Në Kosovë, aderimet partiake po ngjajnë gjithnjë e më shumë me transferimet e futbollistëve nga njëra skuadër tek tjetra: pa “dashuri ndaj stemës”, pa besnikëri konstante dhe shpesh me arsyetime që qytetari nuk i kupton kurrë.

Nuk është kalimi problem por është arsyeja pse ndodh kalimi. Në demokracitë e konsoliduara, lëvizjet politike ndodhin për shkak të dallimeve ideologjike ose programeve të papajtueshme.

Në Kosovë, në shumicën e rasteve, ato ndodhin për shkak të rehatisë personale, akomodimit në pushtet apo zhvendosjes drejt “kampit fitues”.

Shembujt janë të shumtë dhe të njohur për publikun: Kalimi i Edita Tahiri nga LDK në struktura qeverisëse të PDK-së u përjetua si goditje për elektoratin tradicional të LDK-së. Militantët, që dikur e shihnin si figurë simbolike të partisë, u ndjenë të tradhtuar kur e panë në një qeveri që deri dje e kritikonin zëshëm.

Ngjashëm veproi edhe Gjergj Dedaj, i cili nga pozicionet e pavarura politike u rreshtua në kampe të tjera pa shpjegime bindëse për publikun.

Milihate Tërmkolli kaloi nga LDK, në Aleancën për Ardhmërinë e Kosovës, duke lënë pas një elektorat që e kishte mbështetur për vite si figurë identitare të LDK-së.

Nuredin Ibishi ndërroi fanellën politike nga PDK në LDK, duke e shtuar edhe më shumë konfuzionin tek zgjedhësit.

Hysen Berisha është rast tipik i shëtitjes politike: AKR, LDK, PDK – një itinerar që vështirë të shpjegohet me ndryshim bindjesh.

Largimi i Fatmir Limaj nga PDK dhe krijimi i Nismës bashkë me Jakup Krasniqi dhe Bilall Sherifin ishte si largimi i një boshti të tërë të një skuadre që pretendon titullin e më të mirit.

Sabri Kiçmari – një fanatik i PDK-së, i cili më pas kaloi në Vetëvendosje dhe u emërua Ambasador në Japoni; është rast klasik i manovrës politike për avantazh personal.

Kjo katërshe ishte shtyllë e PDK-së, vite me radhë, prandaj krijimi i një subjekti të ri nuk u përjetua si protestë ideologjike, por si ndarje për pushtet dhe dominim.

As Lëvizja Vetëvendosje nuk mbeti jashtë këtij fenomeni. Nga radhët e saj u larguan figura si:
Shpend Ahmeti
Dardan Molliqaj
Visar Ymeri
Dardan Sejdiu
Salih Salihu
Shqipe Pantina
Aida Dërguti
Fatmir Humolli
Ilir Deda etj.

Këto nuk ishin vetëm largime individësh, por çarje strukturore brenda një subjekti që pretendonte identitet ideologjik të fortë.

Rasti Deda, kur mendja racionale nuk përshtatet me militantizmin. Ilir Deda përfaqëson një kontrast të fortë me të tjerët. Ai nuk iku për pushtet. Ai nuk ndërroi parti për karrige.

Ai u largua sepse nuk mund të funksiononte në një ambient që shpërblen besnikërinë e verbër më shumë se mendimin kritik.

Ai ishte “mesfushori organizator” në një skuadër që kërkonte sulm të verbër dhe përplasje, jo qetësi dhe strategji.

Mimoza Kusari-Lila nisi karrierën politike në AAK, krijoi Alternativën dhe më pas u rreshtua me Vetëvendosjen, ndërrim partie që tregon jo evoluim ideologjik, por rikalkulim pushteti.

Donika Kada-Bujupi dhe Xhafer Gashi u shfaqën në AAK e LDK, sipas valëve politike të momentit.

Në Kosovë po ndodh ajo që është më e rrezikshme për një demokraci:politika po zbrazet nga idetë dhe po mbushet me manovra.

Në këtë “kampionat”: fitojnë ata që ndërrojnë fanellë, humbin ata që kërkojnë konsistencë, përçmohen ata që kërkojnë parim, mbijetojnë ata që përshtaten.

Kur politika shndërrohet në treg, qytetari mbetet gjithmonë blerës i mashtruar.

ARIF EJUPI

Disa shpirtligj e zemërprishur,
mërgimtarit që e la vendin jo me fajin e tij,
po ia mohojnë votën
dhe varrimin në Atdhe.

.
Mërgimtari i tretur nëpër botë me vite,
i ushqeu me bukë
e i bëri me strehë këta shpirtshitur,
që sot ia mohojnë
edhe një pëllëmbë tokë për varr.

.
Aty ku lindi e u rrit,
ku e përkundi dora e nënës në djep,
ku e shijoi përkëdheljen e ngrohtë
të gjyshërve.

.
Mërgimtari i përbuzur,
i katandisur nëpër botë,
ato dy metra vend për varr
i paguan,
ashtu siç i pagoi Faik Konica i Madh.

.
Pastaj, qirruni, o ju horra
e shpirtprishur,
në ekranet gri e zi!

.
ARIF EJUPI

.
Gjenevë, 9 dhjetor 2025
P. S. Kjo poezi është një thirrje e fortë kundër padrejtësisë që u bëhet mërgimtarëve shqiptarë, të cilëve sot u mohohet jo vetëm vota, por edhe e drejta për t’u prehur në tokën e tyre. Një protestë morale që ngrihet mbi dhimbjen, dinjitetin dhe sakrificën e brezave në mërgim.

Foto: Xhamia në Tafres,  figurojnë mbishkrimet arabe

Këto ditë u bë inaugurimi i xhamisë së re në Tafers kantoni i Friburgut-Zvicër, financuar nga komuniteti shqiptar me 3.5 milion franga zvicerane, është vetëm një shembull i qartë i orientimit të gabuar të investimeve të diasporës sonë. Në një kohë kur fëmijët shqiptarë rrezikojnë çdo ditë humbjen e gjuhës amtare, kur shkollat shqipe veprojnë me sakrifica dhe mungojnë qendrat e kulturës shqiptare, shqiptarët financuan ngritjen e një objekti fetar që nuk e ruan identitetin e tyre kombëtar – përkundrazi, e gërryen atë.

Në vend të një biblioteke shqiptare, u ngrit një “qendër islame”. Në vend të një shkolle ku fëmijët të mësojnë alfabetin e gjuhës shqipe, u ndërtua një hapësirë ku do të mësohet një kulturë jo shqiptare një kulturë e huaj që nuk është e jona.

Një hapësirë që nuk i shërben kulturës shqiptare

Xhamia e Tafersit u promovua si “qendër islame”, por as gjë nuk ka të bëjë me interesat e komunitetit shqiptar në Zvicër. Fëmijët shqiptarë që hyjnë në këtë institucion ekspozohen ndaj një identiteti të dytë – të importuar – i cili jo vetëm nuk është pjesë e trashëgimisë sonë historike, por shpesh qëndron në kundërshtim me vlerat kulturore të popullit tonë. Është e trishtueshme se si shqiptarët nuk merren me themelimin e qendrave kulturore shqiptare por me merren me kultura të huaja.

Praktika të tilla si mbulimi i vajzave të reja, nënshtrimi i grave ndaj normave patriarkale të predikuara në kontekste arabofone, apo imponimi i një morali që nuk lidhet fare me traditën shqiptare, krijojnë tension midis kulturës së origjinës dhe realitetit të diasporës. Në një shtet laik e demokratik si Zvicra, është tronditëse të shohësh se si gratë shqiptare, që historikisht kanë qenë shtylla të familjes dhe bartëse të kulturës, detyrohen të fshihen pas shamisë së zezë, duke humbur dinjitetin dhe identitetin e tyre natyror.

Shqiptarët, një popull i njohur për rezistencë dhe vetëdije kombëtare, sot një pjesë e tyre duken të gatshëm të nënshtrohen ndaj kulturave të huaja me lehtësi të frikshme. Ajo që Perandoria Osmane e bëri me dhunë, sot po e bëjmë vetë, me duart tona.

Pasojat kulturore: humbja e identitet kombëtar

Kjo prirje ka pasoja të thella kulturore kombëtare. Në mungesë të qendrave kulturore shqiptare, qendrat fetare zënë vendin e tyre në jetën e komunitetit. Ndërkohë që shkollat shqipe luftojnë për ekzistencë, xhamitë zgjerojnë ndikimin e tyre.

Investimet nuk janë thjesht çështje financiare, por tregojnë drejtimin kulturor të komunitetit. Kur miliona franga shkojnë për ndërtimin e objekteve fetare, ndërsa mungojnë tekstet, mësuesit dhe aktivitetet kulturore, diaspora po humbet komponentin kryesor të ruajtjes së identitetit: edukimin kombëtar.

Kur një komunitet ndërton më shumë objekte fetare se kulturore kombëtare, ndodh humbja e pasurisë më të madhe siç është gjuha amtare dhe identiteti. Fëmijët mësohen të jenë mysliman dhe shumë pak të jenë shqiptarë.

Historiku i imponimit kulturor

Atdheu ynë, Shqipëria historike ka një eksperiencë të gjatë me përpjekjet për të zëvendësuar identitetin kulturor vendas me identitete fetare të huaja. Nën Perandorinë Osmane, procesi i islamizimit të imponuar uli në gjunjë elitën arbërore, shkriu strukturat shoqërore dhe pengoi zhvillimin e kombit modern shqiptar.

Rilindësit, të vetëdijshëm për këtë rrezik, ndanë qartë identitetin kombëtar nga ai fetar. Vaso Pasha e përmblodhi këtë filozofi me vargun e pavdekshëm: “Feja e shqiptarit është shqiptaria.” Ky varg nuk ishte thirrje kundër fesë, por një deklaratë e fuqishme se identiteti kombëtar duhet të jetë mbi çdo identitet tjetër.

Sot, diaspora shqiptare është në një pikë kritike ku këto mësime të së kaluarës duken të harruara. Asnjë popull nuk mund të mbijetojë si i tillë nëse dorëzon vullnetarisht institucionet që e kanë mbajtur gjallë ndër shekuj.

Një apel për vetëdije dhe orientim të ri

Kjo nuk është një thirrje kundër fesë, sepse ajo është individuale. Është një thirrje kundër humbjes së identitetit.

Diaspora shqiptare duhet të pyesë veten me ndershmëri:

• Çfarë do të mbetet nga shqiptarët në Zvicër pas dy brezash?
• A do të ketë fëmijë që flasin shqip?
• A do të ketë qendra kulture, biblioteka, shkolla shqipe?
• Apo vetëm objekte fetare që përfaqësojnë kultura të tjera?

Është koha që shqiptarët të zgjojnë ndërgjegjen kombëtare. Duhet të investojmë në institucione që zhvillojnë, ruajnë gjuhën, kulturën, historinë, kujtesën dhe dinjitetin shqiptar. Xhamitë në diasporë nuk e luajnë ketë rol. Ato nuk janë projekte shqiptare. Ato janë projektet ku ne humbim veten ngadalë.

Ne duhet të zgjedhim: të mbetemi shqiptarë, ose të shndërrohemi në diçka që nuk na përket.

Në këtë kryqëzim, heshtja është bashkëfajësi.

Nexhmije Mehmetaj

Xhamia në Tafres,  figurojnë mbishkrimet arabe

A duhet të na shqetësojë zbrazja e shkollave shqipe në Zvicër & shtimi i fëmijëve që frekuentojnë xhamitë e mësojnë arabisht ?! Nga Elida Buçpapaj

(Vota nuk është dhuratë për politikanët, por mjet i qytetarit për llogaridhënie)

Mjaft, mjaft është luajtur me durimin e qytetarëve të këtij vendi. Ne votuam ndër vite jo pse e meritonin politikanët, por pse e donim Atdheun dhe respektonim miqtë tanë, veçanërisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës, të cilat na çliruan dhe na shpëtuan nga shfarosja.
Për hir të tyre, për hir të amanetit dhe gjakut të dëshmorëve, morëm pjesë në zgjedhje edhe kur procedurat ishin të gjata dhe të lodhshme.
Gjatë viteve ‘90, kur Kosova ishte nën regjimin shtypës të Serbisë, pjesëmarrja në proceset elektorale të organizuara nga institucionet paralele ishte akt rezistence.

Ilustrimi nr.1 – Gazeta “Bujku”, 28 maj 1992:

Bujku, si organ i pavarur i rezistencës intelektuale gjatë okupimit, dokumentoi zgjedhjet e para të lira të shqiptarëve të Kosovës. Fotoreportazhi “Populli flet me zemër” është një dëshmi historike e vendosmërisë së popullit për liri dhe demokraci.

Kurse, votimi përmes OSBE-së, në Vjenë, pas luftës, ishte për ne një shkallë e re e përfaqësimit ndërkombëtar.
Atëherë, kosovarëve jashtë vendit iu desh të rreshtoheshin me orë të tëra, të dorëzonin dokumente, të përballeshin me procedura të panjohura, megjithatë votuam me krenari.

Ilustrimi nr. 2 – Dëshmi personale dhe institucionale (2001):

Dëftesa zyrtare e OSBE-së, për votimin me postë të autorit, gjatë zgjedhjeve të pasluftës. Dokument i procedurave të vështira, afateve strikte dhe përkushtimit të diasporës për të kontribuar në proceset demokratike të Kosovës.

Votuam sepse besonim te projekti paqësor i Dr. Ibrahim Rugovës, i cili, që nga themelimi i LDK-së më 23 dhjetor 1989, bëri kompromise për të shmangur gjakderdhjen dhe për të ruajtur substancën e kombit.

Ai u përball me propagandë, sharje, fyerje dhe linçime mediatike, por nuk hoqi dorë nga strategjia e tij e qetë. Për hir të vendit, e ruajti unitetin edhe me ata që e fyen dhe e përbaltën në mënyrën më të turpshme.
Amanetin e Rugovës e vazhdoi Prof. Dr. Fatmir Sejdiu. Në vitin 2007, ai e çoi vendin drejt pavarësisë, ndonëse e dinte se brenda strukturave të atëhershme kishte njerëz të pabesë. Por, Kosova ishte mbi gjithçka, mbi LDK-në, dhe mbi konfliktet e brendshme.

Ai veproi si burrë shteti kur vendi rrezikonte të rrëshqiste në paqëndrueshmëri dhe humnerë.

Ata që sot krijojnë pështjellime e mjegulla politike nuk e kanë filluar këtë lojë dje dhe sot.
Por, që në vitet e para të pas luftës, kur institucionet ishin të brishta, grupet e interesit bënin pazare të pista, shpesh edhe me struktura kriminale që vazhduan të na terrorizonin për vite me radhë.
Për një çerek shekulli, qytetari i Kosovës është përballur me:
⦁ premtime boshe të tipit “do të rrjedhin lumenj qumështi” gjatë fushatave,
⦁ skandale korruptive që u zhdukën nëpër sirtarë,
⦁ marrëveshje të fshehta të cilat i pagoi populli,
⦁ banda kriminale që u toleruan për interesa votash,
⦁ privatizime të dëmshme që shkapërderdhen pasurinë e vendit.

Megjithatë, qytetari nuk e humbi shpresën. Ai votoi me përkushtim edhe kur sistemi e shpërfilli.

Politikanët tanë, të mësuar me privilegjet që ua sjell posti i deputetit dhe ministrit, shpesh kanë luajtur me qytetarin ashtu siç nuk do të duhej të luante asnjë udhëheqës i një vendi të sapodalë nga lufta. Shumë prej tyre i shfrytëzuan pozitat si trampolinë për pasurim personal, jo si mundësi për të ndërtuar të ardhmen e vendit.

Edhe sot, në vitin 2025, kur situata ndërkombëtare është 100% më e favorshme se dikur, kur Kosova është njohur nga 119 vende të botës, shumica anëtarë të OKB-së, liderët tanë partiakë vazhdojnë të jenë robër të inateve, të klaneve dhe të interesave partiake.

Është aq e dukshme sa që edhe nga aeroplani pa dylbi shihet se ata kanë për brengë ruajtjen e privilegjeve, e jo zhvillimin e Kosovës. Para kamerave derdhin lot krokodili, ndërsa pas shpinës së qytetarëve ruajnë hesapet e vjetra dhe interesat e ngushta.

E, ardhmja nuk ndërtohet me harresë, por me kujtesë. Historia jonë e afërt është e përgjakshme. Kemi varre të freskëta, kemi dëshmorë, kemi gjashtëdhjetë mijë ndërkombëtarë që erdhën këtu për të na mbrojtur.
Demokracia nuk është dhuratë, është obligim i përditshëm, sidomos në Ballkanin, me paqartësi dhe enigma të shumta.
Koha kur qytetari votonte për hir të historisë, nga frika e destabilizimit apo për hir të miqve tanë ndërkombëtarë, po mbaron. Sot, duhet të votojmë për të ardhmen e fëmijëve tanë, jo për të kaluarën e liderëve.
Ashtu siç luajtën ata me durimin dhe besimin tonë, ka ardhur koha që edhe ne, qytetarët të luajmë me ta. Jo për hakmarrje, por për drejtësi demokratike. Jo me intriga, por me votë të mençur. Jo me harresë, por me kujtesë historike.

Vota është arma jonë paqësore. Këtë herë ajo nuk duhet të jepet si dikur, me emocion e besim të verbër, por me maturi, përgjegjësi dhe me sytë hapur.

Kosova nuk ka më luks të organizojë dy a tre herë zgjedhje brenda vitit. Qytetarët e saj nuk do të gabojnë më. Demokracia bie vetëm atëherë kur qytetari lodhet, hesht dhe dorëzohet.

Me gjithë djallëzitë e liderëve tanë partiakë, ne nuk duhet të dorëzohemi. Duhet të votojmë duke i treguar secilit vendin e duhur.
ARIF EJUPI
Gjenevë, 4 dhjetor 2025

Ligjërata e prof. Ismet Azizi në Universitetin e Gjenevës sjell para mërgatës të vërtetën historike të një treve shqiptare të copëtuar dhe të shtypur ndër shekuj.

Mbrëmë, në një nga sallat e Universitetit të Gjenevës, nën patronatin e dy shoqatave tona jofitimprurëse – Komuniteti Shqiptar i Gjenevës dhe Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Gjenevës – u mbajt një takim kulturoro–historik me temën “Sanxhaku – Histori e dhembjes kombëtare”. Gjatë dy orëve të këtij aktiviteti ligjëroi prof. Ismet Azizi, i cili solli para publikut një analizë të thellë historike e dokumentare për pozitën dhe fatin e shqiptarëve të Sanxhakut të Pazarit të Ri.

Prof. Azizi, me studimin e gjendjes së shqiptarëve në këtë trevë, është marrë në mënyrë aktive që pas përfundimit të Luftës së Kosovës. Qysh në fillimet e hulumtimeve, së bashku me prof. dr. Nexhmedin Spahiun, ai ka vizituar këtë zonë dikur puro shqiptare, duke u njohur nga afër me pozitën e saj gjeografike dhe historinë mijëvjeçare – nga periudhat para ardhjes së osmanëve e deri në ditët e sotme.

Sipas hulumtimeve të prof. Azizit, Sanxhaku i Pazarit të Ri, me një sipërfaqe prej 8 687 km², ka qenë ndër shekuj i banuar me mbi 95 % popullatë shqiptare. Mirëpo Serbia, e ndihmuar nga Mali i Zi gjatë Luftrave Ballkanike, e copëtoi këtë territor, duke ndryshuar strukturën etnike përmes dhunës, shpërnguljeve të detyruara dhe përndjekjeve sistematike.

Para mërgimtarëve të shumtë të pranishëm, prof. Azizi shpjegoi se si Sanxhaku, përgjatë dekadave, u asimilua me hekur e zjarr, teksa shqiptarëve u mohohej identiteti kombëtar. Ai kishte klasifikuar mbi 300 fotografi dokumentare që flasin mbi etnogjenezën shqiptare të kësaj treve. Nga këto pamje shihet qartë se, pavarësisht vrasjeve, masakrave dhe presioneve të vazhdueshme, shqiptarët arritën të ruajnë traditat, veshjet, zakonet dhe të folmen e tyre.

Prof. Azizi dha sqarime të veçanta për Peshterin, i cili, pavarësisht dhunës së ushtruar mbi të, arriti të mbrojë e ruajë gjuhën dhe kulturën shqiptare brez pas brezi. Ndaj popullsisë shqiptare të këtij lokaliteti u kryen krime dhe masakra si gjatë Luftës së Parë Botërore (1914–1918), ashtu edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore (1939–1944).

Një ngjarje që mbetet e paharruar dhe që ende dhemb në kujtesën kolektive është masakra e Bihorit, e kryer më 5–6 janar 1943, gjatë së cilës forcat çetnike masakruan mbi 4 628 shqiptarë, duke lënë plagë të pashërueshme në strukturën demografike dhe shpirtërore të kësaj treve.

Shqiptarët e Sanxhakut, të gjendur përballë rrezikut të shfarosjes nga Serbia dhe Mali i Zi, panë me një farë lehtësimi të përkohshëm ndryshimet politike që solli pushtimi i ish-Jugosllavisë nga Gjermania naziste.
Meqenëse Podujeva, Mitrovica dhe Pazari i Ri ishin zona me interes strategjik për Gjermaninë, shqiptarëve iu njoh e drejta e shkollimit në gjuhën amtare dhe përdorimi i simboleve kombëtare. Mirëpo, me kapitullimin e Gjermanisë, Sanxhaku i Pazarit të Ri mbeti sërish nën administrimin e Serbisë.

Prof. Azizi shpjegoi gjithashtu përpjekjet e Aqif Blutës, Shaban Polluzhës dhe qindra luftëtarëve shqiptarë të mobilizuar nën armë për mbrojtjen e Sanxhakut si tokë dhe etnitet shqiptar.

Edhe pas përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, shqiptarët e Sanxhakut nuk gëzuan asnjë të drejtë elementare. Ata iu nënshtruan një procesi të asimilimit të dhunshëm: u mohua identiteti kombëtar, u ndalua gjuha shqipe, ndërsa popullsia u detyrua të deklarohej si “serbë të besimit mysliman”, formulë e krijuar për zhdukjen graduale të gjenezës shqiptare.

Me gjithë terrorin shtetëror të vazhdueshëm, edhe sot në Sanxhak gjenden gjurmë të shumta të kulturës dhe identitetit shqiptar. Një numër shqiptarësh, me në krye Sylejman Uglanin dhe Amina Nuroviq-Nuraj, pavarësisht trysnive të Serbisë, vazhdojnë ta ndjejnë veten shqiptarë dhe me këmbëngulje kërkojnë të drejtat e tyre, ashtu si çdo pakicë tjetër në vendet e rajonit.

Gjatë kësaj mbrëmjeje u kërkua që qeveritë e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës të sensibilizojnë opinionin ndërkombëtar për këtë çështje madhore, ndërsa Serbia të ndalë diskriminimin ndaj shqiptarëve të Sanxhakut dhe t’u njohë atyre të drejtën e shkollimit në gjuhën amtare dhe të deklarimit të lirë të identitetit të tyre etnik.

Në përmbyllje të takimit, u theksua domosdoshmëria e ruajtjes së kujtesës historike dhe përgjegjësia për transmetimin e së vërtetës brezave që vijnë. Ligjërata e prof. Ismet Azizi shërbeu si një kujtesë e fuqishme për padrejtësitë e shumta që i janë bërë kësaj treve dhe për detyrimin tonë moral që e kaluara të mos zhbëhet apo të shtrembërohet.

Falënderim i veçantë u drejtohet Komunitetit Shqiptar të Gjenevës dhe Shoqatës së Studentëve Shqiptarë të Gjenevës, të cilat organizuan me dinjitet këtë mbrëmje tejet të rëndësishme historike, si dhe të gjithë pjesëmarrësve që me praninë e tyre treguan respekt dhe ndjeshmëri ndaj temave që prekin thellë ndërgjegjen tonë kombëtare.

ARIF EJUPI

(Me rastin e 27-vjetorit të rënies së gazetarit dhe publicistit Afrim Maliqi)

Në fundin e viteve ’80 dhe në fillim të viteve ’90 të shekullit XX, në kohën kur represioni shtetëror serb u shndërrua në dhunë të organizuar kundër shqiptarëve të Kosovës, Llapit dhe Gallapit iu ngarkua një barrë e rëndë historike.
Në këtë periudhë, një grup veprimtarësh, intelektualësh dhe idealistësh të rinj u bënë bartës të rezistencës kulturore, morale dhe politike në këto treva.
Në këtë rreth veprimtarësh spikasin Afrim Maliqi dhe Agron Jaha si figura përfaqësuese të dy shtyllave themelore të qëndresës: mendimit kritik dhe organizimit rinor. Afrim Maliqi, përmes shkrimit publicistik dhe krijimtarisë letrare, artikulonte në mënyrë sistematike plagët kolektive të shqiptarëve.
Ndërsa, Agron Jaha, përmes ligjërimit pedagogjik dhe aktivitetit shoqëror, mobilizonte brezin e ri për një rezistencë afatgjatë dhe të ndërgjegjshme.
Afrimi, së bashku me Nexhmi Balën dhe Bajram Kadriun, ndërmori një veprimtari të pazakonshme në rrethana lufte: mbrojtjen e librave dhe materialeve bibliotekare nga djegia sistematike që po ushtrohej nga strukturat shtetërore serbe.
Ata gjurmuan në bibliotekat e Podujevës dhe fshatrave përreth për të shpëtuar mijëra ekzemplarë librash, duke ruajtur kështu themelet e memories kulturore shqiptare.
Në të njëjtën kohë, Maliqi përmes poetikës dhe publicistikës krijoi një kundër-narrativë historike ndaj diskursit zyrtar serb. Në shkrimet e tij, Një apel me LL të madhe, Mjegulla dhe zhurma, Masakra e Drenicës, Festa dhe lufta, Imanenca e pamjeve, Kohë e vigjilencës politike dhe dhjetëra artikuj të tjerë, marrin trajtë simbolesh të qëndrueshmërisë kombëtare dhe të kujtesës historike.

Veprimtaria e z.Maliqi kishte për qëllim jo vetëm dokumentimin, por edhe ruajtjen institucionale të ndërgjegjes historike, në rrethana kur identiteti shqiptar ishte objekt i shënjestrimit sistematik.
Ndërkaq, Agron Jaha ishte figurë kyçe në ndërgjegjësimin shoqëror dhe edukimin patriotik të rinisë llapjane. Si profesor i Biologjisë në QAMO “8 Nëntori” të Podujevës, ai shërbeu jo vetëm si mësimdhënës, por edhe si mentor shpirtëror dhe drejtues moral.

Në ligjërimet dhe aktivitetin e tij publik, ai kundërshtonte ndikimet kulturore degjeneruese dhe promovonte ruajtjen e identitetit kombëtar, veshjen tradicionale dhe trashëgiminë pellazgo–ilire.
Një nga parimet e tij më të cituara ishte: “Toka dhe bagëtia shiten vetëm për arsimimin e fëmijëve.”

Në të njëjtën frymë, ai kërkonte emancipimin e vajzës shqiptare përmes arsimit dhe dijes, duke refuzuar modelin e objektivizmit shoqëror të gruas dhe rolin margjinal të imponuar tradicionalisht.
Në fushën e dokumentimit historik, rol të veçantë pati Fadil Halimi, i cili u bë zëri i familjeve të viktimave të represionit serb.
Ai dokumentoi biografitë e të vrarëve në Armatën Jugosllave dhe krijoi kronikë të dhimbjes kolektive shqiptare në një kohë kur media zyrtare serbe e mohonte realitetin në mënyrë sistematike.
Halimi i palodhshëm në këtë rrugëtim të vështirë secilës humbje dhe dhembje i dha emër me shkrime të vazhdueshme në “Zëri i ditës” të editorëve Blerim Shala dhe Bardh Hamza.

Në krah të tij, Fadil Llugaliu vijonte punën arsimore dhe mbështeste rrjetin veprimtar të Llapit, pavarësisht kërcënimeve dhe presioneve.
Në aspektin kulturor, Agron Gërguri luajti rol të rëndësishëm në aktivizimin e të rinjve përmes artit dhe teatrit, duke krijuar hapësira alternative kulturore në kohë represioni.
Në këtë veprimtari u dallua edhe Nebih Bala, i njohur me energjinë e pashtershme dhe aftësinë organizative.
Në tetor të vitit 1994, Afrim Maliqi filloi punë si gazetar në gazetën Rilindja, përkatësisht në të përditshmen “Bujku” të Prishtinës, të shumtën e kohës ai punonte në kushte ekstreme, pa energji elektrike dhe nën presion policor. Veprimtaria e tij publicistike u shndërrua në një front informativ kundër propagandës zyrtare serbe.
Një kapitull i veçantë ishte krijimi dhe zgjerimi i Parlamentit Rinor të Kosovës, dega në Podujevë e drejtuar nga Agron Jaha, i cili u shtri pothuajse në çdo fshat të Llapit dhe Gallapit përmes protestave, peticioneve dhe aksioneve sensibilizuese të brendshme e ndërkombëtare.

Zona e Gallapit me iniciativën e z. Agron Jaha iu besua Zahir Pajazitit, i cili më pas u shndërrua në figurë kyçe të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës; ku struktura rinore shërbeu si bazë paraprake për rezistencën e armatosur.
Gjatë helmimit masiv të nxënësve në Podujevë (1990), Agron Jaha ishte ndër figurat e rralla që doli publikisht dhe akuzoi strukturat shtetërore serbe, duke denoncuar përfshirjen e njësive sekrete dhe tentativën për përhapjen e helmit edhe në Shtëpinë e Shëndetit në Podujevë.

Intervistë me Agron Jahën, realizuar më 25 mars 1990; burim audio-vizual i ruajtur në arkivën private të autorit; version i publikuar më vonë në YouTube.

Në këtë klimë terrori, një akt të jashtëzakonshëm human ndërmori Gani Jakup Babatinca, i cili çarmatosi policët serbë të veshur në rroba civile Dragan dhe Tihosllav Narangjiq, që synonin të hapnin zjarr mbi një turmë civile të pambrojtur; për këtë akt, u dënua me pesë vite burg.

Foto dokumentare e ekipit të Klubit Hendbollistik “Llapi” në Podujevë, realizuar në vitet ’80.
I rrethuar në foto (identifikuar nga autori): Gani Jakup Babatinca, lojtar i klubit dhe protagonist i aktit human gjatë helmimeve të vitit 1990 në Podujevë, kur çarmatosi pjesëtarë të policisë dhe shmangu një tragjedi civile. Burimi: Arkiva private e autorit.
Afrim Maliqi dhe Zahir Pajaziti, të lidhur me idealin e lirisë, ranë në fushëbetejë për Kosovën, për të mos vdekur kurrë. Agron Jaha, pas burgosjes dhe kërcënimeve, u detyrua të migronte në Gjermani, ku u bë zë i së vërtetës së Kosovës në qarqe ndërkombëtare.

Figura e këtyre djemve përfaqëson sintezën e tri elementeve themelore të rezistencës shqiptare: pendën, fjalën dhe pushkën. Kontributi i tyre mbetet testament historik dhe obligim moral për kujtesën kolektive.

ARIF EJUPI
Gjenevë,2 dhjetor 2025

P.S. Çdo riprodhim, shpërndarje, publikim ose shfrytëzim i paautorizuar i këtij materiali, në çfarëdo forme apo mënyre, përbën shkelje të të drejtave të autorit dhe bie ndesh me dispozitat ligjore në fuqi. Shkelësit e këtyre të drejtave mund të përballen me masa ligjore përkatëse.

Një ekspozitë që sjell në dritë historinë e dhimbjes kombëtare

Fotografitë dhe rrëfimet dokumentare prekën publikun, duke rikujtuar plagën e hapur të asimilimit dhe forcën e identitetit shqiptar.

Më 5 dhjetor 2025, në orën 18:30, në sallën MS150 të Unimail në Gjenevë, Shoqata “Komuniteti Shqiptar i Gjenevës” dhe Shoqata e Studentëve Shqiptarë të Gjenevës, në bashkëpunim me shoqatën “Kosova për Sanxhakun”, organizuan ekspozitën “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”.

Aktiviteti u hap nga studentja Elda Gashi, e cila me shqipe të pastër dhe të rrjedhshme përshëndeti të pranishmit. Më pas, z. Blerim Bunjaku, anëtar i kryesisë së Komunitetit Shqiptar, shpjegoi shkurtimisht qëllimin e këtij organizimi dhe prezantoi një biografi të shkurtër të autorit të projektit.

Prof. Ismet Azizi, në një ligjërim të përqendruar dhe emocional, solli para mërgimtarëve një fragment të dhimbshëm të historisë së Sanxhakut të Pazarit të Ri. Përmes hulumtimeve të tij shumëvjeçare, ai ka arritur të mbledhë një material të pasur dokumentar mbi këtë krahinë shqiptare, e cila sot gjendet pothuajse e tëra në proces të avancuar asimilimi.

Profesori sqaroi se projekti i ekspozitës është nismë e shoqatës “Kosova për Sanxhakun” dhe ka për synim paraqitjen e trashëgimisë kulturore të Sanxhakut të Pazarit të Ri përmes fotografive. Ky projekt përfshin dokumentimin e trashëgimisë materiale dhe shpirtërore, duke ekspozuar imazhe që dëshmojnë autoktoninë shqiptare të kësaj treve. Qëllimi është të sensibilizohet opinioni vendor dhe ndërkombëtar për historinë, kulturën dhe traditat e popullit shqiptar të Sanxhakut dhe rajoneve përreth.

Puna kërkimore përmbledhur në këtë ekspozitë synon të sjellë në vëmendje të kaluarën jo shumë të largët, rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë kulturore dhe argumentimin historik të pranisë shqiptare në këtë krahinë.

Gjatë ekspozitës u prezantuan materiale rreth fiseve shqiptare si Kelmendasit, Kuçët, Hoti, Shala, Shkreli e të tjera, të cilat për shekuj iu nënshtruan proceseve të asimilimit – fillimisht si myslimanë dhe më pas si “boshnjakë”. Megjithatë, të gjitha dëshmitë historike flasin se kjo trevë ka mbetur shqiptare në thelb: shumë familje që sot deklarohen boshnjake, në brezin e dytë dalin shqiptarë të pastër nga origjina.

Profesor Azizi theksoi se fotografia është mediumi më i fuqishëm për të dëshmuar historinë – jo vetëm si dokument, por edhe si vepër arti që rrëfen atë që nuk mund të thuhet me fjalë. Në rastin e Sanxhakut të Pazarit të Ri, fotografia është një nga format më të sakta për të treguar të kaluarën e tij shqiptare.

Përmes imazheve u dokumentua tradita shqiptare: mënyra e jetesës, veshjet, kultura, mjetet e punës, arkitektura e shtëpive, ushqimet tradicionale, toponimet, si dhe elemente të trashëgimisë shpirtërore – dasmat, lahutarët, folklori, lojërat popullore, doket, zakonet dhe përditshmëria e jetës në fshat.

Ekspozita, sipas organizatorëve, pritet të ketë ndikim të rëndësishëm te studentët e sotëm dhe ata të ardhshëm, duke i nxitur të merren me studimin e kësaj treve të harruar. Ajo synon gjithashtu të kontribuojë në ngritjen e vetëdijes kombëtare për një rajon që sot është pothuajse i asimiluar.

Një moment i veçantë emocional ishte dokumentari ku dëgjohej zëri i një nëne shqiptare, e cila përpiqej me ngulm t’ua ruante identitetin fëmijëve të saj përmes gjuhës shqipe, por në pamundësi të plotë, ofshante me dhimbje. Aty, papritmas, më erdhën ndër mend nënat e diasporës së sotme, të cilat, ndonëse në kushte shumë më të favorshme, shpesh nuk flasin shqip me fëmijët e tyre dhe nuk përpiqen t’ua ruajnë këtë pasuri të paçmueshme – gjuhën amtare.

Vështrim përfundimtar

Ekspozita “Sanxhaku – Histori e dhimbjes kombëtare”, e paraqitur në Gjenevë, solli në qendër të vëmendjes një pjesë të historisë shqiptare që shpesh mbetet në hije. Përmes fotografive dhe dokumenteve arkivore, aktiviteti rikujtoi dhunën e gjatë të asimilimit në Sanxhakun e Pazarit të Ri dhe nevojën për ta ruajtur këtë kujtesë kolektive.

Vëmendje të veçantë mori angazhimi i studentëve shqiptarë, të cilët u bënë pjesë aktive e organizimit. Ky është një sinjal pozitiv se brezi i ri në diasporë po merr rolin e vet në mbrojtjen e identitetit dhe trashëgimisë kulturore. Momenti më emocional i mbrëmjes ishte rrëfimi i një nëne shqiptare që përpiqej t’ua ruante gjuhën fëmijëve të saj, duke rikthyer në diskutim çështjen e ruajtjes së shqipes në familjet shqiptare në mërgatë.

Ekspozita la një mesazh të qartë: kujtesa historike nuk është luks, por domosdoshmëri. Ajo ruhet përmes dokumentimit, edukimit dhe angazhimit të brezave të rinj. Aktiviteti në Gjenevë dëshmoi se komuniteti shqiptar jo vetëm e njeh këtë përgjegjësi, por edhe është i gatshëm ta mbajë gjallë.

Gjenevë, 06. 12.2025 Nexhmije Mehmetaj

Iniciativa zvicerane për ndalimin e mbajtjes së shamisë në institucionet shkollore ka gjeneruar një debat të thellë shoqëror e politik, por nga një perspektivë pedagogjike, juridike dhe sociologjike, kjo masë paraqitet si një qasje e arsyeshme dhe e orientuar drejt mbrojtjes së mirëqenies së fëmijëve, veçanërisht të vajzave. Qëllimi kryesor i masës nuk është kufizimi i lirisë fetare, por mbrojtja e të miturve nga presioni, imponimi dhe praktikat që mund të ndikojnë në zhvillimin e tyre të lirë dhe të pandikuar. Duke qenë se shkollat publike në Zvicër funksionojnë mbi parimin e neutralitetit laik, vendosja e simboleve fetare në mjedisin arsimor ngre dilema të rëndësishme të natyrës etike dhe institucionale.

Përvoja profesionale e shumë mësuesve dhe specialistëve të edukimit tregon se në disa raste, brenda komunitetit shqiptar mysliman është vërejtur tendenca për t’i nxitur ose detyruar vajzat e mitura të mbajnë shami, shpesh si rezultat i ndikimit të prindërve me qasje konservatore ose të figurave fetare të paformuara adekuat. Në këto situata, përdorimi i shamisë nuk shfaqet si një akt i zgjedhjes së lirë të fëmijës, por si shprehje e normave dhe pritshmërive të imponuara. Kjo bie ndesh me të drejtat themelore të fëmijëve në një shoqëri demokratike si Zvicra, ku prioritet mbetet liria personale, integriteti psikologjik dhe zhvillimi autonom.

Raportet e mësuesve dhe psikologëve shkollorë në disa kantone tregojnë gjithashtu se vajzat që mbajnë shami shpesh ndihen të izoluara nga bashkëmoshataret, duke u përballur me ndasi sociale dhe sfida integrimi. Kjo situatë cenon funksionin themelor të shkollës si hapësirë e barabartë socializimi, ku çdo fëmijë duhet të ketë mundësi të njëjta pjesëmarrjeje pa barriera të natyrës simbolike, kulturore apo fetare. Ndalimi i shamisë gjatë orarit mësimor, në këtë kuptim, kontribuon në krijimin e një mjedisi arsimor që i trajton të gjithë nxënësit në mënyrë të barabartë dhe u mundëson vajzave të ndihen pjesë integrale e komunitetit shkollor.

Nga perspektiva kulturore dhe historike shqiptare, mbajtja e shamisë si detyrim nuk përbën pjesë të traditës autentike shqiptare. Ajo lidhet më shumë me praktika të një kulture të importuar, që nuk përkon me vlerat e emancipimit, barazisë dhe modernitetit, të cilat kanë shoqëruar aspiratat e popullit shqiptar ndër shekuj. Shkolla, si institucion i dijes dhe zhvillimit, nuk mund të jetë vend ku normat e fanatizmit apo të imponimit fetar gjejnë hapësirë për të kufizuar lirinë e vajzave të mitura.

Në qendër të çdo diskutimi që lidhet me fëmijët duhet të qëndrojë parimi i mbrojtjes së tyre. Një vajzë e detyruar të mbajë shami, qoftë nga prindërit, qoftë nga rrethi social, nuk ushtron lirinë e saj, por i nënshtrohet një norme që e pengon të ndërtojë identitetin personal në mënyrë të pavarur. Ndalimi i shamisë në shkolla, si masë, synon pikërisht eliminimin e këtij presioni dhe krijimin e kushteve optimale për zhvillimin emocional, intelektual dhe social të vajzave.

Për këto arsye, iniciativa për ndalimin e shamisë në shkolla duhet parë si një masë mbrojtëse, jo ndëshkuese; si një mekanizëm për forcimin e neutralitetit institucional, jo si kufizim i lirisë fetare; dhe si një angazhim për garantimin e mundësive të barabarta për të gjitha vajzat në shoqërinë zvicerane. Ajo synon t’i japë përparësi të gjitha parimeve të demokracisë, barazisë dhe integrimit, të cilat përbëjnë bazën themelore të sistemit arsimor zviceran.

Në përfundim, fëmijët në Zvicër duhet të gëzojnë të drejtën për t’u rritur në një mjedis të lirë nga çdo formë detyrimi, të barabartë në mundësi dhe të mbrojtur nga praktika që cenojnë integritetin e tyre personal. Ndalimi i shamisë në shkolla përfaqëson një hap të rëndësishëm në këtë drejtim—një hap që mbron vajzat, promovon zhvillimin e tyre dhe forcon vlerat demokratike të shoqërisë zvicerane.

Gjenevë, 04. 12. 2025 Nexhmije Mehmetaj

Voal.ch sqaron si me poshte:

Peticioni kërkon ndalimin e shamive islame në të gjitha shkollat ​​në Zvicër

Ndalimi i shamive islame në të gjitha shkollat ​​publike në Zvicër ka mbërritur në Bernë.

Komiteti Egerkingen, i lidhur me Partinë Popullore Zvicerane (SVP/UDC), dorëzoi një peticion me 12,000 nënshkrime në Bernë të hënën.

Ky është rezultat i një debati të nxehtë që filloi verën e kaluar në Zvicrën gjermanishtfolëse. E gjitha filloi këtë verë në Eschenbach, një qytet me rreth 10,000 banorë në kantonin e St. Gallen. Një mësuese myslimane – ose të paktën një grua që dëshironte të jepte mësim në një shkollë fillore lokale – iu refuzua një pozicion për shkak të shamisë së saj, pas një proteste publike nga disa banorë që kërkuan arsim “fetarisht neutral”.

Në Zvicrën gjermanishtfolëse, çështja mori shpejt një dimension politik.

Një ndalim i shamive në shkolla tani po debatohet në parlamentet kantonale të St. Gallen dhe Aargau.

Edhe në Zürih, Partia Popullore Zvicerane (SVP/UDC) sapo e ka ringjallur idenë.

Shamite e kokës së feve të tjera nuk janë në shënjestër

Çështja tani ka arritur në nivel kombëtar, pasi Komiteti Egerkingen, një shoqatë e afërt me SVP/UDC, ka paraqitur një peticion për këtë çështje. Ai bën thirrje për ndalimin e shamive të kokës të lidhura me Islamin në shkollat ​​publike zvicerane, për mësuesit dhe nxënësit njësoj, nga kopshti deri në universitet. Mbulesat e kokës së feve të tjera, siç është kipa hebraike, nuk do të preken.

Ky ndalim i synuar i Islamit është një mënyrë për të parandaluar indoktrinimin, sipas Walter Wobmann, president i Komitetit Egerkingen dhe ish-Këshilltar Kombëtar i SVP/UDC. “Shamia simbolizon vlera shumë të ndryshme nga ato të vendit tonë, i cili është një vend demokratik dhe i lirë. Dhe pozicione të tilla ekstreme si ato të mishëruara nga Islami politik nuk kanë vend këtu. Ato nuk duhet të lejohen të zënë rrënjë gradualisht.” “Kufizimi i ndikimit të Islamit në shkolla” Teksti shtrihet edhe në praktikat e tjera fetare: asnjë riplanifikim i provimeve gjatë Ramazanit, as festa për festat myslimane. Sipas Walter Wobmann, kjo është një mënyrë për të kufizuar ndikimin e Islamit në shkolla.

“Ne nuk duam rregulla të veçanta për fëmijët myslimanë sepse jetojmë në një vend të orientuar nga të krishterët, një vend perëndimor. Dhe sigurisht që nuk është e nevojshme të kemi një fe të re në shkolla që më pas do të bëhej dominuese. Ky është problemi: ne kemi festat tona dhe nuk ka nevojë për rregulla të veçanta për myslimanët”, këmbëngul ai.

Festa e 28 Nëntorit, e organizuar para pak ditësh në Gjenevë, ishte një mbrëmje plot dritë, emocion dhe gjallëri, ku komuniteti shqiptar u mblodh për të nderuar një nga datat më të rëndësishme të historisë sonë kombëtare. Atmosfera festive u gjallërua nga veprimtari të shumta kulturore e artistike, ku muzika, vallet dhe energjia e pjesëmarrësve bashkuan breza të tërë rreth një trashëgimie të përbashkët shpirtërore. Muzika që kumbonte në sallë, valltarët që ndiqnin ritmin e këngëve dhe mënyra se si gëzimi i tyre i lidhte njerëzit mes vete, do të mbeten përherë pjesë e identitetit tonë kulturor.

Në këtë mbrëmje të pasur artistike, një ndër zërat që dha një kontribut të veçantë ishte këngëtarja e re dhe e talentuar, Ejona Bytyqi. Ajo solli në skenë freski, spontanitet dhe emocion, duke e bërë publikun të përjetojë momente të bukura e të paharrueshme. Gjatë një prej pushimeve mes këngëve, patëm rastin të bisedonim shkurt me atë, një artiste e re me origjinë nga Deçani i Kosovës, por e lindur dhe rritur në Gjenevë të Zvicrës. Në këtë aktivitet ajo ishte e shoqëruar nga prindërit e saj, të cilët e përkrahin në çdo hap të rrugës së saj artistike.

– Mund të prezantohesh për komunitetin e shqiptarëve në Zvicër?
“Jam 13 vjeçe dhe kam lindur në Gjenevë, Zvicër. Jeta këtu është shumë e qetë dhe e bukur. Ka shumë kultura të ndryshme dhe ndihem me fat që jam rritur në një qytet kaq të hapur.
Unë jam rritur mes dy gjuhëve – shqipes dhe frëngjishtes. Është shumë e bukur të jetosh me dy gjuhë: shqip flasim në familje, ndërsa frëngjisht me shokët dhe shoqet në shkollë.
Kur flas shqip, ndjehem më afër familjes dhe prejardhjes time. Është një ndjenjë e ngrohtë që më kujton rrënjët e mia. Shqipen e kam mësuar nga prindërit dhe gjyshërit, të cilët gjithmonë kanë dashur që unë të mos e humbas gjuhën e tyre.”

Ejona me shumë emocion tregon për përjetimin e saj kur doli kënga e re:
“Kur doli kënga ‘Tregimet e gjyshit’, u ndjeva shumë e lumtur dhe pak e emocionuar. Ishte një moment i veçantë për mua, sepse ishte kënga ime e parë që e ndava me publikun. Kjo këngë më kujton tregimet që më kanë thënë gjyshi dhe gjyshja, sidomos për fëmijërinë e tyre dhe se si ka qenë jeta dikur në vendin tonë.”

Ajo shton më tej:
“Vendosa të këndoj shqip sepse dua ta ruaj gjuhën dhe kulturën tonë, edhe pse jam larg atdheut. Muzika është mënyra më e bukur për të treguar se kush jam. Ajo që më pëlqen më shumë nga gjyshërit e mi është dashuria, kujdesi dhe mënyra e veçantë se si më tregojnë histori që nuk i gjej askund tjetër. Unë dua të vazhdoj me muzikën edhe kur të rritem. Ajo më bën të lumtur dhe shpresoj që një ditë të bëhem edhe më e suksesshme.”

– Cilat këngë keni kënduar deri tani?
Deri tani, Ejona ka interpretuar disa këngë solo dhe në duet, të cilat tashmë janë pritur mjaft mirë nga publiku:

• “Prindërit e mi”
• “Shqipëri, sa shumë të dua”
• “Në Kosovë më gëzohet zemra”
• “Lulja e Dukagjinit”
• “Dardania ime”
• dhe së fundi, kënga që po pëlqehet mjaft nga publiku, “Tregimet e gjyshit”.

Të gjitha këngët janë krijuar nga producenti LMN, i cili po i jep mbështetje profesionale këtij talenti të ri që po rritet përkrah komunitetit shqiptar në diasporë.

Babai i saj, Përparim Bytyqi: “Çdo sukses i saj është krenaria jonë”

Shkëpusim edhe disa fjalë nga biseda me babain e saj, Përparim Bytyqi, i cili nuk e fsheh emocionin teksa flet për rrugëtimin artistik të vajzës.

“Unë në Zvicër kam ardhur nga Deçani i Kosovës në vitin 1998. Ejona që në fëmijëri ka treguar prirje të jashtëzakonshme për muzikë. Ajo këndonte me shpirt dhe pasion, si të ishte e lindur për skenën. Edhe dashurinë për vallëzimin e ka trashëguar prej meje, sepse edhe unë kam qenë pjesë e grupit të vallëzimit ‘Rinia Contact’ këtu në Gjenevë. Ndërsa Ejona, prej disa vitesh, është anëtare e ‘Ansamblit Gëzuar’, ku po e rrit talentin e saj me përkushtim.”

Me një buzëqeshje plot krenari, ai shton:
“Çdo sukses i saj është krenaria jonë më e madhe. Çdo dalje e saj në skenë për ne është një lumturi e madhe, sepse shohim që Ejona po i realizon ëndrrat e saj, me hapa të vegjël por të sigurt.”

Sa i përket së ardhmes, për prindërit mbështetja është e palëkundur:
“Dëshira jonë është që Ejona të ketë suksese në shkollë dhe, njëkohësisht, të vazhdojë të ndjekë ëndrrën e saj për muzikën shqipe, kulturën dhe identitetin tonë kombëtar. Ajo është e re, por ka shumë vullnet.”

Në fund, Përparimi jep një mesazh për të gjithë të rinjtë shqiptarë në diasporë:
“Mos hezitoni të ndiqni talentin dhe ëndrrat tuaja. Me besim në vetvete, punë të palodhshme dhe pasion, asgjë nuk është e pamundur. Dhe mbi të gjitha, mbani gjithmonë gjallë krenarinë për origjinën dhe rrënjët tuaja shqiptare.”

Një talent që premton shumë

Ejona Bytyqi është shembulli i bukur i një gjenerate të re shqiptare në diasporë, që rritet mes dy kulturave, por nuk e harron gjuhën, traditën dhe identitetin. Ajo ecën përpara me zërin e saj të pastër, me ëndrra të mëdha dhe me një mbështetje të fuqishme familjare.

Në mbrëmjen e 28 Nëntorit në Gjenevë, ndriçoi si një yll i vogël – dhe padyshim, është vetëm fillimi i rrugës së saj artistike

Gjenevë, 27.11.2025                                   Nexhmije Mehmetaj

“Gjurmëve të rrënjëve tona”, një organizim i nivelit të lartë, për identitet e kujtesë nga pasuria kombëtare e trashëguar, po bëhet traditë trevjeçare, në Lucern, duke sjellë tema dhe figura për debat historik dhe njohuri të reja. Aktivitet kulturore, humanitare që përbashkon mërgatën janë duke zhvilluar në vazhdimësi nga Shoqata Humanitare “Nënë Tereza” në Zvicër, shpesh në bashkëpunime edhe me Misionin Katolik Shqiptarë dhe subjekte tjera.

Duke qenë në jubileun e 400 vjetorit të lindjes, kësaj radhe u përzgjodh një akademi, kushtuar Imzot Pjetër Bogdanit.

Në historinë e pasur kulturore dhe shpirtërore shqiptare pak figura janë aq dimensionale sa Imzot Pjetër Bogdani (1630–1689). Ai është konsideruar si preludi i Rilindjes Kombëtare, një dijetar, teolog, filozof dhe humanist i rrallë, i cili ngriti kulturën dhe gjuhën shqipe në një nivel të lartë shpirtëror dhe intelektual.

Manifestimi u çel me fjalën përshëndetëse të Kryetarit të Shoqatës “Nëna Tereza”, z. Nue Zalli, i cili theksoi rëndësinë e kujtesës historike dhe nderimit të figurave madhore të kombit tonë.

Mikpritja dhe mirëseardhja janë qasja e tij për të gjithë të pranishmit, e cila buronte nga zemra, duke krijuar një frymë uniteti e respekti për të gjithë pjesëmarrësit.

Prezantimi i programit nga moderatorja Besiana Qani Mehmeti, me një elegancë dhe fisnikëri ashtu siç dinë vetëm vajzat shqiptare të rritura dhe të ushqyera me vlera kombëtare, e vuri të gjithë mbrëmjen në një kornizë profesionale dhe kulturore. Nderimi i figurave të tilla si Pjetër Bogdani, janë burim frymëzimi, krenarie dhe patriotizmi, vlera të pashoqe të historisë, kulturës, besimit dhe atdhedashurisë sonë.

Mbrëmja u shoqërua me mjeshtëri nga këngëtari i vlerave shqiptare, z. Shkodran Tolaj, dhe u përshkua nga finesa e pianistes znj. Ermira Lefort, e cila me talentin dhe interpretimin e saj i dha ngjyrë artistike, butësi dhe madhështi këtij programi festiv.

Kumtesa akademike nga prof. dr. Elena Kocaqi – 400 vjetori i lindjes së imzot Pjetër Bogdanit

Pjetër Bogdani – Historian, Gjuhëtar, Letrar, Filozof, Teolog e Patriot.

Kumtesa akademike kushtuar 400-vjetorit të lindjes së eruditit imzot Pjetër Bogdanit mbajtur nga studiuesja dhe historiania e njohur në mbarë trevat shqiptare dhe më gjerë për forcën e mendimit analitik profesional, për fakte në trashëgiminë historike Prof. Dr. Elena Kocaqi.

Në qendër të mbrëmjes qëndroi përkujtimi i 400 -vjetorit të lindjes së At Pjetër Bogdanit, njërës prej figurave shumëdimensionale të kulturës shqiptare:

Nga kumtesa e historianes u theksua për Bogdanin si: Historian që dokumentoi realitetin e kohës së tij, elitë filozofike dhe shpirtërore me mendime që paraprinë Rilindjen Kombëtare.

Gjuhëtar që ngriti shqipen në piedestalin e kulturës evropiane.

“Gjuha është dritë e shpirtit të një kombi; humbja e saj është shuarje e vetvetes.” – Pjetër Bogdani.

Patriot i fjalës dhe i pushkës, gjithnjë në mbrojtje të besimit dhe vlerave kombëtare të popullit të tij. Ajo e portretizoi si figurë qendrore të identitetit shqiptar, një mendimtar që zgjoi vetëdijen kombëtare. Çeta e profetëve është cilësuar si vepra e parë në prozë me vlera të mëdha në letërsinë e shkruar.

At Ndue Kajtazi, vështrim mbi “Çeta e Profetëve” – Trashëgimi historike dhe shpirtërore.

Patër Ndue Kajtazi në kumtesë analizoi veprën monumentale “Çeta e Profetëve”, duke e vënë në kontekst biblik dhe historik. Bogdani i konsideronte tri shtyllat kryesore të jetës shqiptare: gjuhën, si lidhje e shenjtë kombëtare; besimin dhe kombin, si amanet shekullor. Në këtë kuptim, ai i parapriu Rilindjen Kombëtare, duke dhënë shembullin e besimit, dijes, kulturës dhe patriotizmit.

Vepra është një manifest i besimit të krishterë dhe një udhërrëfyes për brezat e ardhshëm.

Vallet dhe Fryma e Traditës

Momente të gjalla i solli Ansambli “Shqiponjat”, me vallet e tyre të frymëzuara nga tabani kulturor shqiptar, i dhuruan mbrëmjes ngjyrime, dinamizëm dhe një larmi që e bëri atmosferën edhe më festive dhe të paharrueshme.

Kremtimi i Ditës së Alfabetit dhe Ditës së Flamurit

Me këtë rast u shënua edhe Dita e Alfabetit të Gjuhës Shqipe, monumenti themelor i identitetit tonë kombëtar. U rikujtua me nderim Kongresi i Manastirit, si akti që vulosi unitetin e alfabetit gjuhësor të shqiptarëve. Sot, duke shënuar përvjetorin e alfabetit, ne nderojmë vizionin e tyre dhe përmbushim thirrjen e Bogdanit:

“Gjuha asht arma e parë e lirisë.” – P. Bogdani

Nderimi për këtë ditë është nderim për familjet që ruajtën gjuhën, për të moshuarit që përcollën traditat, për rilindësit që mbajtën gjallë dritën në epoka të errëta dhe për ata burra e gra që sakrifikuan për të ardhmen.

Artistët e këngës shqipe, Mezosoprano Besiana Mehmeti dhe Tenori, Shkodran Tolaj

U interpretua me nota të veçanta Himni i Alfabetit nga Besiana Qani Mehmeti, duke u dhuruar të pranishmëve emocione të forta për shkronjat e arta të gjuhës së shpirtit.

Po ashtu u kremtua edhe Dita e Flamurit, ku këngëtari Shkodran Tolaj ngjalli emocionet e patriotizmit me këngët e tij plot patos, duke sjellë në zemrat e të pranishmëve frymën e 28 Nëntorit – simbolit të Lirisë, nga Pavarësia e Shqipërisë – Fati i shkruar me gjak, vizion dhe dritë.

Në fund, u mbyll me fjalën përmbyllëse nga Don Anton Uka, në emër të dy institucioneve, ku falënderoi të gjithë ata që kontribuuan, në pararojë apo në prapavijë, për ta bërë këtë manifestim një sukses të vërtetë kulturor e shpirtëror. ´´Gjurmëve të Rrënjëve tona´´ është më shumë se një akademi historike, janë vlera praktike, të prekshme, që na dallojnë si popull: mikpritja, bujaria, qëndrueshmëria dhe fryma e atdhetarisë. ”

Një mbyllje festive

Mbrëmja u finalizua me një aperitiv të mrekullueshëm, të ngrohtë e mikpritës, ndërsa atmosfera festive u krijua nga interpretimet e artistëve që i dhanë ngjarjes finesë, madhështi dhe një ndjesi të thellë bashkimi.

Ajo çfarë u përjetua ishte më shumë se një aktivitet kulturor. Ishte frymëzim, histori, gjuhë, kulturë, dhe traditë.

Një mbrëmje që të ngulitet në kujtesë dhe të bën të reflektosh mbi rrënjët, mbi krenarinë dhe mbi rrugën e përbashkët që na mban si komb.

Ndahemi me një lutje në zemrat tona; qofshim ne, bijtë e këtij kombi, dritë për historinë, rojë për gjuhën tonë të shenjtë, forcë për rrënjët tona, nderim për gjakun dhe sakrificën e të parëve.

Paçim urtësi për të ruajtur vlerat tona, për të ecur në paqe dhe me nder!

Gjenevë, 22 nëntor 2025 – Në sallën “Salle des Fêtes des Avanchets” në Vernier (Gjenevë) u mbajt një ndër manifestimet më të mëdha të mërgatës shqiptare në Zvicër, me rastin e 28 Nëntorit – Ditës së Flamurit dhe të Pavarësisë së Shqipërisë. Pjesëmarrja ishte e jashtëzakonshme: mbi 1 100 pjesëmarrës të të gjitha moshave, prindër, nxënës, studentë dhe përfaqësues të shoqatave kulturore e sportive.

Organizatorë të festës ishin shoqatat: LAPSH “Naim Frashëri”, Komuniteti Shqiptar, Ansambli “Gëzuar”, Rinia Contact, FC Kosova, Shoqata Zhegra dhe Shoqata e Studentëve Shqiptarë, të cilat për vite me radhë mbajnë gjallë traditat e komunitetit.

Diplomatët shqiptarë dhe autoritetet zvicerane nderojnë manifestimin

Festa u nderua nga përfaqësues diplomatikë të Republikës së Kosovës:

• Z. Mentor Latifi, Ambasador i Republikës së Kosovës në Zvicër
• Znj. Floreta Kabashi, Konsulle e Republikës së Kosovës në Gjenevë.

Nga autoritetet zvicerane morën pjesë:

• Thierry Apotheloz, Kryetar i Qeverisë së Kantonit të Gjenevës
• Anne Kleiner, Kryetare e Komunës Onex
• Martin Staub, Kryetar i Komunës Vernier
• Mathias Buschbeck, Drejtor komunal i Vernier
• Philippe Rochetin, Drejtor komunal i Komunës Plan-les-Ouates

Prania e tyre vlerësoi kontributin e komunitetit shqiptar në jetën shoqërore të Kantonit të Gjenevës.

Fëmijët e shkollës shqipe hapin programin

Programi u prezantua nga studentët Dhurata Zeneli dhe Valton Hyseni, të cilët, me një shqipe të pastër e të rrjedhshme, dhanë tonin solemn të mbrëmjes.

Më pas, skena iu dha nxënësve të shkollës shqipe të Gjenevës. Himni i Flamurit, i interpretuar prej tyre, emocionoi të pranishmit. Nga 260 fëmijë sa ndjekin mësimin plotësues të gjuhës shqipe në Gjenevë, rreth 40 prej tyre ishin pjesë e programit. Ata kënduan e recituan për Shqipërinë, për flamurin, për atdheun – duke dëshmuar se trashëgimia shpirtërore mbetet e gjallë edhe larg vendlindjes. Programi shkollor u prezantua nga nxënëset e mrekullueshme Mjalta Kryeziu dhe Hareja Haxhiu. Pjesa shkollore u përgatit nga mësueset: Lumnije Emini, Brikena Osmani, Hana Bilalli, Fatime Bllaca dhe Antigona Haxhiu. Për punën e tyre të palodhur, meritojnë mirënjohje të veçantë.

Mesazhe urimi dhe program i pasur artistik

Në emër të Këshillit Organizativ, Mejreme dhe Anisa Ibrahimi përshëndetën të pranishmit.
Kulmin e mbrëmjes e dha fjala përshëndetëse e Ambasadorit Mentor Latifi, i cili theksoi rëndësinë historike të 28 Nëntorit, ruajtjen e gjuhës shqipe dhe integrimin e mërgatës në shoqërinë zvicerane. Fjalimi i tij u prit me respekt dhe emocione!

Programi artistik vijoi me valle nga “Rinia Contact”, një shoqatë me traditë 28 vjeçare. Nën koreografinë e mjeshtrit prizrenas Gëzim Sërtollaj, u interpretuan “Vallja e Bilbilit”, “Motiv Tropoje”, “Vallja e Vashave” dhe premiera “Vallja e Zambakut”, të cilat u pritën me duartrokitje të gjata.

Në skenë performuan edhe Ansambli  “Gëzuar” valltaret dhe valltarët sollën një energji të fuqishme me vallet e tyre përgatitur me përkushtim, duke e mbushur sallën me ritme tradicionale dhe atmosferë të këndshme festive.

Pas tyre, grupi “Hareja” sjell një dimension tjetër artistik shumë emocional dhe me interpretim të përsosur, të përkushtuar dhe pjesë koreografike që i dhanë mbrëmjes një shkëlqim të veçantë.

Mirënjohje për studentët shqiptarë të diplomuar

Një pjesë e veçantë e mbrëmjes ishte ndarja e mirënjohjeve për studentët shqiptarë të diplomuar gjatë vitit, dorëzuar nga kryetari i Komunitetit Shqiptar, Nasuf Nuhiu.
U nderuan: Fitore Ibrahimi, Blerinë Fazliu, Donit Selimi, Antigona Sadiku, Puhiza Shala, Vanesa Lika, Mirlinda Sylejmani dhe Valon Kurteshi.

Programi u mbyll me këngëtaren e dashur Shqipe Abazi, e cila solli atmosferë festive deri në orët e vona.

Mbrëmja përfundoi me mikpritjen tradicionale shqiptare

Pas programit, të pranishmit u shërbyen me gatime tradicionale shqiptare, ndërsa bisedat, urimet dhe gëzimi i përbashkët krijuan atmosferën e një feste të mirëfilltë familjare dhe rinore.

Manifestimi i 28 Nëntorit 2025 në Gjenevë u vlerësua si ndër festimet më të bukura dhe më të organizuara të komunitetit shqiptar në Zvicër, duke lënë mbresa të forta tek të gjithë pjesëmarrësit.

Gjenevë, 23, 11. 2025                              Nexhmije Mehmetaj

Mesfushori me prejardhje shqiptare i Sunderlandit, Granit Xhaka po tregon paraqitje të jashtëzakonshme në Premierligë. 33-vjeçari është lojtari kyç i Sunderlandit, në një sezon të madh të klubit në rikthimin e tij në Premierligë. Por jo vetëm tek ekipi i tij, Xhaka është mesfushori më i vlerësuar në tërë ligën.

“WhoScored” e ka vlerësuar Xhakën me notën 7.37, duke lënë mbrapa emra si Declan Rice, Moises Caicedo, Bruno Fernandes e Dominik Szoboszlai.

Këtë sezon, Xhaka ka një gol e tri asistime në Premierligë. Mesfushori i Zvicrës kaloi te Sunderlandi gjatë verës nga Leverkuseni për shumën e 15 milionë eurove.

Ndërkohë si kapiten i “Macave të Zeza”, pas ndeshjes së humbur nga Sanderlendi I tij ndaj Fulhemit, shqiptari I Zvicrës u shpreh tejet i dëshpëruar.

Ai bëri një postim në rrjetet sociale, duke thënë se kjo humbje dhemb. “Humbjet gjithmonë dhembin – tani ka të bëjë me mënyrën se si mësojmë prej tyre dhe si ecim përpara së bashku”, u shpreh Xhaka në rrjetet sociale.

PANORAMASPORT.AL