Më 2010 u mor vendimi katastrofik, kur ne i jemi drejtuar me letër Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për ta pyetur se a është shpallja e Pavarësisë së Kosovës ilegale apo jo, dhe morëm përgjigjen se vendimi nuk ishte ilegal. Po të ishin shqiptarët të mençur, në Këshillin e Sigurimit do t’i përmbaheshin vetëm këtij vendimi, e jo në atë që i zura dhe i munda lehtë, si Plani i Ahtisaarit e çdo gjë tjetër, (në atë rast) ne do ta kishim shumë më vështirë”
Marrëdhëniet serbo-shqiptare e anasjelltas kanë qenë gjithmonë të acaruara. Shkalla e acarimit është matur me qëndrimin dhe veprimet e personaliteteve që kanë përfaqësuar elitat kombëtare të të dyja kombeve. Aktualisht këto marrëdhënie janë në tehpikun e një humnere apo të një rrugëtimi të mundimshëm mes luftës dhe paqes, mes armiqësisë e paqetimit, mes urrejtjes e respektimit të interesave reciproke…
Në këtë përballje që po vazhdon tash një shekull e gjysmë, shqiptarët vazhdimisht kanë dalë humbës në territore e në jetë njerëzish. Kjo për shumë shkaqe, por të shumtën e rasteve për shkak të keqorganizimit, të mungesës së elitave të qëndrueshme apo sajimit të tyre, të mungesës së vetëdijes kolektive dhe, natyrisht, yllësive gjeopolitike.
Në përballjen aktuale Serbinë po e përfaqëson kryetari i saj, Aleksandar Vuçiq. Ky është një personalitet me shumë ndikim dhe me pushtet të pakufishëm. Përmes mendimit të tij politik, përmes veprimtarive të tij të përditshme, mund të konkludohet se Vuçiqi pasqyron, në mënyrën më origjinale, tërësinë e moralit, vendosmërisë, dinakërisë dhe aftësive të prijësve serbë që nga Garashinini e këtej.
Prandaj edhe është objekt i kësaj analize.
Ngadalë, por sigurt drejt pushtetit absolut
Aleksandër Vuçiq (1970) angazhimin politik e filloi në kulmin e luftërave në ish-Jugosllavi, si gazetar i radios së Karaxhiqit në Bosnjë, dhe me aderimin, më 1993, në partinë e Sheshelit (Partia Radikale Serbe, PRS), një parti që mëtonte të jetë trashëgimtare e partisë së Nikolla Pashiqit (1845 – 1926).
Më 1994, Vuçiqi u zgjodh sekretar i përgjithshëm i Partisë Radikale Serbe, duke u bërë njëri prej bashkëpunëtorëve më të afërt e më besnikë të Vojislav Sheshelit, i dënuar për krime lufte.
Vuçiqi, me retorikën e tij të egër, përpiqej t’ia kalonte atit të tij shpirtëror, Sheshelit; ende mbahet mend deklarata e tij në Parlament, më 20 korrik 1995, kur u zotua se: “Për një serb të vrarë do t’i vrasim 100 myslimanë (boshnjakë)!“
Në vitin 1998, Vuçiqi u emërua ministër për informata në Qeverinë serbe të unitetit kombëtar. Gjatë bombardimeve ai ishte zëdhënës autentik i politikës shfarosëse serbe në Kosovë.
Gazetari anglez, Robert Fisk, në një shkrim në “Independent”, 14 maj 2016, e përshkruan kështu Vozhdin e gjatë:
“Në Beograd…, më 18 qershor 1998, u shfaq një i ri i sjellshëm, por i rrezikshëm; i referohesha sherrisht ‘fytyrës së tij të pafajshme, buzëve të trasha dhe buzëqeshjes së shpejtë’ derisa ai tentonte të na bindte ne, gazetarëve, se krejt çka donte diktatori Slobodan Milosheviq në Kosovë ishte paqja, dialogu dhe të drejtat e njeriut për të gjithë, përfshirë edhe 90 për qind të popullatës shqiptare. Për autonominë e Kosovës që ia kishin rrënuar nëntë vjet më parë nuk e thoshte asnjë fjalë”.
Më 2008, për shkak të mospajtimeve me liderin e tyre, Sheshelin famëkeq, derisa ky ishte “me pushime“ në Hagë, T. Nikoliq dhe A. Vuçiq, u ndanë nga partia radikale dhe formuan Partinë Progresiste Serbe (Srpska Napredna Stranka), duke i dhënë kështu partisë radikale një grusht dërrmues.
Se si ‘u mor kalaja nga brenda’ Shesheli e shpjegon pas daljes nga burgu, në një tubim me besnikët e tij:
“Gjatë kohës sa isha në Hagë, aktivistët e PRS-së, për të evituar shpenzimet, komunikonin brenda një rrjeti qarkor telefonik. Ndërkohë, Vuçiqi kishte blerë një aparat, rreth 30.000 euro, dhe i përgjonte të gjithë, përfshirë këtu edhe Tomislav Nikoliqin, madje edhe kur ky fliste me të huajt, prandaj e dinte saktësisht se çka po ndodhte në parti. [1]
Partia progresiste nuk ndryshonte shumë në përmbajtje nga partia e Sheshelit, por me një fjalor të zbutur e bënte ideologjinë politike të radikalëve serbë më të pranueshme për bashkësinë ndërkombëtare.
Ky kërcim akrobatik në verbin e Vuçiqit dukej kështu;
“Kur shqiptarët e shpallën pavarësinë, kam qenë i trishtuar, por kurrë nuk kam parë asi guximi si te djemtë përpara ambasadës së djegur amerikane.“ (2008)[2]
Është fjala për tubimin e madh protestues që u mbajt në Beograd me t’u shpallur Pavarësia e Kosovës, me ç’rast, në sytë e policisë, u sulmuan ose u dogjën disa ambasada të shteteve perëndimore në Beograd, e sidomos Ambasada amerikane, ku edhe u vra një person.
Pas disa muajsh, po i njëjti person, me emrin Aleksandar Vuçiq shprehej kështu:
“Kushdo që mund të thotë se gjendja në Serbi është ideale e ne t’i kemi marrëdhëniet ‘thikë e gjak’ me SHBA-në, unë i them se s’ka lidhje me kokën. Marrëdhëniet e mira me amerikanët janë e vetmja rrugë për ta shpëtuar Serbinë… Në këtë vend janë disa budallenj që thonë se mund të qeverisësh pa pasur mbështetjen e SHBA-së… Amerikanët kanë verëra të shkëlqyera. Më kanë dhuruar disa ‘chafer merlo’ (2008)“[3]
Në saje të këtij ‘reformimi’, Partia Progresiste serbe i fitoi zgjedhjet presidenciale të vitit 2012, ndërsa më 29 shtator 2012, Aleksandër Vuçiqi u zgjodh kryetar i saj.
Në korrik të vitit 2012, Vozhdi i gjatë u emërua nënkryetar i Qeverisë, ministër i Mbrojtjes dhe njëherësh sekretar i Këshillit të Sigurisë Kombëtare. Me një fjalë, një kupolë e të gjitha shërbimeve sekrete serbe dhe një trampolinë drejt majës së gjithë pushtetit.
Në zgjedhjet e vitit 2014, Vuçiqi u emërua kryeministër i Serbisë, ndërsa më 2 prill 2017 ai u zgjodh kryetar i saj.
Gradualisht, Vuçiqi e shtriu pushtetin e tij absolut gjithandej në Serbi, së pari, me përjashtime të rralla, i disiplinoi mediat dhe orientoi tehun e tyre mercenar kundër opozitës, kundër shqiptarëve, kroatëve dhe boshnjakëve, dhe natyrisht kundër Perëndimit. Falë mediave ai e komprometoi keq dhe pastaj e eliminoi politikisht edhe shefin e tij, Tomislav Nikoliq, ani se ky i fundit e konsideronte si djalin e vet.
Me të marrë në duar të gjithë frenjtë e pushtetit, Vuçiqi i kushtoi një rëndësi të madhe komunikimit me Perëndimin dhe nuk la gur pa lëvizur për të krijuar atje një imazh tjetër për veten dhe për Serbinë. Në këtë funksion emëroi si kryeministër Ana Bërnabiq, lesbike e deklaruar, e cila madje nuk ishte as anëtare e partisë së tij.
Vozhdi, SHBA-ja dhe luftërat në ish-Jugosllavi
Gjatë gjithë luftërave në ish-Jugosllavi, Vuçiqi ishte dora e djathtë e Sheshelit dhe mbështetës i vendosur i krerëve serbë në Kroaci e Bosnjë kur ata, me ndihmën e ushtrisë federale, zbatonin ideologjinë serbomadhe dhe strategjinë e saj të spastrimeve etnike masive.
Për shkak të këtyre veprimeve dhe të kësaj vetëdijeje gati kolektive te serbët, Papa Pali i Dytë i pati thënë Klintonit:
Duhet t’i bombardoni serbët…
Më 20 mars 1995, në qytetin e pushtuar kroat të Glinës, Vucic e ndezte turmën:
“Vëllezër serbë, motra serbe, ju përshëndes juve që ngritët flakadanin e lirisë në tokat serbe.
Kurrë Krajina serbe dhe Glina nuk do të jenë Kroaci. Kurrë Banija nuk do të bëhet Kroaci… Nëse radikalët serbë fitojnë zgjedhjet, ju e dini se do të jetoni në Serbinë e madhe.“[4]
Në këtë vijë, sipas Vuçiqit: “Radovan Karaxhiqi pasqyron simbolin e luftës së popullit serb për liri. Radovani dhe Ratko (Mladiq) janë trima dhe patriotë të shquar në luftën atdhetare… Nuk do t’i dorëzojmë as njërin as tjetrin.. Nëse i takojmë diku, do të pimë kafe me ta. Serbisë ia duan të keqen më të madhe ata që detyrojnë Mladiqin dhe Karaxhiqin të dorëzohen në Gjykatën e Hagës. Akuzat kundër gjeneralit Mladiq janë gënjeshtra e manipulime që kanë për qëllim satanizimin e tij… Shtëpia ime, si dhe çdo shtëpi e familjes së gjerë Vuçiqi do të jetë shtëpi-strehë e sigurt për gjeneralin Ratko Mladiq…“[5]
Dënimi i serbëve për krime gjithandej në Kroaci dhe Bosnjë-Hercegovinë nga Tribunali i Hagës e sidomos për gjenocidin në Srebrenicë, nuk u pranua asnjëherë nga krerët e Serbisë.
Në këtë pikë, Vozhdi i gjatë ishte më i vendosuri:
“Histeria që po krijohet përmes Srebrenicës është një fushatë antiserbe, ndërkohë që heshtën vuajtjet e serbëve, viktimat dhe fatkeqësitë e tyre… Qëllimi i kësaj fushate që po bëhet kundër popullit dhe shtetit serb është arrestimi i Ratko Mladiqit dhe suprimimi formal i Republikës serbe.“[6]
Për shkak të qëndrimit të pandryshueshëm të krerëve serbë për këtë çështje madhore, më 29 nëntor 2018, Parlamenti Evropian, në rezolutën për Serbinë, nënvizoi “se pranimi i gjenocidit në Srebrenicë është një etapë fondamentale në procesin e aderimit të Serbisë në BE“.[7]
Vozhdi i gjatë vazhdimisht villte helm e vrer kundër Perëndimit dhe Amerikës sidomos: “Ashtu siç zgjerohej fronti antifashist në Luftën e Dytë Botërore, po ashtu do të zgjerohet edhe fronti i rezistencës kundër amerikanëve dhe idesë së tyre naziste-imperialiste.“ (1999)[8]
“Kemi vuajtur nën bombat amerikane, ndërsa tani po vuajmë edhe më shumë nga gjoja ndihmat dhe mbështetja e tyre ekonomike“. (2001) [9]
“Amerikanët po duan të zaptojnë dhe të pushtojnë çdo gjë, kudo duan ta kenë nga një Gjingjiç“ (2003, këtë e tha vetëm disa javë para se ai të vritej, shënim i autorit) [10]
“Krerët e DOS-it (partitë politike që erdhën në pushtet pas rënies së Milosheviqit) në mënyrë kusare e banditeske po përpiqen ta arrestojnë dhe ta dorëzojnë Slobodan Milosheviqin, të shkatërrojnë emrin e kombit serb, krenarinë, nderin dhe shtetin e popullit serb… Është e mjerë dhe e ngratë ajo qeveri që i dorëzon serbët vetëm për të përmbushur urdhrat e SHBA-së dhe Gjykatës së Hagës…“[11]
“Bashkësia ndërkombëtare po do t’ia fusë popullit serb banderin në anus dhe pret prej nesh që t’i themi se po ndihemi shumë mirë…“ (2005) [12]
Sipas Sheshelit, shefit të tij të dikurshëm:
“Vuçiqi ka ngjitur parulla me foton e Ratko Mladiqit nëpër rrugët e Beogradit, duke i vënë ato mbi treguesit e rrugës ‘Zoran Gjingjiq’.
Ai madje edhe në Kuvendin e Serbisë ka futur banderola me emrin Sigurna kuça za Ratka Mladiqa (Shtëpi e sigurt për Ratko Mladiqin)…
Ka punuar shumë me vetveten dhe është bërë ekspert për manipulimin e mediave. Me premtimet e zbrazëta ka fituar shumë simpati dhe ky është një fakt.“
Vozhdi i gjatë për Kosovën
Në diskursin politik të Vuçiqit Kosova është A-ia dhe Kryefjala e tij. Platforma më e qartë për Kosovën e Vozhdit të gjatë dhe bashkëmendimtarëve të tij është botuar në gazetën e Partisë radikale serbe “Velika Srbija“ (Serbia e madhe), më 14 tetor 1995. Vuçiqi ishte anëtar i redaksisë dhe i këshillit botues.
Platforma me titull “Si do ta zgjidhnin çështjen e Kosovës e Metohisë radikalët serbë“, ka 5.540 fjalë dhe është nënshkruar nga udhëheqja e PRS-së, kryetari, zëvendëskryetari, sekretari i përgjithshëm, Vuçiqi, të katër nënkryetarët si dhe nga 81 deputetë të PRS-së.
Në këtë analizë, kjo platformë do të citohet gjerësisht, sepse është njëri prej projekteve serbe më të rrezikshme dhe, për më keq, nuk përmendet asnjëherë prej pushtetarëve shqiptarë, madje as në rastet, si në një darkë me përfaqësuesit e BE-së, kur Vuçiqi pati akuzuar rëndë njërin prej qyqarëve të Kosovës dhe ky i fundit, për turpin dhe për të zezën tonë e të Kosovës, nuk e hapi gojën!
Fillimisht, në Platformë konstatohet se:
“Pa Kosovë e Metohi nuk ka as shtet serb. Mu për këtë ruajtja e Kosovës e Metohisë, si pjesë përbërëse dhe integrale e Serbisë, për nga rëndësia, është e barabartë me vetë ekzistencën e kombit serb…“
Në këtë frymë nënshkruesit zotohen për suprimimin e “…federatës ekzistuese dhe formave të autonomisë territoriale, sepse ato janë provuar si dështime për popullin serb, prandaj zgjidhja më e mirë duhet të jetë krijimi i një shteti unitar serb, në përbërjen e të cilit do të hynin Republika e Krainës Serbe, Republika Serbe, Republika e Serbisë dhe Republika e Malit të Zi.“
Pakicave u njihet “… e drejta për përdorimin e gjuhës së vet në jurisprudencë, e drejta për arsimin fillor në gjuhën e vet amtare, për shprehjen e ndjenjave fetare, marrjen me veprimtari kulturore e të ngjashme. Ndërkaq, ushtrimi i këtyre të drejtave nënkupton, para së gjithash, detyrimin e anëtarëve të pakicave për sjellje luajale ndaj shtetit, qytetarë të të cilit janë.“
Sipas Platformës, në atë kohë ishin rreth 400 mijë shqiptarë që duhej ndjekur nga Kosova, sepse qenkëshin ardhacakë. Ndaj tyre “… duhet të zbatohen standarde të dyfishta: për ata që njihen si ekstremistë duhet paraparë përzënia e menjëhershme, ndërkaq të tjerëve duhet t’u vihet si kusht zotërimi i të gjitha dokumenteve, madje edhe për nevojat më të zakonshme, për sigurimin e të cilave, si parakusht do të ishte dëshmia e shtetësisë, të cilën ata nuk e kanë si edhe pasja e listës së atdheut. Lista e atdheut do të zbatohej për të gjithë shtetasit e Serbisë, si mjet i detyrueshëm, me të cilën do të vërtetohej se kanë shtetësinë e Republikës së Serbisë. Në kopertinë, lista e atdheut do të kishte stemën e Serbisë: shqiponjën e bardhë dykrenore të Nemanjiçëve, mburojën me kryq dhe katër S-të.“ (Samo sloga srbina spashava! që do të thotë: vetëm uniteti serbët i shpëton).
“ Duhet penguar me të gjitha mënyrat kthimi i shqiptarëve të punësuar në botën e jashtme, e posaçërisht kthimi i atyre, që në periudhën 1990/93 kanë shkuar në mënyrë masive jashtë (vlerësohet se kanë shkuar rreth 300 mijë pjesëtarë të popullsisë më aktive).“
“Të gjitha pronat serbe që janë shitur apo që u takojnë në ndonjë mënyrë tjetër shqiptarëve, shtëpitë dhe apartamentet, sidomos ato të periudhës 1966/1987, (gjatë kohës së pushtetit ballisto-komunist në Kosovë), si edhe ato që fashistët i përvetësuan gjatë Luftës së Dytë Botërore, duhet t’u kthehen pronarëve të mëparshëm ose pasardhësve të tyre.“
T’u hiqet shtetësia serbe dhe t’u ndalohet kthimi të gjithë shqiptarëve shtetas të Jugosllavisë, të cilët banojnë jashtë shtetit e që, atje veprojnë nga pozita separatiste.
“Përmes ndërtimit të autostradave (qëllimisht me korsi të ndara deri në 1 km, për shkak të ‘konfiguracionit të terrenit’ dhe sheshimit të një brezi të gjerë buzë rrugës) mes për mes mjediseve rurale shqiptare me dendësinë më të madhe të popullsisë, dhe ndërtimit të objekteve të tjera, si kazerma, poligone, magazina, etj., si dhe dhënia e trojeve dhe hapësira për kolonitë e të ardhurve, në këtë mënyrë do të imtësohet hapësira etnike shqiptare, me çka ata do të humbin “thellësinë” e territorit, që është element cenues i rëndësishëm i ndjenjës së tyre të sigurisë.
Qëllim i gjithë kësaj është krijimi i vetvetishëm ‘i lëkurës etnike të leopardit’, me çka, më vonë, me shtrirjen e enklavave serbe, ato shqiptare do të zvogëloheshin dhe do të zhdukeshin“.
“Me ndryshimin e kushteve të tregtisë, përmes firmave private, mund të shkaktohen mungesa artificiale mallrash, që nuk do të gjenden as në ato shtetërore, me çka do të krijohet ndjenja e pasigurisë dhe e ankthit.
Furnizimi me rrymë elektrike (ndërprerjet e shpeshta të saj me qëllim, si dhe sabotimet e vërteta në ato pjesë të rrjetit që furnizon enklavat shqiptare), në veçanti, u duhet ndërprerë ujin, që është problem i mprehtë në Kosmet, në këtë mënyrë do t’ua bëjmë jetën e padurueshme. Qëllimi i gjithë kësaj është që të bëhet ndarja (veçimi i plotë) e popullsisë, jo vetëm për nga aspekti i hapësirës, por për të bërë izolimin e plotë të shqiptarëve nga enklavat e tjera të banuara prej tyre…“
“…duhet vështirësuar funksionimi i sektorit privat të shqiptarëve me anë të veprimeve të rrepta administrative dhe të kontrollit të përhershëm të tregtisë, me çka do të vihej njëfarë kontrolli mbi financimin e partive të tyre politike.“
“Duhen vështirësuar kontaktet me firmat dhe ndërmarrjet private në Serbi, për të mos lejuar që kapitali shqiptar të krijojë monopol dhe të ndikojë në proceset ekonomike në Serbi.
Me anën e dispozitave përkatëse përfshirë dhe politikat tatimore, të mbikëqyret sektori i ndërtimeve pa leje, prej nga mund të fitohen mjete të mëdha financiare për investime në programin e kolonizimit dhe krijimit të vendbanimeve të posaçme“.
“Shkaktimi dhe demaskimi i aferave të ndryshme, në saje të të cilave do të ndiqeshin firmat e mëdha private dhe pronarët e tyre. Kujdes i veçantë i duhet kushtuar trafikut me drogë, duke përfituar nga rastet e zbuluara për të dënuar një rreth të gjerë njerëzish me dënime të ashpra. Rastet e zbuluara të përdoren për komprometimin e individëve të shquar…“
“Dhënia e lejeve të caktuara, dokumenteve nga organet shtetërore (me përjashtim të pasaportave) duhet të ndërlikohet deri në maksimum, ndërkaq dënimet për mungesën e tyre duhet të jenë të ashpra. Shqiptarët kanë aversion të posaçëm ndaj sjelljeve të këtilla, sepse rrjedhin nga një mjedis ku drejtpërsëdrejti aplikohet e drejta zakonore. Ata nuk e durojnë sidomos ndërhyrjen administrative në atë që ata e konsiderojnë si çështje të veten intime. Madje, duhet kërkuar edhe “leje për lopën” (leje për posedimin e kafshëve).
Duhet ndikuar që shkuarja e shqiptarëve jashtë të bëhet e zakonshme, ndërkaq kthimi të vështirësohet me procedura të koklavitura në kufi…“
“Veprimtaria gjithëpërfshirëse (e shërbimeve serbe, shën. i autorit) brenda organizatave shqiptare doemos do të shkaktojë pakënaqësi te shqiptarët, gjë që është parakusht për ta rritur gatishmërinë e tyre për t’u angazhuar në organizata të ndryshme, prej atyre jashtëligjore e deri në ato terroriste. Për këtë arsye, është e udhës që të infiltrohen individë nga Sigurimi i Shtetit, të cilët, në momente të përshtatshme do të inicionin formimin e organizatave të tilla, në mënyrë që pastaj të ndikohet në veprimtarinë e tyre, në mos edhe në udhëheqjen e tyre…“
“Me këso komplotesh mund të shkohet madje edhe në kryerjen e aksioneve, me çka kontribuohet në arritjen e satisfaksionit kolektiv të masave shqiptare, por edhe rënies së tendosjeve, ndërsa shtetit kjo do t’i shërbejë si shkas për veprime shumë më të ashpra ndaj të gjitha organizatave të tjera, e kjo sjellë deri tek tendosjet ndërnacionale dhe thellimi i mëtejmë i jetës së tyre paralele“.
“Në këtë kuptim, është i nevojshëm ekzistimi i shumë grupeve të tilla, ndonjë prej të cilave policia dhe Sigurimi i Shtetit, kohë pas kohe, do ta shkatërronin, deri sa ato të konsolidohen sërish, të tjerat e vazhdojnë punën dhe kjo i kontribuon krijimit të mendësisë se këto veprimtari janë në funksion të çlirimit“.
“Eliminimi i individëve të shquar (atyre aktivë, por edhe potencialë) të cilët luajnë ose mund të luajnë rol vendimtar në jetën politike, me afera të fryra publike dhe me “fatkeqësi të rastit”, si (fatkeqësi trafiku, vrasje nga xhelozia, infektime të individëve me virusin e SIDA-s, gjatë qëndrimit në botën e jashtme, të tillëve për të cilët dihet se kanë prirje për ekskursione dashurie, infektime që ‘zbulohen’ gjatë kontrollit në kufi, pas të cilit zbatohet vënia në karantinë.
Me përpunim të përshtatshëm medial, mund të krijohet një atmosferë e tillë, e cila do të nxitë kontrollin medikal të popullsisë shqiptare, në mënyrë që të konstatohet artificialisht se ekziston një përqindje e madhe e të sëmurëve nga SIDA, prej nga rrjedh nevoja e izolimit të një numri sa më të madh njerëzish; në mënyrë që të krijohet përshtypja në opinion se shqiptarët janë komb infektues“.
Veprimtaria informativo-propagandistike
“Duhen krijuar programe të posaçme televizive e radiofonike në gjuhën shqiptare, përmbajtja e të cilave do të orientohej drejt rrënimit të mendësisë së tyre patriarkalo-fisnore, me anën e paraqitjes së përmbajtjeve më dekadente nga Perëndimi, ndaj të cilave shfaqin prirje popujt primitivë. Enklavat serbe do të mbroheshin nga programet e tilla, para së gjithash me pengesa gjuhësore (radioja), si edhe me anën e aplikimit të televizionit kabllor, në vendbanimet e reja dhe në ndërtesa.
Ndaj botës është e domosdoshme të formohet një mekanizëm i fuqishëm propagandistik, në përputhje me përvojat e njohura.
Të parashikohen madje edhe botime të fshehta të nëndheshme, me përmbajtje që do të përhapnin për ta ide fatale e mistike dhe gjoja kritike për “regjimin serb“.
“Të gjitha shkollat dhe akademitë ushtarake e policore, të gjitha entet ushtarake, që nuk janë të lidhura drejtpërdrejt me komandimin në disa fusha ushtarake, si edhe një varg institucionesh të tjera shtetërore, si bie fjala, ministri të tëra, duhet të transferohen në rajonin e Kosovës e Metohisë, në mënyrë që të krijohen kushtet për vendosjen e dhjetëra e mijëra oficerëve, policëve, nëpunësve e anëtarëve të familjeve të tyre, dhe të infrastrukturës së plotë. Të gjithë serbëve, që dëshirojnë të jetojnë në ato hapësira tonat, duhet t’u sigurohet falas tokë bujqësore në pronësi të përhershme, si dhe troje për ngritjen e shtëpive familjare dhe të ndërmarrjeve ekonomike. Të gjithë atyre, që transferojnë atje përfaqësitë tregtare dhe ndërmarrjet prodhuese, në të cilat punësojnë së paku 10 veta, do t’u ofrojmë një prej lehtësive kyç: lirimin nga pagesa e tatimit, më së paku për dhjetë vjet. Pse Kosova e Metohia të mos jenë zona jashtë doganore?“
“Oficerëve të pensionuar, nënoficerëve, policëve dhe nëpunësve shtetërorë, si zgjidhje e përhershme e çështjes së tyre të banimit, t’u ofrohen banesa maksimalisht komfore në territorin e Kosovës e Metohisë. Të sigurohet brezi kufitar në gjerësi prej 50 km (minimumi) përgjatë kufirit me Shqipërinë. Të mos lejohet cenimi i kufirit nga hapësira e Shqipërisë së tashme, ndërsa marrëdhëniet me të do të zhvillohen në harmoni me mundësitë dhe interesat e të dyja palëve.
Zona kufitare me Shqipërinë do të mundë të popullohej vetëm me serbë, ndërsa toka tjetër do të ishte në pronësi të Ushtrisë së Jugosllavisë“.
2) Shkollimi
“Në shkollat shtetërore në Kosovë e Metohi, sistemi shkollor duhet të mbështetet në përmbajtjen dhe vlerat e artit dhe kulturës serbe, evropiane dhe botërore dhe duhet të shtjellohet në gjuhën serbe. Perspektiva e hapur e jetës dhe e zhvillimit të lirë në Serbi është mjaft tërheqëse që këtë sistem ta pranojnë edhe anëtarët e pakicave kombëtare. Shkollat në gjuhët e bashkësive minoritare duhen trajtuar si private dhe gjatë punësimit duhet kërkuar verifikimi i mësimdhënies sipas plan programeve zyrtare. Në këtë mënyrë do të bëhej seleksionimi normal në përputhje me vlerat dhe strukturën e shoqërisë serbe. Mësimi në Universitetin e Prishtinës, pas rrënimit të parashtetit shqiptar, ka përjetuar kthesë rrënjësore dhe është në rrugë e sipër për të arritur rezultate kapitale, dhe me këtë ta përcaktojë qartë fatin e Kosovës e Metohisë dhe të shtetit serb në tërësi. Ky nivel i arritur duhet stabilizuar edhe më tej, duke vazhduar me projektet dhe programet e reja. Kushtet e studimit në gjuhën serbe në Universitetin e Prishtinës duhen bërë më të përshtatshme se kudo tjetër në Serbi“.
“Duhet mbajtur dhe thelluar edhe më tej sistemi i tanishëm paralel e ilegal i shkollimit të shqiptarëve, sepse në këtë mënyrë, në të ardhmen, me diploma jolegale, atyre u mbyllen dyert e çdo angazhimi dhe integrimi në shoqëri si dhe mundësitë për gjetjen e vendeve adekuate të punës. Veç kësaj, vazhdimi i mëtejmë i shkollimit paralel dhe ilegal i shqiptarëve ka edhe një rëndësi tjetër: nuk është arsimim i detyrueshëm si ai shtetëror, prandaj bie shkalla mesatare e mësimit dhe zvogëlohet aftësia e tyre kolektive për t’i rezistuar manipulimit nga jashtë dhe nga brenda“.
“Të gjitha këto veprimtari duhet të bashkërendohen në mënyrë të tillë që ta nxisin sa më shumë derdhjen e popullsisë shqiptare në botën e jashtme, në Maqedoni dhe në Shqipëri. Duhet të përdoren mënyra të nduarnduarta të trysnisë, të krijimit të ndjenjës së pasigurisë për të nxitur shpërngulje sa më të madhe të shqiptarëve“.
“Policia, si organ i rëndësishëm i pushtetit, është përgjegjëse për mbetjen e Kosovës e Metohisë në pronësi të përhershme të shtetit serb“.
“Bisedimet dhe marrëveshjet me përfaqësuesit e shqiptarëve të mos fillohen, para miratimit të ligjit mbi shtetësinë dhe konstatimit të numrit të atyre që e njohin dhe e pranojnë Serbinë si shtet të vetin.“
“Ndaj atyre shqiptarëve që përcaktohen për të qenë shtetas të Serbisë, përkatësisht të Jugosllavisë, duhet të sillemi me tolerancë dhe t’i trajtojmë drejt, por, inkorporimi i tyre në organet shoqërore, politike dhe shtetërore, duhet bërë sipas masës së integrimit dhe të identifikimit të tyre të vërtetë me shtetin serb dhe me ligjet e tij.“[13]
Sigurisht për shkak të planeve të tilla, të shumta, të serbëve për Kosovën dhe për krimet e tyre në Bosnje e Hercegovinë, Margareth Thaçer pati kërkuar: “Ndalini serbët menjëherë dhe përgjithmonë!“[14]
Ndërkaq, Jacque Chirac, gjatë një dreke, në qershor të vitit 1995, ishte edhe më i drejtpërdrejtë:
“Serbët janë popull pa ligje dhe pa fe, këta janë popull banditësh dhe terroristësh.“
Kur lexuesi mendon thellë arsyen pse njerëz kaq larg prej serbëve dhe Serbisë, kaq të pa rrezikuar prej saj, shprehin këso mendimesh të pamëshirshme për ta, besoj se shkakun duhet kërkuar te rrëfime që nuk i mban as toka;
– për grabitësin që ta merr kafshatën nga goja dhe të tjerëve u thotë, është imja;
– për pushtuesin që ta burgosë fëmijën tënd dhe e tretë burgjeve pafund, e të tjerëve u thotë, ma ka rrezikuar ekzistencën time;
– për xhandarin që ta merr tokën e shtëpinë, dhe të tjerëve u thotë, gjithmonë kanë qenë te miat;
– për shtetin që të nxjerr nga shkolla, nga bibliotekat, nga universiteti që i kanë themeluar me mund prindërit tu, e ty të thotë nuk i meriton se je i egër;
– për oficerin që me urdhër shteti me krejt njësinë e tij t’i përdhunon gruan, fëmijët dhe të tjerëve u thotë ia kanë bërë vetës;
– për ushtrinë që t’i vret njerëzit tu në shtëpi dhe i djeg brenda ose ua merr kufomat dhe, për t’i fshehur gjurmët, i djegë në furrat e xeheroreve ose hap varreza masive dhe mbi të ndërton kisha e pista aeroportesh dhe ti nuk e ke as një varr për ta derdhur, në ditë trishtimi, një truç lot mbi të…
“Dialogu” me Kosovën dhe për Kosovën
Që nga viti 2013 e këtej, Vuçiqi u bë faktor vendimmarrës në ‘dialogun’ e Kosovës dhe Serbisë në Bruksel.
Edhe në këtë pikë qëndrimet e tij më herët ishin radikale:
“Vetëm pasi të jenë kthyer ushtria dhe policia jonë në Kosovë e Metohi ne do të mundë të negociojmë me të huajt dhe me shqiptarët.“ (2003)[15]
“Askush nuk ka të drejtë të heqë dorë as nga një livadh apo arë e vetme serbe… E vetmja mënyrë për ta ruajtur Kosovën është të na mbështesin Rusia dhe Putini.“ (2005)[16]
“Evropa dhe Amerika po na grabisin Kosmetin, Serbia as që duhet të mendojë për integrimet evropiane.“ (2007).[17]
Ndërkaq katër vjet më vonë, Vozhdi përdorte një fjalor disi tjetër :
“Kosova është e rëndësishme për ne, por ne duhet të mendojmë për investimet, partia progresiste nuk do të heqë dorë nga rruga evropiane.“ (2011)[18]
Me ardhjen e tij de facto në krye të delegacionit të Serbisë, Vuçiq e dinamizoi dialogun dhe arriti që, në prill të vitit 2013, të nënshkruhet nga Thaçi-Daçiq Marrëveshja e Parë e Parimeve, përmes së cilës, në kundërshtim me Kushtetutën, në Kosovë formohej një entitet juridik, një etnik, pra bëhej federalizimi i vendit.
Kjo Marrëveshje, që cenon rrezikshëm rendin kushtetues dhe integritetin e vendit, u përthellua përmes marrëveshjes për Asociacionin, më 25 gusht 2015, nënshkruar nga Vuçiqi dhe Mustafa. Nëse Marrëveshja e vitit 2013 e federalizonte vendin në favor të një pakice prej 5% të popullsisë, Marrëveshja për Asociacionin, sipas Aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese (23 dhjetor 2015), krijon nga Kosova“…një formë konfederate ku njësitë territoriale bashkëpunojnë në nivel horizontal në bazë të bashkëpunimit të ndërsjellë dhe ndarjes së informatave. Asnjë formë e vetëqeverisjes lokale apo edhe e vetëqeverisjes rajonale nuk njeh një marrëdhënie të tillë horizontale me autoritetet qendrore…“
Kjo Marrëveshje dhe ajo për demarkacionin e sollën vendin buzë greminës së luftës civile, që filloi me hedhjen e gazit lotsjellës në Kuvend, në ato rrethana, si e vetmja mënyrë e mbetur për ta shpëtuar Kosovën nga copëtimi.
Paralelisht me këto fitore në tryezën e bisedimeve, Vozhdi i gjatë e ndryshoi kahun “dialogut“. Ai gradualisht dialogun me Kosovën dhe për Kosovën arriti ta kthejë në negociata të Serbisë me shqiptarët: në negociata për territore të Kosovës. Ai, ashtu si Gjingjiqi, është i prerë se zvarritja e kësaj çështjeje “po i thith gjakun sistemit, sepse po i kushton shtetit 1 miliard e 300 milionë euro në vit.“ [19]
Suksesi më i madh i Vuçiqit në politikën e jashtme ishte sidomos fakti se ai arriti ta fusë në kurth kryeministrin shqiptar, Edi Rama, në mënyrë që edhe ky të bëhet avokat i vënies në pikëpyetje të kufijve të Kosovës dhe të vendimit të GjND-së:
“Më 2010 u mor vendimi katastrofal, kur ne i jemi drejtuar me letër Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë për ta pyetur se a është shpallja e pavarësisë së Kosovës ilegale apo jo, dhe marrim përgjigjen se vendimi nuk ishte ilegal. Po të ishin shqiptarët të mençur, në Këshillin e Sigurimit do t’i përmbaheshin vetëm këtij vendimi, e jo në atë që i zura dhe i munda lehtë, si Plani i Ahtisaarit e çdo gjë tjetër…“[20]
Njohësit e mirë të historisë moderne serbe e dinë se të paktën qe një gjysmë shekulli e këtej, Serbia ka këmbëngulur që për ndarjen e Kosovës të mos flasë me parinë e saj, por me pushtetarët në Shqipëri.
Kjo i përshtatet Beogradit shumë më tepër, sepse së pari nuk do të ketë nevojë ta njohë Kosovën, së dyti krerët serbë e dinë se shumë më lehtë do të merren vesh për këtë çështje me politikanë të atjeshëm se sa me ata të Prishtinës. Shkaqet janë të njohura: çdo politikan nga Kosova e din se futja në këtë lojë do të thotë të fusë në rrezik kokën e tij dhe të familjes, ndërsa ata në Shqipëri janë mësuar t’i bien kryq e tërthorazi Rubikonit pa u lag dhe pa therrë në këmbë.
Edi Rama: ora e mësimit të serbishtes
Mirëpo Edi Rama, pavarësisht se është një sharlatan ‘par excellence’, e hetoi se sa patate e valë është kjo temë, prandaj këtë punë të pistë ia la në dorë Hashim Thaçit, kokë turku që e di mirë se e presin prangat, prandaj është i gatshëm në çdo akt që do ta kursente nga burgu.
Vozhdi i gjatë është treguar mjeshtër në raport me shqiptarët, Thaçin duke e shantazhuar me dosje të trasha, ndërsa Ramën duke ia kashagitur mendjemadhësinë. Ja një dialog publik në Beograd (31 gusht 2015), që flet shumë.
Rama: “Kemi folur për unionin ekonomik, që realisht ta zgjerojmë tregun…, për rrugën Nish-Prishtinë-Durrës…, ajo rrugë duhet të jetë pa barriera tarifore…“
Vuçiqi: Edi është politikan botëror, ndërsa unë jam lokal, i ngarkuar vetëm për Serbinë.“[21]
Lojën “me tre çibrita“ që ka bërë Vuçiqi me Thaçin dhe Ramën në dëm të territoreve të Kosovës ai ia shpërfaq publikut me humor:
“Bisedimet që kisha në Davos me Hashim Thaçin dhe Edi Ramën nuk ishin të lehta… Me rëndësi është që të mos e humbim atë që nuk guxojmë ta humbim, dhe të humbim vetëm atë që jemi të detyruar… ose atë që nuk na takon.“[22]
Në allishverishet me Serbinë, si duket, Edi Rama ka shkuar edhe më larg. Sepse në mbledhjen, më shumë se teatrale, të të dyja qeverive në Pejë, më 26 nëntor 2018, ai shpalosi idenë se: “Marrëdhënia jonë me Serbinë është strategjike dhe afatgjatë. Shqipëria është e vendosur të ndërtojë një partneritet strategjik me Serbinë.“
Për marren e tyre, askush nga të pranishmit nuk i kërkoi sqarime Edi Ramës, se cili institucion shtetëror dhe kur kishte vendosur për këtë orientim strategjik të politikës shqiptare? Për më tepër kur dihet se marrëdhëniet në mes dy vendeve vuajnë në çdo pikëpamje nga pabarazia dhe mungesa e reciprocitetit elementar.
Këtë lojë të tejdukshme me liderët e pagdhendur shqiptarë, Vozhdi i gjatë e arriti edhe falë rrethanave të reja gjeopolitike, duke luajtur me mjeshtri kartën shumëfytyrëshe në marrëdhëniet e acaruara të Perëndimit me Rusinë, një imitim i politikës dikur të leverdishme të Titos.
Telashet me ndërkombëtarët, kur përpiqej t’ua shiste goglat për arra, Vuçiqi i shpjegon në mënyrë prozaike “… e pyeta shefin e diplomacisë gjermane si të dalë para serbëve dhe t’u them se nuk ka asgjë prej Kosove dhe se këtë ma kanë thënë miqtë tanë? Dhe të gjithë serbët të marrin fërteret dhe të më mëshojnë kokës?“[23]
Gazetari i njohur Andrej Ivanji shpjegon mirë taktikën e Vozhdit : “Thelbi i politikës së Vuçiqit është që Perëndimit dhe rajonit t’ua përcjellë të njëjtin mesazh: në njërën dorë kam shkrepsen dhe këtij rajoni jostabil mund t’i vë zjarrin kur të dua; njëkohësisht në dorën tjetër kam aparatin zjarrfikës dhe jam i gatshëm që zjarrin që kam ndezur vetë ta fik lehtësisht. Ju takon juve të zgjidhni.“[24]
Gjatë një manovre ushtarake, jo larg kufirit me Kosovën, në Pasuljanske livade (Livadhet e Pasulit), Vozhdi rrahte gjoksin se: “Asnjë vend në rajon nuk mund të krahasohet me ushtrinë e Serbisë… ne dhe hungarezët jemi si baraz. Të tjerët janë larg prapa nesh.“[25]
Njëri prej analistëve më të mirë të rajonit, Vladimir Gligorov, kërcënimin e Vozhdit e deshifron saktësisht: “Ushtria është mjeti, ushtria e pajisur mirë është mjet më bindës, e qëllimi cili është, të mbrohet vendi. Por nga kush saktësisht? Në mënyrë që përmes kërcënimit t’i kushtëzojmë të tjerët për të bërë lëshime? Cilët saktësisht. Nëse nuk ka përgjigje në pyetjen për qëllimin, atëherë fjala është për para të hedhura kot…“[26]
Kur strategjia për copëtimin e Kosovës u kundërshtua me këmbëngulje gjithandej ndër shqiptarë po edhe nga shumë serbë, më 24 shtator 2018, para Këshillit të përgjithshëm të Partisë së tij, Vozhdi i gjatë vajtoi:
“Politika ime që Serbia të ruajë shumëçka në Kosovë ka pësuar disfatë. Serbët duan t’i humbin të gjitha. Më shumë preferojnë të qajnë për diçka që do të mbetet larg se sa për diçka që e kanë në duar.“[27]
Dhe vazhdon të vajtojë:
“Patëm rastin të fitojmë më shumë se zakonisht, por serbët thanë se këtë nuk e duan.“[28]
Por kjo është vetëm lojë, nga ato që i thoshte D. Qosiq se “…rrena është interes shtetëror serb…“, sepse burime të besueshme pohojnë se Thaçi-Vuçiq, me dijen e Ramës, që në muajin shtator 2018 kanë ravijëzuar një marrëveshje për copëtimin e Kosovës. Vetëm po presin momentin e volitshëm që, nëse ia arrijnë, t’ia imponojnë popullit të Kosovës copëtimin e vendit, duke vënë kështu shqiptarët para një akti të kryer tradhtie.
Ministri i Jashtëm serb, Daçiq, ditë më parë, në një intervistë pohoi: “Nëse para dhjetë vjetësh do të vepronim kështu do të ishim në gjendje shumë më të mirë. Jam i bindur se deri tash problemi i Kosovës do të ishte zgjidhur.“[29]
Burime të besueshme pohojnë se katër vjetët e fundit Serbia për veprime që lidhen me zgjidhjen e çështjes së Kosovës ka shpenzuar rreth 600 milionë euro. Kjo nuk ka të bëjë fare me financimin e strukturave të saj apo të popullsisë serbe në Kosovë. Se a bëjnë pjesë në këtë shumë edhe 39 milionë euro që shpenzoi Serbia për pengimin e Kosovës të bëhet pjesë e Interpolit, nuk e di, sikundër që nuk e di se ku ka përfunduar ajo shumë kolosale parash; në xhepa të disa shqiptarëve, në xhepa të disa ‘ndërkombëtarëve’ apo në xhepat e të dyja palëve bashkë. Ajo që dihet është se çështja e Kosovës, që ishte një kapitull i mbyllur, sërish u nxor në pazarin e madh si çështje e pazgjidhur.
Hashim Thaçi: Mirësevini, bukë e territor sa te doni…
Edhe Hashim Thaçi, në takatin e tij, ka kontribuar në këtë drejtim, sepse me paratë e buxhetit skamnor të Kosovës, ka paguar lobistë për t’u mbështetur nga qendrat vendimmarrëse marrëveshja e tij me Vuçiqin.
Veç kësaj, ai ka harxhuar shuma kolosale të parave të taksapaguesve për të botuar jashtë librat e tij për marre, ku, paturpësisht, sakrificat e disa brezave për liri përpiqet t’i përvetësojë si kusar.
Keqpërdorimi i serbëve të Kosovës
Serbët e Kosovës qe një shekull e gjysmë janë objekt i yshtjes, dezinformimit dhe manipulimit të paskrupullt nga Beogradi. Kjo veprimtari diversive kundër tyre është intensifikuar sidomos këto katër dekadat e fundit.
Zakonisht votat e serbëve të Kosovës përdoren për sajimin e strukturave të cilat veprojnë jo sipas interesave të serbëve lokalë, por sipas diktatit të Beogradit, siç është e ashtuquajtura Listë Serbe.
Se si përdoren votat më së miri e shpjegon gazetari kosovar, Darko Dimitrijeviq: “… në zgjedhjet e fundit që janë mbajtur në Kosovë, në Osojan (vendbanim serb, afër Istogut) kanë votuar 38 zgjedhës, ndërsa 1.700 nga Kraljeva, Kragujevci etj. (qytete në Serbi, ku banojnë shumë serbë me origjinë nga Kosova), prej tyre 60% janë të vdekur. E kam parë listën me sytë e mi.“[30]
Prej ardhjes në pushtet, Vozhdi i gjatë u drejtohet, gati për çdo ditë, serbëve të Kosovës me mesazhe kundërthënëse e keqdashëse. Dhe nuk është ndalur me kaq, sepse në kulmin e bisedimeve të fshehta për copëtimin e Kosovës, kur Vuçiqit iu kundërvu vendosmërisht edhe njëri prej liderëve më të spikatur serbo-kosovar, Oliver Ivanoviq, këtë e vranë mizorisht para zyrës së vet. Burime serioze konfirmojnë se këtë vrasje, dhe jo vetëm këtë, e kanë kryer strukturat mafioze të lidhura me shtetin serb.
Paraprakisht, Ivanoviqi ishte demonizuar nga bashkëpunëtorët më të afërt të Vozhdit dhe mediave që ky i kontrollon plotësisht, duke u shpallur njeri i lig e vegël e Prishtinës.
Prandaj, disa ditë para se të vritej, Ivanoviqi kishte takuar Vuçiqin dhe krerët e BIA-s (shërbimi sekret serb) dhe kishte kërkuar ndihmën e tyre për shkak se e kërcënonte me jetë, nënkryetari i partisë së Vuçiqit në Kosovë (Lista Serbe), mafiozi famëkeq, Milan Radoiçiq.
Një vit para se të vritej, Oliver Ivanoviq, u deklaroi mediave se “…fushata që po bëhet për zgjedhjet lokale në Kosovë, thënë më së buti është e çuditshme dhe se tash serbët po frikësohen prej serbëve më shumë se që janë frikësuar nga shqiptarët radikalë në vitet 1999, 2004 dhe 2008.“[31]
Në tubimin e fundit javor në Beograd (12 janar 2019), ku po marrin pjesë nga disa dhjetëra mijëra kundërshtarë të regjimit, Rada Trajkoviq, njëra prej liderëve të njohur të serbëve të Kosovës deklaroi:
“Na e vranë Oliverin, më të mirin prej nesh. Kanë menduar se vrasja e Oliverit do të promovonte si krejt të pamundur bashkëjetesën e serbëve dhe shqiptarëve, në mënyrë që përkufizimi (ndarja territoriale) të imponohet si ardhmëri. Ai edhe i vdekur i sfidoi, sepse në rrugëtimin e tij të fundit e përcollën edhe fqinjët e tij shqiptarë, të cilët shprehën keqardhje për vrasjen e fqinjit të tyre, dhe kështu plani i Vuçiqit dhe Thaçit (për ndarjen e Kosovës, shënim i autorit) u bë një plan i parealizueshëm“.
“Ne, serbët (e Kosovës) nuk po kërkojmë shumë. Po kërkojmë që serbët të mos frikësohen prej serbëve. E prej që Vuçiqi ka ardhur në pushtet, ne (serbët) po frikësohemi prej serbëve.“[32]
Vozhdi i gjatë ua fut frikën në palcë serbëve të Kosovës edhe duke gënjyer sy ndër sy. Në kohën e acarimit të gjendjes pas aplikimit të taksave doganore, ai në një tubim me serbët e Kosovës deklaroi: “Kemi informata për lëvizjen e trupave shqiptare nga baza e Belvedereve dhe Vrella… Ndoshta po shkojnë për të kontrolluar Liqenin (e Gazivodës), për t’i treguar muskujt dhe për të penguar ndonjë import mallrash“.
Ndërkaq zëdhënësi i KFOR-it deklaronte krejt të kundërtën: “…Nuk po ndodh asgjë. Nuk ka pasur kurrfarë lëvizjeje të trupave të FSK-së drejt veriut… nuk ka asnjë arsye për shqetësim.“[33]
Për këtë klimë të krijuar artificialisht flet me shqetësim edhe ish-ministri serb për Kosovën, Goran Bogdanoviq, përndryshe banor i Leposaviqit: “Ajo që s’më pëlqen është pompimi medial që shpërndahet live. Tërë ditën emetohen emisione speciale, në të cilat të intervistuar të ndryshëm me përgjigjet, demagogjinë dhe rrenat e tyre i shqetësojnë serbët në Kosovë. Nuk e di pse krejt kjo. Kanë ndodhur gjëra shumë të rënda, por nuk kishte emetime mediale live. Duhet informuar qytetarët, por jo kështu…“[34]
Pas vendimit për formimin e Ushtrisë së Kosovës, Vuçiqi luante teatër me serbët e Kosovës, thua se ata nuk e dinë se KFOR-i nuk lejon të rrezikohet prej askujt siguria e tyre:
“Mos u shqetësoni. Në çdo përpjekje për sulm ndaj jush, Serbia do të ketë forcë për t’ju mbrojtur… Ne mbrapa nuk mundemi më, s’kemi ku. Mos mendoni se do ta pranojmë dhe me mirësjellje të kënaqemi me vetëshkatërrimin tonë.“[35]
Në këtë lojë të madhe, Vozhdi i gjatë ka mobilizuar sidomos mediat serbe. Vitin që lamë pas, ta zëmë, vetëm në tabloidët mercenarë “Informer“ e “Srpski telegraf“ në kryetitujt e faqeve të para 265 herë paralajmërohen luftërat dhe konfliktet kundër kroatëve e shqiptarëve në radhë të parë.“[36]
Në njërën anë Vuçiqi ndez zjarrin dhe menjëherë pastaj merr rolin e zjarrfikësit. Shembulli më i mirë është treni laran rus, që Kosova e ndali në kufi:
“Një pjesë e mirë e serbëve hidhërohen pse nuk e çuam trenin deri në Mitrovicë. Ne mund ta bënim këtë, por do të kishte të vdekur në të dyja anët… “ [37]
Kjo politike e tejdukshme meskine dhe e paskrupullt, që ka për synim të realizojë objektiva strategjike serbomëdha, ka irrituar edhe shumë serbë. Fjalët që do të duhej t’ia thoshin në takimet e tyre të shpeshta Vozhdit të gjatë, Hashim Thaçi, Isa Mustafa ose Edi Rama, ia tha regjisori, çedomir Petroviq, serb me prejardhje nga Prishtina, deri tash mbështetës i Vozhdit të gjatë, i cili, në një letër që ia drejtoi, para disa javësh, kryetarit të tij, i thotë troç:
“Besimi im në ju ishte pjellë e dëshirës sime dëshpëruese që të shfaqet dikush pas kaq vitesh dhe me ndryshimin e vet ta ndryshojë edhe Serbinë.
Na mashtruat dhe na zhgënjyet. Kemi humbur në mënyrë të pakthyeshme shumë vjet, falë politikës tuaj të gabueshme e të luhatshme duke shtyrë kohën, e cila kurrsesi nuk punonte për ne“.
“Kemi kryer krime të tmerrshme ndaj shqiptarëve gjatë luftërave ballkanike, para dhe pas Luftës së Dytë Botërore.
Forcat policore serbe gjatë viteve 1998 e 1999 kanë kryer masakra, shkatërrime, helmime, të puseve të ujit, përdhunime, plaçkitje, vrasje të civilëve… Ushtria dhe policia.. të kontrolluara nga maja e shtetit kanë dëbuar nga Kosova 700 mijë shqiptarë të Kosovës.
Milosheviqi ka urdhëruar që të gjitha kufomat në Kosovë që do të mund të ishin objekt interesimi për Gjykatën e Hagës duhej të fshiheshin.
Në furrat e Trepçës janë djegur 1500 kufoma.
Nga thellësitë e Danubit të ftohtë janë dalë në sipërfaqe frigoriferët me trupa të grave dhe fëmijëve shqiptarë.
Gjithandej nëpër Serbi, në poligonet e policisë ka varreza masive.“[38]
Në vend se me fakte të tilla t’ia mbyllte gojën Vozhdit dhe Daçiqit, kur këta, duke ia treguar këndin e dosjeve të trasha me paudhësi, i kanë kërkuar copëtimin e Kosovës, Hashim Thaçi, i zënë pisk vetëm ka pëshpëritur : “… hesht se na dëgjojnë të tjerët… !“[39]
Komunikimi diabolik, herë prush e herë akull
Prej që ka ardhur në pushtet, gati për çdo ditë, Vuçiqi komunikon intensivisht me opinionin, përmes intervistave dhe deklaratave të ndryshme. Kryetemë ishte dhe vazhdon të jetë Kosova. Për të Kosova është : “…ankth i natës, është brenga më e madhe, me të cilën bie dhe zgjohem, ani se flej pak. Kosova është brenga ime më e madhe, sepse e di se sa shumë jemi përpjekur për ta ruajtur stabilitetin…“[40]
“Kosova ma han shpirtin. Pa zgjidhjen e këtij problemi çdo gjë që kam arritur nuk do të jetë e qëndrueshme. Kriza e parë do të na mbysë.“[41]
Në këtë temë me kërrabëzën e verbit, Vuçiqi përthur luftën, paqen, shpresën, lutjen, kërcënimin, inatin, zhgënjimin… Tamam teatër:
Deklaratave të pamend të parisë së Kosovës për Nishin etj., ai u përgjigjet me ironi: “Mirë, ata janë të fortë e të mëdhenj, ne, serbët, të vegjël e të pafuqishëm. Ndoshta do të mbërrijnë deri të Smederevska Palanka (qytet afër Beogradit), ta shohim…“[42]
Sipas Snjezhana Milivojeviq, eksperte e mediave, “…Vuçiq është një orator mesatar… ai përhap frikë rreth vetës… dhe dëshiron të krijojë bindjen se ai natë e ditë kujdeset për Serbinë… Sillet si pater familias i krejt kombit, kujdeset jo vetëm për njërin por për të gjithë serbët… Mendoj se ai ka një ide të fiksuar se ai duhet të jetë shpëtimtari i Serbisë… për të është tmerrësisht e rëndësishme që mu ai ta zgjidhë çështjen e Kosovës dhe ashtu të hyjë në histori…“[43]
Në një analizë të gjatë, të publikuar në NSPM (Nova srpska politicka misao) me titull “Silovanje Srbije“ (Përdhunimi i Serbisë) dhe nëntitull “Aleksandër Vuçiq në faqet e para të gazetave të përditshme“ konstatohet se:
“Si mediet e tjera, edhe gazetat e përditshme pandërprerë dhe me këmbëngulje formësojnë fotografinë e kryetarit si hero dhe martir, prijës dhe shpëtimtar i kombit, të gatshëm në sakrifica për të mirën e vendit dhe të popullit si model i lehtëpranueshëm për opinionin e brendshëm.“[44]
Shpeshherë edhe kur gjendja është krejt e qetë, Vozhdi ankohet pa asnjë shkak: “Jemi në gjendje të rëndë, po rrëmihin me këmbë e me duar… “ Me ata që rrëmihin ai mendon në Perëndimin, në shqiptarët dhe në opozitën.
Ose: “Shtrohet pyetja si do t’ia bëjmë nëse shpërthen ndonjë konflikt, prandaj vazhdimisht kam kërkuar ta gjejmë një kompromis. Ishte kjo lufta ime e Davidit me Golijatin, i cili quhet krejt Perëndimi me shqiptarët. Po luftoj që të fitojmë diçka për Serbinë dhe popullin serb, nuk isha afër asaj që të fitojmë diçka, por disa filluan të na dëgjojnë… Për shqiptarët Amerika është edhe nënë edhe baba, të tjerët janë halla dhe teze, Anglia, Franca, Gjermania.“
“Ne po përpiqemi, kemi mbështetjen e Kinës, Rusisë dhe disa vendeve. Por a mjafton kjo? Pozita jonë është e vështirë, po përpiqemi të mbahemi në fushë, që të paktën të kemi remi.“[45]
Përderisa me të huajt Vuçiqi përdor një fjalor shumë të përzgjedhur, me opozitën ai sillet si karrocier, duke i quajtur liderët e saj me të gjithë emrat: kafshë, hajdutë, tradhtarë, të pabesë, plaçkitës e çka mos tjetër. Njohësit e mirë të gjendjes në Serbi pajtohen se mediat, por edhe klima politike në Serbi nuk dallojnë shumë nga ajo e viteve të luftës (1991 – 1999).
Si pasojë e kësaj gjendjeje, ka dy muaj që në Beograd ka manifestime të rregullta. Shëtitësit, apo manifestuesit, që po shtohen vazhdimisht ditë më parë iu drejtuan Vozhdit me një letër të hapur.
“Po të drejtohemi drejtpërdrejt Ty, sepse ti je redaktori i të gjitha mediave. Sepse ti dëshiron të kesh njerëz-objekte e jo qytetarë.
Të gjithë ata që guxojnë ta thonë mendimin e tyre, trajtohen si armiq dhe duhet kredhur në baltën e “tabloidëve“… Dikur armiq ishin Slavko Quruvija e Oliver Ivanoviq, ndërsa tash të gjithë jemi bërë armiq dhe objekt i sulmeve tuaja.“[46]
Më 25 nëntor 2018 në një tubim përkujtues, në Vojvodinë, Vozhdi i gjatë u drejtohet kundërshtarëve sidomos:
“E keni kuptuar se Serbia sot është nën presion nga anë të ndryshme, dhe zogj të ndryshëm të zinj kanë mësyrë të çukatin çdo gjë që munden nëpër Serbinë tonë të bukur, por Serbia e di se ani se nuk jemi më të mëdhenjtë as në mesin e të mëdhenjve askush nuk ka mundur ta gjunjëzojë e nuk do t’ia arrijnë as ata që po përpiqen sot…“[47]
Në forumin e liderëve të Ballkanit me BE-në, në Tiranë, më 28 maj 2015, Vuçiqi iu drejtua përfaqësuesit të BE-së pa dorashka, lërini përrallat se: “Jemi lodhur me seminare, neve na duhen paratë…“[48]
Vozhdi i gjatë është ekspert për shndërrimin e tezave. Para se zyrtarizohej formimi i ushtrisë së Kosovës, ai takoi ambasadorët e Kinës dhe Rusisë në Beograd dhe i alarmoi se “Sjellja e Prishtinës mund të çojë deri te katastrofa, qëllimi i tyre është përzënia e popullit serb…“
“Serbia me asgjë nuk po shkakton destabilizim, por me provokacionet e përhershme do të vihemi para një situate pa rrugëdalje (deri të domosdoshme) për të mbrojtur popullin serb në Kosovë e Metohi. Serbia nuk guxon të lejojë ndjekjen e popullit të vet…“ [49]
Ndërsa vetëm pas dy ditësh :
“Shpresoj se do ta ruajmë paqen, Serbia do të japë çdo gjë nga vetja. Jam i bindur se do të kemi paqe, që s’do të ketë luftë, por nuk do të lejojmë përzënien e njerëzve tanë prej aty ku ata jetojnë… Gjithnjë do të bisedojmë për t’i zgjidhur problemet në mënyrë paqësore…“[50]
“Ata janë shumë të fortë dhe Serbia nuk është ajo që (mund) t’ia ndërrojë mendjen SHBA-së. Ne s’kemi çka të bëjmë tjetër, me shpatulla për muri jemi, duhet të ruhemi dhe të mbrohemi…“[51]
Vendimi për formimin e ushtrisë së Kosovës i shqetësoi së tepërmi autoritetet dhe opinionin serb gjithandej. Dhe nuk është çudi, sepse në shumicën e luftërave që i ka bërë Serbia, ajo zakonisht është përballur me civil ose me çeta të keqorganizuara e pa armë.
Lufta në Kroaci dhe BeH e ka dëshmuar se kudo ku ushtria serbe kishte përballë njësi ushtarake të udhëhequra nga oficerë profesionistë edhe sado të pakta në numër, megjithatë e ka humbur çdo betejë. Një shembull i mirë është Korpusi i pestë i Ushtrisë boshnjake i udhëhequr nga gjenerali Dudakoviq, i cili u ka shkaktuar forcave serbe humbje të pariparueshme.
Prandaj Vozhdi i gjatë flet me kaq shqetësim:
“Kosova e Metohia është makth i madh për ne, sidomos për shkak të potezit të Prishtinës për formimin e ushtrisë, që nuk mbështetet as në të drejtën (ndërkombëtare) e as në Rezolutën 1244. Është detyrë e Kforit që ta shformojë ushtrinë. Por ata nuk do ta bëjnë këtë, do të thonë se çdo gjë ka ndryshuar prej që (shqiptarët) e kanë shpallur Pavarësinë.“
“Mos e poshtroni Serbinë dhe popullin serb, sepse këtë nuk do ta lejojnë as Serbia e as populli serb.“[52]
“Shqiptarët dhe sponsorët e tyre amerikanë kishin vetëm një qëllim – ta shkelin Serbinë në kuptimin politik dhe të nëpërkëmbin vlerat e saj, në mënyrë që Serbia të mos mund të ngritet…“[53]
“Mirëpo Serbia ka fytyrë, krenari, dinjitet, shtetësi dhe popullin e saj krenar. Jam krenar me popullin tonë në Kosovë e Metohi, në ata njerëz që, si përgjigje ndaj atyre që kanë renditur gjithandej flamurin amerikan, ngritën flamurin e Serbisë nëpër rrugë dhe nëpër shtëpitë e tyre… e jo si ata që s’kanë me se të krenohen por shpalosin flamurin e huaj për të treguar se sa të fortë janë…“[54]
Duke analizuar makiavelizmin e Vozhdit të gjatë, m’u kujtua për dreq, një thënie e Martin Luterit, e shkruar këtu 500 vjet më parë për serbët, për të cilët kishte një urrejtje të madhe, ndoshta sepse mund të ketë takuar ndokund Vuçiqin e parë…:
“Serbët janë populli më i lig i të gjithë popujve, ai është popull i malokëve dhe i hajdutëve…“[55]
Një ditë pasi kishin marrë ai dhe Thaçi letrën nga presidenti amerikan, Vuçiqi paralajmëron opinionin se: “Zgjidhja në raportet Beograd-Prishtinë nuk është afër. Druaj se do të ketë zgjidhje të keqe për ne…“ dhe se për këtë letër do të fliste me Putinin.[56]
Kulmi i këngës së përvajshme të Vozhdit të gjatë, gjithsesi ishte fjalimi tij në Këshillin e Sigurimit, më 17 dhjetor 2018:
“Numrat tregojnë se serbët nuk kanë kryer pastrime etnike, sepse dikur në Kosovë ishin 220.000, ndërsa sot kanë mbetur vetëm 106.000…
I kemi përgjëruar të mos kandidojnë për anëtar të Interpolit, UNESCO-s, ENTSO-E. Ata llogarisnin në mbështetjen e SHBA-së dhe shumë shteteve evropiane, duke shpresuar se do të fitojnë. Në rundin e parë kishin më pak se 50% të votave. E pastaj filluan ta akuzojnë Serbinë, sikur ishte faji ynë…“
“Me taksat e tyre ata kanë rrezikuar krejt popullsinë serbe në Kosovë…, a mund ta merrni me mend që dikush, në shekullin XXI, ndalon dhe pengon qarkullimin e lirë të mallrave dhe të njerëzve… ? “
Ne i kemi respektuar të gjitha që burojnë nga marrëveshja, ndërsa (shqiptarët) qe 2070 ditë nuk e kanë zbatuar dhe as që ka ndërmend të zbatojnë detyrimin për formimin e Bashkësisë së komunave serbe.“
“Dëshiroj të them se Serbia ka bërë shumë përpjekje e derdhur shumë mund që të vendoset paqja e stabiliteti gjithandej në Ballkanin Perëndimor. Kemi bërë çdo gjë që të përmbahemi e të mos përgjigjemi në provokime të ndryshme që vinin nga Prishtina…
Më duhet të them se jam tepër i shqetësuar, madje nga pak edhe i frikësuar për të ardhmen jo vetëm të popullit tim dhe shtetit tonë, Serbisë, por për krejt rajonin…“
“Duhet të jemi ne fajtor në mënyrë që dikush ta arsyetojë politikën e vet të gabuar.“[57]
Në këtë fjalim pervers Vozhdit të gjatë do t’ia kishte zili edhe mentori i tij i ndjerë, Dobrica Qosiq, i cili thoshte se “Serbët shumë herë gjatë historisë i ka shpëtuar gënjeshtra…“
Vuçiq, sa herë ka nevojë për ta zhvendosur vëmendjen e atyre që e dëgjojnë u kthehet dyshuesve në llogoret e tij politike, por të shumtën e rasteve opozitës, siç bën edhe në kongresin e partisë socialiste të Daçiqit:
“T’i pyes sot anëtarët tuaj e të mitë dhe funksionarët (partiakë), cili është kompromisi (për Kosovën) me të cilin ju do të ishit të kënaqur, askush nga ju nuk do të më përgjigjeni. Ne, serbët kënaqemi vetëm kur e fitojmë maksimumin.“
“Lërini përrallat e tuajve e të mive se krejt (Kosova) ishte e jona. Asgjë nuk ishte e jona. E kanë vënë kufirin në mes Serbisë qendrore dhe Kosovës në Jarinjë dhe në Bërnjak. Krejt ua kanë dhënë. Më 2010, ua kanë dhënë vendimin e Gjykatës Ndërkombëtare të Drejtësisë, se deklarata e tyre (e Pavarësisë) nuk ishte akt ilegal. Ky është turpi më i madh që i ia kemi bërë vetës. Dhe sot kjo është e vetmja gjë rreth të cilës po përpiqen ekspertët tanë dhe nuk po mund ta mbrojmë.“
Dhe, ashtu si në Gazivodë, edhe kësaj radhe glorifikon kasapin e Ballkanit :
“E di se gjithnjë do ta duani më shumë Milosheviqin se mua, ndoshta edhe më shumë se Daçiqin, por sot rezultatet janë më të mira se atëherë, pra edhe për këtë çështje (të Kosovës).“[58]
Në një letër të peshkopit të Kosovës, Teodosije, përmes së cilës kleriku i lartë kundërshtonte ndarjen e Kosovës, Vuçiq përgjigjet me hungërim:
“Nuk doni përkufizim me shqiptarët? S’ka problem, thoni njerëzve që të jenë të gatshëm ta mbrojmë Vranjën (qytet në kufi me Kosovën Lindore) për 40 vjet. A vërtet mendoni se qysh tash njerëzit tanë nuk po shpërngulen prej atje?“[59]
Vozhdi nuk vajton vetëm për Kosovën, por edhe për Malin e Zi: “Ne e kemi humbur Kosovën më 2008, sepse i kishim në pushtet dy persona që garonin në Beograd se cili do të pëlqehet më shumë nga të huajt… Edhe më 2006 kishim pushtetarë të paaftë kur e humbëm Malin e Zi…“[60]
Prandaj ministri i Jashtëm i Malit të Zi, Drmanoviq, shpreh shqetësimin se:
“…Vuçiqi po i acaron marrëdhëniet me fqinjët… Acarimi i marrëdhënieve gati me të gjithë fqinjët nuk i sjell asgjë të mirë as vetë Serbisë.“[61]
Ndërsa ambasadori i Sllovenisë në NATO, Kacin, dikur europarlamentar i ngarkuar për Ballkanin deklaroi:
“Për sa i përket Ballkanit Perëndimor, krejt do të varet nga ajo se a do të përcaktohet A. Vuçiqi për të ardhmen e Serbisë apo të gjitha vendet e rajonit do të mbeten peng i kthimit të tij në të kaluarën dhe në mitologji.“[62]
Ish-ministri kroat i Punëve të Jashtme, Davor Stier, në një analizë serioze për politikën serbe rezonon kështu :
“Ajo u përshtatet rrethanave të reja, por në substancë mbetet në gjurmët e Naçertanies së Garashaninit të shekullit XIX.“
Stier shpreh shqetësimin e tij të ligjshëm për qëllimet strategjike të Serbisë për ta shtrirë ndikimin në hapësirat e ish-You-së si dhe për sjelljen e papërgjegjshme të disa shteteve evropiane : “…kjo alternativë e logjikës së sferave të interesit ka bërë që për disa kryeqytete të BE-së më e kapshme është të mbështesin apo të tolerojnë Vuçiqin sesa të lejojnë që këto hapësira t’ua lënë lojtarëve më të mëdhenj, Moskës ose Ankarasë…“[63]
Përfundim
Vozhdi i gjatë, nganjëherë di edhe të befasojë me gjoja çiltërinë e tij, siç është rasti kur, më 29 dhjetor 2013, denoncoi krimin e shëmtuar të shërbimeve serbe, të cilat më, 14 dhjetor 1998, në Pejë, në kafenë “Panda“, që frekuentohej ekskluzivisht nga serbët, vranë mizorisht 6 të rinj serbë dhe plagosën shumë të tjerë. Me qëllim që të fajësonin shqiptarët.
Por ai nuk ndërmori asnjë hap për t’u zbardhur ky krim i shëmtuar dhe për t’i nxjerrë kriminelët para drejtësisë, përkundër premtimeve që, disa herë, u kishte dhënë familjeve të viktimave.
Në të njëjtën mënyrë është sjellë edhe me vrasjen mizore të vëllezërve Bytyqi (korrik 1999), sepse përkundër kërkesave të vazhdueshme të Washingtonit, kriminelët, megjithatë ende nuk janë nxjerrë para drejtësisë…
Pavarësisht aftësive dribluese, energjisë dhe këmbënguljes, Vuçiq, megjithatë mbetët një politikan tipik ballkanik:
“E dua shumë gruan dhe për asgjë në botë nuk do ta ndërroja. Thjesht e adhuroj. Si person është e matur dhe e përmbajtur. Asnjëherë nuk më pyet se ku po shkoj dhe kur do të kthehem. Ajo nuk shkon askund pa fëmijët dhe burrin e saj. Me shoqet shkon për kafe kur unë konsideroj se është fjala për një datë të përshtatshme… “ [64]
Megjithatë, katër vjet më vonë ai e la këtë grua dhe e mori një tjetër, më të re. Por, fundja, kjo është çështje e tij private.
Ajo që nuk është çështje e tij private, sepse dëmton themelshëm interesat jetike të një populli, është se Vuçiq, falë mirëfunksionimit të organeve shtetërore serbe, shërbimeve sekrete sidomos, këmbënguljes së tij (Ai ia ka arritur që edhe një Angela Merkel ta bindë për t’i shikuar hartat, thoshte këshilltarja e tij, natyrisht, hartat për copëtimin e Kosovës…) pa përjashtuar këtu edhe lumin e parave, arriti që çështjen e Kosovës, që megjithatë ishte një çështje e mbyllur, ta nxjerrë sërish në tavolinën ndërkombëtare si çështje të hapur.
E nxori në një kohë kur rrethanat gjeopolitike kanë ndryshuar shumë dhe, mjerisht në disfavor të shqiptarëve.
Vuçiqi ia arriti kësaj, falë pushtetarëve të pagdhendur e të pamoralshëm të Kosovës, që është dëshmia më e qartë se sa të rrezikshme janë elitat e sajuara. Por edhe falë faktit se Shqipëria, fatkeqësisht, edhe pas një shekulli shtet, nuk arrin t’i mbrojë as interesat e veta strategjike e të mos flasim për interesat e kombit shqiptar.
Pallavrat e Edi Ramës se copëtimi i Kosovës do të mundësojë bashkimin kombëtar është një demagogji e shëmtuar që nuk do të duhej t’i lejonte vetës as Shukri Xhelili i ‘famshëm’…
Por të jemi me këmbë në tokë. Ky shtetrrënim i Kosovës para së gjithash është meritë e Hashim Thaçit, sepse ky, për të shpëtuar lëkurën e tij, në negociatat me Serbinë, luajti dhe po vazhdon të luajë rolin e Kalit të Trojës.
Thaçi përmes lidhjeve të tij, përfshirë dhe një mantenutë të kahershme, dhe me paratë e buxhetit të Kosovës, ka lobuar gjithandej që aleatët e Kosovës ta pranojnë si të mirëqenë Marrëveshjen e tij me Vuçiqin. Rezultat i kësaj veprimtarie duhet të jetë edhe letra e Boltonit drejtuar qeverisë së Kosovës, ku, në mënyrë ultimative kërkohet prej saj t’i heqë taksat kaherë të meritueshme doganore ndaj Serbisë.
Në të njëjtën mënyrë nesër do t’i kërkohet qeverisë heqja dorë nga qëndrimi kundër ndarjes së vendit e pastaj, edhe miratimin e nënshkrimit të Marrëveshjes Thaçi-Rama-Vuçiq për copëtimin e Kosovës.
Të njëjtën gjë Thaçi e ka bërë edhe gjatë negociatave për demarkacionin me Malin e Zi, kur, përmes kanaleve të tij, kërkoi nga BE që Kosovën ta kushtëzojë me liberalizimin e vizave derisa populli ta pranojë demarkacionin e imponuar./xhafershatri.info
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Aty
Aty
Aty
Aty
Aty
“Kako bi srpski radikali razresili Kosovsko Metohijske pitanje“, ‘Velika Srbija’, tetor 1995
NYT, 04. 05. 1994
Predrag Popoviq, “Moralni portret Aleksandra Vuçiqa”, Beograd 2011
Aty
Aty
Aty
https://www.espreso.rs/autor/313/sasa-m-stajic
https://www.espreso.rs/autor/313/sasa-m-stajic
https://www.youtube.com/watch?v=ttXM8pVHhWc, minuti 10 :50
Pravda, 14 janar 2018
B92, 1 mars 2018.
Andrej Ivanji, intervistë te ‘Avangarda’, 28. 11. 2018
Blic, 10.11.2018
Vladimir Gligorov, Beta, 8. 01. 2019
B92, 15.10.2018. | 13:57
Blic, 6. 12. 2018
Blic, 9 janar 2019
.
Certifikimi i Listës Serbe nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve për Zgjedhjet Parlamentare të 28 dhjetorit ka rikthyer në qendër të debatit publik një çështje thelbësore për funksionimin dhe legjitimitetin e institucioneve të Republikës së Kosovës: kapacitetin e shtetit për të vepruar si autoritet sovran dhe i pavarur nga presionet e jashtme dhe nga grupet politike që historikisht kanë minuar rendin demokratik.
Ky certifikim, në vetvete një akt administrativ, në realitet përfaqëson një proces të ngarkuar politikisht, i cili ekspozon brishtësinë institucionale të vendit dhe shpërfilljen e dëmeve serioze që Lista Serbe i ka shkaktuar Kosovës , përherë e sidomos gjatë dekadës së fundit.
Për të kuptuar domethënien e këtij vendimi, duhet të rikthehemi dhe t’i përmbledhim dëmet strukturore që ky subjekt, i dirigjuar nga Beogradi, i ka prodhuar në:
rendin juridik-kushtetues,
funksionimin e Kuvendit,
sigurinë e brendshme,
integritetin territorial,
integrimin e komunitetit serb,
ekonominë, përmes kontrabandës dhe krimit të organizuar.
Një analizë e thelluar tregon se Lista Serbe ka funksionuar jo si një parti politike brenda sistemit demokratik të Kosovës, por si mjet i një strategjie shtetërore të Serbisë, për të mbajtur nën kontroll veriun e vendit dhe për të dobësuar kapacitetin e institucioneve të republikës së Kosovës.
Në vend të përfaqësimit të komunitetit serb në kuadër të rendit kushtetues të Kosovës, Lista Serbe ka ushtruar një funksion bllokues. Duke i përdorur 10 ulëset e garantuara (dhe shpesh duke u bërë faktor përcaktues në krijimin e shumicave parlamentare), ky subjekt ka ndërtuar një praktikë sistematike të:
bojkotimit të seancave,
çrregullimit të kuorumit,
pengimit të votimeve kyçe,
kushtëzimit të vendimeve qeveritare.
Kuvendi i Kosovës, si organi më i lartë përfaqësues dhe legjislativ, shpesh është gjetur në pozitë të bllokuar, jo për arsye procedurale të brendshme, por për shkak të ndërhyrjeve të Beogradit, të cilat Lista Serbe i ka zbatuar pa hezitim.
Kjo përbën cenim të parimit të sovranitetit të brendshëm parlamentar, sipas të cilit asnjë fuqi e jashtme nuk mund të diktojë funksionimin e një organi të zgjedhur nga qytetarët.
Një nga aspektet më shqetësuese të rolit të Listës Serbe është identifikimi i saj me figura të implikuara në krime lufte dhe aktivitete kriminale. Milan Radoiçiq, operator i strukturave paraushtarake serbe dhe i dyshuar për krime në qytetin e Gjakovës gjatë luftës së viteve 1998-1999.
Radojçiq për shumë vite ka qenë figurë dominante politike e këtij subjekti.
Nën drejtimin e tij, Lista Serbe nuk ka përfaqësuar interesat e qytetarëve serbë, por ka:
fuqizuar strukturat ilegale të sigurisë në veri,
kultivuar klimë frike ndaj serbëve që kërkonin integrim në institucionet e Kosovës,
sabotuar proceset demokratike,
dhe mbrojtur rrjetet kriminale të kontrabandës.
Ky fenomen është i paprecedent në Evropën bashkëkohore: një subjekt i certifikuar për zgjedhje parlamentare ka qenë i lidhur (hapur) me aktivitete terroriste, përfshirë sulmin e armatosur në Banjskë më 2023, ku u vra polici i Kosovës, Afrim Bunjaku, një ngjarje që përbën cenim të rëndë të rendit kushtetues dhe sigurisë së shtetit.
Dëmet që Lista Serbe i ka shkaktuar Kosovës nuk janë vetëm politike: ato janë të prekshme dhe të dhimbshme.
Në vitin 2011, gjatë orëve të tensionuara në veri, u vra polic tjetër i Kosovës, Enver Zyberi, një incident i lidhur me strukturat ilegale që Lista Serbe i ka mbrojtur publikisht.
Në vitin 2023, me sulmin në Banjskë, u konfirmua qartazi karakteri paraushtarak i rrjeteve të lidhura me këtë subjekt.
Asnjë parti politike demokratike nuk mund të ruajë statusin e saj ligjor kur mbështet, arsyeton ose bashkëpunon me struktura të dhunshme që:
vrasin zyrtarë shtetërorë,
shpallin “zona të ndaluara” për Policinë e Kosovës,
krijojnë barrikada,
e trajtojnë territorin e Kosovës si zonë të kontestuar.
Kjo e bën Listën Serbe subjekt të përgjegjësisë juridike dhe morale, jo thjesht aktor opozitar.
Lista Serbe ka qenë hallka kryesore e integrimit të strukturave kriminale në veriun e Kosovës. Përmes rrjeteve të kontrabandës, që përfshijnë:
mallra pa doganë,
derivate,
cigare,
mallra të luksit,
dhe në disa raste armë,
është krijuar një ekonomi paralele që jo vetëm e dëmton buxhetin e Kosovës, por largon perspektivën e stabilitetit ekonomik të rajonit.
Në disa raste, këto rrjete kanë bashkëpunuar edhe me grupe të caktuara shqiptare, duke treguar se kur bëhet fjalë për fitime të paligjshme, etnia pushon së qeni barrierë, ndërsa sovraniteti i shtetit bëhet viktimë.
Ky është një dimension që shpesh është anashkaluar nga bashkësia ndërkombëtare, e cila ka preferuar ta trajtojë veriun si zonë të ngrirë, në vend ta shohë si epiqendër të ekonomisë së zezë në Ballkan.
Bojkotimet e organizuara nga Lista Serbe kanë synuar krijimin e vakumit institucional dhe delegjitimimin e autoritetit të Republikës së Kosovës.
Dorëheqjet masive të:
policëve,
gjyqtarëve,
prokurorëve,
zyrtarëve komunalë,
janë përdorur si mjet presioni politik, i cili krijon jo vetëm kriza funksionale, por edhe perceptim ndërkombëtar të “paqëndrueshmërisë” së Kosovës.
Ky është një mekanizëm i sofistikuar për të dëmtuar shtetin, duke krijuar situata që Serbia i përdor më pas si argument në tryezat diplomatike.
Përmes Listës Serbe, Serbia ka ruajtur kontroll të drejtpërdrejtë mbi:
proceset zgjedhore në komunat me shumicë serbe,
sistemin e arsimit,
shëndetësinë paralele,
financimin ilegal të grupeve lokale,
dhe presionin psikologjik ndaj qytetarëve serbë që duan integrim.
Kjo ka krijuar një realitet të dyfishtë: Kosova formalisht është shtet sovran, por në veri zbatimi i këtij sovraniteti është i kufizuar nga ndërhyrjet e Beogradit përmes Listës Serbe.
Certifikimi i Listës Serbe nga KQZ-ja nuk mund të trajtohet si procedurë teknike. Është një vendim që i jep legjitimitet një subjekti i cili:
ka sabotuar funksionimin e institucioneve,
ka ushqyer paralelizma shtetërore,
ka bashkëpunuar me struktura të dhunshme,
ka qenë i lidhur me vrasje të zyrtarëve të shtetit,
ka prodhuar destablizim të vazhdueshëm,
dhe ka minuar integrimin e komunitetit serb në rendin juridik të Kosovës.
Në çdo shtet demokratik, një subjekt me këtë histori do të ishte objekt hetimi dhe ndëshkimi institucional, jo certifikimi.
Prandaj ky vendim nuk flet për fuqinë e Listës Serbe, por për dobësinë e shtetit të Kosovës përballë presionit ndërkombëtar dhe mungesës së vetëbesimit institucional.
Kosova nuk ka nevojë për stabilitet të rremë; ka nevojë për institucione të forta, të pavarura dhe të afta ta mbrojnë rendin kushtetues. Ky moment është një kujtesë se sovraniteti nuk humbet vetëm me invazion, por edhe me tolerimin e atyre që e minojnë çdo ditë nga brenda.
Në mbrëmjen e organizuar për ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”, tri studente shqiptare nga Gjeneva sollën një frymë të re angazhimi dhe ndërgjegjësimi kulturor në komunitetin shqiptar në Zvicër. Të bashkuara në shoqatën “Studentet Shqiptarë në Gjenevë”, ato përfaqësojnë një brez që e njeh dhe e rikthen historinë në vëmendje për forcimin e identitetit dhe solidaritetit kombëtar.
Në bashkëpunim me shoqatat “Komunitetin Shqiptar në Gjenevë” dhe “Kosova për Sanxhakun”, Elda Gashi, Fatjeta Ramadani dhe Elsa Ramiqi dëshmuan se studentët shqiptarë në diasporë janë aktorë aktivë kulturorë e shoqërorë. Angazhimi i tyre tregoi pjekuri, përgjegjësi dhe përkushtim ndaj kujtesës historike.
Në vijim, sjellim intervistat që zhvilluam me këto studente, të cilat ndajnë përjetimet dhe reflektimet e tyre mbi ekspozitën dhe rolin e tyre në komunitet.
Bashkëbisedim me Elda Gashin.
Elda Gashi: Ta ruajmë historinë tonë, edhe atëherë kur ajo është e dhimbshme
Ju lutem prezantoheni!
EG: Unë quhem Elda Gashi, jam me origjinë nga Prishtina në Kosovë. Kam lindur në Gjenevë, Zvicër, ku aktualisht po ndjek studimet e mia. Jam në vitin e fundit të Bachelor-it në Shkencat e Edukimit dhe për master jam e interesuar të vazhdoj studimet në Fakultetin e Teknologjisë dhe Informatikës në Edukim, si dhe në Kriminologji.
NM : Elda, mbrëmë patët një bashkë organizim të rëndësishëm me “Komuniteti Shqiptar” dhe “Kosova për Sanxhakun”. Si lindi ideja për t’u bërë pjesë e këtij aktiviteti?
EG: Shoqata jonë studentore bashkëpunon shpesh me shoqatën “Komuniteti Shqiptar i Gjenevës”, qoftë për organizimin e festave të pavarësisë, qoftë për konferenca të rëndësishme. Kishim diskutuar prej kohësh me ta për të organizuar këtë konferencë, pasi e konsideronim temën shumë të rëndësishme dhe interesante.
NM : Çfarë domethënie ka për ju personalisht përfshirja e shoqatës “Studentet shqiptar në Gjenevë” në një ekspozitë historike dhe kombëtare të kësaj natyre?
EG: Për mua personalisht, përfshirja e shoqatës “Studentet shqiptarë në Gjenevë” në një ekspozitë të tillë ka domethënie të veçantë, sepse dëshmon se brezi i ri shqiptar në diasporë është i vetëdijshëm për historinë dhe përgjegjësinë kombëtare. Është një mënyrë për të ruajtur kujtesën kolektive, për të forcuar identitetin dhe për ta kthyer angazhimin studentor në veprim kulturor me vlerë shoqërore.
NM : Pse mendoni se është e rëndësishme që studentët të marrin pjesë aktive në evente që lidhen me ruajtjen e kujtesës dhe identitetit shqiptar
EG: Është po ashtu e rëndësishme që studentët të marrin pjesë në aktivitete të tilla, sepse ne jemi brezi i ri dhe kemi nevojë të informohemi për këto çështje, në mënyrë që më pas t’i transmetojmë brezave të ardhshëm. Për më tepër, njohuritë tona mbi këtë temë ishin të kufizuara, prandaj pjesëmarrja në këtë konferencë ishte shumë e dobishme.
NM: Si u prit aktiviteti nga studentët e shoqatës ?
EG: Aktiviteti u prit shumë pozitivisht nga studentët e shoqatës. Ata treguan interes të madh, angazhim dhe ndjeshmëri ndaj temës, duke e përjetuar ekspozitën jo vetëm si ngjarje kulturore, por edhe si një moment reflektimi dhe ndërgjegjësimi për historinë dhe identitetin kombëtar.
NM: Cilat sfida keni hasur në organizimin e këtij eventi dhe si i keni menaxhuar në kuadër të ekipit tuaj studentor?
EG: Sfida kryesore lidhej me koordinimin e kohës, përgjegjësive dhe burimeve, duke qenë se të gjithë jemi studentë me angazhime akademike. Përmes bashkëpunimit të ngushtë, komunikimit të vazhdueshëm dhe ndarjes së qartë të detyrave brenda ekipit, arritëm t’i menaxhojmë me sukses këto sfida dhe ta realizojmë aktivitetin në frymë bashkëpunimi e përkushtimi.
NM : Cili ishte momenti më i veçantë për ju gjatë mbrëmjes së ekspozitës?
EG: Momenti që më la përshtypje më të madhe ishte kur profesori na tregoi videon e një gruaje shqiptare që shpjegonte se ishte detyruar t’u fliste fëmijëve të saj në bëshnjakeshit në vend të shqipes, në mënyrë që ata të mund të integroheshin më mirë në shoqëri.
NM: Sa i rëndësishëm është bashkëpunimi ndër shoqatash dhe çfarë mund të sjellë ky model për komunitetin shqiptar në Gjenevë?
EG: Bashkëpunimi ndër shoqatash është shumë i rëndësishëm, sepse forcon unitetin, rrit ndikimin e aktiviteteve dhe krijon ura besimi brenda komunitetit. Ky model sjell më shumë organizim, përfshirje dhe qëndrueshmëri, duke e bërë komunitetin shqiptar në Gjenevë më aktiv, më të bashkuar dhe më të dukshëm në jetën kulturore e shoqërore.
NM : Cilat janë projektet e afërta të shoqatës që drejtoni dhe a mendoni të vazhdoni me aktivitete që sjellin në fokus historia dhe kultura shqiptare?
EG ; Aktualisht jemi duke diskutuar disa projekte, të cilat synojmë t’i finalizojmë para se t’i bëjmë publike në rrjetet tona sociale. Ndër to përfshihet organizimi i një feste me rastin e Pavarësisë së Kosovës, si dhe prezantimi i një eventi me karakter historik dhe kulturor.
NM: Çfarë mesazhi do t’u jepnit studentëve shqiptarë pas këtij aktiviteti që sjell në vëmendje një pjesë të dhimbshme, por të rëndësishme të historisë sonë kombëtare?
EG : Mesazhi im për studentët shqiptarë është që ta njohin dhe ta ruajmë historinë tonë, edhe atëherë kur ajo është e dhimbshme, sepse vetëm përmes kujtesës ndërtohet identiteti dhe forcohet vetëdija kombëtare. Angazhimi, solidariteti dhe pjesëmarrja aktive në aktivitete kulturore e historike janë mënyra më e mirë për ta mbajtur gjallë trashëgiminë tonë dhe për ta përcjellë atë me dinjitet te brezat që vijnë.
Bashkëbisedim me Fatjeta Ramadani – Studente e angazhuar
Fatjeta Ramadani: Dashuri dhe revoltë nëse keni ndaj heshtjes dhe padrejtësisë që iu është bërë popullit shqiptar, mos hezitoni
NM. Kush është Fatjeta Ramadani ?
FR: Jam nga komuna e Ferizajt, fshati Softaj, e lindur në Kosovë. Në Francë jetoj që nga viti 2013. Studimet e larta i kam kryer në Gjenevë, Zvicër, bachelor në Marrëdhënie Ndërkombëtare me specializim në Politikë dhe Histori, ndërsa masterin po e ndjek në të njëjtin fakultet në Studime Europiane. Aktualisht punoj me popullatën migrante.
NM: Fatjeta, si e përjetuat personalisht ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”?
Çështja e Sanxhakut, ashtu si shumë çështje të tjera që prekin popullin shqiptar, nuk kam si ta përjetoj ndryshe veçse me shumë trishtim. Bëhet fjalë për një histori të gjatë shtypjeje dhe përpjekjesh për asimilim, të ushtruara nga regjime të ndryshme që kanë nënshtruar shqiptarët ndër shekuj. Nga ndikimi shumëvjeçar i Perandorisë Osmane, te politikat represive të Mbretërisë Serbo-Kroato-Sllovene dhe më pas të Mbretërisë së Jugosllavisë, deri te masat e ashpra të Jugosllavisë Socialiste nën Titon dhe regjimeve nacionaliste serbe të shekullit XX, shqiptarët janë përballur vazhdimisht me mohimin e identitetit të tyre kombëtar, shpërngulje të detyruar dhe presione të ndryshme kulturore e politike. Kjo trashëgimi e dhimbshme e bën çështjen e Sanxhakut jo vetëm historike, por edhe thellësisht emocionale për këdo që e ndjen veten pjesë të kombit shqiptar.
NM:A kishte ndonjë element të ekspozitës që ju tronditi ose ju bëri të reflektoni më thellë?
FR:FR: Ajo që më tronditi më shumë ishte vetë njeriu dhe aftësia e tij për të shkuar deri në shkatërrim për pushtet dhe urrejtje ndaj tjetrit. Ekspozita më bëri të reflektoj mbi padrejtësitë historike, mbi dhunën ndaj atyre që janë ndryshe dhe mbi asimilimin si mjet shtypjeje. Sanxhaku është një nga plagët tona historike, dëshmi e vuajtjeve dhe e politikave shtypëse ndaj shqiptarëve. Përmes fotografisë, kjo ekspozitë zgjon ndërgjegjen kolektive dhe ndihmon në ruajtjen e kujtesës historike, në mënyrë që këto padrejtësi të mos përsëriten më.
NM: Sipas jush, pse është e rëndësishme që rinia studentore shqiptare të marrë pjesë në aktivitete të tilla me karakter historik?
FR: FR: Pjesëmarrja e rinisë studentore në aktivitete historike është thelbësore, sepse pikërisht të rinjtë përfaqësojnë forcën e rezistencës, energjinë dhe guximin për të sfiduar padrejtësitë dhe narrativat e shtrembëruara. Njohja e historisë nuk është vetëm rikthim te e shkuara, por mënyrë për të kuptuar të tashmen dhe për të mbrojtur të vërtetën historike. Nëse ne nuk e njohim dhe nuk e tregojmë vetë historinë tonë, të tjerët do ta bëjnë në vendin tonë. Prandaj, është përgjegjësi e brezit të ri që ta ruajë, ta studiojë dhe ta përcjellë historinë shqiptare me integritet, ashtu siç theksonte edhe Ukshin Hoti: “Historia e shqiptarëve nuk duhet bërë nga të tjerët, por duhet njohur nga të tjerët.”
NM: Çfarë ndikimi mendoni se kanë këto evente në forcimin e identitetit dhe ndërgjegjes kombëtare te të rinjtë?
FR: Eventet me karakter historik kanë një ndikim jashtëzakonisht të rëndësishëm në forcimin e identitetit dhe ndërgjegjes kombëtare te të rinjtë, sepse ato krijojnë një lidhje të drejtpërdrejtë mes brezave dhe rrënjëve të tyre. Në një kohë kur globalizimi shpesh rrezikon të zbehë identitetet e vogla kombëtare, këto aktivitete shërbejnë si hapësira ku ringjallet kujtesa historike dhe ku të rinjtë njihen me sakrificat, vuajtjet dhe fitoret që kanë formësuar ekzistencën e popullit shqiptar. Përmes fotografisë, dëshmive, diskutimeve dhe prezantimeve, ata kuptojnë se identiteti nuk është i dhënë, por i ruajtur dhe i përpunuar gjatë shekujve.
Për të rinjtë, pjesëmarrja në këto evente është një proces reflektimi, por edhe fuqizimi. Ajo u mëson se historia nuk është thjesht e kaluar, por mjet për të lexuar të tashmen dhe për të ndërtuar të ardhmen. Duke njohur të kaluarën, ata zhvillojnë një ndjenjë përkatësie dhe përgjegjësie ndaj komunitetit dhe kulturës së tyre. Këto evente i ndihmojnë të shohin veten si pjesë e një historie më të madhe, duke forcuar vetëvlerësimin dhe vetëdijen kombëtare
NM: Si u përfshitë në aktivitetet e shoqatës “Studentet Shqiptarë në Gjenevë” dhe çfarë ju motivon të vazhdoni kontributin tuaj?
FR: Në vitin 2023 u përfshiva në aktivitetet e shoqatës fillimisht nga kureshtja, e cila u shndërrua shpejt në angazhim të qëllimshëm. Gjuha, letërsia dhe historia shqiptare kanë qenë gjithmonë pasioni im, dhe përfshirjen në shoqatë e pashë si një mundësi për të dhënë kontributin tim dhe për të ndarë përvojën me studentë të tjerë.
Ajo që më motivon të vazhdoj është energjia dhe dëshira e studentëve për të mësuar, krijuar dhe bashkëpunuar. Ndërtimi i këtij komuniteti, respekti i ndërsjellë dhe përvojat kulturore të përbashkëta më japin ndjenjën e misionit për të kontribuar, për të mbështetur dhe për të frymëzuar brezat që vijnë.
NM: Cili është roli juaj brenda shoqatës dhe çfarë dëshironi të sillni si vlerë të shtuar për studentët?
FR:FR: Aktualisht jam anëtare e shoqatës së studentëve shqiptarë në Universitetin e Gjenevës, ndërsa më parë kam pasur nderin ta drejtoj shoqatën për një vit e gjysmë. Gjatë këtij angazhimi, motivimi im ka qenë i lidhur ngushtë me dëshirën për të trajtuar tema që prekin komunitetin tonë, për të promovuar gjuhën dhe kulturën shqiptare dhe për të krijuar hapësira bashkëpunimi mes studentëve.
Vlera që dua të sjell është forcimi i solidaritetit dhe ndërtimi i një komuniteti të bashkuar, ku çdo student ndihet i përfaqësuar dhe i vlerësuar. Shumëllojshmëria e përvojave dhe prejardhjeve tona është pasuri, dhe pikërisht kjo energji rinore dhe frymë bashkimi më motivon të vazhdoj kontributin tim për një shoqatë me zë, vizion dhe identitet të fortë shqiptar.
NM: Çfarë fiton një studente nga pjesëmarrja aktive në jetën e komunitetit dhe kulturën shqiptare në mërgatë?
FR: Pjesëmarrja aktive në jetën e komunitetit dhe kulturën shqiptare në mërgatë i lejon atij apo asaj të lidhet me rrënjët e tij, të ruajë gjuhën dhe traditat, dhe të zhvillojë një vetëdije më të thellë kombëtare. Ajo forcon aftësitë personale dhe profesionale përmes organizimit të ngjarjeve dhe bashkëpunimit me të tjerët, ndërsa nxit respektin, solidaritetin dhe përgjegjësinë qytetare. Në këtë mënyrë, studenti/ja bëhet pjesë e ruajtjes dhe promovimit të identitetit shqiptar jashtë vendit.
NM: Çfarë mesazhi do u jepnit studentëve që hezitojnë të bashkohen në aktivitete të tilla?
Pak dashuri dhe revoltë nëse keni ndaj heshtjes dhe padrejtësisë që iu është bërë popullit shqiptar, mos hezitoni. Ne jemi e ardhmja dhe forca e vendit tonë.
*********
Interviste me Elsa Ramiqi
Elsa Ramiqi: I këshilloj fëmijët e komunitetit shqiptar që të ndjekin kurset e gjuhës shqipe
NM: Nga vjen Elsa Ramiqi dhe çfarë studion?
Jam e lindur ne Gjenevë dhe vij nga Kosova. Studioj shkencat e edukimit, jam në vitin e dytë.
NM: Elsa, ekspozita për Sanxhakun mbante me vete emocione të forta historike. Si u ndjetë gjatë këtij aktiviteti?
ER: Nuk kam pas njohuri. Me këtë ekspozitë mësova historinë dhe identitetin e këtij vendi.
NM: Cili aspekt i ekspozitës ju la më shumë mbresë dhe pse?
ER: Intervista e një zonje të moshuar, përjetimet, rrëfimet e dhimbshme për jetën dhe peripecitë e saj, më kanë emocionuar. Vendosmëria e saj dhe familjeve të tjera që kanë kontribuar në ruajtjen e identitetit të tyre tregon forcë, qëndrueshmëri dhe një ndjenjë të madhe shprese pavarësisht vështirësive.
NM; Si e shihni rolin e rinisë studentore në ruajtjen dhe promovimin e historisë shqiptare?
ER: Formimi i Shoqatës së Studentëve Shqiptarë të Universitetit të Gjenevës, si dhe organizimi i aktiviteteve të ndryshme kulturore e kombëtare, festave dhe ekspozitave të ndryshme, luan një rol shumë të rëndësishëm në ruajtjen dhe forcimin e identitetit tonë kombëtar.
NM:A mendoni se eventet e tilla kontribuojnë në ndërgjegjësimin e brezit të ri mbi çështjet e kombit?
ER: Po, patjetër sepse komunikojmë, këndojmë dhe vallëzojmë në gjuhën shqipe.
NM: Ç‘do të thotë për ju të jeni pjesë e komunitetit shqiptar në Gjenevë dhe të merrni pjesë në aktivitete kulturore?
ER: Së pari, duke u nisur nga edukimi familjar, prejardhja e prindërve të mi, të cilët na kanë rrëfyer gjithnjë për atdheun, si edhe nga dashuria ime ndaj gjuhës dhe historisë shqipe.
NM: A shihni tek studentët potencialin për të qenë ura lidhëse mes brezave të ndryshëm të komunitetit në Zvicër?
Po, duke e nisur nga arsimimi i gjyshërve të mi pastaj i prindërve dhe vëllezërve të mi, edhe unë si studente jam frymëzim dhe urë lidhëse për gjeneratat e ardhshme në familjen time.
NM: Çfarë ju motivon personalisht të angazhoheni në aktivitete të tilla jashtë auditorit universitar?
EG: Më pëlqen të kem shoqëri shqiptare këtu në Zvicër, sepse kështu ndihem më afër popullit dhe kulturës sime.
NM: Cila është aspirata juaj për të ardhmen, sa i përket kontributit në ruajtjen e identitetit kulturor shqiptar?
EG: Në fakt, që unë jam në drejtimin e edukimit dhe në një të ardhme të afërt do të punoj si mësuese ne shkollë, do të kisha pasur dëshirë t’i këshilloj fëmijët e komunitetit shqiptar që të ndjekin kurset e gjuhës shqipe, sepse kur e njohin gjuhën e tyre shqipe, janë edhe më të fortë në gjuhë të tjera dhe veçanërisht në frëngjisht.
NM Faleminderit dhe ju dëshiroj suksese në vazhdimësi!
Kryeministri i Republikës së Kosovës dhe kandidati për kryeministër, Albin Kurti, zhvilloi një takim me bashkatdhetarët shqiptarë në Zurich, Zvicër.
Kujtim Hajdaj nga Guxo, i cili ka vlerësuar lartë rolin e mërgatës shqiptare.
Hajdaj ka thene se mërgata ka një traditë të gjatë përkrahjeje ndaj liderëve dhe partive që udhëheqin popullin në frymën e patriotizmit dhe të një shoqërie civile të përgjegjshme.
“Mbështetja e mërgatës për Albin Kurtin, apo për kryeministrin në detyrë, është e pandalshme dhe madje rritet, sepse për mërgatën tonë, Albin Kurti shihet si lideri më i madh që sot e ka kombi shqiptar, dhe i cili mund të jetë një garanci për sigurinë, stabilitetin dhe sovranitetin e Kosovës. Mërgata, për dallim nga bashkëqytetarët tanë në Kosovë, gjithmonë ka dhënë mbështetje liderëve që udhëheqin popullin në frymën e patriotizmit.
Dhe këtë terren patriotik, padyshim, e ka fituar Albin Kurti.
Nëse kthehemi në historikun e Lëvizjes VETËVENDOSJE, e cila u ndërtua mbi bazën e revoltave popullore kundër politikave të dëmshme të pushtetit dhe qeverisjeve të mëparshme të Kosovës — që lidheshin me asociacionin, demarkacionin me Malin e Zi, amnistinë për kriminelët e luftës, listën ‘Srpska’, Gjykatën Speciale, korrupsionin dhe rrëzimin e qeverisë Kurti gjatë pandemisë — atëherë mund të kuptojmë pse Lëvizja VETËVENDOSJE dhe lideri i saj, Albin Kurti, fituan mbështetje kaq të madhe që vazhdonte të rritej dita-ditës, si në Kosovë ashtu edhe në mërgatë”, ka theksuar Hajdaj.
Kujtim Hajdaj nga Guxo
Gjithashtu, ai ka kujtuar se mërgata shqiptare ka një traditë të gjatë përkrahjeje për liderët që udhëheqin vendin në frymën e patriotizmit dhe respektit për shtetin, duke bërë krahasim edhe me mbështetjen historike për Presidentin Ibrahim Rugova, liderin simbol të rezistencës paqësore dhe shtetndërtimit të Kosovës.
“Një mbështetje të tillë popullore e pati vetëm LDK-ja e Presidentit Rugova, por me kalimin e kohës dhe zhvillimin e proceseve të brendshme politike brenda LDK-së, ajo mbështetje filloi të humbë jo vetëm në Kosovë, por edhe në mërgatë. Partia tjetër e madhe opozitare, PDK, kurrë nuk pati mbështetje të madhe popullore, as dje, as sot, për shkak të lidhjeve me afera korruptive dhe kriminale pas luftës në Kosovë, dhe veçanërisht për shkak të çështjes së Veriut të Mitrovicës, të cilën Hashim Thaçi e la nën ndikimin e listës ‘Srpska’, të dirigjuar nga Beogradi për politikat e Serbisë së Madhe. Këto janë arsyet kryesore pse mërgata e ktheu vëmendjen dhe mbështetjen e saj kah Lëvizja VETËVENDOSJE dhe lideri i saj, Albin Kurti”, ka deklaruar Hajdaj.
Në fund, Hajdaj ka nënvizuar se tubimi i mbrëmshëm në Zvicër tregoi qartë se mërgata shqiptare mbetet shtylla kryesore e mbështetjes për Albin Kurtin dhe vizionin e tij për një Kosovë të fortë, të drejtë dhe sovrane.
“Edhe sot, kjo mbështetje e madhe qëndron e palëkundur për Albin Kurtin. Bllokimi prej 10 muajsh i shtetit të Kosovës, deklaratat e partive opozitare për të rikthyer gjendjen në Veri të Mitrovicës si më parë, moskalimi i buxhetit shtetëror dhe disa veprime të tjera të pamatura nga opozita, të gjitha këto kanë bërë që Albin Kurti të ruajë mbështetjen e madhe popullore, si në Kosovë, ashtu edhe në mërgatë. Pra, tubimi i djeshëm në Zvicër dëshmoi qartë se mërgata mbetet shtylla kryesore e mbështetjes për Albin Kurtin”, ka përfunduar Hajdaj.
Që nga data 8 shtator i këtij viti, në Burgun e Beogradit po mbahet padrejtësisht Hazir Haziri, i njohur nga të gjithë llapjanët si Zogu. Ai akuzohet kinse për vrasjen e një qytetari serb në Podujevë gjatë vitit 1999.
Mirëpo, këto dyshime të ngritura pas 25 vitesh janë rrëzuar plotësisht nga deklarata e vetë bashkëshortes së serbit të vrarë, e cila ka mohuar çdo lidhje të Hazirit me ngjarjen.
Megjithatë, pavarësisht kësaj dëshmie thelbësore dhe mungesës totale të provave, Hazir Haziri, tashmë 77-vjeçar dhe me gjendje të rënduar shëndetësore, vazhdon të mbahet në paraburgim, me arsyetimin absurd se “duhet kontrolluar celulari i tij”.
Është e pakuptimtë se si është bërë arrestimi i tij, kur dihet se Haziri ka kaluar disa herë përmes territorit të Serbisë para se të ndodhte ndalimi i fundit, pa qenë asnjëherë i kërkuar apo i dyshuar.
Kushdo që e njeh e di mirë se Hazir Haziri është njeri i qetë, i sjellshëm dhe paqësor. Këtë e dëshmojnë dhjetëra ish-nxënës dhe kolegë të tij, sepse ai për dekada punoi me nder si mësues dhe arsimtar në shkollat e Llapit.
Arrestimi i tij ka shkaktuar indinjatë dhe revoltë të madhe, sidomos për faktin se Haziri ishte pjesë e nismave paqësore dhe kurrë ndonjëherë i përfshirë në radikalizëm apo dhunë.
Ky rast, fatkeqësisht, po shfrytëzohet në një klimë ku raportet Kosovë–Serbi mbeten të ngrira dhe ku mungon çdo mekanizëm funksional komunikimi ndërmjet institucioneve të të dyja vendeve.
Për një të moshuar, të sëmurë dhe të pafajshëm, situata po rrezikon të kthehet në tragjedi. Prandaj, ndërhyrja e menjëhershme e Bashkësisë Ndërkombëtare, përfshirë mekanizmat e saj për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut, është e domosdoshme.
Po ashtu, Kryqi i Kuq Ndërkombëtar në Gjenevë duhet të angazhohet pa vonesë për të monitoruar gjendjen e tij dhe për të garantuar trajtim human dhe të drejtë.
Rasti i Hazir Hazirit – i cili po mbahet gati katër muaj në burg pa prova, është një sinjal i rrezikshëm dhe një paralajmërim i qartë se Serbia, edhe në shekullin XXI, vazhdon të luajë rolin e xhandarit të Ballkanit, duke instrumentalizuar drejtësinë për motive politike.
Liria e tij është jo vetëm çështje individuale, por një test për drejtësinë, për humanizmin dhe për seriozitetin e institucioneve ndërkombëtare në mbrojtjen e të drejtave të njeriut.
ARIF EJUPI
*P.S. Autori është anëtar shumëvjeçar i KMDLNJ dhe pjesëmarrës i kësaj organizate joqeveritare në nënkomisionet për Mbrojtjen e të Drejtave dhe Lirive të Njeriut në OKB, me seli në Gjenevë.
Në Kosovë, aderimet partiake po ngjajnë gjithnjë e më shumë me transferimet e futbollistëve nga njëra skuadër tek tjetra: pa “dashuri ndaj stemës”, pa besnikëri konstante dhe shpesh me arsyetime që qytetari nuk i kupton kurrë.
Nuk është kalimi problem por është arsyeja pse ndodh kalimi. Në demokracitë e konsoliduara, lëvizjet politike ndodhin për shkak të dallimeve ideologjike ose programeve të papajtueshme.
Në Kosovë, në shumicën e rasteve, ato ndodhin për shkak të rehatisë personale, akomodimit në pushtet apo zhvendosjes drejt “kampit fitues”.
Shembujt janë të shumtë dhe të njohur për publikun: Kalimi i Edita Tahiri nga LDK në struktura qeverisëse të PDK-së u përjetua si goditje për elektoratin tradicional të LDK-së. Militantët, që dikur e shihnin si figurë simbolike të partisë, u ndjenë të tradhtuar kur e panë në një qeveri që deri dje e kritikonin zëshëm.
Ngjashëm veproi edhe Gjergj Dedaj, i cili nga pozicionet e pavarura politike u rreshtua në kampe të tjera pa shpjegime bindëse për publikun.
Milihate Tërmkolli kaloi nga LDK, në Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës, duke lënë pas një elektorat që e kishte mbështetur për vite si figurë identitare të LDK-së.
Nuredin Ibishi ndërroi fanellën politike nga PDK në LDK, duke e shtuar edhe më shumë konfuzionin tek zgjedhësit.
Hysen Berisha është rast tipik i shëtitjes politike: AKR, LDK, PDK – një itinerar që vështirë të shpjegohet me ndryshim bindjesh.
Largimi i Fatmir Limaj nga PDK dhe krijimi i Nismës bashkë me Jakup Krasniqi dhe Bilall Sherifin ishte si largimi i një boshti të tërë të një skuadre që pretendon titullin e më të mirit.
Sabri Kiçmari – një fanatik i PDK-së, i cili më pas kaloi në Vetëvendosje dhe u emërua Ambasador në Japoni; është rast klasik i manovrës politike për avantazh personal.
Kjo katërshe ishte shtyllë e PDK-së, vite me radhë, prandaj krijimi i një subjekti të ri nuk u përjetua si protestë ideologjike, por si ndarje për pushtet dhe dominim.
As Lëvizja Vetëvendosje nuk mbeti jashtë këtij fenomeni. Nga radhët e saj u larguan figura si:
Shpend Ahmeti
Dardan Molliqaj
Visar Ymeri
Dardan Sejdiu
Salih Salihu
Shqipe Pantina
Aida Dërguti
Fatmir Humolli
Ilir Deda etj.
Këto nuk ishin vetëm largime individësh, por çarje strukturore brenda një subjekti që pretendonte identitet ideologjik të fortë.
Rasti Deda, kur mendja racionale nuk përshtatet me militantizmin. Ilir Deda përfaqëson një kontrast të fortë me të tjerët. Ai nuk iku për pushtet. Ai nuk ndërroi parti për karrige.
Ai u largua sepse nuk mund të funksiononte në një ambient që shpërblen besnikërinë e verbër më shumë se mendimin kritik.
Ai ishte “mesfushori organizator” në një skuadër që kërkonte sulm të verbër dhe përplasje, jo qetësi dhe strategji.
Mimoza Kusari-Lila nisi karrierën politike në AAK, krijoi Alternativën dhe më pas u rreshtua me Vetëvendosjen, ndërrim partie që tregon jo evoluim ideologjik, por rikalkulim pushteti.
Donika Kada-Bujupi dhe Xhafer Gashi u shfaqën në AAK e LDK, sipas valëve politike të momentit.
Në Kosovë po ndodh ajo që është më e rrezikshme për një demokraci:politika po zbrazet nga idetë dhe po mbushet me manovra.
Në këtë “kampionat”: fitojnë ata që ndërrojnë fanellë, humbin ata që kërkojnë konsistencë, përçmohen ata që kërkojnë parim, mbijetojnë ata që përshtaten.
Kur politika shndërrohet në treg, qytetari mbetet gjithmonë blerës i mashtruar.
Disa shpirtligj e zemërprishur,
mërgimtarit që e la vendin jo me fajin e tij,
po ia mohojnë votën
dhe varrimin në Atdhe.
.
Mërgimtari i tretur nëpër botë me vite,
i ushqeu me bukë
e i bëri me strehë këta shpirtshitur,
që sot ia mohojnë
edhe një pëllëmbë tokë për varr.
.
Aty ku lindi e u rrit,
ku e përkundi dora e nënës në djep,
ku e shijoi përkëdheljen e ngrohtë
të gjyshërve.
.
Mërgimtari i përbuzur,
i katandisur nëpër botë,
ato dy metra vend për varr
i paguan,
ashtu siç i pagoi Faik Konica i Madh.
.
Pastaj, qirruni, o ju horra
e shpirtprishur,
në ekranet gri e zi!
.
ARIF EJUPI
.
Gjenevë, 9 dhjetor 2025
P. S. Kjo poezi është një thirrje e fortë kundër padrejtësisë që u bëhet mërgimtarëve shqiptarë, të cilëve sot u mohohet jo vetëm vota, por edhe e drejta për t’u prehur në tokën e tyre. Një protestë morale që ngrihet mbi dhimbjen, dinjitetin dhe sakrificën e brezave në mërgim.
(Vota nuk është dhuratë për politikanët, por mjet i qytetarit për llogaridhënie)
Mjaft, mjaft është luajtur me durimin e qytetarëve të këtij vendi. Ne votuam ndër vite jo pse e meritonin politikanët, por pse e donim Atdheun dhe respektonim miqtë tanë, veçanërisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat na çliruan dhe na shpëtuan nga shfarosja.
Për hir të tyre, për hir të amanetit dhe gjakut të dëshmorëve, morëm pjesë në zgjedhje edhe kur procedurat ishin të gjata dhe të lodhshme.
Gjatë viteve ‘90, kur Kosova ishte nën regjimin shtypës të Serbisë, pjesëmarrja në proceset elektorale të organizuara nga institucionet paralele ishte akt rezistence.
Ilustrimi nr.1 – Gazeta “Bujku”, 28 maj 1992:
Bujku, si organ i pavarur i rezistencës intelektuale gjatë okupimit, dokumentoi zgjedhjet e para të lira të shqiptarëve të Kosovës. Fotoreportazhi “Populli flet me zemër” është një dëshmi historike e vendosmërisë së popullit për liri dhe demokraci.
Kurse, votimi përmes OSBE-së, në Vjenë, pas luftës, ishte për ne një shkallë e re e përfaqësimit ndërkombëtar.
Atëherë, kosovarëve jashtë vendit iu desh të rreshtoheshin me orë të tëra, të dorëzonin dokumente, të përballeshin me procedura të panjohura, megjithatë votuam me krenari.
Ilustrimi nr. 2 – Dëshmi personale dhe institucionale (2001):
Dëftesa zyrtare e OSBE-së, për votimin me postë të autorit, gjatë zgjedhjeve të pasluftës. Dokument i procedurave të vështira, afateve strikte dhe përkushtimit të diasporës për të kontribuar në proceset demokratike të Kosovës.
Votuam sepse besonim te projekti paqësor i Dr. Ibrahim Rugovës, i cili, që nga themelimi i LDK-së më 23 dhjetor 1989, bëri kompromise për të shmangur gjakderdhjen dhe për të ruajtur substancën e kombit.
Ai u përball me propagandë, sharje, fyerje dhe linçime mediatike, por nuk hoqi dorë nga strategjia e tij e qetë. Për hir të vendit, e ruajti unitetin edhe me ata që e fyen dhe e përbaltën në mënyrën më të turpshme.
Amanetin e Rugovës e vazhdoi Prof. Dr. Fatmir Sejdiu. Në vitin 2007, ai e çoi vendin drejt pavarësisë, ndonëse e dinte se brenda strukturave të atëhershme kishte njerëz të pabesë. Por, Kosova ishte mbi gjithçka, mbi LDK-në, dhe mbi konfliktet e brendshme.
Ai veproi si burrë shteti kur vendi rrezikonte të rrëshqiste në paqëndrueshmëri dhe humnerë.
Ata që sot krijojnë pështjellime e mjegulla politike nuk e kanë filluar këtë lojë dje dhe sot.
Por, që në vitet e para të pas luftës, kur institucionet ishin të brishta, grupet e interesit bënin pazare të pista, shpesh edhe me struktura kriminale që vazhduan të na terrorizonin për vite me radhë.
Për një çerek shekulli, qytetari i Kosovës është përballur me:
⦁ premtime boshe të tipit “do të rrjedhin lumenj qumështi” gjatë fushatave,
⦁ skandale korruptive që u zhdukën nëpër sirtarë,
⦁ marrëveshje të fshehta të cilat i pagoi populli,
⦁ banda kriminale që u toleruan për interesa votash,
⦁ privatizime të dëmshme që shkapërderdhen pasurinë e vendit.
Megjithatë, qytetari nuk e humbi shpresën. Ai votoi me përkushtim edhe kur sistemi e shpërfilli.
Politikanët tanë, të mësuar me privilegjet që ua sjell posti i deputetit dhe ministrit, shpesh kanë luajtur me qytetarin ashtu siç nuk do të duhej të luante asnjë udhëheqës i një vendi të sapodalë nga lufta. Shumë prej tyre i shfrytëzuan pozitat si trampolinë për pasurim personal, jo si mundësi për të ndërtuar të ardhmen e vendit.
Edhe sot, në vitin 2025, kur situata ndërkombëtare është 100% më e favorshme se dikur, kur Kosova është njohur nga 119 vende të botës, shumica anëtarë të OKB-së, liderët tanë partiakë vazhdojnë të jenë robër të inateve, të klaneve dhe të interesave partiake.
Është aq e dukshme sa që edhe nga aeroplani pa dylbi shihet se ata kanë për brengë ruajtjen e privilegjeve, e jo zhvillimin e Kosovës. Para kamerave derdhin lot krokodili, ndërsa pas shpinës së qytetarëve ruajnë hesapet e vjetra dhe interesat e ngushta.
E, ardhmja nuk ndërtohet me harresë, por me kujtesë. Historia jonë e afërt është e përgjakshme. Kemi varre të freskëta, kemi dëshmorë, kemi gjashtëdhjetë mijë ndërkombëtarë që erdhën këtu për të na mbrojtur.
Demokracia nuk është dhuratë, është obligim i përditshëm, sidomos në Ballkanin, me paqartësi dhe enigma të shumta.
Koha kur qytetari votonte për hir të historisë, nga frika e destabilizimit apo për hir të miqve tanë ndërkombëtarë, po mbaron. Sot, duhet të votojmë për të ardhmen e fëmijëve tanë, jo për të kaluarën e liderëve.
Ashtu siç luajtën ata me durimin dhe besimin tonë, ka ardhur koha që edhe ne, qytetarët të luajmë me ta. Jo për hakmarrje, por për drejtësi demokratike. Jo me intriga, por me votë të mençur. Jo me harresë, por me kujtesë historike.
Vota është arma jonë paqësore. Këtë herë ajo nuk duhet të jepet si dikur, me emocion e besim të verbër, por me maturi, përgjegjësi dhe me sytë hapur.
Kosova nuk ka më luks të organizojë dy a tre herë zgjedhje brenda vitit. Qytetarët e saj nuk do të gabojnë më. Demokracia bie vetëm atëherë kur qytetari lodhet, hesht dhe dorëzohet.
Me gjithë djallëzitë e liderëve tanë partiakë, ne nuk duhet të dorëzohemi. Duhet të votojmë duke i treguar secilit vendin e duhur.
ARIF EJUPI
Gjenevë, 4 dhjetor 2025
Ligjërata e prof. Ismet Azizi në Universitetin e Gjenevës sjell para mërgatës të vërtetën historike të një treve shqiptare të copëtuar dhe të shtypur ndër shekuj.
Mbrëmë, në një nga sallat e Universitetit të Gjenevës, nën patronatin e dy shoqatave tona jofitimprurëse – Komuniteti Shqiptar i Gjenevës dhe Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Gjenevës – u mbajt një takim kulturoro–historik me temën “Sanxhaku – Histori e dhembjes kombëtare”. Gjatë dy orëve të këtij aktiviteti ligjëroi prof. Ismet Azizi, i cili solli para publikut një analizë të thellë historike e dokumentare për pozitën dhe fatin e shqiptarëve të Sanxhakut të Pazarit të Ri.
Prof. Azizi, me studimin e gjendjes së shqiptarëve në këtë trevë, është marrë në mënyrë aktive që pas përfundimit të Luftës së Kosovës. Qysh në fillimet e hulumtimeve, së bashku me prof. dr. Nexhmedin Spahiun, ai ka vizituar këtë zonë dikur puro shqiptare, duke u njohur nga afër me pozitën e saj gjeografike dhe historinë mijëvjeçare – nga periudhat para ardhjes së osmanëve e deri në ditët e sotme.
Sipas hulumtimeve të prof. Azizit, Sanxhaku i Pazarit të Ri, me një sipërfaqe prej 8 687 km², ka qenë ndër shekuj i banuar me mbi 95 % popullatë shqiptare. Mirëpo Serbia, e ndihmuar nga Mali i Zi gjatë Luftrave Ballkanike, e copëtoi këtë territor, duke ndryshuar strukturën etnike përmes dhunës, shpërnguljeve të detyruara dhe përndjekjeve sistematike.
Para mërgimtarëve të shumtë të pranishëm, prof. Azizi shpjegoi se si Sanxhaku, përgjatë dekadave, u asimilua me hekur e zjarr, teksa shqiptarëve u mohohej identiteti kombëtar. Ai kishte klasifikuar mbi 300 fotografi dokumentare që flasin mbi etnogjenezën shqiptare të kësaj treve. Nga këto pamje shihet qartë se, pavarësisht vrasjeve, masakrave dhe presioneve të vazhdueshme, shqiptarët arritën të ruajnë traditat, veshjet, zakonet dhe të folmen e tyre.
Prof. Azizi dha sqarime të veçanta për Peshterin, i cili, pavarësisht dhunës së ushtruar mbi të, arriti të mbrojë e ruajë gjuhën dhe kulturën shqiptare brez pas brezi. Ndaj popullsisë shqiptare të këtij lokaliteti u kryen krime dhe masakra si gjatë Luftës së Parë Botërore (1914–1918), ashtu edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore (1939–1944).
Një ngjarje që mbetet e paharruar dhe që ende dhemb në kujtesën kolektive është masakra e Bihorit, e kryer më 5–6 janar 1943, gjatë së cilës forcat çetnike masakruan mbi 4 628 shqiptarë, duke lënë plagë të pashërueshme në strukturën demografike dhe shpirtërore të kësaj treve.
Shqiptarët e Sanxhakut, të gjendur përballë rrezikut të shfarosjes nga Serbia dhe Mali i Zi, panë me një farë lehtësimi të përkohshëm ndryshimet politike që solli pushtimi i ish-Jugosllavisë nga Gjermania naziste.
Meqenëse Podujeva, Mitrovica dhe Pazari i Ri ishin zona me interes strategjik për Gjermaninë, shqiptarëve iu njoh e drejta e shkollimit në gjuhën amtare dhe përdorimi i simboleve kombëtare. Mirëpo, me kapitullimin e Gjermanisë, Sanxhaku i Pazarit të Ri mbeti sërish nën administrimin e Serbisë.
Prof. Azizi shpjegoi gjithashtu përpjekjet e Aqif Blutës, Shaban Polluzhës dhe qindra luftëtarëve shqiptarë të mobilizuar nën armë për mbrojtjen e Sanxhakut si tokë dhe etnitet shqiptar.
Edhe pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, shqiptarët e Sanxhakut nuk gëzuan asnjë të drejtë elementare. Ata iu nënshtruan një procesi të asimilimit të dhunshëm: u mohua identiteti kombëtar, u ndalua gjuha shqipe, ndërsa popullsia u detyrua të deklarohej si “serbë të besimit mysliman”, formulë e krijuar për zhdukjen graduale të gjenezës shqiptare.
Me gjithë terrorin shtetëror të vazhdueshëm, edhe sot në Sanxhak gjenden gjurmë të shumta të kulturës dhe identitetit shqiptar. Një numër shqiptarësh, me në krye Sylejman Uglanin dhe Amina Nuroviq-Nuraj, pavarësisht trysnive të Serbisë, vazhdojnë ta ndjejnë veten shqiptarë dhe me këmbëngulje kërkojnë të drejtat e tyre, ashtu si çdo pakicë tjetër në vendet e rajonit.
Gjatë kësaj mbrëmjeje u kërkua që qeveritë e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës të sensibilizojnë opinionin ndërkombëtar për këtë çështje madhore, ndërsa Serbia të ndalë diskriminimin ndaj shqiptarëve të Sanxhakut dhe t’u njohë atyre të drejtën e shkollimit në gjuhën amtare dhe të deklarimit të lirë të identitetit të tyre etnik.
Në përmbyllje të takimit, u theksua domosdoshmëria e ruajtjes së kujtesës historike dhe përgjegjësia për transmetimin e së vërtetës brezave që vijnë. Ligjërata e prof. Ismet Azizi shërbeu si një kujtesë e fuqishme për padrejtësitë e shumta që i janë bërë kësaj treve dhe për detyrimin tonë moral që e kaluara të mos zhbëhet apo të shtrembërohet.
Falënderim i veçantë u drejtohet Komunitetit Shqiptar të Gjenevës dhe Shoqatës së Studentëve Shqiptarë të Gjenevës, të cilat organizuan me dinjitet këtë mbrëmje tejet të rëndësishme historike, si dhe të gjithë pjesëmarrësve që me praninë e tyre treguan respekt dhe ndjeshmëri ndaj temave që prekin thellë ndërgjegjen tonë kombëtare.
(Me rastin e 27-vjetorit të rënies së gazetarit dhe publicistit Afrim Maliqi)
Në fundin e viteve ’80 dhe në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, në kohën kur represioni shtetëror serb u shndërrua në dhunë të organizuar kundër shqiptarëve të Kosovës, Llapit dhe Gallapit iu ngarkua një barrë e rëndë historike.
Në këtë periudhë, një grup veprimtarësh, intelektualësh dhe idealistësh të rinj u bënë bartës të rezistencës kulturore, morale dhe politike në këto treva.
Në këtë rreth veprimtarësh spikasin Afrim Maliqi dhe Agron Jaha si figura përfaqësuese të dy shtyllave themelore të qëndresës: mendimit kritik dhe organizimit rinor. Afrim Maliqi, përmes shkrimit publicistik dhe krijimtarisë letrare, artikulonte në mënyrë sistematike plagët kolektive të shqiptarëve.
Ndërsa, Agron Jaha, përmes ligjërimit pedagogjik dhe aktivitetit shoqëror, mobilizonte brezin e ri për një rezistencë afatgjatë dhe të ndërgjegjshme.
Afrimi, së bashku me Nexhmi Balën dhe Bajram Kadriun, ndërmori një veprimtari të pazakonshme në rrethana lufte: mbrojtjen e librave dhe materialeve bibliotekare nga djegia sistematike që po ushtrohej nga strukturat shtetërore serbe.
Ata gjurmuan në bibliotekat e Podujevës dhe fshatrave përreth për të shpëtuar mijëra ekzemplarë librash, duke ruajtur kështu themelet e memories kulturore shqiptare.
Në të njëjtën kohë, Maliqi përmes poetikës dhe publicistikës krijoi një kundër-narrativë historike ndaj diskursit zyrtar serb. Në shkrimet e tij, Një apel me LL të madhe, Mjegulla dhe zhurma, Masakra e Drenicës, Festa dhe lufta, Imanenca e pamjeve, Kohë e vigjilencës politike dhe dhjetëra artikuj të tjerë, marrin trajtë simbolesh të qëndrueshmërisë kombëtare dhe të kujtesës historike.
Veprimtaria e z.Maliqi kishte për qëllim jo vetëm dokumentimin, por edhe ruajtjen institucionale të ndërgjegjes historike, në rrethana kur identiteti shqiptar ishte objekt i shënjestrimit sistematik.
Ndërkaq, Agron Jaha ishte figurë kyçe në ndërgjegjësimin shoqëror dhe edukimin patriotik të rinisë llapjane. Si profesor i Biologjisë në QAMO “8 Nëntori” të Podujevës, ai shërbeu jo vetëm si mësimdhënës, por edhe si mentor shpirtëror dhe drejtues moral.
Në ligjërimet dhe aktivitetin e tij publik, ai kundërshtonte ndikimet kulturore degjeneruese dhe promovonte ruajtjen e identitetit kombëtar, veshjen tradicionale dhe trashëgiminë pellazgo–ilire.
Një nga parimet e tij më të cituara ishte: “Toka dhe bagëtia shiten vetëm për arsimimin e fëmijëve.”
Në të njëjtën frymë, ai kërkonte emancipimin e vajzës shqiptare përmes arsimit dhe dijes, duke refuzuar modelin e objektivizmit shoqëror të gruas dhe rolin margjinal të imponuar tradicionalisht.
Në fushën e dokumentimit historik, rol të veçantë pati Fadil Halimi, i cili u bë zëri i familjeve të viktimave të represionit serb.
Ai dokumentoi biografitë e të vrarëve në Armatën Jugosllave dhe krijoi kronikë të dhimbjes kolektive shqiptare në një kohë kur media zyrtare serbe e mohonte realitetin në mënyrë sistematike.
Halimi i palodhshëm në këtë rrugëtim të vështirë secilës humbje dhe dhembje i dha emër me shkrime të vazhdueshme në “Zëri i ditës” të editorëve Blerim Shala dhe Bardh Hamza.
Në krah të tij, Fadil Llugaliu vijonte punën arsimore dhe mbështeste rrjetin veprimtar të Llapit, pavarësisht kërcënimeve dhe presioneve.
Në aspektin kulturor, Agron Gërguri luajti rol të rëndësishëm në aktivizimin e të rinjve përmes artit dhe teatrit, duke krijuar hapësira alternative kulturore në kohë represioni.
Në këtë veprimtari u dallua edhe Nebih Bala, i njohur me energjinë e pashtershme dhe aftësinë organizative.
Në tetor të vitit 1994, Afrim Maliqi filloi punë si gazetar në gazetën Rilindja, përkatësisht në të përditshmen “Bujku” të Prishtinës, të shumtën e kohës ai punonte në kushte ekstreme, pa energji elektrike dhe nën presion policor. Veprimtaria e tij publicistike u shndërrua në një front informativ kundër propagandës zyrtare serbe.
Një kapitull i veçantë ishte krijimi dhe zgjerimi i Parlamentit Rinor të Kosovës, dega në Podujevë e drejtuar nga Agron Jaha, i cili u shtri pothuajse në çdo fshat të Llapit dhe Gallapit përmes protestave, peticioneve dhe aksioneve sensibilizuese të brendshme e ndërkombëtare.
Zona e Gallapit me iniciativën e z. Agron Jaha iu besua Zahir Pajazitit, i cili më pas u shndërrua në figurë kyçe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës; ku struktura rinore shërbeu si bazë paraprake për rezistencën e armatosur.
Gjatë helmimit masiv të nxënësve në Podujevë (1990), Agron Jaha ishte ndër figurat e rralla që doli publikisht dhe akuzoi strukturat shtetërore serbe, duke denoncuar përfshirjen e njësive sekrete dhe tentativën për përhapjen e helmit edhe në Shtëpinë e Shëndetit në Podujevë.
Intervistë me Agron Jahën, realizuar më 25 mars 1990; burim audio-vizual i ruajtur në arkivën private të autorit; version i publikuar më vonë në YouTube.
Në këtë klimë terrori, një akt të jashtëzakonshëm human ndërmori Gani Jakup Babatinca, i cili çarmatosi policët serbë të veshur në rroba civile Dragan dhe Tihosllav Narangjiq, që synonin të hapnin zjarr mbi një turmë civile të pambrojtur; për këtë akt, u dënua me pesë vite burg.
Foto dokumentare e ekipit të Klubit Hendbollistik “Llapi” në Podujevë, realizuar në vitet ’80.
I rrethuar në foto (identifikuar nga autori): Gani Jakup Babatinca, lojtar i klubit dhe protagonist i aktit human gjatë helmimeve të vitit 1990 në Podujevë, kur çarmatosi pjesëtarë të policisë dhe shmangu një tragjedi civile. Burimi: Arkiva private e autorit.
Afrim Maliqi dhe Zahir Pajaziti, të lidhur me idealin e lirisë, ranë në fushëbetejë për Kosovën, për të mos vdekur kurrë. Agron Jaha, pas burgosjes dhe kërcënimeve, u detyrua të migronte në Gjermani, ku u bë zë i së vërtetës së Kosovës në qarqe ndërkombëtare.
Figura e këtyre djemve përfaqëson sintezën e tri elementeve themelore të rezistencës shqiptare: pendën, fjalën dhe pushkën. Kontributi i tyre mbetet testament historik dhe obligim moral për kujtesën kolektive.
ARIF EJUPI
Gjenevë,2 dhjetor 2025
P.S. Çdo riprodhim, shpërndarje, publikim ose shfrytëzim i paautorizuar i këtij materiali, në çfarëdo forme apo mënyre, përbën shkelje të të drejtave të autorit dhe bie ndesh me dispozitat ligjore në fuqi. Shkelësit e këtyre të drejtave mund të përballen me masa ligjore përkatëse.
Një ekspozitë që sjell në dritë historinë e dhimbjes kombëtare
Fotografitë dhe rrëfimet dokumentare prekën publikun, duke rikujtuar plagën e hapur të asimilimit dhe forcën e identitetit shqiptar.
Më 5 dhjetor 2025, në orën 18:30, në sallën MS150 të Unimail në Gjenevë, Shoqata “Komuniteti Shqiptar i Gjenevës” dhe Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Gjenevës, në bashkëpunim me shoqatën “Kosova për Sanxhakun”, organizuan ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”.
Aktiviteti u hap nga studentja Elda Gashi, e cila me shqipe të pastër dhe të rrjedhshme përshëndeti të pranishmit. Më pas, z. Blerim Bunjaku, anëtar i kryesisë së Komunitetit Shqiptar, shpjegoi shkurtimisht qëllimin e këtij organizimi dhe prezantoi një biografi të shkurtër të autorit të projektit.
Prof. Ismet Azizi, në një ligjërim të përqendruar dhe emocional, solli para mërgimtarëve një fragment të dhimbshëm të historisë së Sanxhakut të Pazarit të Ri. Përmes hulumtimeve të tij shumëvjeçare, ai ka arritur të mbledhë një material të pasur dokumentar mbi këtë krahinë shqiptare, e cila sot gjendet pothuajse e tëra në proces të avancuar asimilimi.
Profesori sqaroi se projekti i ekspozitës është nismë e shoqatës “Kosova për Sanxhakun” dhe ka për synim paraqitjen e trashëgimisë kulturore të Sanxhakut të Pazarit të Ri përmes fotografive. Ky projekt përfshin dokumentimin e trashëgimisë materiale dhe shpirtërore, duke ekspozuar imazhe që dëshmojnë autoktoninë shqiptare të kësaj treve. Qëllimi është të sensibilizohet opinioni vendor dhe ndërkombëtar për historinë, kulturën dhe traditat e popullit shqiptar të Sanxhakut dhe rajoneve përreth.
Puna kërkimore përmbledhur në këtë ekspozitë synon të sjellë në vëmendje të kaluarën jo shumë të largët, rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore dhe argumentimin historik të pranisë shqiptare në këtë krahinë.
Gjatë ekspozitës u prezantuan materiale rreth fiseve shqiptare si Kelmendasit, Kuçët, Hoti, Shala, Shkreli e të tjera, të cilat për shekuj iu nënshtruan proceseve të asimilimit – fillimisht si myslimanë dhe më pas si “boshnjakë”. Megjithatë, të gjitha dëshmitë historike flasin se kjo trevë ka mbetur shqiptare në thelb: shumë familje që sot deklarohen boshnjake, në brezin e dytë dalin shqiptarë të pastër nga origjina.
Profesor Azizi theksoi se fotografia është mediumi më i fuqishëm për të dëshmuar historinë – jo vetëm si dokument, por edhe si vepër arti që rrëfen atë që nuk mund të thuhet me fjalë. Në rastin e Sanxhakut të Pazarit të Ri, fotografia është një nga format më të sakta për të treguar të kaluarën e tij shqiptare.
Përmes imazheve u dokumentua tradita shqiptare: mënyra e jetesës, veshjet, kultura, mjetet e punës, arkitektura e shtëpive, ushqimet tradicionale, toponimet, si dhe elemente të trashëgimisë shpirtërore – dasmat, lahutarët, folklori, lojërat popullore, doket, zakonet dhe përditshmëria e jetës në fshat.
Ekspozita, sipas organizatorëve, pritet të ketë ndikim të rëndësishëm te studentët e sotëm dhe ata të ardhshëm, duke i nxitur të merren me studimin e kësaj treve të harruar. Ajo synon gjithashtu të kontribuojë në ngritjen e vetëdijes kombëtare për një rajon që sot është pothuajse i asimiluar.
Një moment i veçantë emocional ishte dokumentari ku dëgjohej zëri i një nëne shqiptare, e cila përpiqej me ngulm t’ua ruante identitetin fëmijëve të saj përmes gjuhës shqipe, por në pamundësi të plotë, ofshante me dhimbje. Aty, papritmas, më erdhën ndër mend nënat e diasporës së sotme, të cilat, ndonëse në kushte shumë më të favorshme, shpesh nuk flasin shqip me fëmijët e tyre dhe nuk përpiqen t’ua ruajnë këtë pasuri të paçmueshme – gjuhën amtare.
Vështrim përfundimtar
Ekspozita “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”, e paraqitur në Gjenevë, solli në qendër të vëmendjes një pjesë të historisë shqiptare që shpesh mbetet në hije. Përmes fotografive dhe dokumenteve arkivore, aktiviteti rikujtoi dhunën e gjatë të asimilimit në Sanxhakun e Pazarit të Ri dhe nevojën për ta ruajtur këtë kujtesë kolektive.
Vëmendje të veçantë mori angazhimi i studentëve shqiptarë, të cilët u bënë pjesë aktive e organizimit. Ky është një sinjal pozitiv se brezi i ri në diasporë po merr rolin e vet në mbrojtjen e identitetit dhe trashëgimisë kulturore. Momenti më emocional i mbrëmjes ishte rrëfimi i një nëne shqiptare që përpiqej t’ua ruante gjuhën fëmijëve të saj, duke rikthyer në diskutim çështjen e ruajtjes së shqipes në familjet shqiptare në mërgatë.
Ekspozita la një mesazh të qartë: kujtesa historike nuk është luks, por domosdoshmëri. Ajo ruhet përmes dokumentimit, edukimit dhe angazhimit të brezave të rinj. Aktiviteti në Gjenevë dëshmoi se komuniteti shqiptar jo vetëm e njeh këtë përgjegjësi, por edhe është i gatshëm ta mbajë gjallë.
Iniciativa zvicerane për ndalimin e mbajtjes së shamisë në institucionet shkollore ka gjeneruar një debat të thellë shoqëror e politik, por nga një perspektivë pedagogjike, juridike dhe sociologjike, kjo masë paraqitet si një qasje e arsyeshme dhe e orientuar drejt mbrojtjes së mirëqenies së fëmijëve, veçanërisht të vajzave. Qëllimi kryesor i masës nuk është kufizimi i lirisë fetare, por mbrojtja e të miturve nga presioni, imponimi dhe praktikat që mund të ndikojnë në zhvillimin e tyre të lirë dhe të pandikuar. Duke qenë se shkollat publike në Zvicër funksionojnë mbi parimin e neutralitetit laik, vendosja e simboleve fetare në mjedisin arsimor ngre dilema të rëndësishme të natyrës etike dhe institucionale.
Përvoja profesionale e shumë mësuesve dhe specialistëve të edukimit tregon se në disa raste, brenda komunitetit shqiptar mysliman është vërejtur tendenca për t’i nxitur ose detyruar vajzat e mitura të mbajnë shami, shpesh si rezultat i ndikimit të prindërve me qasje konservatore ose të figurave fetare të paformuara adekuat. Në këto situata, përdorimi i shamisë nuk shfaqet si një akt i zgjedhjes së lirë të fëmijës, por si shprehje e normave dhe pritshmërive të imponuara. Kjo bie ndesh me të drejtat themelore të fëmijëve në një shoqëri demokratike si Zvicra, ku prioritet mbetet liria personale, integriteti psikologjik dhe zhvillimi autonom.
Raportet e mësuesve dhe psikologëve shkollorë në disa kantone tregojnë gjithashtu se vajzat që mbajnë shami shpesh ndihen të izoluara nga bashkëmoshataret, duke u përballur me ndasi sociale dhe sfida integrimi. Kjo situatë cenon funksionin themelor të shkollës si hapësirë e barabartë socializimi, ku çdo fëmijë duhet të ketë mundësi të njëjta pjesëmarrjeje pa barriera të natyrës simbolike, kulturore apo fetare. Ndalimi i shamisë gjatë orarit mësimor, në këtë kuptim, kontribuon në krijimin e një mjedisi arsimor që i trajton të gjithë nxënësit në mënyrë të barabartë dhe u mundëson vajzave të ndihen pjesë integrale e komunitetit shkollor.
Nga perspektiva kulturore dhe historike shqiptare, mbajtja e shamisë si detyrim nuk përbën pjesë të traditës autentike shqiptare. Ajo lidhet më shumë me praktika të një kulture të importuar, që nuk përkon me vlerat e emancipimit, barazisë dhe modernitetit, të cilat kanë shoqëruar aspiratat e popullit shqiptar ndër shekuj. Shkolla, si institucion i dijes dhe zhvillimit, nuk mund të jetë vend ku normat e fanatizmit apo të imponimit fetar gjejnë hapësirë për të kufizuar lirinë e vajzave të mitura.
Në qendër të çdo diskutimi që lidhet me fëmijët duhet të qëndrojë parimi i mbrojtjes së tyre. Një vajzë e detyruar të mbajë shami, qoftë nga prindërit, qoftë nga rrethi social, nuk ushtron lirinë e saj, por i nënshtrohet një norme që e pengon të ndërtojë identitetin personal në mënyrë të pavarur. Ndalimi i shamisë në shkolla, si masë, synon pikërisht eliminimin e këtij presioni dhe krijimin e kushteve optimale për zhvillimin emocional, intelektual dhe social të vajzave.
Për këto arsye, iniciativa për ndalimin e shamisë në shkolla duhet parë si një masë mbrojtëse, jo ndëshkuese; si një mekanizëm për forcimin e neutralitetit institucional, jo si kufizim i lirisë fetare; dhe si një angazhim për garantimin e mundësive të barabarta për të gjitha vajzat në shoqërinë zvicerane. Ajo synon t’i japë përparësi të gjitha parimeve të demokracisë, barazisë dhe integrimit, të cilat përbëjnë bazën themelore të sistemit arsimor zviceran.
Në përfundim, fëmijët në Zvicër duhet të gëzojnë të drejtën për t’u rritur në një mjedis të lirë nga çdo formë detyrimi, të barabartë në mundësi dhe të mbrojtur nga praktika që cenojnë integritetin e tyre personal. Ndalimi i shamisë në shkolla përfaqëson një hap të rëndësishëm në këtë drejtim—një hap që mbron vajzat, promovon zhvillimin e tyre dhe forcon vlerat demokratike të shoqërisë zvicerane.
Gjenevë, 04. 12. 2025 Nexhmije Mehmetaj
Voal.ch sqaron si me poshte:
Peticioni kërkon ndalimin e shamive islame në të gjitha shkollat në Zvicër
Ndalimi i shamive islame në të gjitha shkollat publike në Zvicër ka mbërritur në Bernë.
Komiteti Egerkingen, i lidhur me Partinë Popullore Zvicerane (SVP/UDC), dorëzoi një peticion me 12,000 nënshkrime në Bernë të hënën.
Ky është rezultat i një debati të nxehtë që filloi verën e kaluar në Zvicrën gjermanishtfolëse. E gjitha filloi këtë verë në Eschenbach, një qytet me rreth 10,000 banorë në kantonin e St. Gallen.Një mësuese myslimane – ose të paktën një grua që dëshironte të jepte mësim në një shkollë fillore lokale – iu refuzua një pozicion për shkak të shamisë së saj, pas një proteste publike nga disa banorë që kërkuan arsim “fetarisht neutral”.
Në Zvicrën gjermanishtfolëse, çështja mori shpejt një dimension politik.
Një ndalim i shamive në shkolla tani po debatohet në parlamentet kantonale të St. Gallen dhe Aargau.
Edhe në Zürih, Partia Popullore Zvicerane (SVP/UDC) sapo e ka ringjallur idenë.
Shamite e kokës së feve të tjera nuk janë në shënjestër
Çështja tani ka arritur në nivel kombëtar, pasi Komiteti Egerkingen, një shoqatë e afërt me SVP/UDC, ka paraqitur një peticion për këtë çështje.Ai bën thirrje për ndalimin e shamive të kokës të lidhura me Islamin në shkollat publike zvicerane, për mësuesit dhe nxënësit njësoj, nga kopshti deri në universitet.Mbulesat e kokës së feve të tjera, siç është kipa hebraike, nuk do të preken.
Ky ndalim i synuar i Islamit është një mënyrë për të parandaluar indoktrinimin, sipas Walter Wobmann, president i Komitetit Egerkingen dhe ish-Këshilltar Kombëtar i SVP/UDC.“Shamia simbolizon vlera shumë të ndryshme nga ato të vendit tonë, i cili është një vend demokratik dhe i lirë. Dhe pozicione të tilla ekstreme si ato të mishëruara nga Islami politik nuk kanë vend këtu. Ato nuk duhet të lejohen të zënë rrënjë gradualisht.” “Kufizimi i ndikimit të Islamit në shkolla” Teksti shtrihet edhe në praktikat e tjera fetare: asnjë riplanifikim i provimeve gjatë Ramazanit, as festa për festat myslimane.Sipas Walter Wobmann, kjo është një mënyrë për të kufizuar ndikimin e Islamit në shkolla.
“Ne nuk duam rregulla të veçanta për fëmijët myslimanë sepse jetojmë në një vend të orientuar nga të krishterët, një vend perëndimor. Dhe sigurisht që nuk është e nevojshme të kemi një fe të re në shkolla që më pas do të bëhej dominuese. Ky është problemi: ne kemi festat tona dhe nuk ka nevojë për rregulla të veçanta për myslimanët”, këmbëngul ai.
Drejt një referendumi kombëtar? Sipas sociologes Mallory Schneuwly Purdie, një lektore e lartë në Qendrën Zvicerane për Islamin dhe Shoqërinë, argumentet e Walter Wobmann bazuar në frikën e një “zëvendësimi të madh” janë të pabaza.“Popullsia myslimane mbetet e qëndrueshme: po rritet në numra absolutë, por edhe popullsia zvicerane”, thekson ajo në Forum.
Sidoqoftë, Këshilli Federal tani duhet ta marrë parasysh peticionin.
Megjithatë, duket e pamundur që ai të ndjekë kërkesat e tekstit.
Qeveria kohët e fundit hodhi poshtë idenë e ndalimit të shamive për studentët, duke favorizuar një qasje më liberale ku gratë myslimane vendosin vetë nëse do t’i veshin apo jo.
Por debati është larg përfundimit. Komiteti Egerkingen ka pasur tashmë disa suksese në referendume. Ai ishte pas ndalimit të minareve dhe burkës. Aktualisht, po shqyrton nisjen e një iniciative popullore për shamitë në shkolla. Prandaj, një referendum kombëtar është një mundësi. Dhe kjo mund të çojë në një ndalim, ka frikë Mallory Schneuwly Purdie. “Argumentet rreth shamive në shkolla mobilizojnë grupet anti-imigracionit, ata që mbështesin sekularizmin dhe disa që mbrojnë të drejtat e grave. Prandaj, këto perspektiva të ndryshme mund të konvergojnë në këtë çështje.”/RTS.CH
Festa e 28 Nëntorit, e organizuar para pak ditësh në Gjenevë, ishte një mbrëmje plot dritë, emocion dhe gjallëri, ku komuniteti shqiptar u mblodh për të nderuar një nga datat më të rëndësishme të historisë sonë kombëtare. Atmosfera festive u gjallërua nga veprimtari të shumta kulturore e artistike, ku muzika, vallet dhe energjia e pjesëmarrësve bashkuan breza të tërë rreth një trashëgimie të përbashkët shpirtërore. Muzika që kumbonte në sallë, valltarët që ndiqnin ritmin e këngëve dhe mënyra se si gëzimi i tyre i lidhte njerëzit mes vete, do të mbeten përherë pjesë e identitetit tonë kulturor.
Në këtë mbrëmje të pasur artistike, një ndër zërat që dha një kontribut të veçantë ishte këngëtarja e re dhe e talentuar, Ejona Bytyqi. Ajo solli në skenë freski, spontanitet dhe emocion, duke e bërë publikun të përjetojë momente të bukura e të paharrueshme. Gjatë një prej pushimeve mes këngëve, patëm rastin të bisedonim shkurt me atë, një artiste e re me origjinë nga Deçani i Kosovës, por e lindur dhe rritur në Gjenevë të Zvicrës. Në këtë aktivitet ajo ishte e shoqëruar nga prindërit e saj, të cilët e përkrahin në çdo hap të rrugës së saj artistike.
– Mund të prezantohesh për komunitetin e shqiptarëve në Zvicër?
“Jam 13 vjeçe dhe kam lindur në Gjenevë, Zvicër. Jeta këtu është shumë e qetë dhe e bukur. Ka shumë kultura të ndryshme dhe ndihem me fat që jam rritur në një qytet kaq të hapur.
Unë jam rritur mes dy gjuhëve – shqipes dhe frëngjishtes. Është shumë e bukur të jetosh me dy gjuhë: shqip flasim në familje, ndërsa frëngjisht me shokët dhe shoqet në shkollë.
Kur flas shqip, ndjehem më afër familjes dhe prejardhjes time. Është një ndjenjë e ngrohtë që më kujton rrënjët e mia. Shqipen e kam mësuar nga prindërit dhe gjyshërit, të cilët gjithmonë kanë dashur që unë të mos e humbas gjuhën e tyre.”
Ejona me shumë emocion tregon për përjetimin e saj kur doli kënga e re:
“Kur doli kënga ‘Tregimet e gjyshit’, u ndjeva shumë e lumtur dhe pak e emocionuar. Ishte një moment i veçantë për mua, sepse ishte kënga ime e parë që e ndava me publikun. Kjo këngë më kujton tregimet që më kanë thënë gjyshi dhe gjyshja, sidomos për fëmijërinë e tyre dhe se si ka qenë jeta dikur në vendin tonë.”
Ajo shton më tej:
“Vendosa të këndoj shqip sepse dua ta ruaj gjuhën dhe kulturën tonë, edhe pse jam larg atdheut. Muzika është mënyra më e bukur për të treguar se kush jam. Ajo që më pëlqen më shumë nga gjyshërit e mi është dashuria, kujdesi dhe mënyra e veçantë se si më tregojnë histori që nuk i gjej askund tjetër. Unë dua të vazhdoj me muzikën edhe kur të rritem. Ajo më bën të lumtur dhe shpresoj që një ditë të bëhem edhe më e suksesshme.”
– Cilat këngë keni kënduar deri tani?
Deri tani, Ejona ka interpretuar disa këngë solo dhe në duet, të cilat tashmë janë pritur mjaft mirë nga publiku:
“Prindërit e mi”
“Shqipëri, sa shumë të dua”
“Në Kosovë më gëzohet zemra”
“Lulja e Dukagjinit”
“Dardania ime”
dhe së fundi, kënga që po pëlqehet mjaft nga publiku, “Tregimet e gjyshit”.
Të gjitha këngët janë krijuar nga producenti LMN, i cili po i jep mbështetje profesionale këtij talenti të ri që po rritet përkrah komunitetit shqiptar në diasporë.
Babai i saj, Përparim Bytyqi: “Çdo sukses i saj është krenaria jonë”
Shkëpusim edhe disa fjalë nga biseda me babain e saj, Përparim Bytyqi, i cili nuk e fsheh emocionin teksa flet për rrugëtimin artistik të vajzës.
“Unë në Zvicër kam ardhur nga Deçani i Kosovës në vitin 1998. Ejona që në fëmijëri ka treguar prirje të jashtëzakonshme për muzikë. Ajo këndonte me shpirt dhe pasion, si të ishte e lindur për skenën. Edhe dashurinë për vallëzimin e ka trashëguar prej meje, sepse edhe unë kam qenë pjesë e grupit të vallëzimit ‘Rinia Contact’ këtu në Gjenevë. Ndërsa Ejona, prej disa vitesh, është anëtare e ‘Ansamblit Gëzuar’, ku po e rrit talentin e saj me përkushtim.”
Me një buzëqeshje plot krenari, ai shton:
“Çdo sukses i saj është krenaria jonë më e madhe. Çdo dalje e saj në skenë për ne është një lumturi e madhe, sepse shohim që Ejona po i realizon ëndrrat e saj, me hapa të vegjël por të sigurt.”
Sa i përket së ardhmes, për prindërit mbështetja është e palëkundur:
“Dëshira jonë është që Ejona të ketë suksese në shkollë dhe, njëkohësisht, të vazhdojë të ndjekë ëndrrën e saj për muzikën shqipe, kulturën dhe identitetin tonë kombëtar. Ajo është e re, por ka shumë vullnet.”
Në fund, Përparimi jep një mesazh për të gjithë të rinjtë shqiptarë në diasporë:
“Mos hezitoni të ndiqni talentin dhe ëndrrat tuaja. Me besim në vetvete, punë të palodhshme dhe pasion, asgjë nuk është e pamundur. Dhe mbi të gjitha, mbani gjithmonë gjallë krenarinë për origjinën dhe rrënjët tuaja shqiptare.”
Një talent që premton shumë
Ejona Bytyqi është shembulli i bukur i një gjenerate të re shqiptare në diasporë, që rritet mes dy kulturave, por nuk e harron gjuhën, traditën dhe identitetin. Ajo ecën përpara me zërin e saj të pastër, me ëndrra të mëdha dhe me një mbështetje të fuqishme familjare.
Në mbrëmjen e 28 Nëntorit në Gjenevë, ndriçoi si një yll i vogël – dhe padyshim, është vetëm fillimi i rrugës së saj artistike
Komentet