VOAL- Hannah Arendt ishte një filozofe gjermane. Ajo lindi më 14 tetor 1906 në Linden, një periferi të Hanoverit, ku prindërit e saj Martha dhe Paul Arendt jetonin në atë kohë. Familja e saj, që i përkiste borgjezisë hebreje dhe pa dyshim e pasur, nuk kishte lidhje të veçanta me lëvizjen dhe idetë sioniste. Pavarësisht se nuk kishte marrë një arsim tradicional fetar, megjithatë, Arendt nuk e mohoi kurrë identitetin e saj hebre, duke deklaruar gjithmonë – por në asnjë mënyrë konvencionale – besimin e saj në Zot. Ky kuadër referimi është jashtëzakonisht i rëndësishëm, sepse Hannah Arendt ia kushtoi gjithë jetën përpjekjes për të kuptuar fatin e popullit hebre dhe e identifikuar totalisht me peripecitë e tij.
Trajnime dhe studime
Në studimet e saj akademike ajo ishte një nxënëse e Martin Heidegger në Marburg dhe e Edmund Husserl, në Freiburg.
Në vitin 1929 u diplomua për filozofi në Heidelberg, nën drejtimin e Karl Jaspers me një disertacion me temë “Koncepti i dashurisë në Agustin”. Për marrëdhënien e saj me Heideggerin, falë letrave dhe korrespondencës që dolën në dritë, për fat të mirë, në vitet 2000 u zbulua se ata ishin të dashuruar.
Pas diplomimit ajo u transferua në Berlin ku fitoi një bursë për një kërkim mbi romantizmin kushtuar figurës së Rahel Varnhagen (“Rahel Varnahagen. Historia e një hebreje”). Në të njëjtin vit (1929) ajo u martua me Günther Stern, një filozof i njohur vite më parë në Marburg.
Braktisja e Gjermanisë
Pas ardhjes në pushtet të nacionalsocializmit dhe fillimit të persekutimeve kundër komuniteteve hebreje, Hannah Arendt largohet nga Gjermania. Në vitin 1933 kaloi të ashtuquajturin “kufi i gjelbër” i pyjeve të Erzit.
Duke kaluar nëpër Pragë, Gjenovë dhe Gjenevë, ajo mbërrin në Paris. Këtu takoi dhe frekuentoi, ndër të tjera, shkrimtarin Walter Benjamin dhe filozofin dhe historianin e shkencës Alexandre Koyré.
Në kryeqytetin francez bashkëpunon me institucione që synojnë përgatitjen e të rinjve për një jetë si punëtorë apo fermerë në Palestinë (Agricolture et Artisan dhe Yugend-Aliyah); për disa muaj ajo punoi si sekretare personale e baroneshës Germaine de Rothschild.
Hannah Arendt në vitet 1940 dhe 1950
Në vitin 1940 u martua për herë të dytë. Partneri i saj i ri është Heinrich Blücher, gjithashtu një filozof dhe akademik.
Zhvillimet historike të Luftës së Dytë Botërore bëjnë që Hannah Arendt të detyrohet të largohet edhe nga toka franceze.
Ajo është e internuar në kampin e Gurs nga qeveria e Vichy si një e huaj e dyshimtë. Më pas ajo lirohet dhe pas aventurave të ndryshme arrin të lundrojë nga porti i Lisbonës në Nju Jork, të cilin e arrin me bashkëshortin e saj në maj 1941.
Në vitin 1951 ajo mori nënshtetësinë amerikane: duke rifituar kështu të drejtat politike të cilat i ishin privuar gjithmonë, që nga largimi i saj nga Gjermania.
Nga viti 1957 ajo filloi karrierën e saj të vërtetë akademike: ajo mori mësime në Universitetet e Berkeley, Columbia, Princeton.
Nga viti 1967 deri në vdekjen e saj ajo dha mësim në Shkollën e Re për Kërkime Sociale në Nju Jork.
Mendimi dhe veprat themelore të Hannah Arendt
Historia e kujton Hannah Arendtin për angazhimin e saj të vazhdueshëm në luftën kundër regjimeve totalitare dhe dënimin e tyre. Mendimi i saj në këtë kuptim realizohet me librin-hetim mbi Adolf Eichmann dhe nazizmin, me titull “Banaliteti i së keqes: Eichmann në Jerusalem” (1963).
Edhe më herët, në vitin 1951, ajo kishte botuar themelorin “Origjina e totalitarizmit”, rezultat i një hetimi të saktë historik dhe filozofik. Në këtë ese, dalin gjykime negative si për Revolucionin Francez ashtu edhe për Revolucionin Rus.
Në lidhje me këtë, amerikani George Kateb, një nga studiuesit kryesorë të filozofit, e përmbledh mendimin e tij në lidhje me të keqen:
Vëmendja e Arendt është përqendruar në figurën e Adolf Eichmann-it, i ulur në kabinën e xhamit dhe i marrë në pyetje nga një akuzues izraelit. Kur u pyet për arsyen e veprimeve të tij, Eichmann përgjigjej herë pas here ndryshe, duke thënë tani se ai ishte kufizuar në zbatimin e urdhrave, tani që e kishte konsideruar të pandershme të mos kryente punën që i ishte besuar, tani që ndërgjegjja e kërkonte që ai të ishte besnik ndaj eprorëve. Në thelb, të gjitha përgjigjet e tij përfunduan në një: “Unë bëra atë që bëra”.
Nga kjo Hannah Arendt arriti në përfundimin se Eichmann po thoshte të vërtetën, se ai nuk ishte një njeri i keq, një mizor apo një paranojak. Dhe gjëja e tmerrshme ishte pikërisht kjo, se ai ishte një person i zakonshëm, i zakonshëm, në shumicën e rasteve i paaftë për të menduar, si shumica prej nesh.
Për Arendt, të gjithë ne nuk jemi në gjendje të ndalemi dhe të mendojmë dhe t’i themi vetes se çfarë po bëjmë, çfarëdo qoftë ajo.
Me një vështrim më të afërt, pika qendrore e studimit të filozofes, ajo që nxit interesin e saj për totalitarizmin shprehet mirë nga një frazë e Paskalit:
Gjëja më e vështirë në botë është të mendosh.
Si libri Origjina e totalitarizmit ashtu edhe ai për Eichmann-in mund të konsiderohen një koment për këtë fjali të shkurtër por të jashtëzakonshme të Blaise Pascal.
Eichmann nuk mendonte; dhe në këtë ai ishte siç jemi ne të gjithë shumicën e kohës: krijesa që i nënshtrohen zakonit ose impulsit mekanik. E kuptojmë, pra, pse e keqja përkufizohet prej saj si “banale”: ajo nuk ka thellësi, nuk ka esencë që korrespondon me efektet e saj.
Megjithatë, sipas autores, ky interpretim psikologjik i Eichmann-it nuk mund të shtrihet tek liderët e nazizmit, tek Hitleri, tek Göring, tek Himmleri. Ata kishin një thellësi të rëndësishme psikologjike: ishin të përkushtuar ideologjikisht. Eichmann, nga ana tjetër, ishte vetëm një zyrtar: ky është “banaliteti i së keqes”.
Prandaj, ndryshimi midis Origjinës së totalitarizmit dhe Banalitetit të së Keqes: Eichmann në Jerusalem konsiston në këtë:
i pari flet kryesisht për të gjithë ata që nxisin të keqen;
i dyti, duke ardhur për të përfunduar analizën e gjithë fenomenit, merret me mentalitetin e zyrtarëve të këqij.
Në fund të fundit, që krimineli më i madh i shekullit të njëzetë është njeriu i një familjeje të mirë, është një ide që del fuqishëm nga prodhimi i Arendtit.
Kështu përfundon përpjekja e tij për të gjetur një shpjegim për fenomenin më të tmerrshëm nga të gjitha.
Është një çështje e diskutimit akademik nëse ajo ia ka arritur vërtet këtë qëllim.
Hannah Arendt u përpoq të shpjegonte shkakun dhe natyrën e së keqes së totalitarizmit, duke shkuar më thellë se George Orwell, Simone Weil dhe studiues të tjerë. Kjo është e mjaftueshme për t’i bërë ata të meritojnë vëmendje të madhe.
Përsëri, mbrojtja e tij intensive e të drejtave të punëtorëve dhe shoqatave gjatë Luftës së Vietnamit, dhe episodet e mosbindjes civile duhet të mbahet mend: shkrimet në lidhje me këtë fazë gjenden në veprën “Mosbindja Civile”.
Vitet e fundit
Në vitin 1972 ajo u ftua të jepte Gifford Lectures (seri vjetore leksionesh, që nga viti 1887, mbi teologjinë) në Universitetin Skocez të Aberdeen, i cili në të kaluarën kishte pritur mendimtarë prestigjioz si Henri Bergson, Étienne dhe Gabriel Marcel.
Dy vjet më vonë, gjatë ciklit të dytë të Giffords, Arendt pëson sulmin e parë në zemër.
Vepra të tjera domethënëse të kësaj periudhe janë “Vita activa. Gjendja njerëzore” dhe vëllimi teorik “Jeta e mendjes”, botuar pas vdekjes në vitin 1978. Nëpërmjet këtij të fundit, Arendt sipas autorëve shumë të dashur grekë (dashuri e transmetuar nga Heidegger ), e kthen “çudinë” (thaumàzein) në qendër të ekzistencës njerëzore.
Mendimtarja e madhe Hannah Arendt vdiq më 4 dhjetor 1975, në moshën 69-vjeçare, për shkak të një arresti të dytë kardiak, në apartamentin e saj në Riverside Drive, Nju Jork.
Në vitin 2012 u realizua filmi biografik “Hannah Arendt”, me protagoniste Barbara Sukowa dhe me regji të regjisores gjermane Margarethe von Trotta./Elida Buçpapaj
Komentet