Kreuzlingen në një foto arkivore: është qyteti me përqindjen më të lartë të të huajve
Vendi i italishtes në podium është tashmë në rrezik – Në 170 qendrat e marra në konsideratë në vjetorin e fundit, mosha mesatare, të huajt dhe personat pa fe po rriten.
VOAL- Anglishtja kërcënon italishten ndër gjuhët më të folura, shtimi i popullsisë së huaj dhe atyre që nuk identifikohen me asnjë emërtim: këto janë tendencat kryesore që gjenden në botimin e vitit 2024 (i 85-ti) i statisticienëve të Vjetarit të qyteteve zvicerane. Informacioni mbi përkatësinë fetare dhe gjuhët paraqitet në detaje për herë të parë dhe ndryshon përkufizimin se çfarë përbën një qytet. Për Zyrën Federale të Statistikave – bazuar në dendësinë e popullsisë, vendeve të punës dhe gjithashtu turistëve – janë 162, por studimi ka marrë në konsideratë edhe tetë vendndodhje të tjera, si Morat dhe Arosa.
Gjysma e popullsisë zvicerane jeton në këto 170 qendra, një përqindje që rritet në tre të katërtat nëse marrim parasysh aglomeracionet në tërësi. Shifra – me përjashtim të një pauze në vitet 1980 – është vazhdimisht në rritje, në vitet 1940 vetëm 7.5% e banorëve të Konfederatës ishin urbanë. Në qytete, të huajt përfaqësojnë 32% të popullsisë, krahasuar me një mesatare kombëtare prej 26%. Mbi të gjitha, qytetet frëngjishtfolëse janë më lart, edhe nëse rekordi shkon në Kreuzlingen, pikërisht në kufirin me Gjermaninë, me 56.3%.
Për sa u përket gjuhëve të folura, gjuhët kombëtare vazhdojnë të humbasin rëndësinë. Gjermanishtja është gjuha kryesore për 59,5% të banorëve të qytetit, frëngjishtja për 22,8% dhe italishtja për 8,7%. Jashtë vendndodhjeve të Ticino-s të marra në konsideratë (Chiasso, Mendrisio që është më italisht-folësi nga të gjithë, Lugano, Locarno, Bellinzona), Sankt Moritz ka përqindjen më të lartë (30.5%). Megjithatë, anglishtja – e cila po rritet – tani kërcënon shumë ngushtë gjuhën e Dantes dhe me 8.1% është afër podiumit. Majat më të larta gjenden në dhe rreth Gjenevës dhe Zyrihut. Romansh nuk e kalon kurrë 6.4% të regjistruar në Chur. Pothuajse një në katër persona (23.1% për të qenë të saktë) flet një gjuhë të ndryshme nga ajo kombëtare dhe anglishtja.
Laicizimi i popullsisë ka qenë një fenomen konstant që nga viti 2000 dhe po haset gjithnjë e më shumë në zonat urbane. Një në tre nuk e njeh veten në asnjë komunitet fetar, tendenca në rënie është veçanërisht në dëm të ungjillorëve të reformuar. Në të njëjtën kohë, myslimanët po rriten, mesatarisht 7%, por 21.9% në Spreitenbach në Aargau.
Një fakt i fundit në lidhje me moshën: plakja – dhe për rrjedhojë përqindja gjithnjë e më e reduktuar e të rinjve – është një fenomen që prek të gjithë vendin. Fëmijët e moshës deri në 19 vjeç në qytete – 19.1% – tani janë pothuajse brenda mesatares zvicerane (19.9%) pasi kanë qenë shumë poshtë saj për shumë vite. Më sipër janë qendrat e mëdha në aglomeracionet e Gjenevës, Zyrihut, Bazelit dhe Bernës, me Versoix në vendin e parë (25.8%). Përkundrazi, të gjitha qytetet e Ticino janë ndër ato me përqindjen më të lartë të pensionistëve, mbi 20%. Chiasso, me 27.7%, është në vendin e dytë në Zvicër pas vetëm Arlesheim.
Mësimi i gjuhës se komunitetit shumicë krijon kushtet për gjithëpërfshirje dhe për perspektivë arsimore, ekonomike, profesionale dhe jetësore!
Mbetet për të shpresuar që gjithandej do të krijohen parakushtet që të gjithë njerëzit, pa marrë parasysh prejardhjen dhe përkatësinë kombëtare e shtresën shoqërore te arsimohen në gjuhen parësore, e cila paraqet themelet për nxënien e njohurive tjera (edhe gjuhësore) dhe kështu të gjithë të kenë mundësinë të mësojnë sa më shumë…, e veçanërisht të zotërojnë gjuhën e komunikimit të komunitetit shumicë në hapësirën shoqërore ku ata jetojnë, punojnë e veprojnë!
#BarazvlefshmeriaGjuhesore
#Arsimimpertegjithe
#Inklusion
indikata Unia dhe shqiptarët e Zvicrës
Në sindikatën Unia, nga rreth 200’000 anëtarë, mbi 100’000 anëtarë janë me prejardhje jashtë Zvicrës, nga të cilët rreth 15’000 janë shqiptarë. Për të komunikuar më mirë, për të mobilizuar dhe organizuar edhe punëmarrësit me prejardhje shqiptare në sindikatën Unia përpos aktivistëve sindikalistë shqiptar janë të punësuar një numër i konsiderueshëm i shqiptarëve në stafin profesional të saj. Unia publikon edhe fletëpalosje, broshura e materiale të ndryshme informuese nga sektorë të ndryshëm të botës së punës dhe jetës shoqërore në Zvicër si dhe nxjerrë edhe shtojcën e gazetës sindikaliste Horizonte edhe në gjuhën shqipe.
Nga angazhimi i sindikatës Unia në rrafshin kombëtar dhe ndërkombëtar kanë përfituar edhe shqiptarët. Këtu përpos përfitimeve të përgjithshme nga Kontratat Kolektive të Punës, të drejtat dhe mbrojtjen në punë, do të veçonim angazhimin e Unia-s për çarkullimin e lirë edhe të mirgantëve shqiptarë të punësuar në Zvicër në hapsirën Shenjen e veçanërisht angazhimin i gjithanshëm i saj dhe partnerëve tjerë për Marrëveshjen e anuluar ndërshtetërore mbi Sigurimet Shoqërore mes Zvicrës e Kosovës, me ç’ rast shumë punëmarrës nga Kosova, si kontribuesit kryesorë në të dy vendet dhe shoqëritë, vazhdojnë të përjetojnë diskriminim selektiv nga lëmia e sigurimeve shoqërore, për shkak të mosmarrëveshjeve dhe mungesës së vullnetit të mirë në mes të zyrtarëve të dy vendeve. Ky angazhim u kurorëzua me arritjen e një Marrëveshjeje të re në fjalë dhe për komunitetin tonë si dhe për aleatët e partnerët tanë mbetet një nga sfidat kryesore edhe çështja e retroaktivitetit për gati 10 vite të humbura për kontribuesit e kthyer në Kosovë nga Zvicra, të privuar padrejtësisht nga e drejta e tyre.
Edhe përkundër rezultateve të arritura, sindikata Unia zotohet se do të angazhohet edhe më tej fuqishëm për të avancuar të drejtat e të gjithë punëmarrësve dhe për ti bëre ballë sulmeve për dobësimin e sindikatave dhe lëvizjeve punëtore gjithandej si dhe sulmeve karshi të arriturave të deritashme në botën e punës. Dhe edhe në të ardhmen nën moton: Bashkë jemi më të fortë!