Plaka e mori dhe u nis për në pazar, atje iu afrua një gjysëmtullac mjekërbardhë, e pa atë portret aq të bukur, e pëlqeu dhe e bleu shtrenjtë. Plakës i rrahu zemra nga lumturia dhe u kthye në shtëpi duke kërcyer. Vajza qendisi portretin e dytë. Plaka e mori dhe shkoi prapë në pazar,gjysëmtullaci, ia bleu edhe atë.
Nuk kaloi shumë kohë u përhap fjala se vashëzën e paskësh shpëtuar një mjek i zoti, që banonte në shtëpinë fqinje. Pasi dëgjoi rënkimet e së plagosurës, qe sulur tek vendi nga i vinte zëri, e gjeti dhe, si e mjekoi, të nesërmen e çoi në spital në qytet e i qendroi te koka. Kur vajza e bukur u shërua, e mori prapë në shtëpinë e vet dhe i tha:
“Pa atë bukuroshe, nuk ka më gëzim për mua në këtë jetë!”
han. Dhe kështu ajo ia nisi të drejtonte të giithë vendin. Një ditë thirri një piktor t’i bënte një portret dhe mandej atë ta vendosnin në një shtyllë, pranë një pusi, në portat e qytetit, ku takoheshin dyzet rrugë. U dha urdhër rojeve, që ta kapnin e ta sillnin menjeherë në pallat cilindo që do ta sodiste portretin e do të thoshte qoftë një fjalë të vetme. U afrua te pusi gjysëmtullaci, piu ujë dhe u ul të çlodhet.Vështroi portretin te shtylla dhe klithi nga habia:
Karakteristike për poezinë lirike të Fatime Kullit është prania e autorit, jo vetëm si objekt i pasqyrimit, por edhe subjekt që përfshihet në strukturën estetike të poezisë. Poezia e saj është një
poezi impresioniste, që përcjell ndijimet dhe përshtypjet subjektive.
Tematika e saj, në radhë të parë, është intime. Ajo përcjell vizionin dhe mendimet e heroit lirik në raport me dashurinë, raportet e saj me këtë temë të përjetshme sa impresionuese dhe po aq e vështirë
dhe problematike me veten dhe me subjektin e dashuruar.
Në kritikën letrare kam ndeshur vlerësimin e poezisë së saj si një poezi “liçencioze”, që i referohet termit “licenza potika”. E përkthyer në shqip, do të thotë “liri poetike”.
Me dikotominë “liri poetike” përftohet liria, e cila është kaq e lirë dhe kaq e munguar, e domosdoshme për poezinë lirike. Kjo liri ka të bëjë me raportin midis subjektit dhe objektit lirik të pasqyruar
në poezi. Ky është raporti midis femrës dhe mashkullit në jetë dhe në poezi.
Fatime Kulli na ka sjellë në poezinë e saj një raport të tendosur të marrëdhënieve midis tyre, gjë e cila përfton një dramë të vërtetë intime, të cilën poetja e quan “dëshpërim i bardhë”. Poezia,
për atë, është ushqimi shpirtëror “jo vetëm për vete, por për shumë gra me qeshje fëmije”. Poezitë e saj i lexojnë fshehura burrat si “mollë e ndalume” prej moralit të pështirë, që triumfon mes turmës si moral i ndershëm..”
Kjo i shkakton asaj mërzi dhe trishtim:
“Ëndrrat e mia
Dergjen kohërave epilepsike,
Në copëza ndjesish kafshuar…
…………
“Ëndrrat e mia
Fundosen e ngrihen
Me pelerinën e hijeve,
Damarëve të çarë të diellit.”
Një mërri të pakapërcyeshme i sjell poetes ky qëndrim patriarkal:
“… mundim, torturë, vuajtja ime!
Ku është fshehur qielli i shikimit tënd?
Lëngata ime po shkrihet nën ritmin e shiut
Që kërkon paqe tek këmbët e mia”.
Poezia është i vetmi mjet i saj për t’iu larguar kësaj drame intime:
“Vargjet më lypin bukë,
Nga kafshata ime!
Pena lufton me muzën,
Pikturon portretin e dritës, e pasionit
Dashuruar marrëzisht me varfërinë!
Poezia parakalon, si ushtar fitimtar.”
Dy janë metaforat karakteristike të poezisë së saj: “ajri i lirë” dhe “dimri burrë”.
Në këtë duel simbolik midis “pranverës” dhe “dimrit” shtjellohet drama intime midis dashurisë dhe xhelozisë, midis pasionit dhe moralit patriarkal në poezinë e Fatime Kullit.
Ajri i lirë, ajri pranveror është “armiku i thatësirës” dhe i “akullnajës shpirtërore”.
Poetja i bën thirrjen patetike: “Afrohu frymë, argëtohu…, dashuro, mos urre,/Amazona të ka hapur dyert e zemrës” për këtë ajr me “frymën e dashurisë”:
“Ti je ajri që të përvëlon…
Veshur me lëkurën e përkëdheljeve, më ngroh…
Ashtu si dielli që ngroh lakuriqësinë e tokës
Dhe e bën të mbijnë barëra të njomë
Edhe në kohë dimri, fshehur nën gur”
……….
“Dhimbja, si engjëll i pafaj këndon
Nën murrlanin e Borës burrë…”
Ky ajër “ lëshon degëza arome/Syri puth dorën e diellit/Me buzë prej gruaje”.
Poezia e Fatime Kullit është komplekse. Kjo është një poezi sa realiste dhe impresioniste, po aq dhe simbolike.Te ajo kemi paraqitje të drejtpërdrejtë të përshtypjeve. Ato janë subjektive dhe të
çastit. Ajo nuk krijon situata, por përcjell ndijimet e veta të drejtëpërdrejta, pa e rënduar poezinë me figura të kërkuara dhe komplekse. Atë e karakterizon sinqeriteti i ndjenjës dhe perceptimi i natyrshëm i saj. Mendimi te ajo zëvendësohet me perceptimin,
kurse gjykimi me instiktin. Poezia e saj dallohet për spontanitetin genuin. Vargëzimi i saj është i lirë, është një monolog i hapur me vetveten, që rrjedh pa asnjë sforcim, duke u shndërruar vetvetiu në një dialog të heshtur me ndërgjegjen e lexuesit.
Lidhur me stilistikën poetike dhe ecurinë e aktuale të poezisë së Fatime Kullit, vërehet një zgjerim i ndjeshëm i tematikës. Poezia e saj nga një poezi “liçencioze”, e përqëndruar në perceptimet
dhe përjetimet te vetvetja, te marrja me dramën intime, poezia ka hedhur vështrimin edhe në botën jashtë vetes së vet. Ajo u ka bërë vend kujtimeve të jetës, duke i bërë në heshtje thirrje shoqërisë, lexuesit për një mbështetje morale.
Ajo i drejtohet qytetit ku ka kujtimet e jetës së vet. Ky qytet shndërrohet në një simbol, në një prag ku ajo kërkon të mbështetë shpirtin e saj të lodhur nga kjo dramë sfilitëse midis moralit dhe
dashurisë, të përleshjes së të moralshmes me të pamoralshmen, të së kaluarës dhe së ardhmes së jetës së vet shpirtërore, pavarësisht se qyteti buzë Adriatikut mund të ketë qenë edhe indiferent ndaj dramës së saj shpirtërore. Ajo e quan “park i mallkimit”,
ku poetja “shpesh me gishtërinjtë e zemrës” ka “ Gdhend(ur) dhimbjen e nënshkruar/Shpresën e arratisur bashkë me pëllumbin e paqes…”:
“Qyteti im,
Dua të fle e të zgjohem nën shushurimën e valëve të tua,
Të fshij pluhurin e harresës,
Të derdh vorbullën e mendimeve zhgënjyese…”
Ajo nuk i dorërëzohet trishtimit. I mbetet besnike kredos së vet intime, erosit të vet: “Mos e lër ëndrrën të të ikë/ Pa i zhveshur lëkurën e fundit./…Lyeje bukëzën me qumështin e syrit”… “shpirt,
falja sytë kullës/të thërrmojë gurin”.
Ëndrrën e saj e vesh një tis utopik elegjak: “Çdo burrë xheloz,/…Si qengj do të zbutet /Në botën e sinqertë të varrit tim”.
Ajo shkruan “duke ulërirë” për “dashurinë, për sytë e gruas të lotuar, të lënduar, për shpirtin e lodhur, të sfilitur nga përdhosja e moralit.”
Kjo është deviza e ligjërimit sfidant estetik dhe moral e poetes Fatime Kullit, që i drejton shoqërisë dhe kohës së vet!
Tiranë ,shtator 2023
Forumi letrar i njohur me emblemën “Poeteka Mbarëkombëtare “Ndue Bytyçi” nën kujdesin, përgatitjen, moderimin dhe drejtimin e poetes Xhane Sherif Imeraj në rolin e sekretares, mbështetur si një nëndegë e Shoqatës Mbarëkombëtare “Bytyçi”, Tiranë-Prizren me kryetar Av. Agron Gjedia, organizuan të dielen datë 17 shtator 2023, në mjediset e Hotel Panoram Dajt, edicionin e shtatë të Manifestimit Letrar.
Poeteka Mbarëkombëtare “Ndue Bytyçi” këtë vit shpalli konkursin letrar kushtuar poetit dhe prozatorit të shquar Millosh Gjergj Nikolla, (Shkodër, 13 tetor 1911 – Torre Pellice, 26 gusht 1938), i njohur me pseudonimin ose emrin e tij të pendës, Migjeni. me rastin e përvjetorit të 85-të të ndarjes nga jeta të një ndër poetët dhe shkrimtarët më të lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit të 20-të. I quajtur ndryshe “shkrimtari i mjerimit” por i njohur edhe si zëri, kushtrimi, thirrja e fuqishme ndaj përfaqësimit dhe energjisë së rinisë tek të cilët ai shikonte ndryshimin dhe të ardhmen e vendit.
Shpallja e konkursit u bë me date 26 qershor 2023, duke publikuar edhe rregullat e kriteret që duhet të ndiqeshin nga autoret që do të konkuronin.
Risi për këtë vit ishte aplikimi i sistemit vlerësues”Blind”, me qellimin e mirë që të realizohej një konkurs sa më dinjitoz. Me vlerësime profesionistësh të besuar dhe të vlerësur nga të gjithë, pa paragjykime, favorizime dhe shteg të lirë per ndërhyrje tek juria. siç ndodhe rendomte ne konkurse dhe veprimtari të ngjashme.
Menjëherë pas shpalljes së konkursit, në posten tonë elektronike, filluan të vine krijime konkuruese nga autorët shqiptarë anembane trojeve Shqiptare dhe Diaspora, gjithsej 62 (gjatëdhjetë e dy) autor, emrat e të cilëve u bënë publik vetëm gjatë Orës Letrare dhe më pas në rrjet.
Krahas festimeve të festës së “Plisit të bardhë” organizuar nga Shoqata Mbarëkombëtare “BYTYÇI” Tiranë-Prizren, e kordinuara edhe me disa Shoqata të tjera kulturore nga disa rrethe dhe krahina të Shqipërisë dhe mbarë trojeve tona, u mbajt edhe takimi letrar.
Ora Letrar filloi rreth ores 12:00. Kishim të pranishëm një numër të respektuar të autorëve konkurues, adhurues të letësisë, miq, e dashamirës të këtij eventi te ardhur nga gjitha viset shqiptare. Filluam pa humbur kohë. Ndryshimi i vendit ku zakonisht zhvillonim Orën Letrare, na solli jo pak vështirësi. Shoqata kishte mundur të siguronte vetem hapsiren jashtë në natyrë për aktivitetin e festës , e ndërsa për zhvillimin e Ores Letrare , nuk kishim mundur të siguronim një salle, apo të pakten një vend në hapsirat e brendshme të Restoran Panorama, që të mund të kishim më së paku qetësi. Takimi u zhvillua në verandë dhe ishim shumë pranë vendit ku zhvillohej festa , këndonin e kërcenin, performonin grupe të shumta artisitke, dhe muzika e lartë, sado që kërkuam të ulnin pak volumin e muzikës, dhe kërkesa jonë patjetër që u dëgjua, përsëri vinte e lartë, dhe me zor që dëgjoheshim, pasi nuk kishim as mikrofon.
Dy tre poet/e edhe u irrituan për të tilla kushte, por nuk kishim ç`të benim, nuk kishim mundësi tjetër.
E shqetësuar për të tilla kushte, ndërmenda për një çast disa vargje të migjenit nga poema e mjerimit… atëherë fillova të mos i vë më re vështirësite dhe me një qetësi, dashuri, nderim dhe respekt ndaj figurës së lartë të letësisë shqipe Migjenit dhe gjithë të pranishmëve dhe atyre që u bënë pjesë me krijimet dhe vlerësimet e tyre, vijova me një zë të ngritur mbi normalen time, që të mund të dëgjohem nga të pranishmit.
Kishim menduar të kemi edhe muzikë të lehtë në sfond dhe interpretimet e vargjeve të Migjenit, por edhe kjo pike nuk u arrit … Si asistente më erdhi në ndihmë gjatë gjithë kohës edhe mbesa ime, gjimnazistja Valbona Imeraj.
Hapja e Orës Letrare ishte me një përshëndetje dhe falenderim nga ana ime për të gjithë konkuruesit të pranishem dhe jo të pranishëm që ju përgjigjen devotshmërisht këtij eventi. Konkurset letrare nuk janë gara sportive, frymëzimi dhe muza nuk e pranojnë këtë. Organizimet e këtyre konkurseve letrare duhet t`i shohim si promovime, takim me miq dhe koleg, shkëmbime përvojash dhe eksperiencash… si dhe kohë e kaluar bukur.
Vazhduam me leximin e emrave të gjashtëdhetë e dy autorëve konkurues. Kodet numerike i vendosem në bazë të mbërritjes kohore të email-ve të dërguara nga secili autoret, pra një vet-rendititje.
Më pas fjalën e mori kryetariri Z. Gjedia. i cili na u bashkua për pak çaste… Përmbledhtazi shprehi ç`kishte për të thënë rreth këtij aktiviteti, përshëndeti dhe uroi pjesmarrësit, pa harruar të kërkonte edhe ndjesë për kushtet jo të përshtatshme, por që nuk kishte gjetur dot zgjidhje tjetër. Pas fjalës së tij Kryetari u largua për tek një tjetër kënd i festës ku kërkohej pranija e tij…
Vazhduam me tej me prezantimin e Jurive. Për vlerësimin e krijimeve konkuruese Poeteka Mbarëkombëtare ” Ndue Bytyçi” mundësoi dy juri:
1. Juria Speciale ( sistem vlerësimi “Blind”) , e cila kishte kompetencat e zgjedhjes së tre çmimeve të para.
2. Juria e Pranishme , në rolin drejtimit dhe moderimit të këtij eventi si dhe dhenies së çmimeve Speciale dhe Inkurajuese etj.
Në Jurinë Speciale na kanë nderuar me vemendjen, kohën dhe vlerësimin e tyre:
1. Elida Buçpapaj poete, publiciste, përkthyese, bashkeditore me bashkëshortin, poetin dhe studiuesin e shquar Skënder Buçpapaj të platformës mediatike Voal.ch.
2. Timo Merkuri nga Saranda, poet, shkrimtar, studiues
3. Ndue Ukaj nga Kosova, shkrimtar, kritik letrar dhe publicist
4. Albert Vataj, kritik letrar, poet, shkrimtar dhe gazetar
5. Arber Ahmetaj nga Tropoja, eseist, përkthyes, shkrimtar e poet,
6. Kliton Nesturi nga Tirana, prozator, poet, publicist dhe dramaturg
7. Dan Ibrahimi nga Kosova,poet, publicist
8. David Boseta nga Shodra, poet, shkrimtar
9. Albi Lushi nga Kavaja, poet, kryetar i Lidhjes së Shkrimtarëve dhe Artistëve të Shqipërisë
10. Z. Alfons Zeneli nga Tropoja, kritik, poet dhe gazetar i njohur.
Theksoj se emrat e anëtarëve të Jurisë Speciale u përcollen me duartrokitje dhe vlerësim nga të pranishmit.
• Juria e Pranishme:
1. Aziz Bytyçi, poet , gazetar nga Kosova.
2. Vera Istrefi nga Kukësi, poete ( E cila për arsye shëndetësore nuk mundi të vinte) por që vlersimet e saj na i dergoi në email.)
3. Xhane Sherif Imeraj nga Tropoja, anëtare e kryesisë së Shoqatës “ Bytyçi”, sekretare e Poetekes Mbarëkombëtare “Ndue Bytyçi” , poete.
• Poetin e nderuar Dan Ibrahimi, meqenëse e kishim të pranishëm, e ftova të na bashkohej që të na plotësonte si panel (pa të drejtë vlerësimi).
Me dëshirën që Ora Letrara të jetë sa më e përmbushur, menduam të kishim të pranishë edhe disa të ftuar, miq të nderuar,
Të ftuarit: :
1. Mbesa e MIGJENI tonë të madh , Znj. Angjelin Ceka së bashku me bashkëshortin e saj Z. Neritan Ceka ….
Për hirë të së vërtetës më është dhënë mundësia t`i njoftoj pak vonë, date 14 shtator 2023, dhe vetëm nëpërmjet një mesazhi në watsApp, numrin e të cilëve e mundësova nëpërmjet një miku të mirë të përbashkët. E megithatë, çifti i nderuar Angjelina dhe Neritan Ceka, paten mirësinë të vlerësonin ftesen tonë, duke na nderuar me pergigjen e tyre, të cilën ua lexova të pranishmëve direkt nga telefoni ..:
“ Ju falenderojmë për ftesen, por ishte e pamundur të merrnim pjesë, për shkak të angazhimeve të mëpareshme. Mbetemi në kontakt për raste të tjera dhe ju urojmë sukses ne veprimtarinë fisnike dhe aktuale.
Neritan dhe Angjelina Ceka “
2. Z.Agim Nikaj , mësues, piktor, poet dhe shkrimtar nga Nikaj Merturi
“KOHËT MIGJENIANE OSE MIGJENSHKRIMET”
… Toka ku mbinë shkrimet migjeniane është e nxehtë. Aty shkrijne akuj e ngrica. …. Jeta me shumëllojshmërinë e veprimtarisë së saj përmban dritën dhe errësirën. Toka qe rrit vargje migjeniane më mirë të mbetet djerr e vendet të mbeten të pabanuara se sa në vajtim.
“ HIJA e THYER” –Ese dhe Skica Letrare – nga Agim Merturi
( Në pa mundësi që të ishte i pranishëm…)
3. Z.Gjokë Sokol , Etnologu, Poeti dhe shkrimtari nga Gjakova . Fatëmirësisht e kishim të pranishëm. Në fjalën e tij përshëndeti takimin dhe pjesëmarrësit dhe interpretoi disa vargje kushtuar Migjenit.
4. Z. Ibrahim Hamzaj, nga Bytyçi, mësues, intelektual shumëprofesionesh, drejtues i suksesshem në disa sektore e veprimtari ku është përfshirë.
( Në pa mundësi të jetë i pranishëm…)
… Në vitin 1960 u hap shkolla e pare fillore në Zherkë.
…u bë një ndërtes e vogël me material rrethanorë, gur e baltë dhe mbuluar me derrasa ahu. Ajo kishte 2 dhoma, një klasë mësimi dhe një drejtori të vogël. Në vitin e parë të hapjes, u regjistruan 17-të nxënës në të katër klasat e fillores… Shkolla filloi rregullisht. Mësimi bëhej me klasa kolektive dhe me sistem 4- oresh. Ky sistem mësimi kërkonte shumë energi dhe një metodë mësimdhënje të veçantë e të kualifikuar…
Kjo shkollë u bë e dalluar në shkallë rrethi dhe qëndronte emri i saj dhe i mësuesit gjithnjë në këndin e shkollave më të mira në qytetin e B. Currit.
I vumë shkollës emrin “ Migjeni”.
Në fillim u refuzua, se ishte shumë emër i madh për një shkollë të vogël, por kur e argumentova, se ky emër ka në thelb perspektiven e këtyre fëmijeve, të ardhmen e tyre më të mirë e më të ditur, u pranua. (shkeputur nga libri “ NËPËR VITET E JETËS” – Ibrahim Hamzaj .
Një ndër moment kulminante dhe emocionuese të këtij eventi letrar ishte padyshim shpallja e fituesve.
Vlerësimet e jurisë special i kasha në zarf.
Për vlerësimet e çmimeve Speciale dhe Inkurajuese, u moren parasysh disa vlerësime dhe sugjerime të konsiderueshme të jurisë Speciale si dhe vlerësimet nga anëtaret e Jurisë së pranishme, Verës dhe Azizit.
• Juria Speciale vlerësoi me Çmim të Parë, respektivisht me çmimin MIGJENI krijimin me Kod: 6) Poezia me titull: “ULË NË KARTON NË BALL TË QYTETIT” – me autor poetin e mirënjohur Fran Ukcamaj
• me Çmim të Dytë , krijimin me Kod: 2) dhe krijimin me Kod: 59) respektivisht …
Poezinë me titull:
“MBLEDHËS I GJURMËVE” – me autor poetin Tahir Bezhani
dhe poezinë me titull:
“Unë… Lisi më i moçëm n`Ballkan” – me autor poetin Gjin Progni
• me Çmim të Tretë u vlerësuan krijimin me Kod: 23) dhe krijimin me Kod: 14), respektivisht..
Poezinë me titull :
“AJO ISHTE NËNA” – me autore poeten Esmeralda Nikaj
dhe poezia me titull:
“Migjenit ose poema që s’u bë kurrë bukë e mjerimit” – me autor poetin Rei F. Hodo
Juria Speciale bashkë me Jurinë Prezente, kanë vlerësuar me çmim special dhe inkurajues , këto krijime …
• Me çmim Special vlerësohen krijimet:
Kodi : 28) Poezia me titull: “ËNDËRRIMTARI ” (Migjenit) ~Anton Marku
Kodi: 45) Poezia me titull: ” MBI FRONIN E NOSTALGJISË” ~ Shqipe Hasani
Kodi: 30) Poezia me titull: ” DIELL MIGJENIAN” ~ Migena Arllati
Kodi: 9) Poezia me titull: ” EVË” ~ Vlora Rexhaj
Kodi: 53) Poezia me titull: ” ME MIGJENIN NË DY KOHË” ~ Xheladin Mjeku
Kodi: 29) Poezia me titull: “Migjeni nji legjendë” ~ Farida Zmijani Ramadani
• Ndërsa me çmim Inkurajues vlerësohen krijimet:
Kodi: 26) Tregimi me titull: “KULLAT E HESHTURA” ~ Ylltare Ferati . Certifikaten e Çmimit Inkurajues , ja dorëzoi Z.Ndue Vatnikaj, poet nga Nikaj-Mërturi.
Kodi: 48) Ese me titull: ” MIGJENI NË MES SHKRIMTARIT TË MJERIMIT DHE MJERIMIT TË SHKRIMTARI” ~ Ilaz Hajra – Lumi. Certifikaten e Çmimit Inkurajues , ja dorëzoi Z. Dan Ibrahimi, poet, publicist nga Kosova.
Kodi: 1) Poezia me titull: “I shtrydh kockat nëpër kohë!!” ~ Miranda Derti
Eventi mori ngjyra akoma edhe më e bukur nën interpretimet e disa autorëve..: Ilaz Hajra, Miranda Derti, Rabie Bytyçi , Kasam Shaqirvela, Gjokë Sokoli, Monika Muzikanti etj.
Edhe poeti Dan Ibrahimi interpretoi një poezi përshëndetëse nga libri i tij, “ e njëjta hënë”
Kishim githashtu edhe një recituese nga SHKA Zeri i Llapushes Caralluk Malishevë
1. Anita Krasniqi me poezinë “O moj Shqypni” .
Certifikata Pjesëmarrëse u shpërndanë për të gjithë autorët që u bënë pjesë e këtij konkursi.
Në fund dua të them se suksesin e padiskutueshë këtij takimi letrar ja dhuruan natyrisht autorët pjesëmarrës dhe shumë prej krijimeve konkuruese mjaft të arrira. Në veçanti këtë sukses ja dhanë miqtë tanë të nderuar, anëtaret e jurisë special me pranin e tyre nëpërmjet vlerësimeve me mjaft seriozitet dhe profesionalizëm. Të cilet i falenderoj shumë nga zemra.
Krenare për atë çfarë u realizua!
Suksese dhe mbarësi të gjithëve dhe mirë u takofshim në evente të tjera letrare dhe artistike akoma edhe më të bukura.
URIME – Poeteka Mbarëkombëtare “ Ndue Bytyçi”
URIME – Shoqata Mbarëkombëtare “BYTYÇI” Tiranë – Prizren.
Xhane Sherif Imeraj
Tiranë – 21 Shtator 2023
—————-
Për mundësimin e fotove falenderoj fotografin e njohur z. Kristaq Janushi
Si dhe mbesen time : Valbona Imeraj.
Dielli arat po i sos
Një mjegull bie dendur,
O Kadri Bistrica
Pa kafen e mëngjesit
Lëshoja një za Azem Bejtës
Te verri plak
T’i kontrollojë pushkës
Fishekët e teneqes
Se moti i prishur
Po i gërryen udhët.
More tash vjen trimi i urtë
Ukë Kovaçica
Që s’njeh pleqëri
Po anëpërtej e tej
I bie Ibrit , o mbrapsht nuk kthehet.
Se Topliku , nuk fashitet
Se zaptuesit s’i as shmitri.
Pa ma thirr pak Idriz Seferin
Kur Bistricë e pinte kafenë
Më tirq e plis të bardhë
E ruante dhe Berretarin * e dimer e behar
Po ty nuk të lanë vetëm
As terr as ne AG ,
Pragun nuk e nëmnin
As dardhën ugere më gjithë hambar.
Dil Kadri Bistrica
Plagë të janë tharë
*berretarin ,adulohet në Berçanin më prejardhje shqipe Berre .
1.Një djallushe
Një djallushe,lozonjare,synë ma shkel me çapkanllëk
Qoftë bekuar,sado me naze,që më jep “jarallëk”
Dhe më fton ajo veçan,kushedi seç do më thotë
Sado i moshuar jam,mezi po duroj dot.
Por veçan as që foli,por m’u hodh ajo mbi kokë
E vërteta,kështu ndodhi (më tej s’di a tregoj dot?)
Të tregoj a mos tregoj,për ju fare s’ka rëndësi
I moshuar,por po pohoj:me të bëmë dashuri!
Eh,se ç’vajti me”djallushen”,as që pyeti për më tej
Dhe,tek shkruaj,s’e fsheh skuqjen,sado ç’bëri,e pëlqej
Çfarë më bëri kjo djallushja,nuk është lehtë që ta harroj
Sado që më mbuloi skuqja, unë me mall e kujtoj.
2.Nuk flenë dashuritë
Eja,sonte,këtë natë
Eja,bashkë të rrimë!
Natën le ta kthejmë në çast
Dhe bashkë ta gëdhijmë.
Eja të pijmë nga një gotë me verë
Ta pijmë bashkë me qejf
Dhe unë aty,tek ytiprehër,
Të shtrihem,bërë”telef”.
Të dy bashkë,të përqafuar,
Bashkë shkëmbejmë”tepsitë”
Që të dy,tërë natës zgjuar
Se nuk flenë dashuritë.
3.Kur ke mall
Sado heshtëm,më shumë folëm
Sepse folëm ne me sy
Dhe pa folur,ne u “njohëm”
Shkëmbyem dashuri.
Edhe ç’ndodhi më pastaj
Se më shumë u”njohëm”
Ç’është e drejta,s’është kollaj
Të tregoj se ç’ndodhën?
Sepse gjetëm njëri-tjetrin
Ashtu krejt,rastësisht,
Më “rinove” mua,të vjetrin,
M’u fale,dashurisht.
4. Soditje
“Pllaja” që shoh nga prapa,
Ka “lëndinën” për matan
Sado jam me flokë të bardha
Mëdysh ndahet imi xhan.
Në”lëndinë” kam kullotur
Vite tutje,djalërisë,
Duket,ende nuk jam”ngopur”
E pëlqej,pleqërisë.
Shpreh dëshira prej “rioshi”
Nepsi rritet,mosha shkon
Ah, dëshira! Mos u sosshi!
Ah,moj zemër,që drithëron!.
5.Për një vetull,për një sy
Për një vetull,për një sy
Çfarë t’ju them,që vallahi
As që pyes për pleqëri
Edhe bëhem prapë i ri.
Pa zë nisem si veri
Dhe gjej miken ku rri
I puth vetull,i puth sy
Ca të “tjera” që i di
Me dy duar e mbërthej
Për më tej nuk dëftej
SE kam erz dhe kam cipë
Vjershës këtu i vë pikë.
Tiranë, 26 shtator 2023
Kur isha në ShBA u mora vesh me Prof. Dr. Dom Nikë Ukgjinin, klerik e punonjës shkencor në Institutin e Studimeve Teologjike dhe Filozofike Shkodër, që më 26 korrik të realizonim tek kisha e Thethit një meshë të thjeshtë për të kujtuar albanologun Prof. Robert Elsie, ku preheshin eshtrat e tij.
Dom Nikë Ukgjini është diplomuar në Zagreb dhe ka vite që shquhet si studiues dhe si punëtor i palodhur për rindërtimin e kishave të rënuara me vlera historike. Ai ka punuar fort për rindërtimin e Kishës në Kukël, ku kishte shërbyer Dom Ndre Mjedai, kishë tek e cila ai shkon vullnetarisht për të meshuar cdo të dielë. Përvec të tjerave ai ka punuar për rindërtimin e kishës së Gjon Pagëzorit në Mërqi të Lezhës, punë e cila është drejt përfundimit, monument historik me vlera të mëdha mbasi aty në janar të vitit 1703 u mbajt Kuvendi i Arbërit me porosi të Papës shqiptar Klementi I XI, Albani.
U nisa nga Tirana me taksi në ora 7:00 bashkë me studiuesin e shkrimtarin Kristaq Nanushi, marrëdhëniet miqësore me të cilin nuk i kam ndërprerë që nga vitet 60-të të shekullit të kaluar, kur ishim studentë e shokë dhome në konvikt. Në Shkodër tek Kryekisha na prisnin Dom Nika dhe gazetari e kameramani Ndoc M. Shaben. Dom Nika preferoi të vijonim rrugën me dy makina, ai mori në makinën e tij Ndocin dhe na priu, kurse shoferi ynë Besim Zorba, një tiranas i sjellshëm e i kujdesshëm u nis mbas tyre. Rruga ishte e gjitha e asfaltuar me bordura anësore të cilat e mbronin nga gurët që binin gjatë reshjeve të dendura. Kur arritëm në majë të Qafës së Bogës, Dom Nika doli nga rruga dhe mori majtas drejt një bregoreje prej ku dukej Thethi. Ndalëm te lokal i ri, Hotel-Restorant me arkitekturë karakteristike të atyre anëve: kati i parë me gurë të skalitur dhe dy katet e tjerë me trungje druri. Pronarët ishin vendali. Një vajzë simpatike mori porosinë dhe na solli kos, arra e mjaltë vendosur në tasa kristali. Kafet Kapucino i shoqëroi me ujë të ftohtë që sillej në lokal me tuba prej burimit aty pranë. Ujë bore. Vapa e korrikut nuk ndjehej në mbarë atë bjeshkë, rrethuar me maja të larta alpine.
Në ora 1:00 PM arritëm në Theth, ku kisha qenë si pushues në kampin e dikurshëm në vitet 70-të. Ndryshime të shumtë të binin në sy, rruga e gjerë, bujtina të reja të ndërtuara rrëzë malit. Thethi ishte kthyer në një qytezë turistike, ku vinin rrotull grupe turistësh, jo vetëm nga Europa Qendrore, cekë, kroatë, gjermanë, por edhe nga Afrika e Veriut. Në oborrin e kishës takuam një grup vajzash veshur bukur me rroba mëndafshi që mbanin shami në kokë. U bëra kurioz dhe i pyeta nga ishin. Më thanë se ishin nga Algjeria.
Dom Nika na priu e u futëm te kisha e vogël, ku ai zuri vend tek altari e ne u ulëm në stolat e sallës. Dëgjuam historikun e krijimit të kësaj kishe prej një prifti franceskan në vitin 1840, kur në Theth jetonin vetëm pak familje barinjsh. Ndërtesa e re e kishës ishte më e madhe se origjinalja, të cilën e kishin prishur gjatë fushatës antifetare që ndërmori qeveria në kohën e diktaturës. Unë lashë te tavolina një kopje të kujtimeve të printuar në 12 faqe, kujtime që kisha shkruar për Prof. Robert Elsie-n. T’i lexojnë vizitorët që do të shkojnë aty për ceremoni fetare…
Pastaj shkuam tek vorrezat e fshatit pranë kishës. Territori ishte i rrethuar me mure për t’i mbrojtur varret nga bagëtitë, por dhe nga kafshët e egra gjatë dimrit. Barëra të shumtë kishin mbirë e rritur në të gjitha rrugicat midis varrezave, madje dhe mbi varre. I papërtuari Ndoc, la më njanë kamerën dhe iu fut punës për shkuljen e barërave që kishin mbirë mbi varin e Robert Elsie-t. Dom Nika dhe ai kishin marrë pjesë dhe në ceremoninë e varrimit në vitin 2017 bashkë me një grup pedagogësh të Universitetit “Luigj Gurakuqi” dhe disa autoritete te Shkodrës. Në varrin e tanishëm ishte vendosur tek kryet, në vend të gurit të hershëm, një gur i madh i harkuar, vepër arti, ku ishin gdhendur disa shenja te lashta dhe emri e mbiemri i albanologut të ndjerë, datat e lindjes e të vdekjes. Ky varr dukej si një djep i madh. Aty vendos tufat e luleve…
Dom Nika veshi përparsen dhe mbajti përshpirtjen duke lexuar pjesë nga ungjijtë. Në mbyllje tha lutjen e rastit. Të gjithë bashkë bëmë kryqin dhe shqiptuam me zë të lartë: “AMIN”!
I Përjetshëm qoftë kujtimi i albanologut Robert Elsie, që ia kushtoi jetën studimit të letërsisë, kuturës e traditave të popullit shqiptar!
*ALEANCA ME SHBA-të DHE BE-në PO E LULËZON SHQIPËRINË.
(Shënime udhëtimi, 24 korrik – 7 shtator 2023, pjesa e II-të)
Te vegjlit e pelikaneve/desheve te detit perkdhelen,
ne shtepizen e vogel pas trupit, te ngrohte te prinderve te tyre,
pas pak duket se me te rriturit,
po “rrefejne” per ngjarjet e dites.
Pastaj ata vendosin,
njeri pas tjetrit sqepin e gjate,
mbi shpine dhe nata e tere,
fundoset ne imazhin e familjes,
se lumtur dhe bashkesise,
se ngushte.
Qetesia bie,
kenetat flene,
shtresa e reve ne kupen e qiellit,
u zhduk,
yjet shndrisin si perla te arta,
ne kadifen e e zeze te qiellit.
Disa lakuriqe nate turren,
ne nje fluturim te shpejte,
cafkat e nates bejne zhurme,
ne kalim e siper,
pervec kesaj,
cdo gje e gjalle,
nje enderr e heshtur,
e palevizshme.
Edhe une doja,
te mbyllja syte,
por mushkonjat depertonin,
nga cdo e care sado e vogel,
e velit qe kisha hedhur mbi sy,
e shendrrojne fytyren time,
ne nje forme te bucatun,
qe me me dhemb shume.
Kjo torture behet normale,
kaluan ore te tera,
me ne fund fresku lakjmeroi, lindjen e diellit.
Qysh ne oret e para te nadjes, degjova gugitje,
me pas dallova zogjte,
qe pushonin qetesisht,
njeri pas tjetrit,
si nje tufe patash .
Jashte ndodhet nje pelikan,
femer e rritur ,
me sa duket roja,
gjumi i saj i lehte u prish,
nga zhurmat e vogla,
dhe dyshuese,
ajo hodhi syte perreth.
Vetem kur detyra mbaron,
e bindur se nga larg,
nuk ka asnje rrezik,
kthehet me ngadale ne gjendjen,
e me parshme te qete.
Erresira fashitet,
nga drita e diellit,
me nje ze te lehte roja lajmeron, fillimin e dites se re.
Eksploratori i pelikanit Hugo,
ka zbritur ne fushen bregdetare,
ne Stomin e Neglave(FK),
ujin per te pire e mbush te Currili,
ne Pusin e Patanit afer grykes se Matit,
pikerisht atje,
ku eshte me veshtire,
krejtesisht prekese eshte,
sesi mikpritet europiani,
i cili paragjykohet nga populli ,
si nje i huaj fisnik.
I zoti i shtepise ofron,
me te miren,
ben me teper se mundesite,
te ngrenet luan ketu nje rol kryesor.
Kafja e zeze e pergatitur,
sipas menyres turke,
nuk duhet te mungoje,
bulmetrat jane te preferuar,
mund te shijosh kosin,
tamlin dhe tlyenin,
pjeserisht te perzier ne yndyr.
Mishi piqet ne helle dhe shijon shkelqyeshem,
specat djegsa ngrohin,
qiellzen e europioanit,
melcite dhe veshkat jane gjerat,
me te shijeshme,
koroniku, perpeqi, djathi i zier, pija kryesore rakia esht’.
Para se te filloi ngrenia,
me i vjetri uron: <<ju befte mire>!,
ndersa te tjeret pergjigjen:
<< ju lumshin duart>>!
Vendasi nuk e ze ne goje,
kete veshtiresi,
keto nuk jane te vogla,
ne gjithe kete fushe,
por mjaftohet me nje:
<<tungjatjeta>> !,
<<a je, si je>>?
<<a u lodhe>> ?.
Te marresh parasysh duhet,
kur viziton per nje ore,
nje shtepi,
aty do te behet me siguri,
ftese per te ngrene,
rrezik i shpeshte esht’,
te presesh dy ore per te ngrene, ndryshe, do te prekesh rende,
te zotin e shtepise.
Kurre nuk duhet ta refuzosh,
kasollen me te varfer po te jete,
nese te ka qelluar te ndalosh,
pa kthyer nje filxhan kafe,
ose qumesht.
Ky tipar karakteristik,
shume i kendshem,
do te lejonte disa,
t’i paragjykonin banoret ketu,
si altruiste,
ky iluzion zbutet shume shpejt,
kur i njeh ata nga afer.
Shtepite rralle jane me mure guri,
si ne Malsi,
shtepi provizore,
ketu nuk gjendet asgjekundi gur’,
duhet ta ndertojne,
shtepine provizore,
me nje thurje argjilore,
ky lloj ndertimi nuk zgjat shume ,
nevojitet me pak mund,
me derrasa, dy kateshe me derrasa, mbuluar me pullazina,
dritaret te vogla,
jane perseri.
Fshatarit te ultesires,
nuk i duhet te mundohet,
neper shtigje te ngushte,
rruget e tij nuk jane te mira,
dielli i thane ato,
i ben gjithe pluhur,
shiu me i paket i shendrron,
ne baltovine rreshqitese.
Keshtu bregdetari i fushes,
hipen mbi qerre dhe lekundet,
si ne nje anije mbi vale,
te dyja rrotat teper te medha,
te cilat rrotullohen,
rreth nje boshti druri te pa lyer,
renkojne si shpirtera mekatare,
ne ferr,
ne toke lene gjurme te thelle.
Qete zhyten,
ne detin e baltonvines,
cdo hap e bejne te fundosur,
deri ne gju,
mrekulli sesi keto kafshe,
durojne rruge kaq te gjata,
zotrojne kaq energji.
Vetem buajte ndjehen mire,
ne keneta te tilla,
kete e bejne me shume qejf,
stines se nxehte,
buallit i duhet te rrije,
gjithe diten ne uje,
lekuren e tij te zeze e mbulon,
nje shtrese e verdhe argjile,
gjendja e tij e brendeshme merr, hijen e nje qetesie filozofike,
megjithate ai,
nuk eshte shume paqesor,
per shkakun me te vogel kocinjt’,
luftojne me njeri-tjetrin,
ne lendine dhe ndeshin briret’
Ne mesnate me zgjoi njehere,
nje dem i kreshperuar,
i vjeter, si eger,
cadres ia kishte ngulur syte,
sic shikon dikush,
ate qe i takon,
dhe me nje goditje te brireve, grisi nje ane te tere te saj.
Por nuk i eci,
te me sulmonte mua,
pasi nje e shtene gjemoi,
ne veshet e tij,
iu desh te largohej,
per te mos u dukur me aty.
Po binte nje shi i stuhishem,
asnje njolle nuk dukej,
ne erresire,
mua me duhej te mjaftohesha,
me ngarkimin e aparateve,
dhe armeve,
te vendosja nuk mundesha,
te kerkoja ndonje shtepi,
aty prane passi ajo,
qe shqiptarve iu duket,
e natyrshme,
ne europianve na duket, vecanerisht naten,
teper e bezdishme:
ka atmosfere te keqe,
te renduar dhe keqberes,
te panumurt.
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
Hugo Adolf Bernatzik, lindur në Vjenë më 1897, i diplomuar si etnograf dhe fotograf, është themelues i disiplinës së Etnologjisësë Aplikuar. Kontaktet e para me shqiptarët i kishte që më 1914, në kohën kur Princ Vidi i dërguari i Fuqive të Mëdha kishte ardhur në Shqipëri për të vënë bazat e shtetit shqiptar. Në kohën e luftës së parë botërore ishte në Shqipëri në cilësinë e Oficerit të Amatës së Austrisë. Gjatë kohës që ishte në cilësinë e oficerit, ripërtëriu miqësitë që kishte krijuar me bijte e oficerëve shqiptarë, që kishin shërbyer në Gardën e truprojave të Sulltanit Abdyl Hamitit, gardë e përbërë kryesisht prej oficerëve shqiptar, të cilët me krijimin e shtetit të pavarur shqiptar ishin kthyer për t’i shërbyer vendit të tyre.
Vetë Bernatzik do të shkruante se gjatë qëndrimit në Shqipëri kishte kaluar shumë ditë me shokët e fëmijërisë. I mahnitur siç duket nga bukurite natyrore dhe karakteri i njerëzve do të shprehej se nga koha e kontakteve të para nuk e kishte lënë të qetë dëshira për të vizituar Shqipërinë, deri sa përfundimisht në vitin 1929, i paisur me tendë fushimi, , me një barkë lundruese dhe një aparat fotografik realizon dëshirën e madhe të tij ”për ta njohur me themel atë vënd të veçantë dhe banorët e tij të guximshëm”. Ai do të shkruante se “shqiptarët janë popull me karakteristika të theksuara burrërore, të guximshëm, të ndershëm dhe mikpritës, tolerantë dhe bashkjetues, një popull që gjatë shekujve ka nxjerrë oficerë ndër më të mirët, burra shteti të njohur, nëpunës etj”. Gjatë qëndrimit të tij në Shqipëri vizitoi Shkodrën, Krujën(Gjormin, Gurezin), Tiranën, Durrësin, Elbasanin, Korçën, Beratin, Voskopojën, Kënetën e Tërbufit dhe të Maliqit, Liqenin e Ohrit dhe të Prespës. Gjurmoi ne vecanti faunen shqiptare, ne vecanti per te fotografuar pelikanin.
Të gjitha këto vende që vizitoi i fokusoi në aparatin fotografik dhe me përshkrime i botoi në një kapitull për Shqipërinë, Albanien-das Land des Schkipetaren(=Shqiperia vendi i shqiptareve).
Ne zonen e Gurezit/Fushkuqes eksploroi zonat me te thella bregdetare si ne anen jugore Neglat, Bregun e Gjapshit dhe ate veriperendimore Pusi i Patanit ne grykderdhje te Matit. Ne kete treve atij i ben pershtypje veshja e malsores se Nenshkodres dhe realizon te pakten kater fotografi si me poshte.
Hugo Adolf BERNATZIK(1897-1970), eksplorator i pasionuar ndaj PELIKANIT(=Dashi i Detit).
Nje grua me femijen e saj, Pusi i PATANIT, GUREZ-foto e H. A. Bernatzik, v.1929
Moment i improvizuar kur martohet nje vajze, nga dy gra te nje shtepie nga PUSI i PATANIT, sipas deshires se fotografit austriak, H. A. Bernatzik.
Gruaja nga PUSI i PATANIT, ne qender te fotos, gjurmohet nga fotografi H. A. Bernatzik, kur shkon ne nje nga te martat e fundit te qershorit v. 1929, ne kishen e Shen Ndues mbi qytetin e Lacit.
Eksploratori i Pelikanve ka fotografuar nje bari ne breg te lumit Gjapsh(ne drejtim te Koder Reke. Ne zonen e Tiranes quhet lumi i Tiranes, ne zonen e Ishmit quhet lumi Ishem dhe ne grykderdhje afer Kepit te Rodonit, quhet lumi i Gjapshit). Fotografi duke krahasuar bariun me drurin, kerkon te tregoi lartesine e drurit.
Pelikani i fotografuar nga eksploratori i faunes H. A. Bernatzik ne bregdetin e Gurezit/Fushkuqes ne v. 1929, quhet Dashi i Detit.
Momenti i uljes se pelikanit eshte fotografuar pas nje sakrifice nga ana e fotografit austriak, duke pritur i fshehur per disa ore, ndoshta disa dit’.
When Robin cry? Nga Nadire BUZO Gazetarët e Diasporës thirrje klasës politike për një tryezë teknike mbi variantet e votimit nga jashtë Kosovën më shumë e ka dëmtuar Edi Rama se sa Vuçiçi – Nga KIM MEHMETI Vajza të Çamërisë- Cikël poetik nga HAMIT TAKA Gjen. Wesley Clark: Serbët,që ndërmorën sulmin ishin rebelë, terroristë. Dhe ata nuk meritojnë asnjë njohje zyrtare Nataša Kandić: Është e qartë që gjithçka është e përgatitur në Serbi! Trajtimi i barabartë në sigurim dhe përfitim Nga Ruzhdi Ibrahimi, ekspert i diplomuar i Sigurimeve Shoqërore në Zvicër Rruga e Arbrit- “S’ka dritë në fund të tunelit”, BIRN: Qeveria nuk e di kur përfundon projekti U PËRURUA MONOGRAFIA “BULETINI (2018-2022”)- Nga Tahir Bezhani Deputeti gjerman: Mobilizimi i ushtrisë serbe, sulm ndaj Evropës Pas Britanisë, edhe Gjermania e gatshme të nisë trupa shtesë në Kosovë “MARGARITA” ME TË GJATIN, PO NA E MARRIN EDHE LAUREATIN- Nga Selfo Kardhiqi, SHBA
Komentet