Njëra prej gazetave më të mëdha të Gjermanisë, Suddeutsche Zeiting, e cila botohet në Munich të Bavarisë, njoftoi lajmin për vdekjen e ish-gazetarit dhe analistit të njohur shqiptaro-amerikan, Luigj (Louis) Zanga — Nderi i Kombit — më 22 Nëntor, 2019.  Luigj Zangën, unë e kisha koleg dhe bashkpuntor, mik dhe shok të dashur, ashtu si shumë të tjerë, gjatë dekadave, me të cilët, për pothuaj një gjysëm shekulli kisha fatin të kem bërë udhë shpesh të vështira, por edhe ditë të mira me ta, gjatë kësaj historie rrugëtimi në mërgim.   Si i tillë, humbjen e Luigj Zangës e ndjejë prekëshëm, ashtu si edhe kolegë të tjerë që e kishin njohur gjatë viteve.

Disa vite më parë, me rastin e dekorimit për arritjet e tij njerëzore dhe profesionale të Luigj Zangës, me titullin “Nderi i Kombit” ish-Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Z. Bujar Nishani në vitin 2015, tha se Luigj Zanga, “Na bën të gjithëve të ndihemi krenarë të jemi bashkatdhetarë të tij”.  Në një artikull që kisha shkruar për ish-kolegun dhe mikun tim, Luigj Zanga, (“Profili i një analisti të shquar shqiptaro-amerikan”), kisha shënuar se gjatë jetës dhe karrierës, njeriu takon ose për fat të mirë ndodh që punon me njerëz, të cilët me sjelljet  dhe cilësitë e tyre njerëzore dhe me aftësitë e tyre profesionale, lënë në ne mbresa të përjetshme dhe të paharrueshme.  Unë kam pas fatin dhe rastet e mira që të kem njohur dhe punuar me disa prej gazetarëve dhe analistëve më të shquar shqiptarë – ndoshta të gjitha kohërave — jo vetëm në mërgim, por edhe më gjerë.  Prej tyre kam mësuar vlera njerëzore, shoqërore dhe profesionale që ata posedonin, mbi të gjitha, ata ishin shembull i ushtrimit të profesionit të gazetarisë dhe të publicistikës. Njëri prej këtyre analistëve, të cilin kam pas fatin jo vetëm ta njihja gjatë pothuaj disa dekadave të fundit, por edhe të punoja me të në Zërin e Amerikës, në fillim të 1970-ave.  Ai ishte Louis (Luigj) Zanga, për të cilin morëm lajmin e hidhur se 10-ditë më parë ndërroi jetë në Munich të Gjermanisë.  Një profesionist tepër modest, njëri prej me të shquarve politologë, komentatorë dhe analistë i problemeve shqiptare, për pothuaj gjysëm shekulli në SHBA dhe në Europë, fillimisht siç thashë kam punuar me të në VOA-n shqip në Washington, ndonëse pjesën më të madhe të veprimtarisë së tij gjatë Luftës së Ftohtë, Zanga e ka zhvilluar pranë Institutit të Kërkimeve të Radios Europa e Lirë, në Munih të Gjermanisë.

Radio Europa e Lirë nuk kishte radio transmetime në gjuhën shqipe gjatë Luftës së Ftohtë, por Louis Zanga mbushte një boshllëk informacioni që ekzistonte në atë kohë në median perëndimore mbi gjendjen në Shqipërinë komuniste dhe në trojet shqiptare, përfshirë edhe gjendjen e vështirë të shqiptarëve të Kosovës që sa vinte e keqësohej gjatë dekadave të fundit të shekullit të kaluar.   Analizat dhe komentet Zanga i shkruante në anglisht ndërkohë që ato përktheheshin dhe përdoreshin edhe për radio-transmetim, por qëllimi kryesor ishte që me anë të tyre të njoftohej bota anglisht-folëse dhe më gjerë se çfarë po ndodhte me fatin e shqiptarëve në Ballkan gjatë sundimit komunist, një periudhe kur të drejtat e njeriut të shqiptarëve shkeleshin më keq se kudo tjetër në botë.

Lou Zanga, me raportet dhe analizat e tija, ishte si një dritare e vogël informacioni, sidomos për botën amerikane dhe europiane, mbi ngjarjet në Shqipërinë e mbyllur dhe të vet-izoluar komuniste.  Analizat e tija përhapeshin dhe ishin si të thuash lexim i detyrueshëm për të gjithë ata që, në atë kohë, merreshin ose që ishin përgjegjës për çështjet shqiptare–jo vetëm ekspertët në qarqet më të larta të qeverisë amerikane në Washington, por edhe në universitetet dhe qendrat e ndryshme akademike të Amerikës që merreshin me studimin e çështjeve të Europës Lindore komuniste, gjatë Luftës së Ftohtë.  Luigj Zanga i përgatiste analizat e tij, bazuar në monitorimin e burimeve të brendshme të lajmeve dhe në informacionin dhe në materialet që mbledhnin agjencitë perëndimore të lajmeve por edhe nga përkthimet e Shërbimit Informativ të Transmetimeve të Huaja (FBIS).

Louis Zanga ishte pjesë e një strukture administrative të Radios Europa e Lirë, përgjegjëse për Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë, ndërkohë që mbulonte edhe subjekte të çështjeve ballkanike.   Zanga kishte filluar të punonte si analist kërkimesh të çështjeve shqiptare në Radion Europa e Lirë në vitin 1961 dhe më vonë ka qenë gjithashtu përgjegjës për mirëmbajtjen e arkivave për Shqipërinë, Kosovën dhe Maqedoninë. Raportet dhe analizat e Luigj Zangës gëzonin një reputacion të lartë gazetaresk dhe akademik, për nga niveli i lartë informativ dhe i paanshëm i artikujve dhe analizave të tija, e që dalloheshin për nga   përpikmëria profetike e tyre, mbështetur në njohjen e thellë që ai kishte mbi Shqipërinë dhe rajonin.

Parashikime të sakta nga një analist i regjur mirë në çështjet shqiptare dhe të Ballkanit, kur njeriu u hedh një shikim pas, ngjarjeve të dekadës së 80-ve dhe më vonë.   Ashtu siç parashikonte Zanga në anlaizat e tija, Shqipëria qe vendi i fundit komunist që hoqi dorë nga qëndrimet e saja staliniste, jo për bindje se duhej të bëheshin ndryshime të sistemit, por vetëm e vetëm se pse komunizmi u shemb në pjesën tjetër të Europës dhe nuk mund të mbijetonte sistemi komunist në Shqipëri, i izoluar nga pjesa tjetër e Evropës.  Gjithashtu në Kosovë, ashtu siç komentonte analisti Zanga, problemi i shqiptarëve atje, jo vetëm që nuk u përmirësua por erdhi duke u keqësuar gjithnjë e më shumë.

Dekorimi i Luigj Zangës me çmimin e lartë të Atdheut, Nderi i Kombit, dëshmon nderimin jo vetëm të Presidencës, por të gjithë atyre që e kanë njohur Luigj Zangën.  Analistët shqiptaro-amerikanë në qeverinë amerikane dhe në botën akademike në SHBA në atë kohë, mund të numëroheshin me gishtat e një dore dhe Louis Zanga zë një vend të merituar ndër më të dalluarit, për analizat dhe komentet e tij mbi çështjet shqiptare dhe ballkanike.  Për arritjet jetësore dhe për punën e tij të gjatë në këtë fushë, Presidenti i Shqipërisë, Bujar Nishani me plot të drejtë i akordoi Luigj Zangës dekoratën “Nderi i Kombit” me këtë motivacion:

“Në vlerësim të veprimtarisë së vyer dhe kontributit të tij të çmuar atdhetar prej gati gjysmë-shekulli në shërbim të përhapjes dhe konsolidimit të vlerave të lirisë dhe demokracisë anembanë botës, veçanërisht në luftën e paepur dhe pa kompromis kundër diktaturës komuniste në Shqipëri”.

Luigj (Louis) Zanga në krah të majtë të Presidentit Nishani me rastin e dekorimit të tij me titullin e lartë, “Nderi i Kombit” nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Shtator, 2015

Në fjalimin e tij me këtë rast, Presidenti Nishani, pasi përmendi shërbimin ushtarak të  Luigj Zangës në luftën e Koresë, me tu këthyer në në Shtetet e Bashkuara, presidenti shqiptar theksoi se ai, “zgjodhi një armë tjetër për të vazhduar përpjekjet në luftën e tij për liri e demokraci – ai mori penën në dorë – arma e preferuar e intelektualit dhe filloi të punonte për Zërin e Amerikës, në atë medium të dashur dhe shpresëdhënës për të gjithë shqiptarët, ç’prej viteve të 1950-ve të shekullit të kaluar”, ka thënë me atë rast Presidenti Nishani.

Media të tilla, si Zëri i Amerikës, BBC-ja, Radio Vatikani dhe Radio Europa e Lirë dhe individët që kanë punuar aty, ka thënë ish Presidenti Nishani, “Kanë pasur një ndikim më të madh se kushdo dhe çdo gjë tjetër në mbajtjen gjallë të vlerave më të dalluara kombëtare, në rivendosjen e demokracisë, të fjalës së lirë dhe të lirisë së shtypit”.  Duke i dorëzuar dekoratën, “Nderi i Kombit”, udhëheqësi shqiptar u shpreh se Louis Zanga nuk harroi kurrë se nga vinte dhe kush ishte –“Një shqiptar i vërtetë, zemra e të cilit rrah me emocion çdoherë që përmendet Shqipëria”, dhe theksoi se z. Zanga “na bën të gjithëve të ndihemi krenarë të jemi bashkatdhetarë të tij”.

Me përpjekjet dhe me përkushtimin e tij personal Luigj (Louis) Zanga e pati fatin të jetonte dhe të ishte (ndryshe nga shumë bashkveprimtarë të kohës së tij), dëshmitar i fitores mbi diktaturën komuniste, në rrugën e gjatë dhe të vështirë të konsolidimit të lirisë dhe të demokracisë së vërtetë në Shqipëri dhe në Kosovë – realizimit të këtyre objektivave madhore — të cilave ai me mend, me penë dhe me profesionalizëm të lartë, ua kushtoi gjithë jetën e tij.

Familjes së ngushtë të Luigj Zangës në Gjermani dhe të tjerëve në Shtetet e Bashkuara dhe kudo tjetër qofshin – në këtë rast pikëllimi e hidhërimi – u paraqes atyre dhe mbarë farefisit ngushëllimet e mia, me ndjenjat më të thella miqësore për humbjen e njeriut të tyre të dashur dhe kolegut dhe mikut tonë të shtrenjt.

Frank Shkreli

Ish-Presidenti i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, Ronald Reagan në kryeqendrën e Zërit të Amerikës në Washington me një fjalim drejtuar botës në mbi 60-gjuhë të ndryshme, 1984

1.Thuhet se në kohën e sundimit të Ban Kulinit, gjegjësisht të Shizmës dhe Inkuizicionit kishtarë (fetarë) ose pseudokulturorë në mesjetë, në Bosnjen e asokohëshme ishte e përhapur edhe sekta ose organizata asketike, transubtancialiste ose përverse dhe mitologjike e “bogomilëve” serbian të cilët predikonin idenë infantile dhe patologjike sipas të së cilës Zoti (Hyji) i ka pasur dy djem: Djalin e madh, Satanin ose Satanellin dhe djalin e vogël-Jezu Krishtin, të cilët gjithënjë sipas “bogomilëve” serbian, e kanë vrarë dhe luftuar njëri tjetrin. Duke e nënkuptuar këtu luftën ose konfliktin e vazhdueshëm në mes Djallit (Satanit) dhe Jezu Krishtit, gjegjësisht, në mes të së mirës dhe të së keqës.

2. Në kohën e “profetit Rugova” ose “Shën Gjon Pagëzuesit” të “bërjes së shtetit” me lutje, dua, tespih, urata, sehire ose hajmelia të ndryshme shamanike, nomade, beduine ose misticisto-agnosticiste dhe “apostujve të parë” të LDK-s, atëbotë ndër shtresat ose kategoritë më të prapambetura (primitive) fetare, politike, partiake dhe të tjera të popullit ose shoqërisë kosovare, përhapej dhe propagandohej ideja reaksionare, antishkencore, paradoksale dhe anakronike sipas të së cilës: “falë profecisë gandiste ose pacifiste të Ibrahim Rugovës dhe LDK-s, liria (çlirimi), shteti dhe pavarësia e Kosovës, do zbrisnin ose pikonin nga qielli i natës së gjatë të robërisë dhe tiranisë serbe, ku kishin “banuar” ose dimëruar për aq shumë kohë!”
Kush nuk i zbatonte ose respektonte “platformen” ose “formulat profetike” të Ibrahim Rugovës dhe LDK-s, nga ana e “kishès ose xhamisè politike” tè Rugovès dhe LDK-s, si dhe xhemati ose famullisè sè tyre primitive, paranormale, parapolitike, patriarkale ose politiko-klerikaliste-nda tyre shpallej dhe miratohej shizma (skizmatizimi), mallkimi, inkuizicioni ose pushkatimet e njohura morale, intelektuale, profesionale, shpirtërore, familjare, farefisnore etj. Përmes “QIK-ut” të Ibrahim Rugovës dhe LDK-s dhe UDB-s së Millosheviçit, Rankoviçit dhe Serbisë, shpallëshin “poternicat” ose “listat e zeza” ndaj kundërshtarëve të Ibrahim Rugovës dhe LDK-s ose “shtetit” dhe pushtetit(regjimit) të tyre paralel me SPS-in e Millosheviçit.

3. Në ketë kontekst të suspektshëm dhe dubiozë, Rugova (LDK) sè bashku me xhematin ose famullinè e tyre paranormale ose parapolitike, nuk çlirohëshin (lirohëshin), shkurorëzohëshin dhe nuk pavarësohëshin kurrë nga frika, paranoja ose paragjykimet e ndryshme infantile dhe patologjike ndaj kundërshtarëve të tyre politik etj. Gjegjësisht, nga frika ose “logjika” dhe “filozofia” e robërve dhe skllëvërve të
përhershëm të Serbisë. Sidomos nga çështjet objektive dhe subjektive tè frikès latente ose permanente ndaj “fuqisè ushtarake dhe policore” tè Serbise.

4. Në të kundërten, Ibrahim Rugova dhe të të ashtuquajturit liderët ose politikanët e ndryshëm ditorë ose periodikë ne Kosovë, asokohe e kishin një përceptim dhe konceptim publik dhe politiik tepër të verbër, të vrazhë, rixhid, borgjez, reaksionar, paradoksal dhe anakronik, kur i shihnin dhe kundronin njeriun, popullin (kombin), shtetin, pushtetin, politikën, diplomacinë dhe vlerat tjera, si një fakt ose realitet natyrorë ose ordinar. Gjegjësisht, si diçka të palevizshme (statike), natyrore ose ordinare. Kjo për faktin se” edukata, kultura dhe emancipimi” së bashku me “artin e njohur politik ose diplomatik” tè Rugovès dhe LDK-s, si dhe vlerat e njohura hyjnore ose universale të jetës së njeriut, i bindeshin dhe nënshtroheshin të njëjtit ligj: ligjit të shndërrimit, nënshtrimit, konvertimit, mohimit, tjetërsimit etj. Mbase, ligjit të konfirmimit me vetvetën si dhe me gjithëçka tjetër brenda dhe jashtë saj. Në këtë rast, çdo gjë ose gjithëçka, sikur i zhvatëj dhe nënshtrohej diktatit, tutelës ose monopolit të njohur social, ekonomik, politik, ushtarak (luftarak), industrial dhe propagandistik të ‘politokracisë’ dhe klerit të lartë” tè kishave ose manastireve serbe dhe xhamive ose kishave shqiptare ose kosovare. Mark Sopi, do i thoshte dikur programit serb tè “Deutsche Wlles”: “Allbanska katoliçka crkva na Kosovu, ima odliçne i srdaçne odnose sa sestriçnkm srbijanskom pravosllavnom crkvom, i dobre odnose sa albanskom muslimanskon tajednicim”! ( “Kisha katolike shqiptare nè Kosovè, sipas Imzot Mark Sopit dhe bashkmendimtarève tè tij, ka marèdhènie tè shkèlqyera dhe tè pèrzemèrta me kishèn simotèr pravosllave serbe dge marèdhènie tè mira me bashkèsinè muslimane shqiptare”!) . Duke i bërë të pamundura ose inekzistente skemat ose formulat dialektive dhe evolutivo-empirike të dialogut, korrespondencës ose komunikimit real dhe të barabartë në mes elites kosovare dhe “pushtetit” ose “borgjezisë sè lartè politike” tè Rugovès (LDK-s) dhe SPS-it tè Millosheviçit. Në ketë prizëm, ngritja, hartimi ose formulimi i një teorie evolutive dhe dialektike të edukatës dhe kulturës së lartë shtetrore, nacionale ose politike të pandarë ose të pashkëputur prej jetës shpirtërore ose materiale, si dhe nevojave ose kërkesave të njohura njerëzore ose qytetare, të dukej i pamundur, absurd ose abstrakt. Në këtë rafsh, filloi edhe skizmatizimi (shizma), inkuizicioni dhe demonizimi (satanizimi) i luftëtarëve dhe udhëheqësve të lartë të UÇK-s nga ana e Rugovës (LDK-s) dhe Serbisë përmes “Draftit” të Christopher Hillit si dhe shumë “draftëve” pamfletëve dhe komplotëve tjera ndaj UÇK-s.

4. Motivi, vullneti dhe guximi për të jetuar i lirë, i pavarur, sovran, integral dhe autonom në një botë të sunduar ose dominuar nga “dishepujt” ose “apostujtë” e ndryshëm të ‘mbretërisë së të keqës’, sipas Arthur Schopenahauerit, janë faktorët, indikatorët ose prediakatorët kryesorë që e mbushin, plotësojnë dhe dominojnë jetën e njerëzve të ditur, të guximshëm dhe liberatorë. Përderisa, frika, dyshimi dhe pesimizmi i përgjithshëm total ose absolut, si pezhorative ose një “alternativë solomonike” -ndaj nënshtrimit dhe robërisë së stisur ose kamufluar si liri, patjetër çojnë në konkluzionin ose përfundimin e njohur sipas të të cilit: “të lirët, të diturit, të mençurit, të urtët, të pavarurit ose njerëzit sovran, patriot dhe ekselent, e kanë idealin e jetës, çlirimit (lirisè) dhe përparimit të gjithëmbarëshem individual dhe kolektivë, ndërsa, të paditurit, të robëruarit, horrat dhe maskarënjtë e ndryshëm, e kanë “motivin” dhe”idealin” e vdekjes, nënshtrimit (skllavërimit) dhe shkatërrmit. (Realiteti kosovar sipas “modelit” rugovian ose hamletiano-makiavelist.)

5. U mor vesh se me kalimin e vitëve ose me “ndërrimin e epokave”, njerëzit ose politikanët e ndryshëm ditorë ose periodikë, i tradhtojnë idhujt, miqtë, aleatët, liderët, partitë politike, idealet, ideologjitë politike ose ushtarake, konceptët e tyre, idealet ose vizionet e ndryshme shtetrore, nacionale, politike, diplomatike dhe të tjera, më një “epokë tjetër” më të re ose më aktuale, ashtu siç e tradhton një burrë gruan e tij për një grua tjetër më të bukur dhe më të re ose anasjelltas. Sidomos në Kosovë, ku liderët e ndryshëm institucional ose funksional, shpeshherë janë të detyruar t´i ndryshojnë përditë fjalët, bindjet, mendimet, premtimet, konceptët, ideologjitë, idealet ose vizionet e tyre si shtetrore, nacionale, politike, ushtarake (luftarake), historike, patriotike dhe të tjera si ushtaret corapet ose laviret breket si Ramush Haradinaj, Hashim Thaçi, Fatmir Limaj etj., qè u detyruan t’i lepijnè ata ose ato qè i kishin pshurrur ose pshtyrè dikur. Pse kjo? Sepse, çdo politikan ose diplomat, sipas H. Bergsonit, mendon ose reagon ndaj një politikani ose diplomati tjetër në kuptimin e asaj se liri, drejtëësi dhe barazi absolute nuk ka, por vetëm liri, drejtësi dhe barazi relative ose selektive. Kjo për faktin se i forti (i fuqishmi) i pushtetshmi, i pasuri dhe i stisuri ose sajuari, në shtetët ose “shoqëritë e larta” postkomuniste, neoliberaliste ose anarkoliberaliste si Kosova, gjithëmonë kanë të drejtë. Edhe “politikanet” ose “diplomatët” e poshtër, nebuloz, skizofren, mizantrop, filister, paranoid, demagog dhe hipokrit.

6. Në dukje te parë, kjo është pra filozofia e mbjelljes së optimizmit të antropomorforizuar në iluzion ose hedonizem, ku qielli me yje, është lebroz.
Kjo sidomos atëherë kur natyra ‘tretët’ ose shkrihet në mendjen dhe shpirtin e njeriut, objekti në subjekt dhe kështu me radhë…Kur natyra identifikohet me ‘procesin praktik dhe teorik të dëshirave, orekseve dhe kërkesave të përbashkëta, të kënaqësive dhe dhembjeve’ të ndryshme objektive dhe subjektive etj.
Në këtë ‘ritual’ ose ‘celebrimë të përbashkët’ të mendjes (koshiencës), shpirtit dhe nytyrës, është logjika ose koshienca e lartë njerëzore ajo që na flet ose udhërrefen vazhdimisht mbi “vullneti për të jetuar” (wille zum leben). Kështu që “fenomenët” e ndryshme natyrore dhe mbinatyrore, interferojnë dhe integrohen në vullnetin për të jetuar, që është thelbi i jetës dhe botës sonë.

7. Për Immanuel Kantin, vullneti për të jetuar, që në krye të herës është i njohur dhe identifikuar në vetëdijen (koshiencën) dhe ndërgjegjen tonë. Gjithashtu besohej (besohet edhe sot) se ligji i shkakësisë që i rregullon fenomenet e ndryshme natyrore dhe mbinatyrore dhe parimi i arsyes që i shpjegon dhe pranon ato, ishin (janë) ligje të përhershme dhe absolute. Respektivisht, “veritates aeternae” (të vërtetat e përjetshme).Për më tepër ndërkaq, vullneti për të jetuar dhe sundur pa meritat ose aftèsitè paraprake shkencore, intelektuale, profesionale, mentale (psikologjike) etj., na vë në gjumë dhe kur jemi zgjuar, dhe na vë në levizje edhe kur jemi të fjetur ose në gjumë. Ndryshe nga kjo, ndarja dhe thellimi i dy sferave të njohura filozofike, sferës racionale, të kufizuar nga parimi i arsyes, dhe asaj iracionale, të pakufizuar nga vullnetit për të jetuar, sunduar ose dominuar, shënon mbizotërimin e qartë të së dytës mbi të parën. Sidomos atëherë kur vullneti bëhet fiksion abstrakt dhe pavetèdije.

            Nëse Emmanuel Macron-i shpresonte të vinte në dukje mangësitë e NATO-s duke shpallur “vdekjen cerebrale”, festa e ditlindjes së Aleancës që hapet sot në Londër do t’i sjellë një zgjim të hidhur. Të frikësuar nga tepria dialektike e kryetarit të Elizeut, të gjithë aleatët, duke filluar nga Gjermania, do të ndjehen të detyruar të festojnë në brigjet e Tamizit gjëndjen tejet të shëndoshë të Paktit Atllantik shtatëdhjetëvjeçar, me rezultatin që të shtyjnë edhe një herë nën qylym pikërisht ato mangësi  që Macron-i donte të nënvizonte. Madje dhe vetë Donald Trump-i, që vazhdon t’a ketë inatin me evropianët,  “sepse i bëjnë t’i paguajnë SHBA çmimin e sigurisë së tyre”, do të ketë vendosur të ulë tonin e të mos përsërisë shfaqjen traumatike të korrikut 2018. Buri dhe valëvitje flamurësh atëherë? Po të jetë ashtu Makroni do të ketë përse të kafshojë buzët për bumerangun diplomatik të shkaktuar nga hopi i tij përpara. Sepse, në të vërtetë NATO-ja, mbas atij prilli të 1949, të shënuar ende nga lufta e Dytë botërore, sot përshkon vërtetë krizën e saj të njimendësisë, e zhytur siç është në një çrregullim të përgjithshëm që nuk kursen marrëdhëniet ndëratllantike dhe kërcënon vetë konceptin e Perëndimit. Mosmarrëveshjet mes Amerikës dhe shumicës së madhe të Shteteve evropiane janë shumfishuar në tre vitet e fundit, mbas ardhjes së Trump-it në Shtëpinë e Bardhë: mbrojtja e mjedisit, taksat e rregullat tregtare, çarmatimi bërthamor, Lindja e Mesme dhe Irani, rrugëdaljet nga Brexit, shumanshmëria janë vetëm shëmbujt më të spikatur.

Në Washington presidenza Trump ka sjellë përmbi mburojat ideologjinë e America First, pak të pajtueshme me një aleancë të madhe që duhet të jetë ndërmjet të barabartësh, së paku në teori. N’Evropë pasojat, ende të gjalla, të krizës ekonomike të 2008 – 2009, rëniet e një globalizimi të paqeverisur që në Vendet e zhvilluara ka ndihmuar perëndimin e shtresave mesatare dhe paqëndrueshmëria politike e shkaktuar nga populizmat dhe sovranizmat, kanë hapur një fazë “kalese” që nuk dihet se ku do të çojë. Nuk mjafton. Kjo Evropë e zbehtë, megjithë NATO-n, në botën e re ndjehet e pasigurtë. Ndruhet se mbetet e zgërlaqur nga shemëria teknologjike e tregtare ndërmjet SHBA e Kinës, i trëmbet fuqisë ushtarake të Rusisë, sheh një ngjajshmëri synimesh mes Trump-it dhe Putin-it, të dëshiruar të dy që të kenë të bëjnë me Shtete të veçanta evrpoiane të palidhur ndërmjet tyre, e kështu projekton një mbrojtje evropiane së cilës herë herë i mungon realizmi, por ngutshmëria e së cilës bën ballë së paku në pjesën perëndimore të Bashkimit. Metodave të pazakonta dhe bejlegëve të Trump-it bregu evropian i përgjigjet me frikëra dhe pështjellime.

Pikërisht për këtë hapi i parë për t’i dhënë një hov të ri NATO-s, përtej datëlindjeve dhe humoreve të Trump-it dhe Macron-it, kalon nga një vetëdijesim sqarues në secilin nga dy brigjet e Atllantikut. Mbrojtja evropiane është e nevojshme, meriton financime të jashtzakonshme dhe duhet të synojë në bashkëpunime të përforcuara ndërmjet atyre që janë të interesuar. Por nuk mund të zëvendësojë në t’ardhmen e parashikueshme çadrën bërthamore të SHBA. Bëhet fjalë, më mirë për të krijuar një “shtyllë evropiane” në NATO, t’aftë të veprojë në mënyrë autonome, kur të jetë e nevojshme. Paralelisht evropianët duhet të shtojnë harxhimet për NATO-n në tërësinë e saj (Italia është në një vendosje të keqe me 1,2 % të PPI përballë 2 % të premtuar nga të gjithë brënda 2024, por Trump-i  parapëlqen të përballet me Gjermaninë, pak më e zonja se ne). N’anën tjetër Amerika  duhet të njohë , sepse dhe ajo ka një çmim, se nga Evropa i vjen një thellësi strategjike, të cilën nuk mund të mos e pranojë nëse dëshëron të vazhdojë të jetë një fuqi e madhe. NATO bën mirë të zgjedhë një vijë përballimi të Kinës dhe dëshirave të saj gjeopolitike, por kjo vijë duhet të jetë e pranueshme për të gjithë Aleancën, pa diktat. Është e përshtatëshme, si shtesë në përparimet në temën e sigurisë kibernetike, të lajmërohet se hapësira do të jetë terren përballimesh. Por nuk është e pranueshme (dhe këtu Macron-i ka përsosmërisht arsye) që SHBA të tërheqin ushtrinë e tyre nga kufiri turko – sirian e që Turqia të fillojë një mësymje kundër – kurde në Siri pa u lajmëruar e këshilluar aleatët e tjerë atllantikë në kohë.

Pikërisht këtu, me Turqinë që kërkon miratimin e NATO-s për veprimet e saj në Siri, e që në teori nesër mund të vetëquhet e sulmuar nga Damasku, mbin nga ortodoksia e përgjithëshme më i mprehti i problemeve që rrezikojnë t’ardhmen e Aleancës: kriza e pashprehur e besimit mbi zbatimin e nenit 5 të Paktit Atllantik, që parashikon një kundërveprim t’armatosur të të gjithëve nëse një aleat i vetëm sulmohet. Në 1939 NATO nuk ishte, por demokracitë perëndimore vendosën “të vdisnin për Gdanskun”. Sot është neni 5 të cilin edhe Trump-i e ka ripohuar mbas ndonjë luhatjeje. Por a do të jemi gati, Amerika do të jetë me të vërtetë gati të vdesë për Talinin, Vilniusin, Rigën apo Varshavën, duke shpërthyer një luftë të përgjithëshme kundër Rusisë (për të qëndruar në tekstin në të cilin ushtrohet NATO-ja)? Parlamentet e tanishme, opinionet publike, qeveritë perëndimore a do të ndiqnin tashmë të largëtin shëmbull të Gdanskut?

Nuk është e rastit që Vende si Polonia kanë dashur dhe arritur të kenë praninë e forcave të NATO-s në territorin e tyre: në rastin e një sulmi rus SHBA do të ishin të detyruara të mbronin djemtë e vet që, me praninë e tyre, krijojnë një efekt frikësues. Askush nuk do t’a pranojë, por ngulmimet polake tregojnë se sot vendimtari neni 5 nuk është shumë i besueshëm.

Helmi që minon NATO-n është i gjithi këtu: është dyshimi. Por dyshimi mund të mundojë edhe një agresor të mundshëm e t’i këshillojë maturi. Për këtë arsye Aleanca e pandehur në “vdekje cerebrale” duhet të përmirësohet, por mbetet e domosdoshme. Për amerikanët dhe për ne evropianët, në pritje të “shtyllës” sonë.

“Corriere della Sera”, 2 dhjetor 2019        E përktheu Eugjen Merlika

Ja dhe lajmi i papritur, i çuditshëm, por edhe shqetësues.  Zëri i Amerikës në gjuhën shqipe njoftoi se Agron Tufa, tani ish-Drejtori i Institutit për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri ka kërkuar azil politik në një vend të Europës.  “Azil politik”, është ky një term që nuk e kam dëgjuar për pothuaj 30-vjet tani, ç’prej mbarimit të Luftës së Ftohtë.  Por, kur flitet për Shiqpërinë post-komuniste, asgjë nuk është dhe nuk duhet të na çudit –madje as të kërkuarit e azilit politik në vendet perëndimore nga shtetasit shqiptar, si dikurë në kohën e komunizmit, megjithëse është një rast tepër shqetësues.  Heshtja e autoriteteve ndaj faktit se Agron Tufa largohet nga vendi për të kërkuar azil politik në Evropë, i kërcënuar me jetë, është diçka që duhet të shqetësojë të gjithë ata që ia duan të mirën Shqipërisë.

Për më tepër në këtë rast nuk kemi të bejmë me një shtetas të thjesht shqiptar, jo.  Është fjala për një zyrtar të lartë të shtetit shqiptar, i cili deri dje kryesonte Institutin për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri.  Agron Tufa i tha “Zërit të Amerikës, se kërkoi azil politik në një vend të Europës, “Për shkak të kërcënimeve të shumta ndaj tij për shkak të detyrës”

Me anë të një letre të cilën mund ta lexoni më poshtë, dërguar Kryetarit të Bordit të Institutit të lartëpërmendur, Uran Butka dhe përcjellë për dijeni edhe Presidentit të Republikës, Kryetarit të Kuvendit të Shqipërisë dhe Prokurores së Përgjithshme, Z. Tufa ka paraqitur dorëheqjen e tij si Drejtor i Institutit për Studimin e Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit në Shqipëri, një detyrë kjo që ai e mbante ç’prej vitit 2010.   Që të jemi të qartë, duhet theksuar se Agron Tufa nuk ishte kryetar i ndonjë do si do organizate jo-qeveritare ose të ndonjë grumbullimi të ish-përndjekurish të regjimit komunist që politika dhe shoqëria shqiptare i injoron dhe i anashkalon, jo.  Ai ishte Drejtor i një enti shtetëror, i themeluar, i sanksionuar dhe financuar nga vet qeveria dhe shteti shqiptar, me akt të Kuvendit të Shqipërisë.  Ai dhe familja e tij janë kërcënuar në kapacitetin e detyrës që ai ka mbajtur në një detyrë shtetërore.

Të rifreskojmë kujtesën se sipas legjislacionit shqiqptar, “Misioni dhe qëllimi i punës së Institutit të Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit është grumbullimi, studimi, analizimi, evidentimi i fakteve dhe informimi i publikut në lidhje me periudhën komuniste në Shqipëri (1944-1991), në të gjitha aspektet e tij”.   Sipas nenit 5, të Ligjit Nr. 10 242, datë 25.2.2010, Instituti, ndër të tjera: “Studion dhe vlerëson objektivisht periudhën e regjimit komunist; analizon, studion dhe dokumenton krimet e kryera nga organet e diktaturës komuniste, si dhe pasojat gjatë dhe pas periudhës së komunizmit….”  Misioni i Institutit që drejtonte Agron Tufa ishte dhe është i qartë dhe i sanksionuar me ligj.  Sipas shumë vërejtësve, Agron Tufa e kryente detyrën e tij me përgjegjësi ndaj ligjit, me përpikëmëri morale dhe me ndershmëri akademike.   Atëherë ku qendron problemi me punën e bërë nga Z.Tufa dhe pse ai dhe familja e tij u kërcënuan me jetë nga individë të njohur ose të panjohur, disa në nivele të larta të pushtetit socialist.

Problemi është se një ndër pikat e misionit të Institutit Studimeve të Krimeve dhe Pasojave të Komunizmit është se këtij enti i kërkohet me ligj që të, “Evidentojë personat, që kanë qenë pjesë e organeve apo autoriteteve vendimmarrëse, përgjegjëse për propagandën komuniste, për aktet administrative dhe vendimet, të cilat kanë çuar, në mënyrë të drejtpërdrejtë a të tërthortë, në veprime represioni, në jetën shoqërore dhe kulturore, përfshirë luftën e klasave, kolektivizimin, luftën kundër fesë, izolimin nga Perëndimi, pamundësinë për t’u informuar dhe censurën në art, kulturë e shkencë, si dhe kufizimin e furnizimit me ushqime, përmes tallonave të ushqimit”.  Dhe për të gjitha këto të “vëjë në dijeni publikun për krimet dhe rrjedhojat e tjera të luftës së klasave”, pikërisht nga personat që dikur ishin pjesë e organeve shtetërore në regjimin komunist — që mund të kenë kryer edhe krime kundër njerëzimit — e të cilët vazhdojnë edhe sot të mbajnë poste të larta në shtet dhe në qeverinë e qashtuquajtur “demokratike” të Republikës së Shqipërisë, madje edhe 30 vjet pas asaj që mendonim se ishte një “shembje” njëherë e mirë e komunizmit.

Agron Tufa thotë në letrën e dorëheqjes nga detyra e tij, se si përfundim i kërcënimeve kundër tij dhe familjes, ai sidomos këtë vit, “ishte vënë përballë falangave më të egra të enverizmit, të veshur me pushtet të lartë politik, ekonomik e administrativ”.  Tufa shprehet se përball kërcënimeve të vazhdueshme dhe“Pa asnjë garanci mbrojtjeje, me një drejtësi që nuk reagon, mua i nderuar kryetar nuk më mbeti rrugë tjetër”, është shprehur Tufa në letrën drejtuar Kryetarit të Bordit të Institutit, Z. Uran Butka.  Mjafton të përmendet fakti se media të ndryshme kanë ndjekur, për pothuaj një vit tani, debatin e ashpër publik me ish Kryetarin e Komisionit të Sigurisë, deputetin e Partisë Socialiste, Spartak Braho, për të cilin thuhet se ka patur detyra të larta edhe në regjimin komunist të Enver Hoxhës dhe që vazhdon gjithnjë të ushtrojë influencë në Partinë Socialiste, pasardhëse e Partisë Komuniste/Partisë së Punës si dhe në Kuvendin aktual të Shqipërisë, i dominuar nga kjo parti.

Unë nuk jam në dijeni të ndonjë krimi nga Agron Tufa.  Kjo duhet të jetë puna e Prokurorisë dhe e enteve të tjera të drejtësisë, ashtu siç janë, fatrkeqsisht dhe jo e ndonjë “aparatçiku” komunist.  Por ajo që dihet është se ai nuk ka asnjë mbështetje nga askush.

Pa asnjë garanci mbrojtjeje nga autoritetet shqiptare, Agron Tufa detyrohet të kërkojë azil politik në Evropë për veten dhe familjen e tij.  E kush duhet ta mbrojë, në parim, Z. Agron Tufën dhe familjen e tij përball kërcënimeve serioze për jetë?  Ku është Kryeministri?  Ku është Ministri i Mbrendshëm.  Po ku është Prokuroria?  Po opozitën, çfarë e dallon nga pozita përsa i përket kërcënimeve ndaj Z. Tufa dhe familjes së tij.   Ndanë opozita të njëjtat vlera me pozitën në lidhje me këtë rast???   Në një vend normal, këta dhe zyrtarë të tjerë të lartë në pushtet do jepnin menjëherë dorëheqjen para një rasti të tillë mosveprimi e heshtjeje.  Po ku është Kuvendi i Shqipërisë, i cili miratoi ligjin në bazë të cilit veproi Z. Tufa???  Z. President?

 Askush nuk reagon!  Shteti heshtë, qeveria heshtë opozita heshtë, mediat e mëdha heshtin, organizatat jo qeveritare heshtin.   Po Komiteti Shqiptar i Helsinkit ka gjë të thotë për të drejtat e njeriut për Z. Agron Tufën?  Po mbrojtësit e fjalës së lirë në Shqipëri, ku janë, pse nuk flasin?   Po ndërkombëtarët ku janë, të cilët nuk lënë gjë pa reaguar në Shqipëri?  Ku jeni përfaqsues të Perenëndimit demokratik në Tiranë që nuk reagoni????   Po Diaspora, sidomos ajo në Amerikë, ku është, pse nuk flet, si individ, si organizata, a po në terësi???  Ku janë akademikët shqiptarë, anë e mbanë trojeve?  Një papërgjegjësi e tmershme morale e kombëtare, jo vetëm në nivelin politik por edhe mbarë shoqëror, kombëtar dhe ndërkombëtar!  Të gjithë heshtin përball kërcënimeve me jetë nga elementë të krimit ndaj shtetasve të vet, ndaj një akademiku dhe një zyrtari të lartë të një enti shtetëror e familjes së tij – me ndonjë përjashtim të vogël, aty këtu!

Bravo Gentiana Sula dhe Jonila Godole!   Znj. Gentiana Sula, Shefe e Autoritetit për Informim mbi Dokumentet e ish-Sigurimit të Shtetit shprehu keqardhjen e saj për largimin e Agron Tufës nga atdheu për të kërkuar azil politik në Evropë përballë kërcënimeve për jetën e tij dhe të familjes sës tij, ndërkohë që shprehu shqetësimin e saj për mosveprimin e ligjeve dhe të organeve të shtetit, në këtë rast.  “Kam ndjekur me shqetësim sulmet publike ndaj tij, duke shpresuar që këto do të trajtoheshin nga organet kompetente, dhe eventualisht do të ndaleshin.  Që një zyrtar i lartë shtetëror ndërmerr një hap të tillë, tregon se institucionet që duhet ta mbrojnë, ligjet tona, nuk kanë vepruar.”, ka shkruar Znj. Gentiana Sula në faqen e saj të internetit.   Edhe anëtarja e Bordit të të Përndjekurve Politikë, Znj. Jonila Godole ka komentuar rastin e Agron Tufës, si një zë kritik ndaj qeverisjes aktuale që u detyrua të largohej, duke shtuar se “Fatkeqsisht, Shqipëria i është rikthyer, sërish trashëgimisë të kalbur komuniste, që katandisi Shqipërinë sërish në një vend mono-partiak”.

Në mungesë të reagimeve të autoriteteve shqiptare dhe të organizatave jo-qveritare në Shqipëri përball kërcënimeve ndaj jetës së Agron Tufës dhe familjes së tij, reagoi Platforma Evropiane e Kujtesës dhe e Ndërgjegjës (PEMC), duke shprehur shqetësimin e kësaj organizate evropiane ndaj trajtimit të Agron Tufës:  “PEMC mësoi me shqetësim të madh për kërcënimet që i janë drejtuar Z. Agron Tufa, drejtor i Institutit të Studimeve për Krimet dhe Pasojat e Komunizmit.  Platforma u bën thirrje autoriteteve përkatëse të garantojnë sigurinë e tij dhe të sigurojnë punën e Institutit dhe përfaqësuesve të tij”, thuhet në Deklaratën e Paltformës Europiane të Kujtesës dhe Ndërgjegjës(PEMC).

Po, në mungesë të mbrojtjes nga autoritetet shqiptare dhe përball kërcënimeve të reja, madje edhe pas largimit të tij nga Shqipëria, kush do e garantojë sigurinë e Agron Tufës dhe të familjes së tij, qoftë në Shqipëri, qoftë në Evropë ku po kërkon azil politik?  Është shumë vështirë të shihet, nën këto rrethana, se kush do t’i dalë në mbështetje për t’i garantuar sigurinë Z. Agron Tufa dhe familjes së tij.

Frank Shkreli

Më poshtë mund të lexoni letrën e plotë të skanuar të Agron Tufës drejtuar Kryetarit të Bordit të ISKK, me dijeni për Presidentin e Republikës së Shqipërisë, Z. Ilir Meta, Z. Gramoz Ruçi, Kryetar i Kuvendit të Republikës së Shqipërisë dhe Znj. Arta Marku, Prokurore e Përgjithshme e Republikës së Shqipërisë.

Filozofi dhe dijetari i shquar romak, Seneka, thuhet se ka lindur në Kordobë (Cordoba) të Spanjës ku thonë se ka asfaltë, mermer, banjo, pishina, poçe, drita, shandane, llambadare, univerzitet të lashtë, amfiteatro, katedra, libra, librari ose bibloteka të shumëta. Nè Kordobè, thuhet se njè kohè ka jetuar dhe kriuar edhe Pikasoja.
Ndërkaq,”gjeniu i politikës së madhe” dhe “diplomacisë”kosovare, Bejgjet Pacolli, lindi në Marec, ku ka kije (kishka), mzetër, tareq, viça, kuaj, mushka, gomar dhe plot bagëti tjera në ato “lugje të verdha” me plot bari e kullosë. “Presidenti historik” i Ramush Haradinajt dhe LDK-s, Ibrahim Rugova lindi nè Cèrcè ose Rugovè ku me tepèr ka kèpurdha, sugjuk turku, mazè t’zime ose dele e dhi se sa ditè me diell. Ramush “legjendari” lindi nè Glloxhan, ku lopa ethèt nè mbremje, ndèrsa nè mengjes e bèn vicin! Hashim Thaçi thuhet se lindi nè vaktin (kohèn) e dudave, rrushit ose pocèrkave qè i l’shojnè rrènjet mbi lisa.
Përderisa, Burat Buzhala, Halil Matoshi, Muhamet Mavraj, Blerim Shala dhe “evlia” të tjerë të “kulturës, gazetarisë, politikës dhe diplomaisë” kosovare, kanë lindur në Çupeç ose Poterç të Klinës, Gjylekare ose Muçivërcë të Gjilait, Rashiq ose Jabllanicè të Pejës, Gramacel ose Voksh të Deçanit ose dikund tjetër ku të marrët, budallenjtë, horrat e ndryshëm ose maskarënjët, nuk mbillën, por mbijnë ose “lulëzojnë” vet! “Budalle i peçurke se ne sade, nego samo nicu”! (Proverbë malazeze)
Theofor Adorno, themeluese i filozofisë kritike në vitet e 30-ta dhe bashkautor me Max Horkheimerin i njërit prej shkrimëve më influencues dhe eksploruese të lëvizjeve sociale ose spciopolitike dhe sociofilozofike në kontekstin global ose universal gjattë vitit 1968 me titull” Dialektik der Aufklarung” si dhe i shumë shkrimëve ose veprave tjera në fushën e filozofisë, sociologjisë etj.:Njihet botërisht si një ndër mendjet më të ndritura ose gjeniale të mozaikut ose panoramës së gjithëmbarëshme intelektuale dhe kulturore të Europës ose tërë globit tonë tokësorë.
Theodor Adorno më tepër është i njohur dhe i shquar në fushën e filozofisë dhe sociologjisë sociale dhe asaj societale, ku kontributi i tij në teorinë kritike të shoqërisë së gjërë njerëzore ose qytetare, mbërthen një shumëllojshmëri ose gamë dhe spektër të gjërë referencash, preferencash, interferencash, ndikimësh ose influencash të ndryshme. Kjo duke filluar që nga neomarksizmi perëndimor ortodoks dhe heterodoks dhe fenomenologjia e Husserl-it, për të arritur tek interferenca dhe influenca kontradiktore të psikonalizës së njohur frojdiane, adleriane, jungiane etj.
Ndërkohë që Adorno ishte edhe eksplorues, florues dhe një kultivues i zelshëm dhe tepër akribik i filozofisë së artit, estetikës dhe sociologjisë shoqërore ose sociale dhe asaj borxheze ose makroborxheze. ‘Opus magnum’ i fundit i tij qe një shkrim i papërfunduar me titull “Teoria estetike” me 1969.
Edukata, kultura, morali, karakteri, disiplina, akribiteti, luciditeti, subtiliteti dhe testamenti i tij intelektual dhe metaestetik, burojnë nga edukimi familjar operistik ose pianiistik i marrë që në fëmijëri nga mësimet ose leksionet e njohura që i mori në vitet 20-ta nga pedagogu dhe kompozitori të shquar austriak, Alban Berg, ndjekës i shkollës së famshme vijeneze të udhëhequr nga filozofia e muzikës atonale dhe serializmi i njohur orkestral ose simfoniko-operistik i Arnold Schönbergut etj.
Në këtë frymë Adornoja gjeti mënyrën për t’ia bashkëngjitur kërkimit social edhe parimet dhe premisat e njohura shkencore, inteletuale, profesionale, krijuese ose artistike.
Në këtë rrafsh gjithashtu duhet të kemi parasysh aspektin “marksist” të kërkimeve sociologjike ose sociofilozofike të Adornos. Nga Marksi ai mori shumë koncepte ose definicione determinante ose paradigmatike si atë të fetishizmit, tjetërsimit, interferimit dhe reifikimit (verdingliechung) etj. Por, Adornoja nuk ishte një marksist i tipit ose formatit ortodoks: kundërshtar i çdo forme të totalitarizmi, apo të socializmit real dhe kapitalizmit shtetëror perëndimor, të cilët i bashkon karakteri i “një bote të administruar” nga “mbinjerèzit” ose “supermenèt” e ndryshem politik, ushtarak, industrial ose ekonomik, ku objekti individual reduktohet në subjekt, apo një qenie “mono-dimensionale”
Për t´u shërbyer me shprehjen ose formulën e famshme të Herbert Marcuses: Adorno shihte një potencial liberal ose liberator në shumë koncepte dhe paradigma marksiste ose klasore dhe sindikaliste. Ishtë një tentativë e qartë për t´i ilustruar ose saqruar marëdhëniet dhe raportet e ndryshme që qëndronin në mes artit, kulturës, shkencës, teknikës, ideologjisë dhe klasave të ndryshme sociale ose politike.
Behgjet Pacolli, Halil Matoshi, Beqè Cufaj, Blerim Shala, Berat Muzhala, Muhamet Mavraj ose Muharrem Nitaj, na flasin (pordhin) ose “mèsojnè” mbi “popullin (narodin) e ri kosovar” si kauzalitet ose ideologji tè lartè shtetrore ose nacionale!
Ideologjia sipas Adornos dhe filozofëve të tjerë të Shkollës Elitare të Frankfurtit, është reflektimi i një realiteti artificial i cili ka një karakter totalitar që mbështjell ose mbulon tërësinë e marrëdhënien njerëzore ku ” tërësia është false” ose artificiale. Ajo mëse miri mund të vërehet në shoqëritë post-moderne ose neoliberaliste ku e bukura dhe e sakta bëhen konkubinë tè industrisë kulturore dhe asaj politike. Mbase, kundërshtare tè çfarëdollojë teorie që krijon vlera dhe sisteme moderne ose bashkohore. (Shënimi im, A.Sh.)
Ndonëse, ky ndikim ose funksion penetron dhe interferon në mënyrë ekzakte apo edhe të shtrembëruar në mendimin dhe opinionin e njerëzve, dhe ku anasjelltas ka edhe pasoja ose reperkursione të shumëta eksterne ose eksplikative. Duke iu përshtatur në një masë të dukshme ideologjisë sundimtare ose dominuese.
Padyshim, se një pjesë e madhe e politikës së sotme kosovare është pezhorativë ose prototip i borgjezisë revolucionare, gjegjësisht, industriale dhe kapitaliste e cila vazhdimisht i referohet, zhvatet dhe imponohet tutelës sociale të borgjezisë së lartë industriale ose kapitaliste.
Në këtë kontekst të suspektshëm dhe tepër dubioz, arti, kulutura, letërsia, filozofia, sociologjia, psikologjia, politologjia, etika, estetika dhe disiplinat tjera shkencore ose metodologjike, bëjnë të mundur që të shpërthejnë skemat e komunikimëve ose ekskomunikimëve realiste dhe surealiste në mes njeriut, shtetit, pushtetit dhe shoqërisë së gjërë kosovare.
Në këtë prizëm edhe natyra dhe karakteri i ndërlikuar ose kompleksivë i shtetit dhe shoqërisë kosovare, transformohen në bashkësi globale ose universale dhe përkthehen në kategori të ndryshme sociale ose politike.
Ndërkaq, përmes shtresave ose kategorive të ndryshme sociale ose societale, vijnë në shprehje teoritë e njohura egalitare ose etatiste në kuptimin e një modeli paradigmatik të dialektikës së njohur jetësore ose qytetare. Duke e bërë dallimin, por edhe bashkimin e të së veçantës me të përbashkëten, gjegjësisht, globalen ose universalen.
Në këtë sfond aftësia e komunikimit (dialogut), konsenzusit dhe kompromisit të njohur shtetror, nacional, partiak ose politik konsistojnë në veçantinë e të qenit udhëheqës ose lider i lartë shtetror, nacional dhe politik i cili ia delë ose arrinë t´i bashkojë ndjenjat, emocionet, pasionet, dëshirat, dashuritë, nevojat dhe kërkesat e ndryshme individuale dhe kolektive me anë të aparatit të njohur shtetrorë, agjitues ose propagandistik. Dhe, pse jo edhe me metodat e njohura restriktive, inkursive, represive ose reperkusive kundër të të gjithë atyre që nuk e njohin dhe s’e respektojnë “shtetin” , pushtetin dhe “popullin e ri kosovar”! (Kujto rastet e dikurshme inkursive, restriktive, represive ose reperkusive kundër Albin Kurtit dhe Vetvendosjes nga ana e LDK-s, PDK-s, AKR-s etj, sa ishin bashkë në pushtet).
Konstrukti dhe kompozicioni i njohur shtetror, nacional dhe politik në instancë të fundit janë fryt dhe rezultat i arsyes dhe ndërgjegjës së lartë njerëzore ose qytetare, ndërsa vetë arsyeja njerëzore ose qytetare, është konstruksion i njohur antropokulturor ose antropohistorik i historisë së përgjithshme të shtetit dhe shoqërisë njerëzore ose politike.
Në të kundërten, sipas shkencave politike, çdo llojë konceptimi ose përceptimi i artit apo kulturës politike që harron origjinën e vet përmes formave ose metodave të korruptuara të pabarazisë sociale ose politike, është i denuar (ndëshkuar) për të deshtuar që në embrion.
Në një sjtet dge shoqëri teknologjikisht dhe ekonomikisht të varur nga investimet dhe kapitali i huaj, ku puna intelektuale dhe ajo manuale ose mekanike i bashkëngjitën dominimit të kapitalit mbi primatin ose autoritetin e njohur global ose universal të shtetit dhe pushtetitautoritar ose totalitarist, prërmes proceseve të ndryshme neutralizuese ose prolonguese si puna e transformimit të levizjeve të ndryshme punëtore ose sindikaliste në një diçka të pavarur, të jashtme ose sovrane dhe integrale nga çdo lloj obligimi, marrëdhënie ose raporti të mundshëm me të tjerët, e bën të pamundur integrimin dhe interferimin e edukatës, kulturës, arsimimit, emancipimit, moralit, karakterit dhe disiplinës së njohur shkencore ose akademike në të gjitha poret e shtetit dhe shoqërisë.
Formulimi i një ideje ose teorie dialektike të kulturës dhe jetës materiale dhe asaj idealiste përmes mohimit ose injorimit të dallimëve ekzistuese, të duket absurd ose abstrakt. Në këtë rast në mes motiveve të njohura të kritikës së kulturës së njohur intelektuale ose politike, një vend të veçantë zë motivi i gënjeshtrës, ku kultura shtetrore, nacionale ose qeveritare, paraqet imazhin e një shoqërie njerëzore ose qytetare që i mbulon dhe harmonizon rrethanat ose kontraditat e njohura materiale, sociale, ekonomike ose politike me anë të ngritjes, afirmimit, valorizmit dhe glorifikimit të çdo gjëje që është “morale, humane ose njerëzore”, duke i mbajtur në jetë strukturat ose kastat e korruptuara, kriminalizuara, kompromiituara dhe diskreditura ose falimentuara moralisht dhe nè çdo formë tjetër.
Duhet patur kujdes ndaj mashtrimit ose gënjeshtrës shtetrore ose institucionale nè Kosovè, kur kanè një tendencë të hetueshme aparente ose transparente për t´u transformuar në kauzalitet ose ideologji të lartë shtetrore, nacionale, shkencore, intelektuale, profesionale, kulturore, politike ose diplomatike.
Në shtetin dhe pushtetin kosovar ka aq shumë rrena ose gënjeshtra të përkthyera, paraqitura ose prezatuara si të “vërteta” ose ideologji dhe kauzalitet i lartë shtetror, naional ose politik.
Ndërkaq, përderisa “shkëmbimi i lirë dhe i barabartë i mallrave, shtetit, pushtetit dhe kapitalit” është në vetvete vetëm një gënjeshtër e stisur dhe rimuar kosovare ose ballkaike, ajo që e mohon atë në ndërkohë flet dhe deshmon edhe për të vërtetën e saj. Kështu që përballë gënjeshtrës së njohur të botës së mallrave dhe kapitalit, bëhet korrektuese ajo “gënjeshtra tjetër” që e denoncon këtë fundit.

Mes qindra subjekteve qe perhapin ne media shqetesimin e publikut, ndajne me miqte virtuale artikuj dhe lajmerime te shtypit te huaj mbi gjendjen e sigurise ne vend, keto dite te destabiltetit te tokes dhe shpirtit ne anet tona, Qeveria perzgjodhi vec njerin prej tyre, per ta bere shembull te ndeshkimit prej “Ligjit te Censures” ne Gjendje te Jashtezakonshme: gazetaren e re Xhulia Aliaj , e cila thjesht citoi nje lajm te gazetes katolike, “Avvenire”, me interes te posacem per vendin dhe per komunitetin e trazuar te qytetit te lashte te Durresit.

Ne opinionin publik ky rast i ndalimit te papritur te nje gazetareje eshte konsideruar si nje fakt i shkeljes se lirive nga nje qeveri autoritare, e ç’orientuar dhe e ç’organizuar. Gjithsesi, ky veprim nuk shpjegon arsyen e targetimit te posacem. Mos valle ky veprim i skajshem dhe i paarsyetuem i qeverise ka lidhje te drejtperdrejte me permbajtjen e lajmit, vendin per te cilin ben fjale?! Mos vall humbja e papritur e durimit lidhet me rendesine ekonomike dhe strategjike te kesaj porte hyrese dhe dalese tregtare, me interesat e prekura ne kete “domen te rezervuar”, ku qeveria dhe oligarkia shkrihen mes njera- tjetres, duke u bere nje, ndersa “beteja” e zotnimit te saj ngelet nje histori e vjeter perplasjesh dhe privilegjesh te garantueme legjislative?!

Kush e yshti me te shpejte Kryeministrin per ndermarrjen e nje ndeshkimi te tille te paprecedent ne historine e tranzicionit?! Cfare “kodi” apo mesazhi desh te transmetonte Kryeministri me arrestimin e nje gazetareje te thjeshte dhe ndaj kujt adresohet ky paralajmerim per heshtje ndaj temavd te tilla te paprekshme?! A nuk perben siguria publike dhe garancia e jetes se qytetareve nje interes te shoqerise, te cilin qeveria duhet ta plotesoje me transparence te plote, duke ndermarre te gjjtha masat teknike per ta garantuar?! “Shqiperia eshte vend i sigurte” per vleresuesit perendimore te cilesise se shtetit, te demokracise dhe respektimit te te drejtave dhe lirive qytetare. Ne fakt, per qytetaret qe jetojne cdo dite ne perballje me korrupsionin, klientelizmin, gansgterizmin, persekutimet kastave te shperndara ne cdo qelize te jetes, dhunen disproporcionale te organeve ligjzbatuese, shteti shqiptar nuk eshte i tille.

Mbasandej kur analizon shperndarjen e pasurise ne shoqeri sipas emrave dhe familjeve, kur vlereson se kush e kontrollon vendimarrjen legjislative, ekzekutive dhe juridike, lidhjen me mes elites shtypese te diktatures dhe “reformatoreve” te viteve 2013-2019, tipit te regjimit qe ata krijuan, privilegjet qe ata shperndane, atehere kupton se “SHQIPERIA NUK ESHTE VEND I SIGURTE PER QYTETARET E SAJ”. Eshte vendi qe persekuton dhe le ne pasiguri te plote qytetaret, nderkohe qe privilegjon nje kaste te ngushte oligarkesh dhe nje rreth te percaktuar servitoresh te tyre besnike.

Përfaqësuesi i BE Luigi Soreca dhe ajatollahu me shallvare dje po vizitonin qytetin e Durrësit.

Me kamerat live, të dy po xhiroheshin në zona të pagoditura nga tërmeti.

Edi Rama në këto momente tragjike për kombin po vijon show-n e rradhës. Sikur lyente fasadat e banesave me ngjyra ngjyra, ndërsa populli brenda tyre vuante.

Të bësh show mbi tragjedinë e një kombi të gjunjëzuar është cinike, sadiste, kriminale, ajatolliane!

Dje të gjithë ne pamë live se si shëtiste Edi Rama nën shoqërinë e Luigi Soreca-a, në një zonë në Durrës, që flm Zotit nuk ishte e prekur nga tërmeti!

Paralelisht, teleshikuesit shihnin nga ekranë të tjerë, po “live” po nga qyteti i Durrësit njerëz me shpresë të humbur, të demoralizuar, sepse përveç demagogjisë dhe propagandës së ajatollahut, nuk kishin marrë asnjë mbështetje, pesë ditë e netë pas 26 nëntorit!

Ato ekrane dhe kamera që fatmirësisht vijojnë të mbulojnë realitetin shqiptar, që ajatollahu sa herë del në ekran ( dhe në ekran del non stop 24 /7)  i mallkon me nënë e babë e pronar, tregonin qytetarët e Durrësit përpara derës të mbyllur të Pallatit Sportit. Ishin skena tmerri, kur e sheh një komb të gjunjëzuar. Gazetari nga ekrani tha se ai shihte të njëjtët persona që nuk u jepej ndihma, të cilët i kishte takuar një ditë më parë në të njëjtin vend.

Populli shihte paralelisht dy skena, duke bërë zapping:

Durrësi real i mbuluar nga dhimbja dhe një tjetër Durrës sureal i përgatitur nga Ministry of Truth – Ministria e së Vërtetës e ajatollahut.

Nga ekranët nën kontrollin e Edi Ramës, në të njëtin qytet, shihnim njerëz të gëzuar që i puthnin duart e ballin Edi Ramës, që i përgjëroheshin dhe i betoheshin se do t’ia jepnin votën brez pas brezi deri sa ajatollah të bëhej 100 vjeç, ndërsa nga ana tjetër, në qendër të qytetit të Durrësit, ekrani tregonte njerëz të dërrmuar, burra e gra të moshuar që qanin, të pangrënë, të pafjetur, të pastrehë, me pasurinë e jetës nën gërmadha, e ata nën qiell të hapur, të cilëve nuk u ishte dhënë kurrëfarë asistence, as batanije, as bukë, as ilaçe. Ky është realiteti i vërtetë shqiptar, ndërsa pamjet live ku merrte pjesë ajatollahu kryeministër i shoqëruar nga Luigi Soreca, ishte një realitet Orwellian, alla Grande Fratello – Big Brother.

Një nga gazetaret puthadore që po e mbulonte nga studio live kryeministrin e saj të dashur komentonte “se pamje të tilla”, ku populli i puth këmbët mesisë, zonja “nuk kishte parë edhe në kohë fushatash”, kur ajatollahu i vizitonte këto zona duke pasur në krahë, jo Luigi Soreca-n si tani por Vangjush Dakon, kryetarin e bashkisë të Durrësit për tre mandate, që u blinte mafiozëve për ajatollahun vota duke iu shitur leje ndërtimi dhe që është përgjegjësi kryesor në Durrës i kësaj katastrofe humanitare!

Luigi Soreca, pa patur nevojë që të ishte nën shoqërinë e ajatullahut, do të bënte detyrën që i takon, për të cilën paguhet me rroga të majme, kur të vizitonte zonat e dëmtuara realisht, natyrisht nën kujdesin dhe mbrojtjen e eskortave, së bashku me inxhinierët e emergjencave civile ardhur posaçërisht nga BE dhe bota.

Ndryshe Luigi Soreca bëhet personazh i skenarëve të Edi Ramës.

Luigi Soreca duhet t’ua shmangë shqiptarëve këto skena, qoftë edhe sikur të jetë keqkuptim, kur ai ndodhet me njeriun e gabuar në vendin e gabuar.

Opinioni ndërkohë duke bërë zapping pa në Durrës,  në të nëjtën kohë dy realitete,

njëri dramatik tek Pallati i Sportit m’u në mes të qytetit, ku njerëzit ishin të gjunjëzuar nga dhimbja, të braktisur totalisht nga shteti,

që Edi Rama dhe as përfaqësuesi i BE nuk preferonte t’i vizitonte-

dhe realiteti tjeter i krijuar nga laboratorët e Ministrisë të së Vërtetës ku populli i gjunjëzohej ajatollahut i cili këndellej nën shoqërinë e Luigi Soreca!

Edhe një këshillë për z.Soreca, e ftoj të flasë italisht, se shqiptarët kuptojnë pothuaj të gjithë italisht, italishtja është gjuhë brënda BE.

Nuk eshte vetem faji i natyres qe jep shenja jete, duke na treguar ne qe , aq sa ajo eshte e gjalle dhe bujare, zemergjere dhe e bukur, po aq, natyra e saje mund te shnderrohet ne terbimtare, inatçore dhe ndeshkuese. Ate qe kane harruar ndoshta shqiptaret keto 30 vjetet e fundit gjate ndertimeve, eshte fakti qe Shqiperia, bregdeti Adriatik ndjek linjen e zjarrit, pllaken Tektonike te Adriatikut, aty ku bashkohet ajo e Afrikes me ate Euroaziatiken.

Lirija e viteve 90, i ra si nje pije e rende shqiptareve ne koke, dhe te tere po rendnin te pasuroheshin. Te kishin me ne fund ate oportunitet qe per 45 vjet sistemi ia kishte mohuar. Pronat u rishperndane keq, nje pjese e popullit rendi drejt dyerve te Europes, nje pjese e vogel iu fut politikes, dhe nje pjese tjeter gjeten format per tu pasuruar duke filluar bisneset. Ajo qe ndodhi me sistemin piramidal nuk i sherbeu fare si mesim shqiptareve.  Nuk e kuptoj qe gjerat behen per se mbari, jo duke perfituar te ardhura duke ndejtur kot, as edhe duke u marre me pune te felliqura si shperndarje droge ne Europe, duke perfshire dhe prostituzionin neper rruget e Italise dhe greqise ne vitet 90. Rendja drejt berjes se parave dhe me forma te terthorta dhe rruge te padrejta ishte bere gati nje qellim.

Nje pjese e popullit tim me nje nivel te ulet kulturor, por sidomos me nje mentalitet aq sa bujar, human, besedhenes, plot vitalitet dhe entusiazem, po aq dhe te pashkolluar, plot prakticitet te stilit mafjoz,  shpesh e shkeli me kembe moralin njerezore duke shperdoruar dhe abuzuar ate deri ne maksimum. Ne 30 vjet, Shqiperia duhej te ishte bere!! Jo te behej si eshte bere, me perbindesha 20 katesh pa asnje respekt urbanistik, dhe me abuzime te tmerreshme, por te behej me prodhim te brendeshem, me vende pune, menje  konsum GDP te brendeshem, me struktura dhe infrastruktura publike, dhe me nje turizem ku te vinte e tere Europa per pushime. Po perse nuk u be???

Fajin kryesore e ka mentaliteti feudalo komunist, ai koncept egoist, individual, bukeshkale dhe mafjoz qe i ka rrenjet thelle ne mendesine shqiptare.

Peshku qelbet nga koka -thote nje proverb i yni. Atehere, keto politikanet e viteve 90, duke vijuar dhe me pas, shkuan atje siper, me shume se per t’i sherbyer popullit, shkuan per ti sherbyer vetes se vet dhe kastes se tyre. Te ndershmit o u larguan, o u menjanuan ose u nxorren jashte loje nga politika. Duke perdorur sistemin e abuzimit te postit, e rryshfetllekut, e ndergjegjes se ulet, keto politikane pa moral, bosat e rinj te stilit mafjoz, e kane mbajtur ne zgjedhe dhe kane lozur kumar per vite te tera me fatin e shqiptareve. Duke bere allishverishe miljonash mes tyre: nje politikan naften, nje tjeter çementon, nje tjeter cigaret, nje ndertimin, kromin, nje tjeter apaltet; me nje sistem gjyqesor dhe avokator te korruptuar,  dhe me shume sektore te tjere shoqerise te kompromentuar, i kane grabitur te ardhmen popullit tim. Kjo gangrene kanceroze 30 vjeçare eshte dhe e keqja me e madhe e Shqiperise.

Abuzimet ne ndertime per 20 vjet rrjeshte. ndertimet pa inxhenjere, ngritjet e kateve te larta pa leje, dobesimi i strukturave ne themel duke hapur mure ndares, mos studimi i terrenit, te tere keto elemente kane demostruar babezine e pashoqe njerezore shqiptare per te pasur, per tu zhdepur ne “para”, duke e njohur materien si te vetmin zot, apo perendi ekzistuese.

Pangopesia shqiptare, arrogenca e pushtetareve, abuzimi deri ne palce i rregullave te shoqerise, mos rrespektimi i natyres, mentaliteti arrogant dhe shfrytezimi i postit pa asnje kriter, ka sjelle ne nje degjenerim te shoqerise.

Ai vend nuk do te behet ndonjehere me keto bosat lapangjoze, qe jane majmur me biznese te ndyra, dhe i kane grabitur te ardhmen vendit. Turp. A kane moral keto njere?. A besojne ne Perendi?

Moral nuk kane perderisa ne vend qe ti vije turp, mburren me miljonat e vjedhura, me vilat e tyre perrallore, me blloqet e reja hermetike si ne kohen e sistemit, me dashnoret super sexy, me pushimet ne Europe, me florinjte e vjedhur naten me avjone presidencjale.

Ai vend nuk behet me hajduta me kollare qe abuzojne me pushtetin sikur ta kene pronen e babes. Ne nje sistem gjys diktature, arrogant, me mafjoza klanesh politike lidhur pazgjidhshmerisht mes tyre, qe lozin teater ndyresisht me fatin e te mjereve.

Rrespekt dhe heshtje per te vraret nga termeti, por reflektim dhe rebelim per kastat e pushtetit. Perçmim per mentalitetin e ulet qe gjendet ne vend.

         Shqiptari nuk i njeh rregullat. Nuk i ka njohur kurre. Iu nenshtrua rregullave te komunizmit vetem per arsye te dores se hekurt diktatoriale te Hoxhes, por me vone ai e tregoi qe eshte nje popull i paperkulshem, kokeforte, mendjemadh, qe don te beje si ne shekuj me koken e tije. Por shoqeria ka nevoje themelore per rregullat. Pa rregullat, pa rrespektimin e rregullave, nuk ka bashkjetese. Duke gjetur forma te terthorta, (abuzim I postit te punes) rryshfettlleqet

dhene mjekeve, (turp, mjeku duhet te jete human para se gjithash, jo lekist), punonjesve te administrates, posteve drejtuese, duke korruptuar me para deri dhe punonjesin e rendit per te mos marre gjoben, i gjithe mentaliteti i shtrember ka kontribuar ne ushqimin e sistemit te korruptuar shqiptare.

         Cfar lidhje ka kjo me tragjedine e termetit te 26 Nentorit? Nuk ka asnje lidhje por ka shume lidhje. Sepse gjithe ato abuzime, qe bene te mundur 50 e me teper te vdekur, ishin dhe rrjedhoje e ketij mentaliteti shoqeror qe nuk pajtohet me rrespektimin e rregullava.

Ndertimet pa kriter, pa eksperte, me leje te blera duke korruptuar zyrataret e posteve perkates, ku zyrtaret brohorasin:  – sa mire, tani do te bejme para duke abuzuar me postin tone dhe duke dhene leje ndertimi shkel e shko –; ose: ta shfrytezojme postin duke marre rryshfete sa te jete ne qeveri partia te cilen une mbeshtes!! Etj, etj, tere kjo menyre e te menduari qe shtrihet ne çdo fushe ka dore ne tragjedine e mbare shqiperise.

Nuk behet ai vend nese nuk nderrohet menyra e te menduarit!! Korrupsjoni ne pushtet eshte nje problem mbare njerezor, por e ulur ne nje menyre kaq ordinere, kaq per toke, kaq pa stil dhe e drejtperdrejte, eshte nje turp i madh per nje komb te qyteteruar si Shqiperia qe don te futet ne Europe.

Faji na qenkerka i njerezve atehere. I njerezve te pandergjegjshem te cilet duke ndertuar keq bene te mundur te evitueshmen per te mos thene te pamunduren.

Po mire! A kane ndegjegje keta politikane te pandergjegjshem (nuk bej pergjithsime) te cilet mendojne si e si te behen miljardera duke abuzuar me flukset e parave, me lumenjte e te hollave qe i vershojne poshte hundeve? A mendojne se ka nje Perendi, se ka nje gjykim mbi ne? Duke dhene nje shembull te tille negativ, ato nuk bejne gje tjeter vetem se perligjin formen e gabuar te civilizimit!

Por natyra rebelohet. Natyra mund te rebelohet me format e saj! Ta quajme si te duam ne. Ta quajme Perendi, ta quajme rregull kozmik qe bazohet mbi rrespektin dhe dashurine, ta quajme thjeshte rregulla te natyres njerezore, krijesa me intelekt, te cilet kuptojne ç’bejne. Cdo gje e cila degjeneron shume, eshte e destinuar te shkaterrohet! Ky eshte nje ligj i natyres vete. Eshte nje ligj i shoqerise vete. Ne te kaluaren shume shoqeri shume civilizime me te zhvilluara kane rene nga kalbja e brendeshme, si ajo osmane apo ajo e komunizmit para  viteve 90.

Atehere shqiptari nuk qenkerka i denje te ndertoje nje shoqeri si duhet? Atehere enderrat e rilidasve, enderrat e politikaneve si Noli, enderrat e intelektualeve te vertete dhe te ndershem shqiptar si i Qemali, Konica, etj. nuk do tu realizokerkan kurre, sepse vete shqiptari na qenkerka i mbrapshte. I shtyre drejt perbuzjes se rregullave, krenar dhe prepotent, injorant dhe i paafte te jetoje ne nje komunitet ku rrespektohen rregullat.

Mbi ke do te peshoje gjaku i 50 e me teper te reneve nga termeti? Jane keto atehere viktimat, kurbanet e nje sistemi “feudal, gjysem diktature” qe i shtypi me pandergjegjshmerine e tije? Le ti vene gishtin ne koke, ato qe kane mundesi por nuk bejne asgje per ti bere gjerat per se mbari. Na dhemb te gjitheve ajo qe ndodhi dhe po ndodh.

Per nderrimin e mentalitetit te nje populli, per vendosjen e nje forme te re te menduari, duhen breza te tere njerezish. Duhet arsimi, duhet kultura, duhet shembulli personal ne familje, duhet ndergjegje shoqerore, disipline dhe edukate e larte. Keto elemente do te vijne me siguri ne Shqiperi ne te ardhmen. Tere keto breza qe arsimohen jashte shtetit jane ndoshta e ardhmja me e ndritur e atdheut tone.

Por nderkohe, mua me shqeteson e ardhmja e ndihmave. Prap kush me garanton mua qe ndihmat materiale dhe ekonomike do te shperndahen si duhet? Ne dore te cileve njerez do te shkojne parate? Do te mbetet i pastrehuari akoma jashte, ne pranveren e vitit tjeter. Natyrisht hotelet qe i strehojne, nuk do te pretendojne para pa fund nga shteti, dhe do t’i duhet godina per sezonin tjeter te pushimit.

Perendia patte meshire per njeriun Shqiptar!!!

Në natën që kujton më magjiken e netëve, një fytyrë ngrihet nga errësira e kujtesës. Është një fytyrë e shënuar nga mosha, e shformuar nga sëmundjet, e mbuluar nga melankolia. . Por mbi të gjitha është një fytyrë e brejtur nga plagosjet e Historisë,  fytyra e një heroi tragjik që ashtu sikurse Ikari mendoi se mund të fluturonte pranë diellit, por përfundoi duke shkatërruar vetveten dhe veprën që donte të shpëtonte.

Nëse do të mund të tkurrej në një njeri të vetëm, në një karakter të vetëm Nëntëqindi dhe ato që Paul Klee i quante “Harte Wendungen”, kthesat e ashpra, ky do të ishte me shumë gjasë Mihail Gorbaçovi. Tridhjetë vite  pas rënies së Murit të Berlinit, që shënoi fundin e parakohshëm të shekullit të shkurtër, figura dramatike e udhëheqësit të fundit të Bashkimit Sovjetik na kujton fatin e përmbysur të një vigani pa paqe, komunistin që pa dashur e varrosi komunizmin, atdhetarin që me qëllimet më të mira i gërmoi varrin Shtetit të themeluar nga Lenini.

“Nuk mund të shkohej më përpara n’atë mënyrë” thotë Gorbaçovi në intervistën e Der Spiegel. Perestrojka (rindërtimi) si një hap i detyrueshëm, e fundmja, një përpjekje e pashmangëshme për të reformuar një sistem tashmë të kockëzuar, në dështim të plotë politik dhe ekonomik. Nuk ishte një marksist i mirë së fundi Mihail Sergejeviçi. Në kundërshtim me atë që kishin bërë shokët kinezë, që u hapën drejt kapitalizmit dhe shtrënguan vidhat mbi demokracinë, ai filloi nga superstruktura politike (glasnosti, opozita, e drejta e manifestimeve), por lëvizi keq e pak mbi strukturën ekonomike, me reforma gjysmake dhe hapje të turbullta ndaj tregut. Ndërkaq, i detyruar nga trysnia e armatosjes së Amerikës reganiane e duke shpresuar në ndihmat e Perëndimit të cilit i kishte premtuar heqjen e armikut, i dha copë mbas cope bazat e fuqisë sovjetike, euroraketat, armët strategjike dhe ato konvencionale ose zonat e ndikimit.

Kur në 1989 gjenerali Sergej Akromejev takoi  kryetarin e ri të delegacionit amerikan, Richard Burt, për seancën e parë të bisedimeve të Traktatit Start, i tha troç se Gorbaçovi e kishte tradhëtuar komunizmin e se ai, që kishte luftuar në Stalingrad, nuk do të lejonte kurrë që Bashkimi Sovjetik të poshtërohej n’ato bisedime. Nuk shkoi ashtu. Por anekdota, e pazbuluar kurrë, vërtetonte se receta e Gorbaçovit ishte e përsosur për t’u bërë i urryer n’atdhe: rusët ishin më keq, shikonin mbifuqinë e tyre të poshtëruar e për herë të parë në katër shekuj mund të ankoheshin me zë të lartë.

Megjithatë Mihail Gorbaçovi nuk pendohet. Së përjavëshmes gjermane i thotë se nuk mund t’u mohoheshin popujve fqinjë të drejtat e lirisë e demokracisë, polakëve, çekëve, hungarezëve, gjermanëve të Lindjes. Fjalia me të cilën qortoi Erich Honnecker-in udhëheqësin e përjetshëm të RDGJ, duke i vënë karremin fundit të tij, tingëllon ende sot: “Jeta ndëshkon atë që arrin me vonesë”.

Mbi një gjë ish presidenti sovjetik ka në çdo rast arsye për të shitur. Kur pohon se mbas mbarimit të Luftës së Ftohtë, drejtuesit e rinj nuk kanë ditur të krijojnë një arkitekturë të re e bashkëkohore sigurie n’Evropë, Gorbaçovi thotë një të vërtetë parake. Ashtu sikurse kur kritikon zgjerimin e shpejtuar të Nato-s në Lindje. Por në vështrimin e Mihail Sergejeviçit ka ende hapësirë për t’ardhmen. Ndërmjet Perëndimit dhe Rusisë retorika po ndryshon, i thotë Der Spiegel-it. Ndoshta është shpresa për të patur të drejtë me tridhjetë vite vonesë, ndoshta është optimizmi i pashërueshëm se jo çdo gjë ka qënë e kotë. Por sido që të shkojë do të kemi gjithmonë kundrejt këtij njeriu një borxh mirënjohjeje.

“Corriere della Sera”                                   E përktheu Eugjen Merlika

Kujtimi e paditja e dhunimeve sistematike të të drejtave njerëzore në botë duket se tashmë është kthyer në një ushtrim prekës, një thirrje e pafrytëshme e paracaktuar për humbje. Mbrojtja e të drejtave themelore është zhdukur nga rendi i ditës i qeverive, së pari t’atyre evropiane që, në mënyrë hipokrite, valëvisin flamurin e vlerave të patregëtueshme, të institucioneve ndërkombëtare (si enti shpenzues dhe i kotë që quhet Kombet e Bashkuara), nga ndjenjat e opinionit publik dhe ka mbetur prerogativë e pak qëndruesve, duke filluar nga Amnesty International dhe Human Rights Watch. Për kurdët heroikë të betejës kundër Isis e sot të braktisur në kthetrat e Erdoganit kemi harruar. Harresë e plotë mbi qindra mijra civilë sirianë të asgjësuar nga Assadi.

Mospërfillje absolute mbi masakrën e përbindëshme të rreth njëqind të vdekurve të vrarë nga shnajperët e regjimit iranian gjatë manifestimeve që po trondisin Teheranin dhe heshtje të përgjithëshme mbi vajzat që n’Iran kanë patur guximin  të grisnin perçen e detyrueshme dhe janë hedhur në pale se çfarë shpelle torturash. Asnjë kërkesë Arabisë Saudite për trupin e Xhemal Kashogit të bërë copë copë, me mizori mafioze në konsullatën saudite në Turqi. Prekemi për pamjet spektakolarre të protestave në Hong Kong, por kthejmë kokën n’anën tjetër kur mësojmë se rreth një milion e gjysmë qënie njerëzore që i përkasin popullsisë myslimane të ujgurëve janë internuar në kampet e përqëndrimit të quajtura “të riedukimit” E sa po merret vëmëndja publike me protestat kundër diktaturës së Maduros në Venezuelë? Në fillim tituj të mëdhenj, shpallje, vendime. E pastaj? E zhdukur, e fshirë edhe nga emisionet e lajmeve, e zeruar. Asnjë institucion sportiv zyrtar nuk thotë një fjalë të vetme mbi diskriminimin e grave në stadiumet e Katarit, vetëm Tv spanjol dhe ai gjerman kanë premtuar se nuk duan të trasmetojnë ndeshjet e Botërorit 2022, të luajtura në stadiumet ku është e ndaluar hyrja e lirë e grave: heshtje në Itali, sigurisht. E flasim për torturat në kampet e Libisë vetëm në vartësi të valëve t’emigrazionit që mund të na vijnë e rreziqet që mund të sjellin, pa u shkandulluar për aktin në vetvete që do të kërkonte një ndërhyrje të menjëherëshme të Evropës. As n’ëndërr.Më mirë të harrojmë.

“Corriere della Sera”, 24 nëndor 2019    E përktheu Eugjen Merlika