1.
Ishte fillim korriku i vitit 90. Shumё gjёra po ndryshonin nё Europё. Muri i Berlinit kishte rёnё. Gjashtё muaj mё parё kishin vrarё diktatorin rrumun Çaurçeskun. Uragani i ndryshimeve, si njё erё e fortё kishte fryrё mbi tё gjithё europёn e lindjes. Duke filluar nga Uralet deri tek lumi Ren. Vendi ynё i vogёl, kishte mbetur tashmё kёshtjella e fundit e njё sistemi tё falimentuar. Por edhe nё dheun tonё, kishin ngjarё disa gjёra tё papara, tё paimagjinueshme. Nё veri, revoltat e qytetarёve kishin filluar. Ndaj nё tё gjithё vendin ndjehej kjo frymё e ndryshimeve.
Nё qytet, vera kishte ardhur me ankth, kurjozitet dhe njё ndjenjё mosbesimi rreth asaj qё mund tё ndodhte edhe nё atdhe. Kjo u duk qartё nё ditёt e para tё korrikut, kur populli i kryeqytetit, mё tё guximshmit natyrisht, vёrshuan drejt Ambasadave tё huaja duke u futur aty me dhunё.
Ndёrsa mes grupeve rinore nё qytet, flitej gojazi, për një udhëtim rinor njëjavor, i cili nën kujdesin e profesor Filipit të gjimnazit N dhe të tjerë të mitur, do të shkonin pёr verim në fshatin K. Në breg të detit.
Gjithçka ishte nё përgatitje e sipёr. Mes shokёve fjala xhironte gjithkund. Ndaj kush dёshironte, mund të shkonte. Atje, në breg të detit, duke kënduar, lozur, duke u larë dhe bёrё shёtitje, do të flinin nёpёr tenda duke kaluar netë të bukura rinore. Të gjithë bashkë, djem dhe vajza, ndoshta bёheshin nja 20 vetë.
Ishte pra, korriku i 1990tёs. Vapa ishte aq e madhe sa gati zbuste edhe asfaltin. Zogjve nё fluturim, i mungonte pak sa mos t’i digjeshin krahët nё fluturim nga nxehtёsia. Ardi, jo vetëm që kishte vendosur të shkonte, por e kishte marrë iniciativën me një entuziazëm të paparë. Sidomos mbasi ishte vёnё nё dijeni qё atje, do tё ishte edhe ajo, Enxhi. Emrin e saj e shqiptonte ende me gjysёm zёri si tё ishte njё tabu. Pak nga droja, pak nga turpi, ai e jetonte atё emёr brenda ndёrgjegjes sё tij si prezencё fikse, zhurmёmadhe. Por tё fliste nё publik pёr tё, pёr ndjenja aq intime ishte tepёr delikate. Ajo, ishte vajza e vetme në qytet, e cila kishte muaj tashmё qё e mbante atё djalё nёn dhunёn e njё magjepsje krejt tё çuditshme. Kur ajo kalonte rrugёve dhe e kryqёzonte nё ecje, ai sikur shtangej dhe e vështronte pa marrё as frymë. Tё ecte duke e parё se si vinte pёrballё, ishte si tё shkoje pёrballё njё uragani ndjenjash, njё emocjon i fortё dhe i pa manovrueshёm. Si tё ishte njё centrifugё ulёritёse ndjenjash nё shpirt. A ishte kjo diçka normale? Gjёra qё ndodhin nё atё moshё, thuhet. Po. Ndodhin! Por kur magjepsja zgjaste dy vjet, atёherё aty kishte diçka qё nuk shkonte mё. Flitet pёr njё ankth, bllokim, parehati e cila shkonte deri nё limitet e sёmundjes psiqike.
Në atë epokë, ai sapo kishte mbushur tё 19-tat dhe mund tё vendoste vetё, por ja qё fare papritur nё familje kishte ndodhur diçka fare e rёndё dhe e paparashikuar. Ndaj, i tërë hovi, i tërë entuziazmi i tij prej djaloshi tё pasjonuar, ishte zbehur krejt. Njё pezm i paparё dhe trishtim e kishte mbёrthyer krejt nё shpirt.
Ai çast fatlum pra, mbi të cilin ai kishte bazuar mbarёvajtjen sentimentale, ishte trandur dhe të gjitha planet ishin rrёnuar. Ç kish qenё kjo e papritur e tmerrshme?
Ishin ditёt fill pas hapjes së ambasadave, dhe njerëzit; sidomos prindërit, tё shtangur dhe frikёsuar nga e papara nё atdhe qё prej 45 vjetёsh, tani kishin frikë kur fёmijёt e tyre, dilnin nga shtёpia. “Se mos merr trenin dhe ja mbath nё Tiranё tek Ambasadat?” thonn ato. “Jo, ç neh! Unё tё arratisem. Ke luajtur mendsh ti?!” Por ja qё me mijra e kishin bёrё. Kjo, dukej nga numri i atyre qё ishin futur atje. Kush ikte shpёtonte, por ato qё vuanin, ishin pjestarёt e tjerё tё familjes. Mbi to, shkarkohej e tёrё urrejtja dhe mllefi i shtetit. Si dёnim pёr tradhёtinё ndaj vendit, i interrnonin larg. Nuk ishte aq e thjeshtë as të largoheshe nga shtëpia, gjatё atyre ditёve, jo mё tё ikje pёr njё javё larg. Ishin ditё tё rёnda dhe tё papritura, dhe gjithkund njerëzit rrinin si të mpirë nga njё frikё e çuditshme. Ç’po ndodhte nё atdhe? Po i vinte ndoshta fundi botës?! Mos vallë diktatura ishte dobësuar aq shumё sa të lejonte të rinjtë qё të futeshin nëpër Ambasada? Më në fund, mbas 45 vjetësh terror diçka po ndodhte.
Diçka e përafërt po i ndodhte ndoshta edhe Ardit. Gjithë ai entuziazëm në nisje, ishte shndërruar nё hidhërim. Ç kish bёrё vaki? Njё ndodhi e papritur? Një fatkeqësi familjare? Apo prindёrit s donin ta linin pёr arsyje tё Ambasadave?
Mëngjesi i 7 korrikut kish ardhur, siç pritej nё njё qytet bregdetarё, me diell, dhe me tё njёjtёn rrëmujë njerëzish nëpër rrugë. Gjithkund, ndihej ajo gjallëria pa kufi, entuzjazmi rinor në verë, ku gjithçka i shtyn njerёzit veç të rendin në plazh. Të shtriheshin në rërën e nxehtë duke marrё rreze, të loznin me top apo 500-ndësh nën çadër, apo thjeshtё të zhyteshin në detin kaltërosh.
Por ja qё ai, kishte qenё një mëngjes tjetërlloj. Të gjithë njerëzit kishin në gojë ndodhinë e bujshme të ambasadave. Kafetё, sheshet, udhёkryqet, zienin nga pёshpёrimat nё vesh. “Ç po ndodhte? Si do tё sillej qeveria? A do t’i ndalte flukset? A do ti lejonte tё arratisurit nёpёr ambasada tё kalonin kufirin shtetёror? Telat me gjemba tё gardhit komunist? Apo ajo do ta mbyste nё gjak protestёn.
Vёrtetё, po ngjanin gjёra tё papara, tё pabesueshme. Ky pra, ishte grushti i parë serioz që po i jepej njё diktature, e cila i kishte zhytur duart nё gjak qё prej 45 vjetёsh.
Ndёrsa Ardi, e kishte mendjen gjethkё. E ciknin kёto mendime, por nё mendje bluante gjёra krejt tё tjera. Tani, me një ndjesi pafuqishmërie dhe ngathtësie, po shkonte të përcillte shokun e tij më të ngushtë, Endin. Shoku i tij po nisej me grupin pёr verim. Kishte një maraz të madh që nuk po shkonte atje. Ç’kish ngjarё, vёrtetё? Ai, shoku i tij, po ikte atje, në K. me grupin ‘Rocky 90’. Shoku i tij, po! Më i miri shok që kishte. Më i hedhuri dhe moderni. Ardi, nuk kishte qenё asnjёherё mik i shumё njerёzve. Ai i zgjidhte shokёt, dhe dilte veç me ato qё i pёrshtateshin. Ai, shoku i ngushtё pra, e kishte babain marinarё. Për muaj të tërë, ai udhëtonte duke çarё ujrat e globit. E kishte edhe nënën gjithashtu, tejet të butë, tolerante. Ai nuk kishte patur kurrë probleme lirie nga prindёrit. Ai gjithmonë, kishte bërë çfar kishte dashur dhe si kish dashur.
Ndёrsa atij Ardit, atë mëngjes vere, diçka i kish ndodhur.
“Si do tё ikёsh nё Kanada, pse? Ne duhemi!”
“Ne duhemi?!”
“Po. Nuk ёshtё kёshtu?!”
“Moj vajzё! A je nё vete apo jo? Jo ti tё jeshё mё e bukura e dheut, por edhe nёna ime po tё jetё, unё nuk pyes njeri. Aq shumё mё ёshtё nxirё jeta nё kёtё rregjim kёtu!”
“Do tё ndahemi pra?!” i tha ajo dhe u shkreh nё lot.
“Mё vjen keq. Unё, sa tё mё japin vizёn, nisem!”
Ai ishte i gjatё, me sytё blu, flokёt e shkurtёr, nofullat e gjёra, bukurinё egzotike tё njё mashkulli ballkanas. Ajo, tani ishte shkrehur nё vaj. Qante dhe kishte mbёshtetur kokёn tek shpatulla e tij. Ishte e dashuruar. Kjo ishte rёnja e dytё brenda gjashtё muajve. Njё rёnje tjetёr e kishte paturt nё fillim tё atij viti. Njё rёnje kryengulthi, nga ato qё ta mbushin shpirtin me lot dhe dert. Gjithkund kishte dhimbje, britma pikёllimi dhe njё zemёrim tё rrёnjosur aq thellё. “Pse, pse?” ngashёrehej ajo tani me sytё e larё nga lotёt. “Pёrse mua?”
Ai nuk foli mё. E mbёshtolli krejt me krahёt e tij tё fuqishёm. Mё e bukura e qytetit, ishte lidhur me mё tё bukurin e qytetit. Pёrralla dukej e plotё. Njё pёrrallё e cila nuk kishte zgjatur as edhe gjashtё muaj. Ajo, siç tregonin, pas tragjedisё qё ja kishte mbushur shpirtin me pikёllim dhe lot, ajo, si pёr tё gjendur njё ngushёllim edhe sensual, ishte lidhur me tё. Fjala, buzё mё buzё, kishte marrё dhenё. Ishte lidhur fill me tё. Oh dert dhe mjerim, ç kishte bёrё vaki ashtu. Por ja tani, ai e kishte lёnё.
Vёrtetё diçka shumë e rëndë kishte ndodhur që ai, duke patur njё rast tё artё, nuk po nisej. Kish vuajtur ato muaj. Siç mund tё vuante njё 18 vjeçar, pёr tё cilin dashuria ёshtё triumf dhe rёnje. Ngadhёnjim lumturie por edhe hon dhimbjesh derti dhe lotёsh. Nё shkurt, sapo e kishte marrё vesh qё ajo ishte lidhur me dikёnd tjetёr, me shumё lodhje, i kishte mbushur mendjen vetes ta harronte atё punё. Mos ta ndiqte mё. Mos t’i rrinte prapa si Hije, si i sёmuri nga trutё i cili vuan nga njё obsesjon. “Ka hallet e veta!” pёrsёriste vetёm me vete. “Pastaj! Nёse ajo ka gjetur njё tjetёr?! Ç kuptim ka ti shkosh prapa?!”
Tek ecte, kish veshur me një bluzë të kuqe, pantallona xhins dhe atletet e bardha. I pёlqente tё vishej mirё, tё rruhej, tё lahej, tё krihej kur kalonte nё bulevard. Mund tё ndodhte qё ta shihte dashuria, ndaj duhej tё ishte nё maksimumin e tij. Ta shihte dashuria, ishte njёlloj sikur ta shihte Perёndia vetё. Aq e rёndёsishme ishte kjo gjё nё mendjen e tij, sa ai, kur ecte dhe ajo vinte nga krahu tjetёr, ndjente nё shpirt siklet edhe ngazёllim, emocjon dhe drojё. Dashuri dhe shqetёsim. Zemra i rrihte si e tёrbuar, dridhej krejt dhe mbasi e shihte, çalltiste si i marrё nё breg tё detit, prehё e njё ngazёllimi tё lumtur, sikur tё kishte parё vetё engjёllin e qiejve tё padukshёm. Ndёrsa tani, bluante pёr brenda atë brengën e tmerrshme të pamundësisë.
“Unё do tё pёrshёndes shokun tim atje!” justifikonte veten e vet. I vinte turp tё shfaqej tanimё nёpёr vendet ku ndodhej edhe ajo. “S ka pse tё ndjehem i jashtёm. As i jashtёm as i huaj, as i paftuar. E kam kёtё tё drejtё. Po, e di. Aty do tё jetё edhe ajo me grupin. Unё s kam punё me tё. Po. Do ta shoh nga larg. Ç do ti komunikoj me sytё e mi? Do ti them ndoshta qё tani nuk mё intereson mё? Nuk mё emocjonon akoma? Do ti them qё sa ishe e askujt mё frymёzoje, digjesha pёr ty, por tani, buzёt e tua janё tё puthura, faqet e tua janё tё pёrkёdhelura, gjoksi yt e humbi virgjёrinё e cila mё tёrhiqte aq shumё?! ç punё kam unё me tё? Po shkoj atje, nё mes tё grupit nё nisje, thjeshtё qё tё pёrshёndes shokun tim tё ngushtё nё nisje. Ja, kjo ёshtё arsyja!”
Buzëqeshte, shtirej i gëzuar, por thellë, e dinte, ishte krejt i hidhëruar. E kishte vendosur tashmë qё atë mëngjes ta përcillte shokun e tij, Endin, atje. Në mes të atij grupi rinor, ku do të ishte dhe ajo, dielli fuqiplotë i ëndërrës së tij. Dashuria e tij. Vajza e ardhur nga kryeqyteti. Bëri rrugën përgjatë bulevardit duke vështruar shkarazi vitrinat e dyqaneve të asaj kohe dhe u ndal pёr njё çast tek dyqani i luleve.
Herё herё, ca fantazi tё zeza xhelozie, si fragmente tё njё filmi plot dhimbje, i dilnin para syve. E imagjinonte atё, plot lot dhe dhembje pёr humbjen e madhe, por gjithashtu edhe tё bukur. Dhimbja dhe hidhёrimi, çuditёrisht i jepnin asaj njё hijeshi krejt magjike, me gёrshetin e vetёm tё florirtё, faqet e lёmesta, tё bardha dhe ato sytё e thellё, tё bukur, sikur nga aty tё shihej krejt kozmosi dhe yllёsitё. E shihte tek ngashёrehej dhe puthej nё breg tё detit me atё tjetrin, sportistin syblu, ai ndjente nё shpirt njё dhimbje tё re. Ishte xhelozija, e dinte. Por ah se nё zemrёn qё donte fort, nuk kishte vend pёr lumturi. Veç mjerim dhe lotё, dhe vetmi dhe vdekje. Shpesh kishte ndjerё vdekjen. Jo vdekjen fizike tё njeriut. Por vdekjen e ndjenjave. Ishte njё ndjesi e çuditshme. Njeriu ishe i gjallё, por ama me ndjenjat krejt tё vdekura nga drama dhe tragjedia sentimentale intime. Ishte sikur shpirti t’i shuhej nё çast. Vdekja e ndjenjave kishte ardhur pas dhimbjes. Dhe fill pas vdekjes, kishte ardhur trishtimi melankolik. Njё vetmi dhe heshtje e çuditshme. Pa fjalё, pa zhurma, pa tinguj, pa asgjё. Ai shihte veç njё vetmi shpirti, si nё pikturat e De Kirikos apo si nё disa pejzazhe tё Dalì-sё.
Pastaj e kishte mbajtur frymёn poshtë pemëve, mbrapa Teatrit. Aty, do të nisej edhe grupi. Ishte një grup të rinjsh të qytetit, që tashmë ishin njohur dhe miqёsuar mes tyre që prej njё vitit. Që kur, korrikun e shkuar, ja kishin mbathur nё njё zonё nё veri tё vendit. Valbonё. Kish qenё, tregonin, një eksperiencë e paharruar, e cila i kish bërë të afroheshin, të lidheshin fort me njeri-tjetrin.
Atё mёngjes ndihej flladi i freskёt i verës. Ajo aromё bregdetare e këndshme, frymё pushimesh, kur njeriu do veç të shlodhet, të argëtohet. Ardi ndjente dy lloj emocionesh brenda vetes. Nga njëra anë kishte keqardhjen e tmerrshme se po humbte rastin e vetëm për ta njohur nga afër atë. Kishte 19 muaj qё i dilnin jargё nga dёshira e tmerrshme. Nga ana tjetër, provonte dhe një si kënaqësi sadike. “Sa mirë! Ti nuk ma vare kurrë? Ah sa mirё tu bё qё tё la! Ai mori hak pёr mua! Tani është tepër vonë. Ajo hyjnorja tek ty, pёr mua, s’egziston më. Ti e pёrdhose atё! Ti u lidhe me atë tjetrin!” Ardi mendonte këto çmendurira djaloshare, të cilat si një fluks i rrёmbyer, përrua psiqik, po ja pushtonin krejt ndërgjegjen.
Më në fund u gjend afër grupit në nisje. Diçka kishte ndodhur pra në jetën private të saj. Qyteti ishte i vogël, fjala ishte përhapur gjithandej. Ai, e kishte lënë atё. Pra, ishte hapur për Ardin, të pandreqshmin ëndërrimtar, një shteg i hollë shprese. Ai, tani, po shihte, një dritë tё mekët, nga ku mund të rendte drejt saj. Ta provonte sa vlente nё punët e dashurisë.
Shoku i tij nuk po dukej ende. Pak më tej, tek rrinte disi i distancuar nga grupi, ai shihte me njё ndjenjё mes keqardhjes dhe dёshirёs sё zjarrtё, faktin qё nuk mund tё ishte pjesё e tyre. Grupi, ku nuk kishte arritur kurrë të depërtonte. Ishte njё grup gazmor plot djem dhe vajza, të cilët, me çantat e sportit mbushur me ushqime, veshje sportive, rrinin tani shpërndarë poshtë hijeve të pemëve duke folur. Ajo pra, tani ishte e lirë. Rast më të pёrshtatshёm nuk kishte si të kombinohej, për dashnorin e fjetur, Ardin. Drojё, tmerr dhe mrekulli, tani i pёrziheshin nё shpirt, si njё çorbё e çuditshme, gati e pёrzishme.
Pak me tutje, rrinte i fikur njё autobuz i kuq. Derën e kishte ende të mbyllur, mbi tё cilin ato, do tё ngjiteshin shkujdesshёm me rrёmujё dhe duke folur me njёri tjetrin. Mes grupit, fshehurazi shihte edhe atё, bukuroshen Enxhi. Flokët, derdhur bukur mbi supe. Buzëqeshja hyjnore, sytë e zinj fare e ëmbël, rrinte krejt e mbështjellë nga një dritë mëngjesore. E kishte lëkurёn krejt të lëmuar, me format harmonike, perfekte, si tё ishte mermer artistësh. Qё nga larg, çlironte një dritë, të cilën ndoshta veç Ardi kish sy për ta parë ashtu. Pse ishte dashuria ashtu? Pse tё tjerё donim, tё tjerё na donin? Pse, kush dashurohej nga tё tjerё, pastaj i binte me shkelm tё mirёs? Pёrse tё doje pa shpresё, pa ngushёllim, pa rikthim e bёnte tё vuante aq shumё shpirtin e tё dashuruarit?
Ja tani, ishte mundёsia, por gjёrat ishin ngatёrruar fill. “Qielli nuk don! Qielli nuk don!” ulёriste pa zё Ardi dhe kafshonte fort me dhёmbё buzёn e poshtme.
Ç ishte ajo krijesё ashtu, gjys e vёrtetё, gjys ёndёrr qё e tёrhiqte aq shumё? Pse e shihte në atë formë aq tërheqëse? Veç ai, apo edhe tё tjerёt e shihnin ashtu? Ajo kishte një dritë gati të pavërtetë. Një dritë aq tё fortë, gati verbuese, sa ai stepej aq fort sa kishte frikё t’i afrohej. Ajo e nxiste çuditёrisht tё dridhej krejt, ta humbte toruan. Aq shumё shtangte nga magjepsja, sa tashmё tё gjithё e dinin nё grup atё tё fshehtё. Me siguri, buzёqeshnin me pak shpoti. I kishin vёnё nofkёn Hija. Ku ёshtё Hija? A duket gjёkundi Hija. A ka ardhё edhe Hija sot nё plazh?
Nё verё, nё plazh, mbasi e shihte, mё pas nuk ishte më për asgjë. Por ai, aty shihte dhe zanafillën e një lumturie të thellë. Një lumturi të ndaluar. Vetëm se jeta e saj ishin aq larg nga e tija, sa gjithçka ishte vёrtetё e pamundur. Ajo dritë qiellore pra, e kishte hipnotizuar Ardin që prej shumë muajsh. Një dritë që vezullonte në qytetin bregdetar, qytet që ai e donte aq shumё.
Si mund tё duhej njё qytet aq shumё. Kishte pikasur qё gjёrat duheshin ashtu vetvetiu, pa njё arsye, pa njё qёllim tё caktuar. Nuk ёshtё se dikush vendoste tё donte diçka dhe mendonte si e si ta donte atё. Thjeshtё jetohej, dhe sё bashku me fluksin e energjisё, me jetёn pra, fillohej dhe duheshin vendet, njerёzit, rrugёt, bulevardet, dhoma ku jetohej, shkallёt e pallatit, fytyrat e para. Tё doje diçka shkonte tutje dёshirёs racjonale qё ta doje atё. Simbas kёsaj llogjike, tё burgosurit, edhe pse e urrenin qelinё, jetёn e zezё tё burgut, ato ndoshta nё distancё tё viteve edhe lidheshin shpirtёrisht, afeksjonoheshin me vendet qё i jetonin intensivisht pёr vite tё tёra. Dashuria pra, ishte njё fluks irracjonal, i pashmangshёm nё jetёn e njeriut. Dhe ai, kёshtu donte edhe qytetin e tij. Rrugёt, sheshet, bulevardin, dyqanet, fasadat, pemёt, ngjyrat plot dritё tё tij. Donte edhe atё. Nuk e shihte dot qytetin pa tё.
Që nga ajo mbasdite e largët kur ai, e kish pikasur për herë të parë në shkollën tetëvjeçare, me flokët e praruara, qeshjen joshëse, përparësen e zezë dhe shallin e kuq të pionjerit, nuk kish rreshtur së dashuri, sa herë qё e pikaste tek ecte rrugëve tё qytetit.
Dashuri e idealizuar? Tani, të flasësh për dashuri poetësh, artistësh, duke filluar nga Dante, Paolo dhe Franceska, duke vazhduar me poet të tjerë si Laura e Petrarkёs, Silvie e Nervalit, Florentino Ariza e Markezit, Martin Iden-i, Igne tek Tonio Krëgeri i Man-it, duke mospёrfillur lumenjtё e vargjeve tё dashurive pёr femrat qё kanё ushqyer kёngёtarё, poetё, shkrimtarё, kompozitorё, do tё na duhej njё libёr mё vete.
Të flasësh për ndjenja tё tilla ёshtё si tё mos shtereshe kurrё. Gjithçka kemi trashёguar nga artet dhe librat, e kemi falё ndjenjёs sё dashurisё. Por adhurimi i Ardit kishte diçka krejt të veçantë. Ai nisej nga drita e jashtme e saj, njё hir fisnik qё ajo rrezatonte, tё cilën ai e dallonte qё larg. Një rrezatim i saj i brendёshёm, i cili e kish mbërthyer krejt në një magjepsje si prej budallai. Bota e ideve të Platonit, në këtë lloj dashurie, ёshtё himnizimi në skaj i bukurisë së jashtme. Por asaj me siguri i bashkangjiteshin edhe vyrtyte shpirti. Aty pra, vajza ngrihej lart, merrte tipare hyjnie, i këndohej deri në sublimimin më ekstrem. Si Dante për shëmbull. Pra, vetëm njerëz tejet të ndjeshëm pra, mund t’i shihnin si hyjni vajza të tilla.
Shëmbuj të tillë, letërsia njihte pa fund.
Kur shoku i tij erdhi, ato tashmё i ishin afruar shumё grupit.
“Si ka mundësi, mor burrë?!”i tha shoku i tij nё njё çast. “Ke dy vjet që e kërkon këtë moment. Dhe tani që u bë e mundur, nuk vjen?! Ngjitu tek ai mut autobuzi!” I klithi fjalёt, mes habisë dhe marazit. Ashtu siç i klithte, po ashtu edhe i mbyste ato, nё mёnyrё qё mos ta dёgjonin tё tjerёt.
“Nuk mundem Endi. Ti e din arsyen!”
“Ec po tё them. Luaji ato kёmbёt!”
“Si thua ti, a vihet nё kёto kushte familjare?!”
“Ke dy vjet mor koqe qё po ma çan trapin me kёtё hallin tёnde!”
Ardi nuk foli.
“Ёshtё kёtu mor debil, pas shpatullava tё mija. Do vij atje. Ai tjetri e la! Nuk ke rast mё tё mirё!”
Ardi prap nuk foli.
Filluan tё flisnin pёr gjёra tё kota. Tek flisnin, Ardi me tinёzi ishte vendosur me trup nё njё mёnyrё qё tё mund ta shihte. Ajo, tani çuditёrisht i kthente sytё shpesh nga ai. I buzëqeshte aq bukur, plot dritë, si në fillimet e lumtura të majit të 89-tës. Qëndrimi i saj ftues po e ndizte Ardin krejt. Dukej sikur ajo po e ftonte tё vinte, a ndoshte mendonte se do vinte edhe ai atje. “Po më buzeqesh”, mendonte Ardi dhe ngazëllehej si fëmijë. “Oh ti që i mëson yjeve të ndrisin. Dielli është xheloz për ty!” Një alarm plot tmerr dhe ulërimë po i ngjitej rishtaz nëpër shpirt. Ishte ai: carpen diem. Momenti i duhur. Njё moment, të cilin e kishte ёndёrruar me kokёn nё ferr. Plot psherëtima dhe brenga. “E vetmja gjë që nuk mund të braktis është pritja,” i thonte vetes shpesh. Dhe ja tani, dukej sikur ishte fare pranё brigjeve tё suksesit. Kur ajo ishte pёr tokё nga morali.
Kjo pёrtokje morali, kjo nevojë për ngushëllim, do ta shtynte ndoshta drejt tij. Drejtё poetit të marrë, ëndërrimtarit të përgjumur që veç shikonte i heshtur. Drejt Hijes. E kishte ndjekur aq shumё që prej shumë muajsh, sa tjetrёs i ishte bёrё fiksim. Gjithkund dalloheshin gjurmёt e Hijes. Aq shumë, sa vajzën ndoshta e zinte tmerri thjeshtё të dilte nga shtëpia e saj. As edhe në ballkon nuk dilte kollaj, sepse në cep të rrugës, poshtë hijes së plepave, nё ndonjё hyrje pallati, ajo do tё pikaste ato sytë e trishtë, shprehjen prej të rrahuri, atë të varfrin e sëmurë. Ardin.
“Unë i loza gurët e mi, humba!”, dukej sikur thonte Ardi atë mëngjes me sy. Enxhi, me njё buzёqeshje tё brishtё dhe ftuese vazhdonte ta shihte si me pёrdёllim, si me ёndje. Sikur nё çast tё kishte ndёrruar mёndje. Oh bukuri mizore, ulёrimё tmerri. “Nuk vij dot! Dua, më shumë se të tërë të rinjtë marrë së bashku kёtu, të jem atje, me ty! Por ah, Qielli nuk don! Fat i lig”!
Grupet rrinin pranë rrënojave të Macellum Dyrrahium. Era e gjelbër, puhiza e ngrohtë verore plot aroma gjethesh, po frynte gjithkund, sikur të ishte e shpirtëzuar nga vetë stina e verës. Ardi, kёtё vajzё, e kishte parё gjithmonё me sytë e adhurimit ekstrem. Nuk dinte ta shihte ndryshe. Një vajzë, e cila qëndronte shumë më lart se gjithçka mediokre përreth. Por aq e paarritshme. Aq larg nga jeta e tij! Aq larg, sa i duheshin vite qё ai, katundari, të emancipohej. I duhej të studjonte gjuhë të huaja, tё lexonte shumë libra, dhe sidomos pёr tё qenё nё nivelin e saj, të ndiqte Shkollën e Lartë.
Nevojitej pra qё ai të bëhej dikushi nё jetё nëse do të donte të ishte i denjë për një perёndeshё të tillë. Ndёrsa ajo, tani po i buzëqeshte! Ajo, pra. E paarritshmja, e mrekullueshmja ëndërr, për hir të së cilës kish filluar të shkruante, të lexonte, të studionte.
Simbas tij nuk kishte ëndërr më të madhe në qytet se Enxhi. Ecte gjithmonë rrugëve të qytetit me shpresën se do ta kryqёzonte nё ecje. Vjaza e njihte kёtё dobёsi, ndaj edhe ajo kur e kryqёzonte ndjente njё siklet tё çuditshёm pёrzier me kёrshёri, tё cilat pak nga pak, nё vend qё ta shtynin drejt tij, e bёnin qё t’i ruhej vёshtrimeve tё njё tё “sёmuri” mendor. Hijes.
Ndёrsa tani, atij i mjaftonte veç të ngjitej në autobus. Të shkonte në K. dhe atje, me siguri, duke u pёrzier me grupin, do ta njihte. Do tё shkёmbente me tё, biseda. Do ta cikte ëndërrën. Me mollёza, do tё gjendej brenda flluskёs plot dritё tё njё lumturie aq tё madhe. Aq tё parelaizueshme. E denjё qё tё lindtte poetё.
Do të ishte dhe ai një njeri pa brenga, ndoshta i lumtur në galaksinë diellore të saj. Enxhi shkёlqente nga njё nur i brendёshёm. Fati pra donte t’i jepte njё dorё. Të mos mbetej veç, spektator i mahnitur i dramës që ajo luante në muzgun e tij. E kishte vёnё nё dijeni miku i tij Endi. “Dёgjo se nё fillim tё korrikut grupi do tё shkoi nё K. pёr njё javё. Ky ёshtё njё rast i mirё pёr ty, pёr t hequr fiksimin!” i pat thёnё. “Nё K.?” ishte pёrgjigjur ai krejt i ngazёllyer. E tani, përse nuk ikte? Ishte i marrë? I pandërgjegjshëm? Apo i pëlqente të vuante?
“Ajde ndahemi atëherë. Bëfsh qejf,” i tha ai. “E kalofsh bukur.”Ndёrsa ndahej ndjente një ulërimë bishe nё shpirt. Gurёt e shpirtit sikur po i rrokulliseshin gjёmshёm. Ndërkohë ajo, veshur me njё këmishë tё bardhë me lule të verdha, xhinsat e gjërë, vazhdonte ta vështronte me kujdes qё larg.
Pёrtej misterit të syve të saj, ëmbëlsisht të zinj, kishte diçka akoma më të thellë. Ai nuk e kishte kuptuar kurrё a ishte iluzjon apo diçka e vërtetë ajo ndjenjё e çuditshme qё ushqente pёr tё.
“Ti do të vish besoj! Përndryshe pse je kёtu? Ke aq muaj, stinё që pret këtë çast”, dukej sikur thonin sytë e saj.
Ardi e shikonte si përtej një qelqi tё dendur. Si përtej një hapёsire tjetër, sikur ajo, tё ishte vёrtetё pёrtej. Nё kohё dhe hapёsirё, e pakapshme.
Tek ndahej, me shpirtin pёr tokё nga dhimbja dhe keqardhja, po rezistonte si të ishte vёrtetё aktor. Maska e buzëqeshjes, tek pёrshёndeste mikun e tij, ishte e pagabueshme.
Kur u ngjitën të gjithë dhe autobuzi u nis, ndjeu atëherë të njëjtin tmerr tё zbrazët ulëritës në gjoks. Një ulërimë rebele që oshëtinte në ndërgjegje. Pse s iku? Ç kish ngjarё njё gjё kaq e madhe? Nuk dinte ndoshta tё luftonte pёr tё drejtat e tij? Plogështia e tij pa fund? Ç ishte kjo diçkaja kaq e rëndë qё ai po humbte njё rast pёr tё cilin nxirrte jargё qё prej 22 muajsh?
“Misero me!” klithi dhimbshёm. Tek kthehej, ndiehej pёrtokё. Në shtëpi, u mbyll në dhomë, u shemb mbi krevat. Aty askush nuk e shihte. Familjarët ishin në spital. Filloi të dënesej në gjysëm errësirën e dhomës. Heshtja, e mistershme, ngjante si një kristal i tejdukshëm, ku botët sikur komunikonin. Ajo lënda hyjnore, depërtonte gjithkund. Rrinte me sytë ende hapur, me lotё e nxehtë dhe tё kripur qё i rrokulliseshin nё faqe. Kredhur në njё plogështi pa kohë. Një gjendje përjetësie nën sundimin e dhimbjes qё i çirrte shpirtin. “Enxhi, Enxhi. Veç në ëndërra do të shihemi e di!” Sa mё shumё dёnesej, aq mё shumё plogështohej duke u shembur mbi dysheme. Shans i humbur!
Për një rast të tillë njohjeje, njerëzit pёrpiqeshin per vite me radhё. Il caso è la grazia. Kish lexuar diku.
Dёnesej në vetmi, -asnjë nuk duhej ta shihte – dhe rrinte ashtu. Kjo ishte njё brengё, tё cilёn ai nuk e rrёfente nё shtёpi. E vuante atё vetёm me vete. Kishte turp, kishte sedёr, i vinte zor tё fliste pёr ndjenjat, por ja qё e kishte zemrën përplot me dashuri. Një dashuri që digjej me flakët plot dritë. Ishte njё dashuri e pastër adoleshentёsh. Tek rrinte ashtu, i humbur në plogështinë më të thellë, ra në gjumë. Pa nё ëndërr një figurë që po i afrohej. Plaku i kishte sytë e zgurdulluar. Ishte krejt i vendosur. Kish veshur një mantel liri të bardhë, leshra argjendi. A ishte ndoshta hyjnor? Dukej sikur e kishte parё atё shёmbёlltyrё. Ai vështrim, ato sy tё rreptё, atё ball, atё zë si fllad muzgu. Kujt i ngjante vallё? “Lufto!” i klithi. “Duhet të luftosh!” Dhe i hodhi tek këmbët e krevatit një armё. Arma tingëlliu fort mbi pllakat e porcelanit. “Të dobëtit nuk fitojnё kurrë!” vazhdoi. E kishte vështrimin heroik.
Kur u zgjua, i fërkoi sytë e kuq, të nxehtë. Ato i digjnin nga lotët plot kripë. I fërkonte me mollëzat e gishtërinjve. Vazhdoi ta shihte me sytё e mëndjes figurёn, sikur të ishte ende aty, në mjergullën e mugët të mbrëmjes.
U ngrit dhe ndezi dritën. Figurёn e burrit të thinjur, kujtesa tani, pak nga pak po e humbiste. Ç’ishte ajo armë ashtu? Nё ёndёrr? U ngrit, filloi të lexojë librin që kishte në dorë. Pooezitë e Lasgushit.
2.
Pas një jave, shoku u kthye. Ardi e bënte gjithmonë me shumë dëshirë rrugën drejt shtëpisë së mikut tё tij. Ajo rrugë kalonte nga pallati ku jetonte ajo. Dihej, njё nga pasjonet e tij ishte tё kalonte tek ajo rrugё me shpresёn se mos ta haste. Kish rastisur dhe e kishte parë. Shpesh ndodhte ta haste në ecje, edhe pse ajo nuk dilte kurrë vetëm, sepse gjithmonë dikush do ta ngacmonte. Ardi, pasi kalonte Pallatin e Sportit, vazhdonte pastaj drejtë, duke e mbajtur frymën tek shtёpia e shokut. Shpesh i fishkёllente nga poshtё, por mё shpesh ngjitej nё kat tё pestё. Iku ja hapte derёn, dhe aty gjithmonë kalonin kohën duke dëgjuar albume me muzikё rock. Kur lodheshin sё dёgjuari, dilnin dhe merrnin rrugёn drejt bulevardit. “Deri tek kanali”, thonte me tallje Endi. Pastaj uleshin diku dhe fillonin e flisnin për çka i interesonte. Sidomos flisnin pёr tё ardhmen e tyre. Endi ishte i gjatë, elegant, vishej me pantallona tub dhe nё dimёr mbante njё xhaketë meshini të zezë, plot xhepa, figurat gjeometrike të kuqe, zinxhirё metalari.
Kur fliste, i lёvizte duart nё ajёr, duke detajuar mirë e mirё çdo argument. Shpesh, e mbushnin kokën aq shumë me tinguj çjerrёs muzike heavy, sa kish ngjarё që teksa ecnin në bulevard, ai argëtohej duke i ulëritur papritur në vesh, ndonjë vajze që i kalonte afër. Natyrisht, pas klithmës, vajza e panjohur, ulëriste akoma edhe më shumë duke ia mbathur, krejt e lebetitur. “Ёshtë i marrë”, mundohej ta justifikonte shokun, Ardi, i shqyer gazit. “Mos ia vë re!”
Atë ditë donin t’ia mbathnin në plazh. “Ikim”, i tha Ardi. “Kam ca parà për të prishur!”
Dita ishte plot diell. Ajo kishte atë bukurinë, freskinё e pushimeve verore, kur çdo emocion, çdo ndjesi e rrit vrullin dhe e shton ndjesinё e përjetёsisё.
Historia e ambasadave tashmë kishte marrë dhenë. Ishte bërë problem diplomatik ndërkombëtar dhe nga vetë OKB kishin ardhur per të pёrcjellë jashtё shtetit të strehuarit nёpёr ambasada. I kishin marrë me autobuzë natёn dhe i kishin futur nëpër anije. Njё operacjon i cili ishte organizuar natën dhe pa dijeninё e askujt. Tek ndodhnin këto fakte të rënda, më të rëndat në Shqipëri që prej pesё dekadash, i gjithë vendi ende nuk po e kuptonte se ç po ndodhte. Vёrtetё rregjimi ishte i lёkundshёm? Vёrtetё ishte e mundur qё ta kundёrshtoje atё?
Ndërsa prisnin autobuzin, Ardi psherëtinte nё heshtje duke shtrënguar dhëmbët. “Si shkoi java atje”? e pyeti shokun. Kur e bёri atё pyetje, nuk e fshehu njё drojё tё çuditshme. Gjuha kishte një shije të hidhur.
“Mrekullueshëm. U kënaqëm shumë!” u pёrgjigj miku i tij. “Nuk flihej fare. Gjithë kohës duke kënduar, fillimisht me kitarën e Kolit. Por kur sollën korrentin me kavo, vendosën magnetofonin, atëherë kёnga nuk u ndërpre pёr asnjё çast. Mrekulli fare! Dikush kishte sjellё njё bobinё e cila kishte brenda tek shiriti me qindra kёngё. Nuk lamë refren pa ulëritur!”
Endi tregonte me atë stilin e tij si përherë. Çdo fjale, i jepte vlerën e duhur. Me ballin e lartё, flokët e zinj sterrë, të ngritur si të Presleyt, sytë zhbirues, vetullat e zeza të prera shigjetë, zёrin e fortё, tё hollё dhe plot ledhe, ai qeshte me dhëmbët jashtë. Fliste me atë ironinë e tij, të cilën Ardi ja njihte që prej kohës së shkollës. Qeshte pёrherё, dhe kishte talent kur tregonte gjërat, duke i dhёnё atyre rëndësinë e duhur. Tregonte diçka dhe nuk mungonte t’i bënte reklamë historisё me një stil të përkryer. Si të ishte njё prezantues spektaklesh. I pёlqente gjithmonё tё përsëriste fjalët: për shëmbull dhe straordinario. Ishte i fiksuar me këto dy fjalë, por ama kur tregonte, dinte si ta mbërthente dëgjuesin. I dhënë jashtë mase mbas Presley-t dhe Lebon-it, Endi, kishte arritur t’i vizatonte me lapsa me ngjyra, figurat e tyre me përmasa gjigande posteri.
Pёr realizimin e dy portreteve ai kishte bёrё orë pune pa fund. Një punë e mrekullueshme, ku ai, me majё lapsi, kishte shprehur tërë adhurimin e tij për këto dy këngëtarë të muzikës. Rrinin gati gjithë kohës duke përpirë albumet e fundit që filtronin nga trafiku i jashtligjshëm në port. Natyrisht, Endi kishte dhe magnetofonin, i cili ishte një luks i paparë për kohën. Ai send e mblidhte shoqërinë si me magji.
Flisnin gjithashtu dhe për koncertet qё grupet bёnin nëpër botë. Fshehtas Ardi e kishte pak zili. Ai, shoku i tij ishte i lirë. Ai nuk ishte skllav i një ndjenje tё errёt dhe tё fshehtё. Nuk e kishte mendjen e shkallmuar, të dëmtuar nga një obsesion aq lodhës.
Gjatë orëve që kalonin bashkë, gjithashtu mundoheshin të imitonin këngëtarët rock duke komentuar jetë metalarësh mu në zemër të leninizmit. Në atë kohë, kasetat e magnetofonit të Skorpjonsa-ve, Europë-ve, xhironin gati nё tё gjithë qytetin, dorë më dorë. Ishin thjeshtё kaseta albumesh, por ja qё atyre u dukej njё lluks i madh. Si tё kishin Ferrari, apo njё jet privat. “Ti e ke mëndjen akoma tek kanaçet e Bitëllsave”, i thonte Ardit si me tallje. “Kurse unë mor plak, dёgjoj Claus Maine, e David Coverdale”! Vetëm mbasi ngopeshin me ulërimat e këngëtarëve si të çmendur, e mbanin frymёn tek bulevard.
Diskutonin për gjithçka. Endi, i gjatë, dhe i fisshëm në sjellje, ishte një antikonformist i tërbuar. I pëlqente pak dhe vetja. Kishte filluar prej kohësh të përgatitej për konkursin nё “Institutit të Lartë të Arteve” në Tiranë, ndërkohë 20 vjeçar, vazhdonte të punonte si disegnator në uzinën e UEM-it.
Atё ditё, duke notuar në ujrat e kripur të korrikut, vazhdonin tё flisnin për gjithçka. Folën për konkursin e pamundur për t’u fituar, për të ardhmen, për të arratisurit e ambasadave, për muzikёn, pёr filmat qё filtronin nёpёrmjet Rait, folën për vajzat e bukura të qytetit. “Kam bërë një stekë” i thonte Ardi, duke iu referuar stekës me të cilën hiqte baltën e skulpturës. Ndërsa Endi shkrihej sё qeshuri. “Unё po mendoja se kishe bёre njё femёr si stekё ti mor Ard. Ti e paske fjalën për stekёn e bushit!” Hajde Ard hajde!”
Natyrisht, kohёn mё tё madhe e morёn diskutimet mbi artin e pikturës. Sidomos flisnin për Van Ghogun dhe për impresionistët, të cilët, i adhuronin. Më në fund, Endi i rrëfeu një sekret: “Po u hapёn rrugёt, dhe po ra kjo qeveri, unë do t’ia mbath jashtё shtetit. Nuk rri më këtu. Në këtë vend të qelbur!”
“Ti Shqipëri më jep nder”, e ngacmoi Ardi.
“Jo. Jo. Ti Shqipëri mё dh…. në derë, për shëmbull!” thonte Endi krejt serjoz. “Po nuk e kam të keqen tek vendi unë mor plak. Jo. E kam tek njerëzit. Janë ato, vulgu, që nuk funksionon kёtu. Njerëzit, e prishin këtë vend mor plak!”
“E paske ndarë mendjen”?
“S do mёnd. Pse ore? Kur do ta bëj jetën unë? Kur? Atje në Santa Barbara, po ma bën jetën e bukur edhe zezaku. Pse mos ta bëj unë? Pse duhet të jem i dënuar të rri në kёtë vend, me tallon? Pse duhet të vegjetoj këtu, në mes të kësaj injorance, llumi feudal? Mjaft! Kemi vuajtur shumë. Duhet t’ia mbathim një orë e më parë!”
Ardi, jo vetëm që nuk e kishte menduar kurrё një gjë të tillë, por pyeste shpesh veten, nëse kishte ndonjë vend në botë mё tё bukur, ku ai nuk mund të jetonte nën hijen e një dashurie kaq të madhe, sesa nё qytetin e lindjes.
Atë ditë plazhi, ai vazhdonte të tregonte orёt e bukura tё pushimeve njëjavore në K. Ato, vazhdonin tё pinin birrë, nën hijen e çadrës dhe Ardi, i ndrojtur dhe i heshtur dёgjonte. Sa herё qё Endi fliste pёr kohёn atje, ai ndjente nё shpirt njё dhimbje tё fortё. Ishte dhimbje, por edhe dashuri pa fund. Ajo ndjenjё e çuditshme pёr atё krijesё qё ai e kishte njohur tek grupi pёr njё javё, ishte njё ndjenjё aq e fortё, aq e pakufishme, sa ai pyeste veten, nёse do tё çlirohej ndonjё herё nga ato kthetra plot helm dhe ngazёllim. “Po ajo ç’bënte?!” e pyeti me zёrin e zbehtё, ashtu siç mёrmёritet njё sёmundje e keqe qё tё tremb dhe mundon.
“Ajo?!” pёrsёriti Endi. “Edhe emrin ke frikë t’ia shqiptosh”, ia ktheu me shpoti.
“Ç’je fiksuar kot me atë ti aman?! Nuk të kuptoj fare unë ty! Ti je i marrë, për besë! Ajo e ka hundën si patllëxhan! Fytyrёn si derr!”
“Mos thuaj marrёzira se është e bukur!”
“E bukur?! E bukur?!” vazhdoi ai me tallje. Pastaj lëvizi kokën duke buzëqeshur si me pёrçmim. Tek sytë iu u shquan qartё grimcat e ironisё.
“Mos u tall të lutem. Ti e di që e kam fiksim”!
“E ke fiksim?! Shko vizitohu atëherë”, tha ai dhe qeshi duke mbuluar fytyrën me pëllëmbë. “Ajo vetëm dukjen ka mor plak. Bjen në sy vetëm se është bjonde. Por nuk ka as buzë, me ato faqet ashtu bullafiqe. Dëgjo mua. Nuk është Marylin Monroe, për shëmbull! As Liz Tayler!”
“Do më tregosh ndonjё gjё apo jo”?!
“Ti je i krisur për nder”! shtoi ai duke buzëqeshur. Dukej qё kish ardhur në qejf nga birra e pirë esëll. Lëvizi kokën nga ana tjetër dhe ia dha prap një nga ata ulërimat e tij çjerrëse prej metalari.
Kur mbaruan dhe birrën e tretë vendosën të bënin një xhiro bregut të detit. Horizonti ishte aq blu, i pafundё, sa vështrimi nuk dinte ku të ndalej. Dielli ngrohte aq shumë emocionet, sa gjithçka dilte nga buzët më me humor. Fjalë të nxitura nga pija.
“Më trego pra, çfar bënte ajo”, ngulmoi prap Ardi. Tani rrinin ulur në breg. Këmbët i mbanin zhytur në rërën e qullët. Herë pas here dallgët plot shkumë përkëdhelnin këmbët e tyre.
“Unë nuk të kuptoj ty. Për zotin. Po pse nuk erdhe? E kishe në dorë atë muhabet. Ishe afër fare. Afër njohjes! Ajo ishte e gatshme t’i afrohej gjithkujt për ngushëllim”!
Ardi shikoi larg, drejt pistës dhe brenga në gjoks sikur iu shtua. Tek ajo Pistë, në një epokë tjetër të lumtur, në ëndërr, ai kish hequr një bluzë të kuqe, krejt tё çjerrё dhe ia kish dhuruar asaj. Në ëndërr, një muzikë hyjnore zbriste nga qielli, gjithçka përreth kish qenë e kaltёr, e bukur, e pafundë. “S’më ecën mua në dashuri. Ti e di!” shtoi.
Atëherë Endi ia nisi të rrëfehej. Tashmë ishte bërë krejt serioz.
“Rrinte tërë kohës duke qarë në breg të detit. Të tjerët këndonin, loznin, laheshin, bënin shaka. Ajo rrinte tutje. Qante si e dënuar shtrirë në rërë! Shkonin shoqet e saj. – Eja, i thonin. Eja të rrimë bashkë. Por ajo nuk donte. U prish në fytyrë. Sytë iu enjtën, flokët iu shprishën dhe kur fliste, kishte në tingullin e zërit atë dhimbjen e ndarjes nga njeriu i dashur. Shpesh dehej. Na vinte keq të gjithëve, por sidomos atyre me të cilat shoqёrohej!”
“Po ti, i fole? I fole? Çfar i the? Si e kishte zёrin? A thonte gjёra tё mençura? Oh sa me fat je ti! Unё ngordha por nuk mundem! A tё bёnte tё ёndёrroje?!” Sytё e Ardit ishin ndezur krejt nga njё lёbyrje epshi drite dhe kurjoziteti nё skaj.
“Si e la ai gomari. Gjithë atë femër”?!
“Si e la, the? Je duke bërë shaka”? Atij iu krijua mundësia për të shkuar jashtё shtetit. Je mirë ti apo jo? Jo për atë bukuroshen, por edhe sikur të ishte lidhur me Romy Schneider-in do ta linte, veç për t’ia mbathur një orë e më parë nga ky vend muti!”
Ata vazhdonin të pinin birrë të ftohtë. “Alamet çuni, dy metra”, foli Endi. “Eshtë shoku ynë. Gjithë ai djalë. Normal, ajo kishte zgjedhur më të bukurin e grupit. Ç’a do zgjidhte ajo një wanker, si puna jote?! Normal. Edhe pse simbas meje nuk ёshtё aq sa e bёjnё!”
“Mos tall atё me mua të lutem!”
“Çfarë të duhet ty ajo mor vëlla? Çfarë lidhje ke ti me atë?! Megjithatë, mendimi im është se po të kishe ardhur, tё paktёn mund t’i flisje. Mund ta njihje dhe tё hiqje fiksimin.” Ardi nuk tha asgjë. Pastaj u shpreh:
“Eh po. Ndodhi e pamundura!” Vazhdonte të shikonte drejtë pafundësisë blu, nga ku vinin pa ndërprerje dallgët e holla, të bardha. Aroma e jodit hapte mushkëritë. “Do të vijë një ditë,” shtoi pastaj, “kur do të kem nostalgji për këto lotë. Ato nuk zgjasin tërë jetën dhe ndoshta janё thesari mё i madh. Ndoshta do kem mall për këtë dhunë ëndërre që më mban në kthetra! -Vuaj tani-, i them vetes. -Këto gjera nuk zgjasin tërë jetën!”
“Je tip i çuditshёm ti!” ja ktheu shoku. “Tё pёlqen tё vuash!”
“Ne kishim muaj që e prisnim atë moment!” u justifikua Ardi. “Mё duhej patjetër të isha aty”.
“Po të ishte aq e rëndёsishme ti vije”.
“Ai po vdiste, Endi. Duhej patjetër tё isha aty. Familja para sё gjithash. Nё djall tё tjerat” tha Ardi.
“Dogje rastin më të mirë, mor debil! Ndoshta të vetmin. Me siguri s do ndodhte asgjё, por thjeshtё do hiqje fiksimin!”
“Enxhi?!”, tha Ardi duke rrudhur buzët. “Eshtë një ëndërr shumë e madhe për mua. Nuk e di ç’mund tё ndodhte? Nga larg më rreh fort zemra, por nga afër?! A do ti pёlqeja? Nuk besoj.”
“Po ti kishe pёlqyer do tё tё ishte afruar me kohё!”
“Ke tё drejtё. Vajzat bёjnё tё pamundurёn po tё duan!”
Endi nuk foli.
“Endërr e madhe?! Por mund të jetë edhe njё iluzion i madh”, shtoi Endi.
“Është veç një ëndërr e madhe! Nga ato qё pjellin poetë. Nuk e imagjinoj dot, një vajzë aq të emancipuar si ajo, të lidhet me mua”.
“Për nder nuk e kuptoj këtë ndjenjën tënde! A ke autostimё ti apo jo?”, ia ktheu Endi. “I rrin si zorrё nga prapa!”
“Nuk ёshtё çёshtje autostime. Gjendet tek ajo aq frymёzim, sa ёshtё e pamundur mos tё rendёsh prapa saj!”
Ardi tha atё qё mendonte. Pastaj ndjeu një dallgë ngazëllimi në shpirt. Ishte ai ngazёllim, si një përrua drite, i papritur, i përbërë prej mijra pikёlash loti, që i shkisnin nëpër gurët e shpirtit. A ishte ndoshta ajo ndjenjё si fryma e shenjtë e dashurisë? “Kështu qe shkruar”, mёrmёriti me buzёt e thara krejt nga emocjoni. Pastaj, duke psherёtirё, vari turitë dhe ja nisi tё bёnte me kёmbё një gropë në rërë. Gropë e cila, herë pas here, kur dallga vinte me tërbim, mbushej me ujё.
“Fatin ti e bën vetë. Unë i urrej qaramanët”, ia ktheu Endi i bindur. Kishte pak mendjemadhësi në zërin e tij. “Ti je pesimist. Duhet të jesh më i hedhur. Më i shkathët! Në gjahun e dashurisë gjuhet larg.”
“Ndoshta yjet duan që mos ta kaloj kurrë pragun e ëndërrës. Ajo vajzë më ka ndryshuar jetën. Ti e di mirë. Unë përpara, veç vizatoja dhe bëja skulptura. Kurse tani shkruaj poezi dhe pёrpij libra. Dua të studioj letёrsi. E kam mbyllur me skulpturën. Mjaft më me Fidian dhe Mikelanxhelon. Tani dua të këndoj si ai poeti hyjnor. Dantja! Ku e dimë ne ç’fat kemi në gjithësi? Nuk dimë asgjë. Ti nuk di asgjë, unë nuk di asgjë. Asnjëri nuk di asgjë. Ne ecim si të verbër duke shpresuar. Duke luftuar, duke u pregatitur për objektivat tona. Gjëja që nuk e kuptoj është: pse jam kaq i tërhequr nga e pamundura? Ndoshta sepse dua të ëndërroj gjithmonë gjëra të mëdha? Kërkoj të bëj në jetë gjëra gjigande?! Unë kështu kam qenë përherë. Kur isha i vogël gjithmonë ëndërroja të bëja ndërmarrje kalorsiake dhe digjesha prej lotëve të dashurisë. Endërroja me sy hapur, sikur tё doja tё largohesha nga vetja ime. Nga kjo botё gri dhe fare e zbrazёt. Pastaj tё kthehesha, rishtaz nё realitet. Si ai djali plangprishës”.
“E kam thënë disa herё. Ti je i krisur”, ia ktheu Endi duke qeshur me ironi dhe duke psherëtirë.
Po atë mbasdite, në shtëpinë e Endit i zunë sytë një bllok blu ku Endi kishte kopjuar këngët e Skorpjonsave. Albumin e fundit, Savage Amusement. “Po ky blloku”? -e pyeti Ardi.
“Ky blloku. Ky blloku ka një histori”, tha ai. “Sapo ajo, tironsja jote e mori vesh, ma rrëmbeu duke m’u lutur dhe i kopjoj të tëra kёngët”.
Ardi e mori në dorë dhe po e shfletonte me kureshtje.
“Ti po thua se ajo e ka prekur kёtё bllok me duart e saj?!” shqiptoi dhe e shihte me kujdes, sikur tё ishte njё relike e vyer.
Ndërkohë, teksa e shfletonte, gjeti aty brenda tekstin e një kënge të Luçio Batistit. Më të famshmen këngë të tij. “Po ky teksti?” vazhdoi të pyeste ai, tani mbetur pa frymë nga kureshtja. “Ky teksti?” ja ktheu Endi duke parё fletёt e shkruara. “Nuk e di për nder! Me siguri e ka shkruar ajo. Enxhi”, Tjetrit, filloi t’i rrihte zemra fort.
“Ajo?! Ajo e din që ne jemi shokë! Na ka parë shumë herë bashkë. Ndoshta ka dashur të komunikojё diçka”, shtoi Ardi, me zemrën që po i dilte nga kraharori. Filloi të lexonte tekstin: “Che ne sai di un campo di grano/ poesia di un amore profano?…”. Ardi lexonte me zë dhe ideja se mund t’i ishte drejtuar atij, po ia ngazëllente shpirtin. Zemra iu ngrit peshë. Një gjendje drite gati hyjnore, njё ngazёllim plot lot dhe kripё nё grykё po e pushtonte krejt. Ishte fare pranë lotëve, kur shoku ia rrëmbeu prej duarve bllokun blu. I habitur po lexonte dhe ai vetë. “Nuk e di”, tha. “Nuk e di për nder përse mund ta ketë shkruar? Unë nuk i kërkova gjë. Thjeshtё i dhashë bllokun tim të kopjonte këngët e Skorpionsave”–che ne sai di un ragazzo che ti amava, che parlava e niente sapeva, eppure quel che diceva, chi sa perche chi sa? Si tu lo sai…davanti a me c’è un’altra vita, la nostra è già finita… Endi recitonte dhe Ardi ishte tërësisht i skuqur nga emocioni dhe droja. Kishte folur, pra. Ajo kish dashur t’i komunikonte diçka.
Më vonë, ajo kish ikur me eksodin e marsit të ’91. Ishte tretur në botën e madhe duke lënë prapa veç heshtje, zbrazëti dhe mungesë. Tani do të dhuronte dritë gjithkund, veç jo më në tokën e saj.
Vite më vonë, jashtë shtetit, të dy kishin marrë rrugë të ndryshme në jetë. Endi kishte përfunduar në Amerikë. Atje ku kish ëndërruar gjithmonë të ishte, në Los Angeles. Tashmë dhe Ardi ishte jashtë shtetit. Kishte kaluar shumë eksperienca dashurie. Nga më të ndryshmet, edhe pse do të kish dashur veç njё dashuri të madhe. I ishte bindur fatit të tij prej aventurjeri të rastësishëm, të pandreqshëm. Kish dashuruar shumë trupa vajzash. Çdonjëra nga to, i kishte dhënë dritë dhe gëzim. Hare dhe entuziazëm, por asnjëra nuk kishte qenë e ngjashme me Enxhin. Asnjërën nga ato nuk e kishte idealizuar aq shumë në muzgjet e adoleshencës në qytetin e tij bregdetar. Ajo kish humbur në botën e madhe.
Kur e rigjeti, vite më vonë, gjithçka mbeti si përherë, e pamundur! Mbeti përherë ashtu, një ëndërr rinore. E pakapshme, me substancën e saj si prej mjergulle. Një ëndërr për të cilën ai kishte shkruar poezi pa fund. Një mal me letra.
Për një kohë të gjatë i shfaqej në ëndërr. Gjithmonë i dilte në formë mjergullore. Pa vështrim. Atje sipër, tek rrinte mbi ballkon, me duart e lidhura, bërrylat e mbështetura mbi parmakë dhe tek shikonte përskuqjen e diellit në perëndim. Ajo pra rrinte atje sipër. Si një diell i bukur. E largët. Përherë e gatshme të ndizte shkëndijën më të thellë të frymëzimit brenda tij. Një frymëzim poetësh. Ajo. Enxhi, Tironsja e lindur nё atё qytet. E mrekullueshmja vajzë, gjithmonë e rrethuar nga fisnikёt e plagosur. Enxhi plot diell.
Solidarietà me shkrimin e dr Milaim L. Nela :
Opinioni Kundermus i Blendi Fevziut.