PABLO NERUDA
1904 – 1973
Pablo Neruda , pseudonim i Ricardo Eliezeri Neftali Reyes Basoalto ( Parral , 12 korrik 1904 – Santiago , Kili , 23 shtator 1973 ) ishte poet, shkrimtar, aktivist dhe diplomat kilian. Konsiderohet si një nga figurat më të rëndësishme të letësisë bashkëkohore Latino Amerikane.
Si emër artistik zgjodhi emrin Pablo Neruda, në nderim të shkrimtarit dhe poetit çek Jan Neruda i cili më vonë u njoh edhe ligjërisht. Atij iu dha Çmimin Nobel në 1971 për letërsinë.
Gjithashtu për vendin e vet ka pranuar detyra, në në radhë të parë atë të diplomatit. Veç kësaj, ai është i njohur edhe për pranimin e tij si komuniste ( gjë nga e cila Neruda, pësoi censurime e përndjekje politike, gjer në largimin nga atdheu), për shkak të kandidaturës për President i Kilit në vitin 1970, si dhe për arsye të mbështetjes së vazhdueshme nga socialisti Salvador Allende. Vdiq në një spital të Santiagos, pak kohë pas grushtit të shtetit të Pinoçetit në vitin 1973, zyrtarisht u fol për kancer, gjë kjo që konsiderohej e dyshimtë, sepse vdekja ndodhi pikërisht, kur ai po bëhej gati të nisej në një mërgim të ri .
TRUP GRUAJE
Trup gruaje, kodra të bardha, kofshë të bardha,
ngjan me botën në gjestin tënd të braktisjes .
Trupi im prej fshatari të thjeshtë- të gërmon
dhe del fëmija nga thellësia e tokës .
Qesh vetëm si një tunel. Iknin nga unë zogjtë
dhe në mua shpërthente nata me pushtimin e saj të fuqishëm.
Për të mbijetuar vetë të temperova si armë ,
si shigjetë në harkun tim, si një gur për hobenë time .
Por vjen ora e hakmarrjes, dhe unë të dua.
Trup lëkure, myshku, qumështi i lakmuar e i qetë.
Oh kupat e gjinjve! Oh sytë e mungesës !
Ah trëndafilat e bubisit! Ah zëri yt i ngadalshëm e i trishtë!
Trupi i gruas sime, do të mbetem në bukurinë tënde.
Etja ime, ankthi im pa limit, ecja ime e pasigurt !
Përrenjtë e zymtë ku etja mbetet eterne,
dhe lodhja dhe dhimbja e eterne mbeten.
NUK TË DUA
Unë nuk të dua, jo nëse pse të dua
dhe nga të dashuruarit në mos të dashurarit arrij
dhe duke të pritur kur nuk të pres
kalon nga të ftohtit në zjarr zemra ime .
Të dua vetëm sepse unë të dua,
Pafund të urrej dhe duke të urryer të lutem,
dhe masa e dashurisë sime është tepër e madhe
duke mos të parë e duke të dashur si i verbër.
Mbase do të konsumosh dritën e janari,
rrezen e zhvoshkur, gjithë zemrën time ,
duke më vjedhur çelësin e qetësisë .
Në këtë histori, vdes vetëm unë
dhe do të vdes nga dashuria, sepse të dua,
sepse të dua, e dashur, me hekur dhe zjarr.
ËSHTË BUKUR, E DASHUR
Është bukur, e dashur, të ndihesh afër meje natën,
e padukshme në ëndrrën tënde, seriozisht natën,
ndërsa unë çliroj shqetësimet e mia
si të qenë rrjeta të ngatërruara.
Mungestare zemra jote vozit nëpër ëndrra,
por trupi yt kaq i braktisur frymon
duke më kërkuar pa më parë, duke plotësuar gjumin tim
si një pemë që dyfishohet në hije.
Vertikal, do të jesh një tjetër që do të jetojë nesër,
por me kufij të humbur nëpër natë,
prej kësaj mosqenjeje në cilën gjendemi
diçka mbetet që na afrohet në dritën e jetës
sikur vula e hijes të tregonte
me zjarr krijesat e saja të fshehta.
NDJEJ BRISHTËSINË TËNDE
Ndjej brishtësinë tënde t’i afrohet tokës sime,
të përgjojë shikimin e syve të mi, të ikë,
e shoh të ndalet, për të më ndjekur gjer në orën
e shqetësimit tim të heshtur, e ankthit tim për ty.
Ja butësia jote e syve të ëmbël që presin.
Ja goja jote, fjala e pashqiptuar kurrë.
Ndjej që ngjitet myshku i brengës tënde
dhe më rritet në shpirt hamendja pa kufi.
Kjo ishte braktisja dhe, ti e dije,
ishte lufta e errët e zemrës dhe gjithçkaje,
ishte ofshama përçmuese e anktheve mallëngjyese,
dhe dehja, dhe dëshira, të lërë veten të shkojë,
dhe ishte kjo jeta ime
ishte kjo që sillte ujin e syve të tu,
ishte kjo që qëndronte në gropat e duarve të tua.
Ah, flutura ime dhe zëri pëllumbit,
ah, kupë, ah përrua, ah shoqja ime!
Thirrja ime të erdhi, më thuaj, të vinte
netëve të gjata me yje të ftohtë
tani, në vjeshtë, në vallen e verdhë
të erërave të uritura dhe të gjetheve të rëna?
Më thuaj, të vinte
duke ulëritur ose duke ngashëryer,
në çastin e gjakut të fermentuar
kur toka rritet dhe vibron duke pulsuar
nën diellin që e konturon me kodet e tij të qelibarta?
Më thuaj, më ke dëgjuar të kacavirrem
deri në formën tënde për të gjitha
heshtjet,
për të gjitha fjalët ?
Ndjeva të rritem. Kurrë s’e kam ditur vete.
Përtej teje. E kupton, motër ?
Fruti largohet kur arrijnë duart e mia
dhe rrokullisen yjet para vështrimit tim.
Ndjej që jam gjilpëra e një shtize pa fund,
që depërton larg, kurrë s’do të të shpojë,
tren dhimbjesh lagështish në ikje drejt
së të përjetshmes
duke pikuar në çdo tokë dënese dhe pyetje .
Por ja, forma jote familjare, ajo që është imja,
jotja, ajo që është imja, ajo që ështe jotja dhe më përmbyt,
ja ajo që më mbush gjymtyrët e braktisjes,
ja brishtësia jote,
që spërdridhet në të njejtat rrënjë,
që piqet në të njëjtin vargan frutash,
dhe del nga shpirti yt i thyer nën gishtat e mi
si lëngu i verës nga zemra e rrushit.
Larg dhe e dhimbshme, si të ishe e vdekur.
Pra një fjalë, një buzëqeshje mjaftojnë.
Dhe unë jam i lumtur, i lumtur të mos jetë kështu.
LERMË
Lermë këtë herë
të jem i lumtur,
s’i ka ndodhur gjë askujt
s’jam në asnjë vend,
thjesht
jam i lumtur
në të katër këndet
e zemrës, duke ecur,
duke fjetur a duke shkruar.
Ç’mund të bëj, jam i lumtur,
jam më i pamasë
se bari
nëpër lëndina,
ndjej lëkurën si një pemë e rrudhosur,
nën ujë,
sipër zogjtë,
deti si një unazë
rreth meje,
e ngjizur prej bukës dhe gurit toka
ajri këndon si një kitarë.
Për zemrën time mjafton gjoksi yt,
për lirinë tënde mjaftojnë krahët e mi.
Nga goja jote do të arrijë deri në qiell
ajo që rrinte e qetë në shpirtin tim.
Është brenda teje iluzioni i një dite.
Ti vjen si vesë mbi kurora lulesh.
Gërmon horizontin me mungesën tënde,
Përjetësisht në vrapim si vala.
Thashë që këndoje në erën
si pishat dhe si direkët e anijeve.
Si ata ti je e lartë dhe e heshtur.
Dhe befas trishtohesh, si një udhëtim.
Mikpritëse si një rrugë e rrahur.
Të popullojnë jehona dhe zëra nostalgjikë.
Unë jam zgjuar dhe ndonjëherë emigrojnë e ikin
zogjtë që flinin në shpirtin tënd.
Dy të dashuruar të lumtur bëjnë një bukë të vetme,
një pikë të vetme hëne prej bari,
duke ecur lenë dy hijet që bashkohen,
lenë nën një diell të vetëm bosh në shtrat.
Nga të gjitha të vërtetat zgjodhën ditën:
s’u vranë mes tyre me fije peri, por me një aromë
dhe s’e prishën paqen me njeri-tjetrit as fjalët.
Lumturia është një kullë transparente.
Ajri, vera shkojnë me dy të dashuruarit,
nata jep petalet e saja të lumtura,
kanë të drejtë të tërë karafilat.
Dy të dashuruar të lumtur nuk kanë as fund as
vdekje,
lindin dhe vdesin shumë herë duke jetuar,
kanë përjetësinë e natyrës.
Përktheu: Faslli Haliti
Komentet