Sondazhi “Security 2023” tregon se për një mazhorancë bashkëpunimi është i pajtueshëm me neutralitetin

 

VOAL- Sulmi ushtarak i Rusisë ndaj Ukrainës ka forcuar idenë e anëtarësimit të Zvicrës në NATO, miratuar nga 55% e popullsisë kundrejt 45% një vit më parë. Sipas shumicës, bashkëpunimi më i madh është në përputhje me neutralitetin, të cilin ende e mbrojnë 91% e qytetarëve zviceranë. Kjo është ajo që del nga studimi “Security 2023” i publikuar të enjten nga akademia ushtarake dhe Qendra për Sigurinë, të dyja të lidhura me ETH Zyrih. Për anketën e kryer çdo vit që nga viti 1993, instituti Link intervistoi 1238 me të drejtë vote midis 3 dhe 20 janarit.

Shumica besojnë se Konfederata duhet të mbajë anën politike duke qëndruar neutrale në nivel ushtarak, por pjesa e atyre që kërkojnë një qëndrim të qartë edhe në luftë rritet nga 18 në 27%.
Optimist për Zvicrën, pesimist për botën

Ajo që ndodhi që nga shkurti i kaluar ka ndikuar në vizionin e së ardhmes: tre të katërtat e shohin të ardhmen e botës me ngjyra të zymta, por, pothuajse paradoksalisht, 81% vazhdojnë të jenë optimistë për atë të Zvicrës (ende pesë pikë më pak se në 2022). 42% përmendën luftërat si kërcënimin kryesor për Konfederatën, përpara ndryshimeve klimatike (34%) dhe krizave financiare dhe ekonomike (31%). Ndoshta edhe për këtë arsye, në një vit përqindja e atyre që e konsiderojnë të nevojshme ushtrinë u rrit nga 75 në 78%.

Duke iu rikthyer konfliktit aktual, opinioni për sanksionet mbetet i pandryshuar: rreth tre të katërtat i miratojnë ato dhe i konsiderojnë ato në përputhje me neutralitetin zviceran. Besimi në shtete si Rusia, Koreja e Veriut dhe Kina po bie (anketimi i fundit në këtë drejtim ishte i vitit 2019), ndërsa ai në Shtetet e Bashkuara po rritet. Së fundi, vetëm marrëdhëniet ekonomike vazhdojnë të dëshirohen me BE-në, vetëm një pakicë është pro anëtarësimit.rsi-eb

 

Deputeti i Neuchâtel, i paraqitur këtu gjatë një sesioni të fundit të Këshillit të Evropës në Strasburg, duke treguar Konventën e Gjenevës për Trajtimin Humanitar në Luftë

Tmerret e luftës në Ukrainë, perspektiva e një gjykate speciale ndërkombëtare: dëshmia e këshilltarit kombëtar Damien Cottier, raportues i Këshillit të Evropës

 

VOAL- Në lidhje me luftën në Ukrainë, në nivel ndërkombëtar, nuk po diskutojmë vetëm armët dhe jo vetëm që veprojmë në nivel diplomatik. Këshilli i Evropës në fakt po punon për ngritjen e një gjykate të posaçme ndërkombëtare. E pra, themelet e këtij kantieri i hodhi edhe një zviceran: Damien Cottier, këshilltar kombëtar i New Castle dhe, në Strasburg, kryetar i Komisionit për çështjet ligjore dhe të drejtat e njeriut, për të cilin hartoi një raport. Këtu është dëshmia e tij, e mbledhur nga korrespondenti ynë në Bernë, Gian Paolo Driussi, pasi kishte udhëtuar në disa vende të shkatërruara nga konflikti.

Gjithçka filloi me një rezolutë të depozituar në Këshillin e Evropës. Zyra e Asamblesë Parlamentare ia ka përcjellë Komisionit të I-rë për raportim. Dhe deri tani është një procedurë e zakonshme. Prandaj, disa kolegë më kanë kërkuar që të marr dosjen. Ndoshta edhe sepse jam zviceran, me një pamje pak më të largët të konfliktit në Ukrainë. Më kërkuan dhe unë pranova.

Është një mandat që e pranuat menjëherë, apo u desh ta mendoni pak?

E kam menduar. Ishte një detyrë e një rëndësie të caktuar përsa i përket emocioneve dhe punës. E pranova, i nderuar nga kërkesa, edhe sepse m’u duk një kontribut i dobishëm në reflektimin e vazhdueshëm ndërkombëtar se si të ndalohej konflikti dhe të vendosej drejtësia. Dukej si gjëja e duhur për të bërë.

Në çfarë konsistonte puna juaj? Ju mori shumë kohë?

Më mori kohë, por jo e tepruar. Ishte një punë që ishte në përputhje, si me mandatin tim si këshilltar kombëtar në Bernë, ashtu edhe si anëtar i Këshillit të Evropës. Është një detyrë që kërkon reflektim dhe jo pak punë brenda Komisionit. Mjafton të themi se përveç seancave kemi organizuar edhe tre seanca dëgjimore me po aq ekspertë. Më pas pati një punë të tërë redaktimi dhe rileximi, krahas një sërë takimesh me personalitete të ndryshme. Më pas pati edhe një udhëtim në Ukrainë, për të kuptuar më mirë situatën në dhe rreth Kievit.

E keni parashikuar, keni shkuar edhe në tokë: për shembull edhe në Buça. Si i përjetuat ato momente?

Këto janë momente shumë të forta, sepse në një moment të caktuar e gjen veten duke folur me dëshmitarët për atë që është qartësisht një krim lufte. Për shembull, ne shkuam pranë një kishe ortodokse, ku u varrosën më shumë se 100 njerëz të vrarë në rrugë. Ata ishin civilë që thjesht vizitonin të afërmit e tyre ose bënin pazar. Njerëz që nuk përbënin asnjë kërcënim. Kjo zhytje në mizoritë, e shpjeguar dhe e thënë nga ata që keni përballë, ishte prekëse. Kam perceptuar një kontekst që më është shfaqur. Megjithatë, ne shkuam edhe në qytetin e afërt të Irpin, ku u ndaluan tanket ruse. Aty pamë të gjitha ndërtesat e goditura nga tanket edhe pse ishin të banuara. Për të dhënë idenë e llojit të ndërtesave, është sikur të jesh në periferi të Bernës. Dhe imazhi është ai i shkatërrimit i shoqëruar me erën e djegies. Pashë një vend të gjallë ku jeta ndaloi brenda natës. Dhe kjo nuk përputhet me të drejtën ndërkombëtare, sepse ju nuk keni të drejtë të qëlloni mbi strukturat civile.

Çfarë ju ka goditur veçanërisht?

Shkalla e dëmit në Irpin: 70% e qytetit u shkatërrua ose u dëmtua. Dhe fakti që këto janë vende ku kanë jetuar familje shtëpish apo banesash, të cilat janë qëlluar me qëllim. Kemi parë ndërtesa të rrënuara… me një lavaman diku, tavolina kuzhine me mëngjes ose lodra të buta nëpër dhoma… Jeta e përditshme e njerëzve është ndërprerë nga një luftë që ka hyrë në dhomën e tyre të ndenjjes. Është diçka që Konventat e Gjenevës e ndalojnë, sepse edhe lufta ka rregullat e saj: dhe këto rregulla thonë saktësisht se nuk mund të qëllohet mbi shtëpitë e civilëve. Ata nuk u ndalën në Irpin dhe është diçka tronditëse.

A ka ndryshuar mënyra juaj e shikimit të luftës, këndvështrimi juaj në krahasim me para se të fillonit këtë punë, pra si deputet në Pallatin Federal?

Nuk mendoj se ka ndryshuar sepse në thelb ishte konfirmimi i asaj që kisha frikë të shihja, pasi kisha marrë tashmë raporte për situatën ose kisha parë raporte të lajmeve. Megjithatë, është diçka që e përjeton ndryshe kur bëhesh dëshmitar okular. Në Bucha, nëse doni, ne ishim dëshmitarë të tërthortë, sepse trupat tashmë ishin nxjerrë nga varret masive nga hetuesit ndërkombëtarë dhe ukrainas, për identifikimin e tyre. Në Irpin, megjithatë, ne pamë gjithçka me sytë tanë. Të godet më shumë dhe ndihesh edhe më i besueshëm duke e thënë, sepse e ke jetuar vetë.

Ju nuk jeni zvicerani i parë që harton një raport për Këshillin e Evropës: ne mund të mendojmë për Dik Martin për fluturimet sekrete të CIA-s, për trafikun e organeve në Kosovë… Është diçka që ju e ekspozoni. Keni frikë nga kjo?

Unë do të thosha se është diçka që është pjesë e veprimtarisë politike: duhet t’i qasemi asaj duke bërë atë që është e drejtë. Kishte një mandat institucional të dhënë nga një komision i Këshillit të Evropës që unë drejtoj dhe unë e bëra punën time. Nuk mendoj se ka nevojë për të menduar më tej.

A jeni optimist, në ndonjë mënyrë, për përfundimin e konfliktit?

Unë jam optimist nga natyra dhe nga bindja. Në këtë rast, ndjesitë nuk më bëjnë të jem optimist për një ndërprerje afatshkurtër të konfliktit, duke pasur parasysh edhe forcat në terren. Nga ana tjetër, jam optimist se herët a vonë do të arrihet zgjidhja – sepse në thelb të gjitha konfliktet janë zgjidhur me zgjidhje diplomatike – duke shpresuar që kjo të ndodhë sa më shpejt. Ne duhet të punojmë për këtë, por mendoj se ngritja e një aparati, një sistemi gjyqësor ndërkombëtar për luftën në Ukrainë, ndihmon për të ushtruar presion në këtë drejtim. Është gjithashtu pikërisht për këtë arsye që unë pranova mandatin: ai ushtron presion të rëndësishëm politik dhe ligjor që mund të ndihmojë si një proces paqeje ashtu edhe një proces pajtimi në rajon, i cili është shumë i rëndësishëm për viktimat. Pra, nëse kemi kontribuar për të hedhur qoftë edhe një pikë të vogël në këtë det të pamasë pune të nevojshme për paqen, aq më mirë.rsi-Elida Buçpapaj

Gian Paolo Driussi

Paraqitja grafike e njërit prej projekteve të paraqitura për punën ambicioze

Konfederata rihap dosjen për projektin ambicioz që synon të dekongjesojë trafikun në qytet

 

VOAL- Projekti i kalimit të liqenit është kthyer në lajme në Gjenevë. Shumë besuan se ishte lënë në raft, por tani është Konfederata ajo që e ka rihapur dosjen në një dokument të nënshkruar nga Qeveria, në kuadër të vendimeve të marra nga Zyra Federale e Rrugëve.

Ky interesim i papritur nga ana e Konfederatës vjen si befasi, duke qenë se dosja në Gjenevë po zvarritet prej vitesh. Në vitin 2016, më shumë se 60% e Gjenevanëve votuan në favor të parimit të kalimit. Por asgjë konkrete nuk ka filluar që atëherë.

Megjithatë, përmendja e Këshillit Federal rihap një debat që u konsiderua i rraskapitur: Berna, në fakt, tregon se kalimi i liqenit është “i planifikuar për një afat të gjatë”. Prandaj, departamenti i infrastrukturës kantonale synon të dorëzojë një dosje studimi të thelluar në FEDRO për fillimin e vitit 2025.

Problemi kryesor i projektit, i cili synon të lehtësojë bllokimet e trafikut në qytet, sigurisht qëndron në kostot, të llogaritura në një masë të mirë 5 miliardë franga.rsi-eb

Pasi mijëra njerëz kanë ngelur të pastrehë në Turqi dhe Siri pas tërmetit të rëndë që ka ndodhur atje ditë më parë, Qeveria federale tani planifikon t’u japë përparësi aplikimeve për viza nga shtetasit turq dhe sirianë që kanë të afërm në Zvicër.

Departamenti i Punëve të Jashtme po ashtu po dërgon staf shtesë në Stamboll për të ofruar mbështetje.

Viktimat e tërmetit, që kanë të afërm të afërt në Zvicër, mund të përfitojnë nga oferta.

Lehtësimin e procedurës së vizave për kategorinë e përmendur e ka konfirmuar Reto Kormann, zëvendësshef i komunikimit në Sekretariatin Shtetëror për Migracionin, për 20 minuten. Ky opsion ekziston edhe për sirianët e prekur, por ndryshe nga Turqia, ka shumë më pak qytetarë sirianë që jetojnë në Zvicër.

Personat që kanë humbur shtëpinë ose banesën si pasojë e tërmetit të rëndë të së hënës mund të përfitojnë nga oferta, raporton albinfo.ch. Prandaj ata tani do të kenë mundësi të jetojnë me të afërm të afërt në Zvicër për momentin. Për këtë, ata mund të paraqiten në Konsullatën e Përgjithshme të Zvicrës në Stamboll ose në Ambasadë në Bejrut me një të ashtuquajtur “Formulari i Fast Track” për arsye urgjente mjekësore.

Aktualisht është ende duke u sqaruar se në çfarë shkalle marrëdhëniesh familjare njerëzit konsiderohen “të afërm”.

Staf shtesë për Konsullatën në Stamboll
Këto aplikacione më pas do të shqyrtohen me kujdes në Zvicër. Për të përballuar barrën shtesë të pritshme, Departamenti i Punëve të Jashtme dhe Sekretariati Shtetëror për Migracionin njoftuan se do të dërgojnë staf shtesë në Stamboll.

Ende duhet të shqyrtohet nëse qasja zvicerane është në përputhje me ligjin Shengen, përcjell albinfo.ch. Në përgjithësi, ka ende disa pyetje që duhen sqaruar gjatë zbatimit, shkruhet në përgjigjen e Departamentit të Drejtësisë.bw

VOAL- Në Expo 2025, ekspozita universale që do të mbahet në Osaka të Japonisë, Zvicër synon të prezantojë pavijonin më të lehtë dhe ekologjik të të gjithë eventit. Këtë e bëri të ditur sot (e enjte) Departamenti Federal i Punëve të Jashtme (EDA), i cili gjithashtu nënvizon synimin e tij për të thelluar më tej marrëdhëniet me Japoninë.

Ekspozita do të mbahet nga data 13 prill deri më 13 tetor dhe do t’i kushtohet temës “Të formësojmë shoqërinë e së ardhmes për jetën tonë”. Organizatorët parashikojnë pjesëmarrjen e rreth 150 vendeve dhe 28 milionë vizitorëve.

Zvicra dëshiron të tregohet si një forcë novatore dhe shtytëse, me vëmendje të veçantë në tre fusha tematike: “jeta” (shkencat e jetës, shëndeti dhe ushqimi), “planeti” (mjedisi, qëndrueshmëria, klima dhe energjia) dhe “qenia njerëzore në rritje. ” (robotika dhe inteligjenca artificiale).

Dhomat federale kanë miratuar tashmë një kredi prej 19.4 milionë frangash për t’u përdorur për ekspozitën: falë kontributit të sponsorëve, shpenzimet neto që do të përballohen nga Konfederata do të arrijnë në 13.2 milionë. rsi-eb

 

Noëlle Roger (1874 – 1953) – Burimi forografisë : Frank Henri Jullien, photographe – Bibliothèque de Genève

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 1 Shkurt 2023

 

“La Semaine littéraire” ka botuar, me 2 nëntor 1912, në faqet n°524 – 526, rrëfimin e udhëtimit të gazetares dhe shkrimtares zvicerane Noëlle Roger (Hélène Dufour) asokohe në Shkodër, të cilin, Aurenc Bebja, nëpërmjet blogut të tij “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar : 

 

Në Shkodër të Shqipërisë

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Gjithë mëngjesin kishim udhëtuar nëpër shkretëtirat e gurta të Malit të Zi : një labirint malesh shkëmbore, lugina të rrumbullakosura, me një fund të gjelbër, ku grumbullohen fusha të ngushta; sfonde të forta gri, vija të thata, maja me profile të mprehta.

 

Sidoqoftë, majat e larta u ulën ngadalë. E gjithë lugina zbret me një pjerrësi të pandjeshme. Atje, midis shkëmbinjve të shpërthyer, mund të dallosh një hapësirë të sheshtë me një jeshile kaq të gëzueshme, saqë sytë janë ngjitur pas saj pa e kuptuar. Po, uji shkëlqeu, është vërtet skaji i ngushtë i liqenit të Shkodrës që shfaqet, që afrohet, ky liqen tërhiqet si një liqen zanash, i mbyllur në mënyrë misterioze në malet e tij të egra ku fiset gjithmonë rebele vazhdojnë një ekzistencë legjendare në skajet e qytetërimit.

 

Kaluam Riekën, fshatin malazez, të shtrirë përgjatë rrugës. Tashmë mund të dallojmë mbulesën e zambakëve të ujit. Duket si një lumë i gjerë i ndalur në rrjedhën e tij dhe që ka lulëzuar. Malet e thata e rrethojnë atë dhe duket se e pengojnë kalimin e tij, ndërsa pas tij, kalaja e lartë e Malit të Zi pret në qiell krelat e saj të zeza.

 

Vapori i vogël i ndalur pranë bregut as nuk nxjerr tym, megjithëse ora e nisjes ka kaluar. Ai duket sikur nuk dëshiron të largohet kurrë.

 

Malazezët me blu dhe të kuqe, dhe shqiptarët të veshur me të bardha, të ulur mbrapa, krah për krah, pinë duhan dhe shkëmbejnë fjalë të rralla. Pjesa e përparme është e zënë nga një princeshë shqiptare, e krishterë, e veshur me stil elegant perëndimor dhe nga shërbëtorët e saj.

 

Megjithatë anija u largua. Mbulesat e lulëzuara, njëra pas tjetrës, grisen. Korollat e bardha, të vendosura mbi ujë mes gjetheve lundruese tunden për një moment. Ne lundrojmë nëpër fusha me zambakë uji. Gjithnjë e më shumë shfaqen shelgje, të papërpunuara në ujë të plotë dhe duke i lënë rrënjët e tyre të rastësishme të varen si fije floku. Ata formojnë pyje të vërteta midis të cilëve ne thurim (ndjekim) rrugët e gjata.

 

Ky liqen i çuditshëm, aq i lulëzuar dhe i mbjellë me gjelbërim, kthehet, kërkon një kalim midis maleve që ndahen gradualisht, gjithmonë këto male të zhveshura, të thata, me profile të mprehta, gri dhe kaltëroshe dhe aq të ndritshme në diell.

 

Ja ishulli tërësisht i bardhë ku dërgohen kriminelët malazezë. Dallojmë kullat e rrumbullakëta dhe muret e kalasë. Dhe këtu, atje, në breg, janë shtëpitë e vogla të Virpazarit që janë të grumbulluara së bashku, disa tezga, “kafeneja”. Anija e madhe po na pret.

 

Lundrimi është piktoresk, me vajtje-ardhjet e shqiptarëve, brezat e gjerë të të cilëve përmbajnë thika me doreza të zbukuruara dhe pistoleta. Gjenden të grumubulluara në “salon” familjet myslimane, gra me ferexhe, një sërë fëmijësh të vegjël të bukur të veshur me rroba që shkëlqejnë. Një princeshë e re turke ka ardhur nga Shkodra për të takuar miken e saj shqiptare. E mbuluar rreptësisht, ajo ka veshur një rrobë të lirshme stofi që paloset mbi ballin e saj. Ajo shoqërohet nga motra e saj e vogël, një vajzë bukuroshe me flokë të shkurtër të zinj, një fytyrë të zgjatur, me sy që i shkëlqejnë, dhe suitën e saj : një oficer dhe dadoja e vjetër që pi duhan pa ndalim.

 

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

U nisëm.

 

Liqeni i Shkodrës më në fund shpaloset, i jashtëzakonshëm dhe duke ndryshuar gjelbërimin nën re. Malet e shkreta largohen gjithnjë e më shumë. Anija jonë duket e humbur mbi ujërat e shkreta që takojnë qiellin në horizont.

 

Megjithatë, ne u ndalëm sërish. Ne nuk shohim asnjë banesë në bregun shumë të largët, nga i cili na ndajnë hapësirat e kallamishteve. Një varkë zbret nga bordi i anijes, e mbushur me shqiptarë, me gratë me ferexhe. Ajo largohet, midis kallamishteve, shkon drejt një fshati të padukshëm. Ajo u zhduk. Dhe vetmia e pamasë e liqenit nis sërish.

 

Kush foli në gazetat për betejat me anije në liqenin e Shkodrës ? Ne pamë vetëm këto dy varka të vogla të cilat bëjnë shërbimin me radhë.

 

Princesha turke u ul në pjesën e përparme dhe, me fytyrën nga horizonti, hoqi vellon e saj të trashë të zezë. Shoqja e saj shqiptare dhe ne formojmë rreth saj një rreth femëror. Burrat nuk mund ta shohin atë. Në bazë të një marrëveshjeje të heshtur, evropianët qëndrojnë në pjesën e pasme me oficerin turk dhe udhëtarët shqiptarë.

 

Dhe princesha e vogël i ofron erës me kënaqësi fytyrën e saj ende fëminore, të çrregullt dhe delikate, të ndriçuar nga sytë e mëdhenj kafe përkëdhelës. Në frëngjishten e pastër që theksi i saj i lehtë e bën në mënyrë të veçantë melodioze, ajo shpreh gëzimin e saj. Ajo u lejua të vinte dhe të takonte mikeshën e saj deri në Virpazar! Mikeshën e saj që kishte disa javë pa e parë! Dhe duart e tyre vazhdojnë të ndërthuren. Ato shkëmbejnë përkëdhelje, fjalë përkëdhelëse. Në Shkodër, ato nuk mund të takohen çdo ditë. Ato nuk mund ta shohin njëra-tjetrën për shumë kohë. Dhe ato e duan njëra-tjetrën.

 

— Ah, sa e mirë është miqësia. Nuk ka asgjë më të mirë në jetë! na thotë me një zë të rëndë vajza myslimane. Dhe zëri i saj shpreh një ndjenjë aq të thellë sa ne harrojmë moshën e saj. Duket se jemi në prezencën e një gruaje që tashmë ka vuajtur. Ajo është kaq e thjeshtë dhe kaq emocionuese, aq e ndryshme nga vajzat e reja të Perëndimit, të cilave zakonet e botës u japin një furnizim frazash të gatshme, banalitetesh të këndshme për të shprehur ndjenjat e tyre të sinqerta. Dhe ndjenjat e tyre, sa e humbasin intensitetin e tyre, duke u shpërndarë vazhdimisht në rrëmujën e jetës moderne!

 

Kjo e fundit e ka këtë privilegj të jetojë jashtë këtyre kontakteve që pakësohen, të këtyre kontakteve vulgare. Ajo ka të drejtë të mbulohet, të kalojë indiferente dhe e heshtur. Gjithë lulen e zemrës së saj delikate ajo e ruan për rrethin e saj intim. Ajo mund të mbetet e vërtetë edhe në fjalën e saj më të vogël.

 

— Por dashuria? reagon njëra prej nesh.

 

Ah ! dashuria… Myslimanja e vogël rrëqethet pak. Dashuria! oh nuk duhet të jetë aq e bukur sa miqësia… Ka egoizëm në dashuri… ashtu siç i paraqitet, siç shihet në libra. Ajo ka frikë prej saj. Ajo do të donte të qëndronte kështu, e ulur pranë shoqes së saj, duke i buzëqeshur asaj, me duart e tyre të ndërthurura, dhe më pas rreth tyre, vetmia e liqenit.

 

Ajo merr frymë thellë. Sa i bukur është liqeni! Edhe të huajve u pëlqen shumë! Oh sa e lumtur është ajo. Ajo është e lumtur sot. Ky udhëtim, për princeshën e vogël sedentare, e cila nuk është mësuar të udhëtojë rrugëve me biçikletë apo makinë, ky udhëtim në liqen me shoqen e saj, po merr përmasat e një gëzimi të pabesueshëm që do ta mbajë mend gjatë.

 

Tashmë, ai është pothuajse në përfundim. Koha kalon shumë shpejt. Ne flasim. Kjo vajzë e re myslimane është e qartë se nuk është e zhgënjyer. Asgjë nga snobizmi modern nuk ka mundur ta prekë atë. Ajo nuk revoltohet kundër fatit të saj. Ajo nuk admiron verbërisht gjithçka që bëjnë gratë perëndimore. Ajo i sheh disa libra të caktuar të shkruar për Turqinë shumë sipërfaqësorë dhe shumë të rremë. Dhe ajo që e fyen mbi të gjitha është mungesa e delikatesës së disa shkrimtarëve në kërkim të kopjeje për botim. — “Ka disa gjëra që nuk duhet t’i kishin thënë… I mirëpresim si miq, dhe më pas…”

 

Përgjatë kësaj kohe, u gjetëm përballë maleve të larta të zhveshura. Dhe ne tashmë mund të dallojmë në majë të një kodre aty pranë, një kështjellë të gjatë, gjysmë të rrënuar dhe të gëlltitur nga gjelbërimi. Shkodra. Princesha myslimane, e bija e një zyrtari të lartë, na ofron shërbimet e saj. Dhe ndërsa e falënderojmë për mirësinë e saj ndaj të huajve, ajo përgjigjet me atë buzëqeshje kaq të re dhe emocionuese :

 

— “Feja jonë na urdhëron të veprojmë kështu”…

 

Ne dallojmë përgjatë bregut ndërtesa të ulëta; afrohen varkat me majë të ngushta dhe të ngritura, duke kërcyer mbi dallgë. Nuk ka asnjë mundësi për të zbarkuar me këmbë. Në buzë të ujit, një grup ndihmësish, shqiptarë dhe ciganë presin, gati për t’u hedhur mbi udhëtarët.

 

Ceremonitë doganore janë shkurtuar shumë falë një fjalëkalimi misterioz të dhënë nga dy mikeshat. Dhe ja ku po endemi rastësisht në rrugicat e pazarit.

 

Çatitë e afërta e të shtrembërta strehojnë tezgat e ngushta. Ne qarkullojmë nëpër rrugica të ngushta me kalldrëm të mprehtë dhe të pabarabartë. Kemi përshtypjen e një ngjeshjeje të jashtëzakonshme, të një labirinti rrugicash, të një montimi shumë të vjetër shtëpish prej druri.

 

Pazari i Shkodrës në Shqipëri nuk është një pazar për të huajt, siç është bërë pazari i Sarajevës, p.sh., ku ofrohet xhingla e lehtë për t’u mbajtur, ose objekti luksoz, qypi, tapeti, i cili tundon udhëtarin. Jo, turistët janë të rrallë këtu. Pazari është i destinuar për jetën lokale. Ata shesin perime, fruta, mish të thatë deleje, rroba të bardha, pantofla, plisa dhe rripa të gjerë lëkure të punuar.

 

Zhurma e rrugëve të ngushta, turma e fëmijëve të bukur ciganë, të ngjitur pas hapave tanë, qëndrimet e turqve të vjetër të ulur para filxhanit të kafesë, të gjitha linjat dhe të gjitha ngjyrat na argëtojnë dhe joshin sytë.

 

Megjithatë, dita përparon. Duhet të arrijmë deri në qytet. Një rrugë e madhe na çon atje. Këtu, përtej mureve të kopshteve, janë shtëpitë e vogla turke, të mbyllura dhe të fshehta, të rrethuara me pemë. Muzgu po bie kur arrijmë në rrugën kryesore ku ndodhet hoteli dhe në shtëpitë kryesore ku jetojnë zyrtarët.

 

Një eunuk i zi, i dërguar nga princesha turke, pret dy të huajat që t’i shpjerë tek ajo.

 

Në një sallon të madh, të mobiluar në stilin europian, por të gjithë muret e të cilit janë të mbuluara me qilima të vjetër të mrekullueshëm, ajo na pret, e veshur me një bluzë dantelle dhe një fund të bardhë pëlhure, me një prerje të paqortueshme. Por kjo uniformë mondane nuk arrin t’i heqë asaj këtë joshje, të përbërë nga misteri dhe eleganca sentimentale. Ajo justifikon nënën e saj të sëmurë, e cila nuk mund të na presë. Babai i saj është në një udhëtim. Ajo dëshmon gëzimin e saj për të festuar të huajat që i ka paraqitur shoqja e saj. Ajo nuk është më statuja e qeshur në vellot e saj bionde, e cila ka frikë të kthejë kokën dhe të lërë t’i duket fytyra. E zhdërvjellët dhe e lehtë, ajo nxiton të na shërbejë kafe dhe limonada, shqetësohet për lodhjen tonë me fjalë goxha përkëdhelëse. Lëvizjet e saj mbeten të matura dhe të heshtura, zëri i saj me intonacione të buta mezi ngrihet. Ajo ka pikërisht këtë hirin e brendshëm që komunikon me çdo gjest, me çdo buzëqeshje, me çdo fjalë një emocion të vërtetë, një qëllim delikat. Këtu vështrojmë vajtje-ardhjet e saj në këtë mjedis perëndimor. Pavarësisht objekteve që e rrethojnë, pavarësisht veshjes së saj pariziane, pavarësisht kulturës së mendjes së saj, ajo ende ruan shpirtin e saj mysliman, siç ia transmetuan të parët e saj, këtë shpirt të fshehtë, të nuancuar, të përulur dhe mendjemadh, që na ikën dhe na tërheq.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Ajo dëshiron të na tregojë kopshtin e saj, lulet e saj që ne nuk do t’i shohim, sepse nata ka rënë, kopshtin e saj të mbyllur me mure të larta ku mund të dallojmë masat e zeza të pemëve dhe ku ajo kalon orë kaq të ëmbla me shoqen e saj.

 

Nga ana e saj, princesha e krishterë na pret dhe këtë herë zotërinjtë pranohen. Mobiljet Louis-Philippe zbukurojnë sallonin. Por ka edhe, përgjatë mureve, qilima të vjetër lutjesh dhe punime druri turke të punuara me imtësi. Mikpritësja jonë e bukur na prezanton me nënën e saj, një grua e gjatë, e dobët me tipare të vrazhda, e veshur me rroba të errëta. Ajo ka luftuar, më parë, në malet e saj. Ajo ruan traditat e vjetra. Kjo figurë energjike bie menjëherë në sy. Një botë e ndan atë nga vajza e saj, e cila duket kaq moderne dhe kozmopolite. Ato duken se e duan shumë njëra-tjetrën. Dhe ne nuk mund të mos pyesim veten se si u realizua ky transformim i brezit të ri, në sajë të çfarë zemërthyerjesh sekrete…

 

Na shpjerin më pas në një salon tjetër pranë peshkopit të mirditorëve, i cili sapo ka ardhur, një plak shtatlartë, mjekra e bardhë e të cilit shtrihet mbi mantelin e purpurt. Ai na flet për ato popullsi të krishtera të maleve, aq të egra, mes të cilave jeton.

 

Pastaj eunuku i zi na kthen në hotel. Sepse nëse një patrullë do të takonte të huaj vetëm në rrugë në këtë orë të vonë, ata do të rrezikonin të çoheshin në stacionin policor dhe të kalonin natën në burg.

 

Në dritën e madhe, ne shëtitëm në lagjen turke të Shkodrës. Që nga mëngjesi e gjithë jeta dhe lëvizja kthehet në pazar, pranë portit, i cili formon zonën e biznesit krejtësisht të ndarë. Lagjja e ciganëve, pak jashtë qytetit, paraqet aspektin e saj të zakonshëm të mjerimit të gëzueshëm, me kasollet e rrënuara në mënyrë të pamundur dhe me tufën e fëmijëve të rreckosur e të qeshur, gratë me rroba me ngjyrat flakë, që të shtrijnë duart nga larg dhe me sytë e bukur të zinj, ju lusin.

 

Shtëpitë e krishtera janë të grumbulluara rreth kishës ortodokse, ku gratë fshatare vijnë në mëngjes për të bërë lutjet e tyre. Por rrugët turke janë në gjumë në një heshtje të trazuar vetëm nga kalimi i ndonjë karroce apo një grupi burrash të heshtur që shkojnë në pazar. Të gjera dhe të shtruara, rrugët turke vazhdojnë mes dy mureve të larta të ndërprera në intervale nga një portë e fortë prej druri, e mbyllur rreptësisht, me një derë diskrete që u lejon banorëve të njohin vizitorin e tyre. Gjelbërimi shfaqet, duke shkuar përtej mureve, kulmeve dhe ndonjëherë një pjesë e një shtëpie prej druri, një ballkon. Ndonjëherë një derë hapet përgjysmë, lë të kalojë një grua me të zeza, e mbuluar, pastaj mbyllet dhe ju nuk keni mundur t’i hidhni një sy këtyre kopshteve të dendura ku gratë myslimane më në fund mund të zbulojnë fytyrat e tyre. Zakonet dhe traditat nuk harrohen aq lehtë, zakonet janë më të forta se një revolucion. Shkodra ka ruajtur pamjen e saj që kishte në regjimin e vjetër. Asgjë nuk është më mbresëlënëse se këto rrugë të heshtura, të cilat mbyllin rreth teje muret e tyre të larta xheloze, ndërkohë që ti ndihesh prapa, aq afër e megjithatë kaq larg, e gjithë kjo jetë familjare që po rrëshqet.

 

Këtu është xhamia, pemët e larta, shatërvani, turqit e vjetër të palëvizshëm, duke pritur orën e faljes. Jemi në shekullin e 16-të apo të 20-të? Sigurisht që kuadri mbeti i njëjtë. Këto rrugë të heshtura kanë pasur gjithmonë të njëjtën joshje misteri dhe soditjeje. Asgjë nuk ka ndryshuar në linjat e tyre, ato janë absolutisht të huaja për të gjithë utilitarizmin modern. Ato të japin ndjenjën sikur kanë qenë gjithmonë aty, ndjenjë që nuk e hasim më në asnjë qytet. Ne mund t’i harrojmë kollaj kohët tona dhe të endemi në një shekull të zhdukur. Dhe nga kjo ndjesi e rrallë, ne nuk mërzitemi kurrë.

 

Atje disa turq mblidhen. Të tjerë presin, të grupuar aty-këtu. Është një i vdekur që kalon. E çojnë në varreza. Atë e çojnë atje, i mbajtur nga të gjithë miqtë e tij, të cilët i japin hua shpatullat me radhë, sipas zakonit të bukur mysliman.

 

Falë udhëtares shqiptare patëm mundësinë të merrnim pjesë në dasmën e një fshatareje ortodokse në Shkodër.

 

Na futën në një dhomë ku kishte disa njerëz. Nusja u ngrit dhe qëndroi pas murit, me sytë e ulur. Ajo ishte e veshur me një xhaketë pëlhure (xhubletë) të rëndë, shumë të gjatë, shumë të gjerë, shumë të zbukuruar me perla dhe monedha, dhe që e bënte të dukej gjigante. Një model flokësh me qëndisje dhe lule ia mbulonte kokën. Ajo qëndronte e palëvizur, memece, sikur të ishte e panjohur për atë që ndodhte rreth saj, ndërsa të afërmit dhe miqtë bisedonin me zë të ulët dhe pinin kafe e limonadë. Kur dikush hynte brenda, ajo ngrihej në këmbë, me të njëjtin gjest automatik, me sytë ende në tokë, pastaj ulej sërish. Ajo dukej si një priftëreshë, e stolisur për ndonjë rit veçanërisht të shenjtë. Dhe kjo zgjat pesëmbëdhjetë ditë, gjatë të cilave ajo nuk duhet të flasë e as të shikojë askënd. Pastaj burri i saj e merr atë në shtëpinë e tij.

 

Ceremonia myslimane është pothuajse e njëjtë. Vetëm se asnjë burrë nuk do të lejohej të hynte në dhomë. Dhe nuses do t’i lyenin fytyrën dhe sytë e saj.

 

Këta të krishterë dhe myslimanë shqiptarë që jetojnë pranë njëri-tjetrit kanë zakone të ngjashme. Zakonet e disave kanë ndikuar në ato të të tjerëve. Gratë ortodokse (katolike) udhëheqin një ekzistencë të izoluar, të ruajtur, mjaft të ngjashme me atë të myslimanëve. Sepse disa shkojnë në kishë dhe të tjerë në xhami, do të ishte gabim të imagjinohet se ata e urrejnë njëri-tjetrin dhe të mendojnë vetëm të vrasin njëri-tjetrin.

 

I shohim shpesh, në mendime, dy vajzat e reja, të krishterën dhe myslimanen, të cilat e donin njëra-tjetrën me një miqësi kaq të bukur. Ne evokojmë siluetat e tyre, të prera në sfondin e gjelbër të liqenit, afër njëra-tjetrës, me duart e tyre të ndërthurura dhe me sytë plot lot që buzëqeshnin. Çfarë ka ndodhur me to në këtë kohë (moment) ? Familjet e tyre ndoshta janë në dy anë të kundërta (armiqësore). Baballarët e tyre, miqtë e tyre ndoshta po luftojnë. Ato kanë njerëz të dashur në të dyja ushtritë. Dhe zemrat e tyre pa dyshim janë të thyera. Dhe ato nuk mendojnë vetëm për atdheun e tyre…

 

Noëlle ROGER

 

Një makinë elektrike rimbushet në një stacion të karikimit të shpejtë të operatorit GoFast në zonën e shërbimit të autostradës Oftringen Ost, fotografuar të enjten, 14 korrik 2022

 

35 kompani janë paraqitur për instalimin e paneleve në barrierat e zërit dhe në zonat e shërbimit – Storni: “Një kontribut i vogël në tranzicion, por i rëndësishëm”

 

VOAL- Strategjia e Konfederatës për Energjinë 2050 planifikon të shumëfishojë prodhimin vjetor të energjisë diellore me 13 herë në krahasim me sot. Një synim i arritshëm teorikisht duke mbuluar sistematikisht çatitë e ndërtesave me panele fotovoltaike, gjë që megjithatë nuk është gjithmonë e mundur për arsye teknike apo arkitekturore apo për mungesë vullneti nga ana e pronarëve. Prandaj, po kërkohen edhe mundësi të tjera, për shembull siç është propozuar në vitin 2020 në një postulat nga këshilltari kombëtar Bruno Storni, për të përdorur sipërfaqet e barrierave të zërit përgjatë autostradave ose zonave të shërbimit. Një ide që tani po merr formë.

Siç ishte parashikuar nga Tages Anzeiger, 35 kompani kanë kanë treguar gatishmëri dhe kanë krijuar zonat e para të shërbimit të ofruara nga Zyra Federale e Rrugëve për instalimin e paneleve.

“Është një burim më shumë që gjendet anembanë Konfederatës, ndaj është e drejtë që edhe Konfederata të bëjë pjesën e saj duke i vënë ato në dispozicion”, thotë deputeti socialist Bruno Storni për RSI, të cilit i theksojmë megjithatë se potenciali i përgjithshëm i 50 gigavat/orë janë të mjaftueshme për mbi 10,000 familje, por është një pjesë shumë e vogël, më pak se 0,1% e asaj që do të donim të prodhonim me energjinë diellore.

“Është shumë pak, por tranzicioni i energjisë përfshin shumë prodhime të vogla të decentralizuara dhe muret antifonike janë shumë të përshtatshme për fotovoltaikë”.

Në vende të tjera, panelet diellore përgjatë autostradave tashmë janë realitet, ndërsa në Zvicër jemi ndalur në projekte pilot. Megjithatë, tashmë diçka duket se po lëviz dhe ndër arsyet është edhe lufta në Ukrainë, e cila ka rritur çmimet e energjisë elektrike, duke i bërë më tërheqëse investimet në fotovoltaikë. rsi-eb

Më shumë se 130 milionë franga u mblodhën për ndihmë për Ukrainën dhe vendet fqinje 

VOAL- Në vitin 2022, me 154 milionë franga, Swiss Solidarity regjistroi numrin e dytë më të madh të donacioneve vjetore në historinë e saj. Ndër të tjera, fondacioni mblodhi fonde për Ukrainën dhe për njerëzit e prekur nga përmbytjet në Pakistan. Vetëm pas cunamit të vitit 2004 në Azinë Juglindore, Swiss Solidarity mblodhi më shumë donacione në një vit të vetëm, për një total prej 227 milionë.

Viti 2022 u shënua nga kriza të mëdha humanitare dhe nga një valë e jashtëzakonshme solidariteti, thuhet në një deklaratë.

Ukraina përbënte një pjesë të madhe të aktivitetit. Deri në fund të vitit 2022, Swiss Solidarity kishte marrë mbi 130 milionë franga donacione për ndihmë në Ukrainë dhe vendet fqinje. Këto donacione u përdorën për të financuar projektet e ndihmave të organizatave të saj partnere zvicerane që ishin të pranishme menjëherë pas shpërthimit të luftës.

Pas përmbytjeve masive që goditën Pakistanin në fund të gushtit, Swiss Solidarity mori më shumë se 5.3 milionë franga donacione, sipas njoftimit. Paratë e mbledhura nga qytetarët zviceranë bënë të mundur financimin e shpejtë të ndihmës urgjente të organizatave partnere zvicerane.

Më 23 nëntor, Solidariteti Zviceran organizoi një ditë kombëtare solidariteti për njerëzit e prekur nga thatësira në Afrikën Lindore me mbështetjen e SSR. Sipas fondacionit, 13.8 milionë franga ishin mbledhur për ndihmë në Somali, Kenia dhe Etiopi deri në fund të vitit. rsi-eb

VOAL- Zyra Federale Armatimeve (armasuisse) i ka dorëzuar dy të parët nga gjashtë dronët e zbulimit ADS 15 dhe materialin e kërkuar për operacionet e fluturimit në Forcën Ajrore Zvicerane, sipas një deklarate të hënën. Dronët e mbetur do të dorëzohen më vonë këtë vit.

Bëhet fjalë për avionë të prodhimit izraelit, për të cilët ishte diskutuar edhe për vonesat e projektit. Pikërisht për shkak të këtyre vonesave, armasuisse vendosi gjoba ndaj prodhuesit Elbit. Më tej, vijon shënimi, “shërbimet suplementare në favor të Zvicrës janë negociuar me Elbit”.

ADS 15 është një sistem zbulimi pa pilot ose pa armë që zëvendëson sistemin e zbulimit me telekomandë 95 të përdorur në ushtri deri në fund të vitit 2019, por përputhet me teknologjinë më të fundit të viteve 1980. Ashtu si në rastin e paraardhësit të tij, përdoruesit janë shërbimet ushtarake dhe civile si shtabet e komandës kantonale, policia dhe agjencitë e shpëtimit ose trupat e rojeve kufitare. rsi-eb

VOAL- Universiteti i Zyrihut krijon një katedra të re për mjekësinë gjinore. Është e para në Zvicër për këtë disiplinë që studion dallimet biologjike dhe socio-kulturore midis burrave dhe grave dhe ndikimin e këtyre faktorëve në gjendjen shëndetësore dhe sëmundjet. Qëllimi është të vendoset theksi tek gratë në kërkimin mjekësor.

Dihet se gratë dhe burrat sëmuren ndryshe dhe reagojnë ndryshe ndaj ilaçeve, thotë profesoresha Catherine Gebhard nga Inselspital në Bernë, e cila ka disa vite që është aktive në këtë fushë, cituar në një shënim nga universiteti sot. “Pavarësisht kësaj, shumica e hulumtimeve sot fokusohen ende te meshkujt.”

Kjo është gjithashtu e dukshme në studimet e kafshëve, të kryera kryesisht në ekzemplarë meshkuj. Rezultati është se grave u kushtohet shumë pak vëmendje. Për shembull, rreziku i një ataku kardiak për t’u diagnostikuar gabimisht është shtatë herë më i lartë për një grua të re sesa për një burrë të së njëjtës moshë.

Katedra e re pritet të plotësohet më së voni deri në fillim të vitit 2024. rsi-eb

Filippo Bianchini dhe Virginia Crivelli, studentë doktorantë në IRB në laboratorin e profesor Davide Robbiani. Në të kuqe, blu dhe jeshile tre nga pikat e ftohta në majën e virusit

Është hapur rruga për zhvillimin e kundërmasave të reja kundër viruseve aktuale dhe të ardhshme të këtij lloji.

 

VOAL- Dy doktorantë të Institutit të Kërkimeve Biomjekësore, IRB, i lidhur me Universitetin e Zvicrës Italiane, kanë bërë një zbulim të rëndësishëm shkencor duke analizuar 10 milionë sekuenca të koronavirusit. Disa pjesë të majës së virusit, d.m.th. molekula që është thelbësore për infektimin e qelizave njerëzore, mbeten të pandryshuara. Në zhargonin teknik quhen pika të ftohta. “Shumica e virusit ndryshon me shpejtësi,” thotë Virginia Crivelli, “por ne zbuluam 15 rajone që nuk ndryshojnë.” Janë analizuar mostra të njerëzve që po shërohen për shkak të Covid-19 dhe në to janë identifikuar antitrupa specifikë për “pikat e ftohta”. “Ato janë antitrupa shumë të rrallë”, shpjegon Filippo Bianchi, “por falë një metode të re ne arritëm t’i identifikonim”.

Çfarë bëjnë këta antitrupa?

Këto antitrupa bllokojnë në thelb infeksionin e qelizave të ekspozuara ndaj virusit, madje edhe ndaj varianteve më të fundit dhe shqetësuese, dhe mbrojnë kundër sëmundjes në modelet paraklinike. Por kjo nuk është e gjitha: “Ka të ngjarë që koronaviruse të rinj të aftë të infektojnë njerëzit do të shfaqen në të ardhmen”, thotë Davide Robbiani, drejtor i IRB dhe koordinator i studimit, “rezultatet tona tregojnë se kundërmasa gjerësisht efektive mund të zhvillohen tashmë kundër kërcënimet aktuale dhe të ardhshme të koronaviruseve”.

Studimi u publikua në revistën Science Immunology, në një kohë shumë të shkurtër se zakonisht, duke pasur parasysh zbulimin e rëndësishëm. Ai u krye në bashkëpunim me kolegë nga Universiteti Stanford, Akademia e Shkencave e Republikës Çeke, Klinika Luganese Moncucco dhe me partnerë ndërkombëtarë të projektit ATAC (Terapia e Antitrupave kundër Koronavirusit) të financuar nga BE. rsi-eb