihni në foto është Nurije Zekaj.
Ajo është një nga shumë vajza e gra të Kosovës, emri i të cilave i janë bashkuar historisë së lavdishme të popullit të Kosovës.
Nurije Zekaj u lind më 11 mars të vitit 1967, në fshatin Raushiq të Pejës. Nurija ishte sdudente e vitit të tretë në Degën e Pedagogjisë së Fakultetit Filozofik të Prishtinës, ajo ishte anëtare e Parlamentit Rinor dhe njëra nga të rejat që iu bashkangjit  aksionit të madh gjithë popullor të Pajtimit të Gjaqeve.
Më 2 shkurt 1990 me nismën e Anton Çettës nisi në Kosovë aksioni atdhetar e humanitar i faljes së gjaqeve që mori përmasa të gjera, duke u përhapur anembanë vendit. Ky konsiderohet edhe si viti më i organizuar dhe më frytdhënës i kombit shqiptar që hyri në histori si vit i bashkimit e i pajtimit të popullit shqiptar kudo që jetonte, brenda trojeve etnike dhe mërgatë.
Edhe studentja Nurije Zekaj iu bashkua me gjithë energjitë e saj kësaj nisme kombëtare.
Por aktivizmi i vajzës u pre në mes pasi më 23 prill 1990 UDB-ja organizoi një aksident që i mori jetën aktivistes të re.
Nuhije Zekaj do të mbetet e paharruar në zemrat e popullit të Kosovës dhe shembull i rinisë së saj.
Qoftë i paharruar kujtimi!/Voal.ch
blank
blank

MARIUS DOBRESKU LINDI DHE U RRIT SË BASHKU ME ISMAIL KADARENË Nga Flamur Shabani

(Me rastin e 72 – vjetorit të lindjes së përkthyesit dhe mikut të Shqipërisë)
Në fillim të viteve ’70 fillova Fakultetin e Filologjisë në degën Gjuhë Shqipe dhe Letërsi. Pas muajit të parë, që e bëmë në stërvitje ushtarake, u kthyem në fakultet për ndjekjen e leksioneve. Midis nesh, në auditor u ulën dhe dy studentë të huaj, të cilët, që në pamje dukeshin që nuk ishin shqiptarë. Ata ishin rumunët Marius Dobresku dhe Filip Teodoresku, i cili, në fund të viteve ’90 punoi si ambasador në Shqipëri .
Unë pata fatin të isha në një grup me Marius Dobreskun dhe në një dhomë konvikti me të dy ata. Kishin kërkuar vetë të ishin në grupe të ndryshme, që ta mësonin më mirë gjuhën shqipe, në mungesë komunikimi me njëri-tjetrin.
Ishin vitet kur shteti ynë kërkonte të njihej sa më mirë në vendet e huaja, ndaj çoi studentë në vende të tjera, kryesisht të Lindjes, po edhe në Francë, që të përgatiste njohës të mirë të atyre gjuhëve për përkthyes e diplomatë në ato vende. Edhe tek ne erdhën shumë të huaj: nga Kina, Vietnami, Palestina, Siria, Japonia, Kongoja etj. Midis tyre edhe dy studentë nga Rumania, me të cilën na lidhte historia e shkuar e Rilindjes, por dhe e tashmja, sepse politika ishte thuajse e njëjtë. Pas vitit të parë banova në një dhomë me të dy rumunët, mbasi shqiptarët, me të cilët banonin më parë, mbaruan Fakultetin dhe u larguan.
Me rumunët lidha një miqësi vëllazërore, sepse ishin djem të afrueshëm dhe me kulturë. Mariusi rridhte nga një familje me baba revizor, kurse babai i Filipit kishte qenë mësues i dalë në pension.
Pasi mbaruan vitin e parë në Rumani për histori, u del e drejta e studimit për në Shqipëri, sepse edhe Rumania kërkonte specialistë të gjuhëve të huaja, sikurse Shqipëria, ndaj dërguan studentë në shumë vende të ashtuquajtura të Demokracive Popullore, midis të cilave dhe në Shqipëri.
Kur u vu në dijeni për studime në Shqipëri, familja e Mariusit ishte në dilemë, sepse flitej për një vend që nuk e njihnin. Fatmirësisht kishte ardhur një mik i babait që nga koha e Luftës, i cili pasi e mori vesh, i tha babait: “Trena të shpejtë rrallë kalojnë në jetë”. Nga ai çast babai vendosi ta niste për studime. Ministria e Jashtme kërkonte dokumente të përkthyera. Mariusi kërkoi dhe takoi një shqiptar, që jetonte në qytetin e tij, Brăila, ku kishte shumë të tillë, që nga vitet e paraluftës. Shqiptari i moshuar e priti me shumë dashuri dhe u gëzua që Mariusi do të studionte në Shqipëri. Ai ia përktheu dokumentet. Ky ishte kontakti i parë i tij me shqiptarët.
Pasi zbritën në Rinas, ku u pritën nga punonjës të ambasadës rumune, u vendosën në godinën nr.14 të qytetit Studenti. Erdhën në qershor dhe deri në shtator, për rreth tre – katër muaj bënë kurs për mësimin e gjuhës shqipe, kështu që në tetor, kur u kthyem edhe ne, ishin në gjendje të komunikonin me vështirësi e të përpiqeshin për të marrë leksione me shkurtime.
Mariusi ishte tip më i afrueshëm se Filipi. Atë e gjeje në grupe djemsh e vajzash, të cilët komunikonin me të, sikur të ishin njohur prej kohësh. Rrija në një bankë me Mariusin gjatë leksioneve, por edhe seminareve, se ishim në të njëjtin grup, ku ishin studentë “të zgjedhur”, kryesisht nga Tirana. Ishin në grupin tonë Arben Xoxa, Spiro Gjoni, Neptun Bajko ( futbollist i Partizanit ), Edi Moja ( ish-basketbollist i Kombëtares ), Roland Gjoza ( poet e shkrimtar ) etj., të gjithë nga Tirana, me pak përjashtime nga rrethet. Po edhe në grupet e tjera kishte studentë të shkëlqyer, si: Vangjush Saro, Shpresa Kapisyzi, Ymer Çiraku, Aleksandër Mita, Thodhori Karo ( alias Teodor Karaj ), Korab Hoxha etj.
Për ta njohur më mirë gjuhën shqipe, Mariusi shoqërohej me shqiptarë të çdo moshe. Pyeste shumë për çdo fjalë e shprehje që nuk e kuptonte – ende nuk kishte dalë fjalori i gjuhës shqipe – ndaj krijoi vetë një fjalor të mbajtur në fletore të trashë. I mësoi aq mirë fjalët shqipe, sa ndonjëherë edhe unë vihesha në vështirësi për shpjegimin e tyre dhe ai më korrigjonte.
Në seminare kishte kurajë për t’u përgjigjur dhe diskutimet e tij ishin të pjekura në përmbajtje. Shkrimin e kishte të bukur e të qartë, saqë për të studiuar unë merrja edhe fletoret e tij, ngaqë ishin marrë shkurt e ato më thelbësoret.
Mariusin e njihnin të gjithë në qytetin studenti. Kishte të njohur nga të gjitha godinat dhe fakultetet. Ata e takonin jo vetëm jashtë në rrugë, po një pjesë vinin edhe në dhomë. Arsyeja ishte jo vetëm natyra miqësore e shqiptarëve, por edhe afria e Mariusit me ta. Kjo edhe për shkak se Mariusi kishte marrë ca mësime violine në Rumani dhe i binte kitarës, të cilën e mbante në dhomë dhe këndonte herë pas here. Kishte zë të ëmbël e të intonuar. Në dhomë na vinin edhe dy djem të tjerë që i binin kitarës, siç ishin Gjergji Simo nga Erseka ( më vonë pjesëtar i grupit ” Na bashkoi kënga popullore”) dhe studenti i inxhinierisë së Ndërtimit nga Lushnja, Pëllumb Çela. Në njërën nga këto mbrëmje na ndodhi dhe një incident. Në kulmin e “ahengut”, kur dhoma kishte brenda 6-7 vetë, zv./sekretari i Partisë së Universitetit, i cili ishte student në Fakultetin e Filologjisë dhe banonte në godinën tonë, në të njëjtin kat me ne, hyn në ballkonin tonë nëpërmjet ballkonit të një dhome më përpara dhe vështron me shumë vështirësi, sepse ne i kishim bllokuar xhamat me batanije, që të mos dëgjohej zhurma jashtë, dhe shikon ata që i binin kitarës: Mariusin, Gjergjin dhe Pëllumbin dhe të nesërmen raporton në fakultet, se po këndoheshin këngë të huaja perëndimore. Ishte viti 1974, kur të gjithë ishin ngritur në këmbë kundër “shfaqjeve të huaja borgjezo-revizioniste”, kurse ne po i shfaqnim ato në zemër të qytetit Studenti. U bënë mbledhje të organizatave të rinisë në Degën e Historisë dhe të Gjeografisë, ku studionte Gjergji dhe në Degën e Inxhinierisë së ndërtimit, ku studionte Pëllumbi. Ishte rrezik përjashtimi i tyre nga fakultetet. Ndoshta ngaqë në dhomën tonë atë mbrëmje ishte dhe një komunist, shoku ynë i kursit, Bahri Myftari apo edhe prania e Mariusit si student i huaj mund të shkaktonte ndonjë incident diplomatik me Rumaninë, ngjarja u shua shpejt, pa pasoja të rënda, vetëm me vërejtje me paralajmërim për përjashtim. Dua të theksoj se Mariusi u shqetësua shumë, sepse ndiente përgjegjësinë e zhurmës që krijohej me këngë, ndaj kërkoi të takonte dekanin e fakultetit për t’i thënë se vetëm ai po i binte kitarës dhe po këndonte, të tjerët dëgjonin. Ndërsa për sekretarin e Partisë që denoncoi, thoshte se, po ta kishte parë në ballkon, do ta rrëzonte që lart, aq i revoltuar ishte (e thoshte me shaka ).
MARIUSI ISHTE NJËRI NGA NE
Shumë shpejt Mariusi u njoh në të gjithë qytetin studenti. Madje edhe nga studentët e tjerë të Institutit Bujqësor të Kamzës. Kur e takonin për herë të parë, nuk e kuptonin që ishte i huaj. Rastiste që edhe nuk bindeshin për një fakt të tillë.
Në vitin e tretë i thashë: Nëse do të kuptosh sa mirë e njeh gjuhën shqipe, mos thuaj që je i huaj. Shembujt e mëposhtëm e vërtetojnë këtë.
Një ditë shkojmë në stadium për të parë një ndeshje futbolli, ku luante Lushnja me Tiranën. Na vjen një shoku im nga Lushnja dhe ulet pranë nesh. Gjatë prezantimit Mariusi i thotë se ishte nga Lushnja dhe shtëpinë e kishte diku pranë stadiumit. Në bisedë e sipër, shoku im kaloi nga biseda në bisedë dhe po fliste për rrezikun imperialisto-revizionist, e cila ishte bërë tema e ditës në atë kohë, duke përmendur edhe disa shtete revizioniste. Ndërkohë ndërhyra unë, duke i thënë të kishte kujdes se ky shoku, të cilit po i drejtohej ishte i huaj, rumun. Po hajde t’i mbushej mendja shokut tim… Ai thotë: Mua do të ma hedhësh? Shiko këtu – dhe tregon syrin, duke ulur qepallën dhe bën shenjën për të treguar se brenda nuk kishte asgjë, me kuptimin “mua do të ma e hedhësh?”
Ndërhyri Mariusi për ta bindur që ishte i huaj. Pas ndeshjes shoku ynë na shoqëroi në konvikt dhe mbeti i çuditur që kishte takuar një student të huaj. Pas kësaj vizitat e tij ishin thuajse të përditshme.
Në një rast tjetër ne dolëm nga kodrat e liqenit dhe u futëm nëpër pyll. Diku na doli përpara një ushtar me automatik në dorë, i cili thirri “ndal!” Qëndruam nga thirrja e papritur. Unë u tremba, se nuk ishte shaka të ndesheshe me ushtar të armatosur, aq më tepër, kur ai na kërcënoi se do të njoftonte qendrën për praninë tonë dhe bëri gati radion për komunikim. Ishte ushtar i Gardës së Republikës në shërbim për mbrojtjen e Pallatit të Brigadave. Ndërhyra duke i shpjeguar se kishim ngatërruar rrugën. Nuk tërhiqej ushtari. Atëherë i thashë se shoku im ishte student i huaj. Ky informacion e bindi ushtarin të tregohej më i matur dhe të bënte muhabet shtruar me ne.
Mariusi kishte njohje me personelin e ambasadave të huaja dhe me familjarët e tyre. Njëra nga familjet kishte sjellë edhe vajzën e rritur për pushime. Ajo u njoh me Mariusin dhe filluan të dalin së bashku. Në lulishten pranë Parlamentit uleshin dhe bisedonin. Një mbrëmje vajza e huaj vë re një burrë që po i shikonte dhe i thotë: ” Burri, burri…”. Kur e kuptoi se u zbulua, njeriu i huaj u largua. Ai duhet të ketë qenë ndonjë nga operativët e Sigurimit, që kishte mision t’i gjurmonte.
Shpesh dilja me Mariusin edhe për ndonjë gotë birrë. Shkonim te hotel “Arbëria ” i dikurshëm, që ishte pranë stacionit të trenit, përballë maternitetit. Nga veshja Mariusi nuk bënte dallim nga ne.
Një mbrëmje, kur po ktheheshim për në konvikt, atje ku rruga “Budi ” bashkohet me rrugën tjetër që vinte nga Liceu, ndeshemi me një të moshuar, i cili e kapi prej krahu Mariusin dhe i tha: ” Të lumtë, ti je shqiptar i vërtetë!” dhe i tregoi bluzën që kishte veshur. Bluza ishte e trikotuar me ngjyra të kuqe e shirita të zinj në gjoks, duke krijuar ngjyrat e flamurit tonë kombëtar. ” E shikon, – i thashë Mariusit, – ti që je i huaj, quhesh shqiptar, kurse mua nuk më tha shqiptar. Mariusit iu bë qejfi, sepse edhe zotëria dukej që ishte njeri i kulturuar, jo njeri dosido.
Ngadalë-ngadalë po bindej se nuk dallohej më nga ne studentët shqiptarë.
PËRGATITJA PËR PËRKTHIME.
Në vitin e katërt, përveç ndonjë poezie në shqip dhe të një teksti dashurie në rumanisht sipas melodisë së këngës të Anita Takes për veteranët ( kujtoni o shokë amanetin… ), këngë të cilën e këndonte shpesh, madje edhe me shokët në Rumani, kishte filluar “fshehurazi” të përkthente romanin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur “. Kur e pyeta një ditë pse nuk provonte të përkthente në rumanisht, ngaqë ai i njihte mirë të dyja gjuhët, më tregoi se kishte filluar përkthimin e romanit “Gjenerali.. ” dhe nxori rreth 28 fletë format me shkrim dore. Më vonë e kishte braktisur përkthimin, sepse kishte marrë vesh se e kishte përkthyer dikush tjetër më parë.
Në vitin e katërt 1975, Mariusi u përgatit për mbrojtjen e diplomës. Tema e diplomës ishte: “Qëndresa heroike e popullit shqiptar në romanet e Ismail Kadaresë”. Midis të tjerave, kishte përdorur dhe një shprehje popullore rumune, që thoshte : “Lumenjtë rrjedhin, po gurët mbeten”. Ky ishe mesazhi i veprave të Kadaresë, po edhe boshti orientues mbi të cilin ndërtoi gjithë përmbajtjen e temës. Udhëheqës teme ishte prof. Ali Xhiku. Pasi e përgatiti dhe e shtypi në ambasadë, ia tregoi prof. Çapajev Gjokutajt, i cili, pasi e lexoi vetë, ia dha I.Kadaresë për ta parë. E pyeta Mariusin ç’kishte thënë Kadareja, ai kishte dhënë një përgjigje të shkurtër: ” Më pëlqen “. Nuk e dinte që disa vjet më vonë, Mariusi do të bëhej përkthyesi i tij i vetëm, më i mirë dhe më besnik në rumanisht, saqë do të bëheshin edhe miq familjarë me vizita të ndërsjella.
Nëse ne shqiptarët i dhamë provimet për mbrojtjen e diplomës pas një viti stazh, Mariusi e mbrojti diplomën brenda vitit, sepse nuk mund të ktheheshin më pas një viti.
MARIUSI E DONTE SHQIPËRINË, SIÇ DONTE DHE ATDHEUN E TIJ, RUMANINË.
Marius Dobresku është një nga përkthyesit e talentuar, një personalitet i shquar e, mbi të gjitha, një mik i madh e i nderuar i shqiptarëve.
Pas studimeve, u kthye në Rumani, ku punoi rreth 20 vjet në Bibliotekën Kombëtare dhe bashkëpunoi me revistat më të njohura të Bukureshtit. U prit shumë mirë një studim i tij mbi pikturat murale të Lepenicës ( Shqipëri ). I ofroi lexuesit rumun të përkthyera perlat e poezisë romantike shqipe. Iu prezantuan lexuesve rumunë D. Agolli, F. Arapi, Xh. Spahiu, Visar Zhiti, Preç Zogaj e shumë poetë të tjerë.
Përkthimet nga Kadareja i filloi në vitin 1983 me romanin “Kronikë në gurë “. Më 1986 përktheu e botoi romanin “Kështjella “. Më 1989 romanin “Nëntori i një kryeqyteti ” dhe ” Prilli i thyer” më 1990. Nga viti 1990 – 1997 u emërua nëndrejtor i Bibliotekës Kombëtare të Rumanisë. Më pas iu përkushtua gazetarisë. Aktualisht është kryeredaktor i revistës ” Miku i shqiptarit “, periodik i pakicës shqiptare të Rumanisë dhe shef i zyrës së shtypit të Bashkisë së Bukureshtit. Është anëtar i Lidhjes së Shkrimtarëve të Rumanisë dhe anëtar i Shoqatës Rumune për Politikën e Jashtme.
Njëkohësisht është nënkryetar i Shoqatës së Miqësisë Rumuno-Shqiptare, të cilën e themeloi ai vetë së bashku me miq të tjerë të Shqipërisë nga Bukureshti në vitin 1995.
Ndërkohë vazhdonte përkthimin e veprave të Kadaresë. Në vitin 2000 botoi ” Dosja H” dhe “Përbindshi”, në 2001 përktheu ” Pallati i Ëndrrave “, në 2003 “Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur”, për të cilin u nderua për përkthimin më të mirë nga Lidhja e Shkrimtarëve të Rumanisë. Po në vitin 2003 përktheu “Lulet e ftohta të marsit ” dhe “Piramida”. Botoi ” Vajza e Agamemnonit” dhe ” Pasardhësi”. Në vitin 2006 u botua ” Viti i mbrapshtë ” dhe ” Konkurs bukurie për meshkuj “. Në janar 2007 u botua vëllimi i dytë “Pallati i ëndrrave”. Më 2008 u botua “Hija”, ndërsa ” Muzgu i perëndive të stepës” u botua më 2009. Më 1996 ka përkthyer për Teatrin Nacional të Rumanisë dramatizimin e ” Gjenerali i ushtrisë së vdekur “, i cili u vu në skenë në Bukuresht dhe pati një sukses të jashtëzakonshëm.
Në vitin 2008 përktheu një poet të ri shqiptar, Ermir Nika, të cilin e prezantoi me vëllimin poetik ” Re të ftohta”. Në vitin 2010 përktheu dhe botoi romanin e Fahri Balliut “Arkitekti” dhe në vitin tjetër romanin ” Panteoni i zi” .Të dy romanet kanë pasur sukses në Rumani dhe u vlerësuan nga kritika dhe lexuesi.
Në vitin 2006 M. Dobresku ka fituar “Pendën e Argjendtë ” për letërsi në Tiranë. Është fitues i çmimit të Lidhjes së Shkrimtarëve të Rumanisë për përkthim në vitin 2003 dhe fitues i “Penës së Artë “, çmim i Shoqatës së Shkrimtarëve Shqiptaro- Amerikanë në vitin 2010 dhe në vitin 2012 me “Medaljen e Mirënjohjes “, akorduar nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë.
Përkthimet e Dobreskut nga Kadareja kanë prekur një ritëm rreth dy vepra në vit. Së fundi, në vitin 2022 përktheu ” Kur sunduesit grinden” dhe përkthimi më i fundit është ” Koncert në fund të sezonit “, botuar në vitin 2023.
“Që nga viti 1983, kur doli nga shtypi libri im i parë, kam përkthyer në gjuhen rumune gati 30 vellime të Ismailit, me mbi 50 vepra te ndryshme, pa përmendur vjershat dhe dramatizimet pas romaneve të tij”- deklaron ai në një intervistë. “Puna në ambientin e letërsise shqipe më është bërë një natyrë e dytë, – vazhdon ai më tej, – ashtu që, përveç Kadaresë, jam marrë me veprat e shkrimtarëve të tjerë. Por Kadare është patjeter shkrimtari përfaqësues i letërsisë shqipe. Ambasadori më i mirë i kësaj letërsie, me siguri ambasadori më i mirë i Shqipërisë në botë. Dhe unë krenohem me veprën dhe miqësinë e tij”.
P.s. E mbyllim me këto fjalë të sinqerta këtë përmbledhje të përkthimeve të Marius Dobreskut, duke i uruar njëkohësisht shëndet e jetë të gjatë këtij miku të madh të Shqipërisë në këtë përvjetor të lindjes.
Marius Dobresku ka lindur më 23 prill 1951 në Bréila të Rumanisë.
blank

Rudolf Marku, përpiluesi i “antologjisë”, më tepër na del me fatin e gomarit me samar të thyer

 

Në fokus  “ANTOLOGJIA” E MARKUT MONUMENT I NJË MARRËZIE!

Poeti shqiptar, Rudolf Marku, na e kish përgatitur një “antologji të poezisë moderne shqipe” me titull VESHUN ME DIELL, MBATHUN ME HANË, antologji kjo që u kritikua tepër shumë, madje pati edhe propozime intelektuale, akademike e krijuese që, kjo “vepër” sa më parë të tërhiqet nga qarkullimi! Çuditërisht, asnjë zë shqiptar institucional nuk doli ta mbrojë Markun nga kritikat shumë objektive që e vunë në tapet dhe ia zbërthyen tërë qëllimin anti-estetik!

Rudolf Marku, natyrisht, në një shkrim paçavure të veten ishte munduar që t’i hedhë të gjitha këto kritika, t’ua mohojë akademizmin personaliteteve nga Kosova, Maqedonia e Veriut e diaspora, si dhe t’i padisë të gjithë si të paaftë për ta lexuar dhe për ta kuptuar “veprën” e tij!

Në fakt, shkrimi vetëmbrojtës ishte më tepër një truk naiv i Rudolf Markut për ta orientuar gjetkë kritikën si dhe për t’i nënvlerësuar dhe paraqitur si të padenjë të gjithë intelektualët shqiptarë jashtë Shqipërisë për ta kritikuar, sepse asnjëri prej tyre nuk e kupton poezinë shqipe siç po na e kuptuaka Rudolf Marku!

Rudolf Marku i sulmon si të paaftë për të lexuar dhe për të shkruar shqip, do me thënë, si “popull tjetër” që nuk ka lidhje (as gjeografike e as kulturore) me shqipen dhe me poezinë e Shqipërisë! Prandaj, ai na i paska përzgjedhur poezitë që rrjedhin bukur në shqip dhe që lexohen pa problem në shqip!

Nëse lexohen me kujdes kritikat që u publikuan nga krijues e akademikë të Kosovës, nga intelektualët dhe krijuesit nga Maqedonia e Veriut dhe nga diaspora, fare lehtë do të vërehet se aty askush nuk merret me materien, por me keqpërdorimin e materies nga ana e Rudolf Markut dhe me synimet e tij politike që nuk dallojnë për asnjë milimetër nga politikat shekullore serbe dhe maqedonase! Pra, nuk është problem poezia shqipe e gjenive të poezisë që janë përfshirë në “antologji”, porse problem është Rudolf Marku, i cili nën rreshta e pranon se nuk e njeh (sepse nuk e ka lexuar, ose nuk e ka kuptuar) poezinë që krijohet përtej kufijve të Shtetit Amë dhe se as që i intereson ta njohë një poezi që nuk është moderne, me “një shqipe të kulluar”, siç është poezia që krijohet në Shqipëri!

Rudolf Markut duhet dikush t’ia thotë se në Shqipëri ka pasur dhe ka individë që e kultivojnë mjeshtërisht poezinë shqipe, por ama në Kosovë dhe në Maqedoninë e Veriut ka shkollë të poezisë shqipe dhe nga ato shkolla kanë dalë qindra poetë, të cilët as që e bëjnë hesap poezinë e Rudolf Markut! Dhe, të mos përfshihen bartësit dhe nxënësit e këtyre shkollave të poezisë shqipe në një antologji, është krim kombëtar kulturor!

Po, në tërë atë vërshimë kritikash është mbërthyer vetëm Rudolf Marku, përpiluesi i “antologjisë”, i cili më tepër na del me fatin e gomarit me samar të thyer! Për mosrehati goditet gomari dhe jo samari! Kursim kundrejt institucioneve kombëtare nga ana e akademikëve dhe intelektualëve shqiptarë është i tepruar dhe jo i sinqertë! Rudolf Markut i është dhënë rasti që ta shpreh angazhimin e vet intelektual për të qenë në një vijë me politikat serbo-sllave, të cilët këmbëngulin se shqiptarët e Shqipërisë janë popull më vete, me kulturë dhe me letërsi që nuk ka asgjë të përbashkët me shqiptarët e Kosovës dhe të viseve të tjera etnike! Akademikët është dashur të ngrenë zërin kundër institucioneve kombëtare që ia kanë mundësuar këtë “ëndërr” Rudlf Markut! Nën çdo nivel kombëtar janë institucionet kombëtare që e financuan, që e botuan dhe që e promovuan këtë “antologji”! E drejtë absolute e çdo individi është që të shesë mjegull e të fusë përçarje, të shpreh simpati për politikat jokombëtare dhe praktikisht të tradhtojë, por ama është gafë e çdo institucioni kombëtar që do të qëndrojë prapa një skuthi të tillë! Madje, duhet të ketë edhe përgjegjësi kombëtare!

Rudolf Marku ishte munduar t’i ikë përgjegjësisë duke na mbajtur “një ligjëratë” mbi poezinë moderne, duke cituar e përmendur emra poetësh botërorë çfarë ata kanë thënë për poezinë dhe si e kanë shkruar ata, të cilën ai e gjen te poetët shqiptar që i ka në “antologji”! Shqiptarët e Kosovës dhe të viseve të tjera etnike duhet ta këshillojnë vëllazërisht Rudolf Markun: eja ca muaj (mbase i duhen edhe vite!) në Kosovë e në Maqedoninë e Veriut dhe mësoje pak poezinë shpirtërore, sepse ke ngelur në poezinë libreske që të motivon edhe në të tilla gafe si “antologjia” jote që do të ngelë monument i një marrëzie të veçantë!

/HEJZA/

blank

MARTIN CAMAJ ME KREDI I BOTONTE LIBRAT Nga Ardian Klosi

Martin Camaj nuk mbijetoi si shkrimtar në Perëndim, por si gjuhëtar dhe studiues.
Komunikimi i tij me lexuesin ose me botuesit dhe rrethet letrare ishte një katastrofë. Librat luksozë që i kishte nxjerrë me shpenzimet e veta, më tepër i fali sesa i shiti.
Në arkivat e „Vatrës“ në Boston kam ndeshur në vitin 1992 edhe dhjetëra arka me libra të pashitur e të pashpërndarë të Camajt.
Përkthyesi, të cilit Camaj i mësoi shqipen për vite me radhë në katedrën e tij, pasi e ndihmoi poetin në botimin e një vëllimthi dygjuhësh më 1991, tha se nuk e ndihmonte më, ngaqë kishte vendosur të merrej me mjekësi popullore. Deri më sot ka pasur shumë premtime dhe një sërë tekstesh të përkthyera, por botime të Camajt në gjermanisht asnjë tjetër më.
Mendon njeriu, si të mos arrijë një gjë kaq të lehtë shkrimtari i hollë elitar Camaj, mjeshtri i mitologjisë së fshehur dhe i shenjave misterioze nga karpat shqiptare, poeti i vetëm modern evropian i pasluftës nga Shqipëria?
Ambasadori i Berishës në Francë, mesa di, ka botuar në vetëm 4 vjet ushtrimi të profesionit konsullar mbi 6 libra në frëngjisht, kurse Camaj merrte kredi të rënda nga bankat për shtypje librash dhe prapë shumë pak arriti në çështje të njohjes.
Shpjegimi i vetëm është se, kur shkruante shqip poezi ose parabola në prozë, Camaj nuk është motivuar aspak nga jehona që do të gjente në rrethet kulturore të Perëndimit. Sado që do ta ketë mërzitur shumë injoranca e emigrantëve shqiptarë që asnjë poezi nuk e kuptonin dhe nuk e blinin, sado që do t’ia kenë rënduar kancerin sorollatjet e fundit të botuesve gjermanë-austriakë, sado që para vdekjes nisi të gëzohej si fëmijë për disa shkrime mbi të në Frankfurter Allgemeine ose në Süddeutsche Zeitung, këto konfiguracione s’kishin pasur të bënin fare me magjinë e krijimit. Ndaj mendoj se në fund të fundit, përpara veprës së kryer dhe Perëndisë, do të ketë vdekur si njeri i lumtur. (Marrë nga intervista dhënë revistës Përpjekja, nr. 7, 1996)/Hejza
blank

NEXHMIE ZAIMI, E HARRUARA E MADHE… Nga Sami Milloshi

Në foto Nexhmie Zaimi dhe djali i saj

Kur ende nuk i kishte mbushur trembëdhjetë vjet, Nexhmie Zaimin, këtë vajzë të lindur në Libohovë, e vizitoi i ati ne dhomën e saj. Ai i dha një shami koke dhe i tha se tani e tutje, kur të dilte nga shtëpia , duhej ta mbulonte fytyrën me të . Se ashtu ishin zakonet…

Vajza e vogël , pa thënë asnjë fjalë, e mori shaminë, hapi dritaren dhe e hodhi atë në çatinë e fqinjit. I ati e quajti ” dhí e egër”, dhe ashtu i fyer dhe i çarmatosur në krenarinë e burrit , iku nga dhoma duke folur me vehten…

Ky akt prej rebeleje, paracaktoi tonin dhe fatin e Nexhmie Zaimit.

Ajo ishte njera nga gjashtë vajzat që ndoqi nje shkollë të mesme ne Shqiperi që drejtohej nga misionaret presbiterianë Amerikanë ne vitet 1920…

Kur ende qe vajze e re, familja e saj provoi ta martojë sipas zakoneve, por ajo ia doli t’i thyejë zakonet. Ajo iku nga Shqiperia dhe u bë e para vajze shqiptare që pati fatin të marrë edukim të lartë në Wellesley College në Amerikë. Pastaj ndoqi Columbia University ku u diplomua si gazetare.

Në vitin 1937 botoi librin e saj ” Daughter of the eagle” ( Bija e Shqiponjës) . Libri i saj u shpall Best Seller me 1938 ne Amerikë. Dhe ajo nuk ishte veçse 20 vjeçe kur e arriti këtë majë si shkrimtare.

Unë nuk po zgjatem në karrierën e saj si gazetare , sepse edhe ajo është brilante. Mjafton të them se Nexhmie Zaimi ishte ndër të parat gazetare femra që raportoi nga vendet e Lindjes së Mesme.Ajo intervistoi Nasserin,Sadatin,mbretin Hussein. Nexhmia gjithashtu ishte nga të parët gazetarë që shkroi dhe dha leksione për refugjatët palestinezë.Ajo madje bëri nje studim për Departamentin e Shtetit, në të cilin theksoi se nëse problemi i refugjatëve palestinezë nuk zgjidhet, ai mund t’i shperthejë në fytyrë Amerikës pas pesëdhjetë vjetësh…

Zaimi e vizitoi Shqiperinë dy herë. Së pari në vitin 1939 dhe së dyti në vitin 1986. Herën e dytë autoritetet komuniste nuk e lanë të hynte dhe e kthyen mbrapsht.

Tani, përse po i shkruaj unë këto rradhë?

Po i shkruaj sepse edhe sot e kësaj dite, në Shqiperi vazhdon kultura e përjashtimit, kultura e përbuzjes, kultura e klaneve provinciale, kultura e protokolleve të paravendosura ne Lidhjen e

Shkrimtarëve, edhe pse Lidhja ka vdekur, ose nuk lidh dot as ushkurin e pantallonave…

Me përjashtim të Robert Elsiesë që e ka përmendur Zaimin ne Fjalorin e tij historik me 2012, një përmendjeje në nje Leksikon Shkrimtarësh të botuar në Kosovë,si edhe studiuesit Aurenc Bebja në Francë, kurrkush tjetër nuk do t’ia dijë për një Shkrimtare Shqiptare best seller ne Amerikë para 70 vjetësh …

Pse? Sepse Shqiperia është përsëri e vetizoluar. Bile edhe më keq se ne kohën e Enver Hoxhës. Atje promovohen pseudovlera sepse nuk ka kurrfarë kriteri si në Perendim.

Libri ” Daughter of eagle” i Nexhmie Zaimit është gur themelor i një proze moderne të shkruar nga nje shqiptare. “KRONIKË ne Gur” e Ismail Kadaresë,një vepër pa dyshim e mrekullueshme , është thjesht një përsëritje krejt e çuditshme ( ose mua më duket ashtu) e asaj proze që Nexhmie Zaimi e ka shkruar disa dekada para tij.

Bukuria e prozës se Zaimit rri përkrah të mëdhenjve Kuteli e Koliqi.

Unë e lexova ne Amerikë librin e Nexhmie Zaimit dhe jam krenar që njoha një mjeshtre të letrave , një shkrimtare të madhe shqiptare.

Po të kisha gjë në dore , ia jepja librin e saj mjeshtrit Ukë Buçpapaj ta përkthente në Shqip.

Dhe natyrisht e paguaja sa frengu pulën…

Po ç’them edhe unë “marrëzira”?!!!! Sharlatanët në Tirane janë të zënë me tallava dhe as kanë as din e iman se e kanë vetizoluar për së dyti atë vend…

Me tallava e kanë izoluar, jo me tela me gjemba si dikur..

blank

Send this to a friend