Presidenti prorus i Republikës Sërpska, Millorad Dodik, është takuar me presidentin rus, Vladimir Putin, gjatë samitit të BRICS-it në Kazan të Rusisë mbrëmjen e 24 tetorit.

Dodik gjendet në listën e sanksioneve të Shteteve të Bashkuara dhe Mbretërisë së Bashkuar.

Përmes një postimi në X, Dodik tha se me udhëheqësin rus ka diskutuar për përfundimin e tempullit serbo-rus në Banja Llukë dhe për forcimin e potencialit turistik të Serbisë dhe Rusisë.

“Është gjithmonë një kënaqësi e veçantë të takohem me një lider të madh botëror dhe një mik të sinqertë të Republikës Sërpaka”, shkroi Dodik.

Në samitin, të cilin e organizoi presidenti rus, morën pjesë edhe liderët nga Kina, India, Brazili, Afrika e Jugut dhe vendet e tjera që janë anëtarë ose që synojnë të anëtarësohen në BRICS.

Ky ishte takimi i pestë mes Dodikut dhe Putinit që kur Rusia nisi pushtimin e Ukrainës më 2022 dhe takimi i 11-të që nga viti 2014.

Presidenti i entitetit serb në Bosnjë e Hercegovinë është nga zyrtarët e paktë që ka takuar zyrtarë rusë dhe bjellorusë që kur ka nisur pushtimi rus i Ukrainës.

Komuniteti ndërkombëtar disa herë ka thënë se Bosnjë e Hercegovina ka marrë obligimin që të ndjekë orientimin e Bashkimit Evropian, sa i përket sigurisë dhe politikës së jashtme, pasi Bosnja është shtet kandidat për anëtarësim në bllokun evropian.

Retorika proruse dhe lidhjet e ngushta me zyrtarët rusë nuk po prodhuar ndonjë përfitim konkretë për Republikës Sërpska. Investimet nga 27 vendet anëtare të BE-së përbëjnë 64 për qind të investimeve totale të huaja në Bosnjë e Hercegovinë, ndërsa investimet ruse përbëjnë më pak se 4 për qind.

Në entitetin e Republikës Sërpska, Rusia është e pesta në listën e investitorëve, pas Serbisë, Italisë, Austrisë dhe Britanisë së Madhe.

Disa projekte të mëdha, të cilat Qeveria e Republikës Sërpska i ka nisur në këtë entitet me kompanitë dhe oligarkët rusë, kanë çuar në humbje milionëshe. REL

Fronti Demokratik prorus (DF) në Mal të Zi paralajmëroi zëvendëskryeministrin e këtij vendi, Nik Gjeloshaj, se mund të përjashtohet nga Qeveria, pasi ai kundërshtoi nismat për përfshirjen e dyshtetësisë dhe të serbishtes si gjuhë zyrtare.

“Ne, me dashamirësi, e këshillojmë Gjeloshajn që ta pranojë realitetin social në Mal të Zi dhe të mos përpiqet të na i mohojë të drejtat që i kanë të gjithë të tjerët… sepse nëse kafshon shumë, mund t’i thyejë dhëmbët”, thuhet në komunikatën e DF-së, e cila është pjesë e koalicionit qeveritar.

Zëvendëskryeministri Gjeloshaj, njëherësh edhe ministër i Zhvillimit Ekonomik, ishte në Uashington, ku nënshkroi Memorandumin për Bashkëpunim Strategjik Ekonomik ndërmjet Malit të Zi dhe SHBA-së.

Në një takim me zëvendësin e ndihmëssekretarit amerikan të Shtetit për Ballkanin Perëndimor, Alexander Kasanof, ai paralajmëroi kundër “aktiviteteve potencialisht destabilizuese të strukturave klero-nacionaliste, që synojnë ta minojnë perspektivën evropiane të Malit të Zi”.

Duke e sqaruar këtë deklaratë në një intervistë dhënë Zërit të Amerikës, Gjeloshaj tha se iniciativat e DF-së për ndryshimin e Ligjit për shtetësinë malazeze dhe për miratimin e Ligjit për agjentët e huaj – sipas modelit të ligjit rus – kanë për qëllim ngadalësimin e rrugës evropiane të Malit të Zi.

Në mesin e vendeve të Ballkanit Perëndimor, Mali i Zi është lider në procesin e anëtarësimit në BE.

Duke folur për vijat e kuqe rreth pjesëmarrjes së mëtutjeshme të partisë së tij në Qeveri, Gjeloshaj tha se ato do të ishin vendime që nuk përputhen me politikat e BE-së dhe të SHBA-së.

Ai nuk e përjashtoi mundësinë e një rikonstruktimi të Qeverisë së Malit të Zi apo të një marrëveshjeje të re.

DF-ja në Qeveri prej tre muajsh

Qeveria e Malit të Zi u rikonstruktua në korrik, kur asaj iu bashkuan DF-ja dhe Partia Boshnjake.

Partitë proruse morën dy poste të zëvendëskryeministrave dhe tri ministrore, ndërsa boshnjakët morën një zëvendëskryeministër dhe pesë pozita ministrore.

Ky ishte rikonstruktimi i parë i Qeverisë së Millojko Spajqit, e cila u formua në fund të tetorit të vitit 2023.

Në tetor të atij viti, partitë në pushtet nënshkruan një marrëveshje, me të cilën u zotuan se do ta respektojnë “kursin euroatlantik të Malit të Zi” dhe “do të zhvillojnë bashkëpunim miqësor me të gjitha vendet që i njeh Mali i Zi”.

Marrëveshja u nënshkrua edhe nga partitë e DF-së, njëri nga liderët e të cilave, Andrija Mandiq, u zgjodh kryetar i Kuvendit të Malit të Zi.

Partitë e DF-së duan heqjen e sanksioneve kundër Rusisë, të ndërmarra për shkak të agresionit të saj në Ukrainë, nuk e njohin pavarësinë e Kosovës, janë kundër anëtarësisë së Malit të Zi në NATO, si dhe mohojnë gjenocidin në Srebrenicë.

Edhe pse DF-ja tha se do t’i ngrinte qëllimet e politikës së jashtme dhe do t’i respektonte marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë, në praktikë ndodhi ndryshe.

Mali i Zi mori katër nota proteste nga vendet fqinje, Kroacia dhe Bosnje e Hercegovina, gjatë mandatit të shumicës së re parlamentare.

Shkak u bënë deklaratat dhe iniciativat e udhëheqësve të DF-së, disa prej të cilave – si rezoluta për gjenocidin në Jasenovac – u pranuan edhe nga partitë e tjera në pushtet.

Gjithashtu, dy ditë pasi DF-ja hyri në Qeveri, Kroacia i shpalli udhëheqësit e saj të padëshirueshëm.

Çfarë tha zëvendëskryeministri?

Partitë proruse dhe proserbe në Qeverinë e Malit të Zi janë për nënshkrimin e marrëveshjes për dyshtetësi me Serbinë dhe me vendet e tjera, si dhe për ndryshimin e Ligjit për shtetësinë.

Duke e shpjeguar këtë iniciativë, udhëheqësi i DF-së, Mandiq, tha se këtë e kërkon edhe diaspora nga radhët e popujve pakicë.

Gjeloshaj reagoi, duke i bërë thirrje Mandiqit të mos i përmendë shqiptarët në kontekstin e rrëfimit për dyshtetësinë.

Ai vlerësoi se ky është një “projekt shovinist” dhe se popullata shqiptare nuk do të marrë pjesë në krijimin e “botës serbe”, e as “botëve të tjera imagjinare dhe të ngjashme mbi baza kombëtare”.

Në intervistën dhënë Zërit të Amerikës, Gjeloshaj tha se shqiptarët janë qytetarë të Malit të Zi, të cilin e perceptojnë si vendin e tyre, dhe se ndryshimi i Ligjit për shtetësinë “do të çonte në një ndarje të madhe në Mal të Zi”.

“Jo vetëm tek unë, por edhe në parti, te populli që i përkas, do të kishte një reagim të ashpër, nëse do të shkonte përpara Ligji për shtetësinë, i cili ka vetëm një qëllim dhe ai është ndryshimi i strukturës kombëtare të Malit të Zi”, tha Gjeloshaj.

Paralajmërimi për mundësimin e shtetësisë së dyfishtë shkaktoi kritika të ashpra edhe nga opozita, sipas së cilës, një gjë e tillë do të mundësonte ndërhyrje nga vendet fqinje, çfarë do të çonte në humbjen e vendimmarrjes sovrane në Mal të Zi.

Pas publikimit të rezultateve të regjistrimit të popullsisë në Mal të Zi, të cilat treguan se serbishtja është gjuhë amtare për 43 për qind të popullsisë dhe gjuha malazeze për 34 për qind, partitë proserbe filluan një fushatë për ndryshimin e Kushtetutës.

Ato duan që serbishtja, e cila tani ka statusin e një gjuhe në përdorim zyrtar si gjuha shqipe, kroate dhe boshnjake, të marrë statusin e gjuhës zyrtare si gjuha malazeze.

Gjeloshaj tha se Kushtetuta nuk do të ndryshohet për ta zyrtarizuar gjuhën serbe.

Ai kritikoi edhe fushatën para regjistrimit të popullsisë, në fund të vitit të kaluar, e cila u sugjeronte qytetarëve se si të regjistroheshin.

“Për mua është poshtëruese t’i tregosh dikujt se si të deklarohet. Mali i Zi është një vend demokratik, ka të drejtën e mendimit, të ndjenjës… ”, tha Gjeloshaj për Zërin e Amerikës.

Para regjistrimit, forca dhe media proserbe dhe proruse u bënin thirrje qytetarëve në Mal të Zi që të deklaroheshin si serbë, që flasin serbisht dhe janë besimtarë të Kishës Ortodokse Serbe.

Çfarë thanë nga DF-ja?

Duke reaguar ndaj Gjeloshajt, DF-ja tha se i duhet të zvogëlojë kërcënimet dhe “shovinizmin e theksuar ndaj popullit serb në Mal të Zi”.

“Ai nuk na ka futur në Qeveri dhe nuk mund të na nxjerrë jashtë, sidomos për faktin se nuk ka asnjë deputet të partisë së tij në Kuvend, por i ka dy ministri, duke u falënderuar edhe deputetëve serbë”, tha DF-ja dhe shtoi se vetë Gjeloshaj mund të nxirret jashtë.

DF-ja i ka 13 deputetë në Kuvendin e Malit të Zi, ndërsa Alternativa Shqiptare e Gjeloshajt, si pjesë e koalicionit të Forumit Shqiptar, i ka dy.

Përveç deputetëve të DF-së, shumica parlamentare përbëhet nga Lëvizja Evropa Tani, Demokratët, Partia Popullore Socialiste, partitë boshnjake dhe shqiptare.

Përgatiti :Valona Tela

Një sulm terrorist ka ndodhur ditën e sotme në objektin kryesor të Industrisë Turke të Hapësirës Ajrore (TAI) në Ankara të Turqisë.

Sipas informacioneve paraprake, kanë qenë të paktën tre persona që kanë sulmuar godinën, e cila ka të punësuar plot 1,500 persona.

Dyshohet se një nga autorët është afruar dhe ka hedhur veten në erë, më pas ka patur shkëmbim zjarri mes rojeve të godinës dhe autorëve të tjerë.

Nga sulmi raportohet se ka dhjetra viktima dhe disa të vdekur.

Një numër i madh ambulancash dhe forcat e ndërhyrjes së shpejtë kanë mbërritur tashmë drejt vendngjarjes.

Ministri turk i Brendshëm, Ali Yerlikaya tha se “një sulm terrorist ka ndodhur në qendrën ajrore TUSA? Ankara Kahramankazan” dhe se “fatkeqësisht ka viktima”.

“Të plagosurit brenda po evakuohen. Ky është një vend shumë i rëndësishëm në industrinë turke të mbrojtjes. Janë marrë masa paraprake. Ekipet speciale janë dërguar brenda. Inspektime po kryhen edhe nga ajri. Mund të themi se terroristi që kreu sulmin përdori një armë automatike”, raporton CNN turk.

Eurodeputeti kroat Tonino Picula, pasi u emërua raportues i ri i Parlamentit Evropian për Serbinë, bëri të ditur se në vlerësimin e progresit të Beogradit do të insistojë në përmbushjen e kërkesave që i parashtrohen vendeve kandidate për anëtarësim në Union.

Të martën, gjatë seancës plenare në Strasburg, Picula u emërua raportues i përhershëm i PE për Serbinë dhe në pesë vitet e ardhshme do të jetë përgjegjës për të gjitha temat që kanë të bëjnë me marrëdhëniet ndërmjet Bashkimit Evropian dhe Serbisë para Parlamenti.

Picula, i cili gjatë mandateve të tij është marrë në mënyrë aktive me marrëdhëniet mes vendeve të Ballkanit Perëndimor dhe Bashkimit, nga mediat në Serbi pranë autoriteteve veçohet si eurodeputet që ka qëndrim armiqësor ndaj Serbisë dhe emërimi i tij si deputet i përhershëm.

Raportuesi i PE-së për Serbinë u cilësua si “gishti në sy” i Beogradit.

Në disa media serbe ai shpesh paraqitet si “serbohater”, si dhe në disa lajme për emërimin e tij si raportues i PE-së, shkruan Hina.

“Në 11 vitet e fundit kam udhëhequr delegacionet për marrëdhëniet me Bosnje-Hercegovinën dhe Kosovën. Në mandatin e fundit kam qenë edhe relator i përhershëm për Malin e Zi, prandaj kam tashmë një lloj rezistence ndaj çdo kritike të pajustifikuar, që mund të jetë ideologjikisht apo me ngjyrë vlerash”, përgjigjet Picula.

“Detyra ime është para së gjithash të flas me përfaqësuesit e institucioneve të një vendi të caktuar që duhet të bëjnë pjesën më të madhe të punës, sepse qeveria është më përgjegjëse për situatën në një vend. “Më takon mua të komunikoj para së gjithash pritshmëritë dhe të analizoj se çfarë, sipas një vlerësimi të përgjithshëm, duhet bërë në biseda të hapura me përfaqësuesit e qeverisë”, tha ai.

“Unë supozoj se procesi do të jetë mjaft kompleks. Gjithsesi, mbi të gjitha kam përvojë politike në krahun tim, si evropiane, ashtu edhe kombëtare, dhe gjithsesi do të veproj në radhë të parë i informuar, por edhe parimor”, thotë eurodeputeti

“Dhe edhe nëse e lëmë mënjanë emërimin tim në atë post me të gjitha interpretimet e tij, sidomos ndoshta në Serbi, duhet thënë se Parlamenti Evropian, nga të tre institucionet e Bashkimit Evropian, ka qenë gjithmonë avokati më konsekuent i politikën e zgjerimit”, tha Picula gjatë intervistës për Hina, por gjithashtu theksoi se “procesi i anëtarësimit duhet të bazohet ende në përmbushjen e kritereve”.

“Nuk mjafton vetëm njohja e Kosovës”

Një nga sfidat kryesore për Serbinë sigurisht që do të jetë harmonizimi me vlerat ligjore të BE-së dhe  respektimi i politikës aktuale të Brukselit ndaj pushtimit rus të Ukrainës, njoftoi zyra e deputetit.

Picula do të përgatisë raporte për situatën në Serbi një herë në vit në emër të PE-së pas prezantimit të raporteve vjetore të Komisionit Evropian.

Serbia mori statusin e vendit kandidat në mars të vitit 2012 dhe negociatat e anëtarësimit me BE-në filluan në vitin 2014.

Deri më tani në negociata janë hapur 22 nga 35 kapitujt, dy prej të cilëve janë mbyllur përkohësisht.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, pranoi këtë javë se negociatat BE-Serbi po përparojnë ngadalë dhe pohoi se kjo “jo për shkak të sundimit të ligjit”.

“Nëse do ta njihnim (shtetin e rremë) Kosovën ose do të vendosnim sanksione ndaj Rusisë, nesër do të bëheshim anëtar i BE-së”, tha Vuçiq.

Ndonëse Vuçiq e hedh poshtë një mundësi të tillë si të papranueshme, Picula shton se edhe kjo nuk do të mjaftonte.

“Më duket se këto janë elemente të rëndësishme që do të nënkuptonin se Serbia me të vërtetë ndryshon qëndrimin e saj ndaj proceseve politike që janë jashtëzakonisht të rëndësishme për të dhe fqinjët e saj. Por sigurisht, përveç kësaj, ka një sërë elementesh të politikave specifike që Serbia duhet t’i përmbushë në rrugën e saj drejt qëllimit të saj përfundimtar. Nuk mund ta reduktojmë në vetëm një, dy ose tre elementë që, sado të rëndësishëm që janë, nuk mjaftojnë”, tha Picula.

“Ka kritere të Kopenhagës që mund të mos tingëllojnë spektakolare, por janë një udhërrëfyes që të gjitha vendet e tjera kanë ndjekur. Edhe Serbia do të duhet të bëjë të njëjtën gjë”, thotë Picula.

Kriteret e Kopenhagës janë kërkesa që BE-ja u vendos vendeve kandidate për anëtarësim, nga ato politike, si sundimi i ligjit, ato ekonomike dhe ligjore, deri te përafrimi me qëllimet e Bashkimit.

Kolegu i Picula-s në Parlamentin Evropian dhe Komisionin për Punë të Jashtme të PE-së, Davor Ivo Stier i HDZ-së, me urime dhe urime për sukses në punën e tij, vlerësoi se i takon Beogradit që qartë të rreshtohet në politikën e jashtme.

Stier komentoi shkurtimisht vizitat e liderëve evropianë në Beograd, duke thënë se pas “të gjithave, Picula do të jetë shumë shpejt atje si reporter”.

“Dera është e hapur, por Serbia është shtet sovran dhe ka të drejtë të vendosë nëse dëshiron të jetë pjesë e BE-së. Kjo është e drejta e saj, por më pas ajo duhet të pranojë gjithçka që përfshin, duke përfshirë një përafrim shumë të qartë me politikën e jashtme dhe të sigurisë evropiane, dhe kjo përfshin, siç e dini, vendosjen e sanksioneve ndaj Federatës Ruse”, tha ish-i ministri kroat.

“Nuk mund të thuash se duam të jemi pjesë e BE-së, por nuk duam të jemi pjesë e Perëndimit. Megjithatë, nuk është as presidenti i Komisionit dhe as raportuesi i Parlamentit Evropian. Është një vendim që duhet ta marrë Beogradi”, tha Stier për Hina. sn

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, njoftoi të dielën se ka biseduar me presidentin e Rusisë, Vladimir Putin, dhe se e ka falënderuar atë “që më siguroi se Rusia do t’i japë mjaftueshëm gaz Serbisë këtë dimër”.

Serbinë e zuri pushtimi rus i Ukrainës të varur plotësisht nga gazi rus.

Ndërkohë, duke ndjekur shembullin e shumë vendeve të Bashkimit Evropian (BE), edhe Serbia ka filluar të punojë në gjetjen e burimeve të tjera të furnizimit me gaz.

Megjithatë, pavarësisht thirrjeve nga BE-ja, klubi të cilit synon t’i bashkohet, Serbia nuk po pranon të vendosë sanksione ndaj Rusisë dhe përfaqësuesit e autoriteteve në Beograd vazhdojnë të mbajnë lidhje me Kremlinin.

Vuçiq njoftoi në profilin e tij në Instagram të dielën se nuk kishte biseduar me Putinin për gati dy vjet e gjysmë dhe se më 20 tetor kanë pasur një “bisedë të mirë, të hapur, të gjatë dhe kuptimplotë”.

“Shpreha shpresën, ashtu si dy vjet e gjysmë më parë, se Serbia nuk do të vendosë sanksione ndaj Federatës Ruse”, tha Vuçiq.

Ai tha në një video në Instagram se me Putinin bisedoi edhe për çështje dypalëshe, ekonomike dhe politike.

Rusia është mbështetja më e madhe e Serbisë në kundërshtimin e pavarësisë së Kosovës, të cilën Prishtina e shpalli më 2008.

Ndërkohë, biseda mes tyre u zhvillua derisa Rusia po pret përgjigje zyrtare nga Serbia për ftesën Putinit në shtator që Vuçiqi të marrë pjesë në samitin e BRICS në Kazan, i planifikuar të mbahet nga 22 deri më 24 tetor. REL

Pas publikimit të rezultateve të regjistrimit të popullsisë në Mal të Zi, partitë proserbe përsëritën kërkesën e tyre që gjuha serbe të jetë zyrtare në këtë vend.

Rezultatet e regjistrimit të popullsisë treguan se serbishtja është gjuhë amtare për 43 për qind të popullsisë, ndërsa gjuha malazeze për pak më shumë se 34 për qind.

Ditën kur u shpallën rezultatet më 15 tetor, partitë proserbe përsëritën kërkesën e tyre për ndryshimin e Kushtetutës, me qëllim zyrtarizimin e gjuhës serbe.

Në Kushtetutën e Malit të Zi, gjuha malazeze përkufizohet si “zyrtare” dhe gjuha serbe është “në përdorim zyrtar”, së bashku me gjuhën boshnjake, kroate dhe shqipe.

Ndryshimi i statusit të gjuhës serbe u kërkua prej disa partive në pushtet, duke përfshirë Frontin Demokratik prorus (DF), Partinë Popullore Socialiste proserbe (SNP) dhe parti të tjera më të vogla.

Si argument kryesor, ato përmendën faktin se regjistrimi i popullsisë tregoi se shumica e banorëve flasin serbisht.

Regjistrimi i popullsisë në Mal të Zi u bë në dhjetor të vitit të kaluar.

Për më shumë se një dekadë, partitë proserbe janë duke kërkuar barazimin e statusit kushtetues të gjuhës serbe dhe malazeze.

Kryetari aktual i Kuvendit të Malit të Zi, Andrija Mandiq, i cili është edhe udhëheqës i DF-së proruse, ka paralajmëruar vazhdimisht një nismë për ndryshimin e statusit të gjuhës serbe, nëse regjistrimi do të tregonte se shumica e popullsisë e flet atë gjuhë.

Më 15 tetor, kolegu i tij partiak, Dejan Gjuroviq, e përsëriti këtë në Kuvend, duke thënë se gjuha serbe duhet të standardizohet si gjuhë zyrtare në Kushtetutë.

“Duhet pranuar se gjuha serbe duhet të jetë zyrtare, sepse është gjuha e shumicës në Mal të Zi. Të njëjtën gjë e pres edhe nga opozita”, tha ai.

Të njëjtën kërkesë e bëri edhe Dragosllav Shqekiq, zyrtar i SNP-së proserbe dhe ministër i Sportit në Qeverinë e kryeministrit malazez, Millojko Spajiq.

Ai tha se pret që autoritetet të veprojnë në përputhje me “strukturën reale të popullsisë”.

“Respektojeni faktin se serbët përbëjnë një segment të rëndësishëm të kësaj shoqërie. Më e pakta që presin njerëzit që flasin serbisht, është e drejta e tyre për të folur dhe për t’u arsimuar në gjuhën e tyre kudo”, tha Shqekiq.

Nga partitë e tjera në pushtet nuk u deklaruan për këtë çështje.

Kryetari i Këshillit Kombëtar Serb në Mal të Zi, Momçillo Vuksanoviq, tha se serbët në këtë vend përballen me “një luftë të ashpër për të ruajtur identitetin e tyre përmes futjes së gjuhës serbe si gjuhë zyrtare në të gjitha institucionet shtetërore dhe afirmimit të alfabetit cirilik”.

Partia më e madhe opozitare, Partia Demokratike e Socialistëve (DPS), ishte e para që reagoi ndaj këtyre pohimeve.

Deputeti i DPS-së, Andrija Nikolliq, ia kujtoi partisë në pushtet deklaratat e saj të mëparshme:

“Ju keni thënë se gjuha serbe duhet t’i kalojë 50 për qind për t’u ndryshuar Kushtetuta. Ju kishit pritshmëri tjera. Dhe, rezultatet janë të njëjta si në regjistrimin e vitit 2011”.

Gjuha malazeze u përcaktua me Kushtetutë si zyrtare gjatë kohës së qeverisjes së DPS-së.

Gjuhët malazeze dhe serbe në tri regjistrimet e fundit të popullsisë

Numri i qytetarëve që flasin serbisht u rrit për 0.3 për qind në mes të dy regjistrimeve – më 2011 dhe më 2023 – ndërsa numri i atyre që flasin gjuhën malazeze, u zvogëlua për 2.4 për qind.

Në regjistrimin e bërë në vitin 2003, kur Mali i Zi ishte në bashkim shtetëror me Serbinë, 63.4 për qind e popullsisë e cilësuan gjuhë amtare serbishten, ndërsa 21.9 për qind gjuhën malazeze.

Kushtetuta e Malit të Zi, në të cilën gjuha malazeze përshkruhet si gjuhë zyrtare, u miratua në vitin 2007, një vit pas referendumit për pavarësinë e këtij vendi.

Mali i Zi, ashtu si edhe vendet e tjera që dolën nga ish-Jugosllavia, ku gjuhë zyrtare ishte serbo-kroatishtja, e quajti gjuhën zyrtare sipas emrit të shtetit, pas shpalljes së pavarësisë së tij.

Ndryshimet e Kushtetutës në vitin 2011 ishin arsyeja që opozita e atëhershme proserbe, e udhëhequr nga Andrija Mandiq, të kërkonte ndryshime në fushën e çështjeve të identitetit dhe simboleve shtetërore.

Atëkohë, u kërkua standardizimi i gjuhës serbe si zyrtare, përfshirja e të ashtuquajturit flamur kombëtar trengjyrësh dhe shkurtimi i himnit kombëtar.

Qeveria e atëhershme, e udhëhequr nga DPS-ja e Millo Gjukanoviqit, i hodhi poshtë këto kërkesa.

Partitë proserbe e akuzuan Qeverinë e Millo Gjukanoviqit për “përjashtimin e gjuhës serbe dhe të alfabetit cirilik nga Mali i Zi”, edhe pse serbishtja është e përcaktuar në Kushtetutë si “gjuhë në përdorim zyrtar”, ndërsa latinishtja dhe ciriliku janë shkronja të barabarta.

Ndryshimi i Qeverisë u bë në zgjedhjet e vitit 2020, kur opozita e deriatëhershme proserbe u bë pjesë e shumicës parlamentare, ndërsa në vitin 2024 mori edhe disa ministri në Qeverinë e Spajiqit.

Pas ndërrimit të Qeverisë, përdorimi i alfabetit cirilik u vu re gjithnjë e më shumë në institucionet e Malit të Zi.

Procedura për ndryshimin e Kushtetutës së Malit të Zi

Së bashku me DF-në dhe SNP-në, shumica parlamentare përfshin Lëvizjen e Spajiqit, Evropa Tani, Demokratët, partitë kombëtare shqiptare dhe Partinë Boshnjake.

Ata kanë gjithsej 54 nga 81 deputetë, që përbëjnë dy të tretat e shumicës në Parlamentin e Malit të Zi.

Me Kushtetutë, për ndryshimin e çdo neni të saj është e nevojshme një shumicë prej dy të tretash në Parlament, ndërsa për ndryshimin e simboleve shtetërore dhe gjuhës zyrtare, duhet të organizohet referendum.

Në referendum, tri të pestat e të regjistruarve në regjistrin e zgjedhësve, të cilin e përbëjnë rreth 325 mijë qytetarë, duhet t’i mbështesin këto ndryshime.

Në regjistrimin e fundit, pak më pak se 270.000 qytetarë deklaruan se flasin gjuhën serbe.

Udhëheqësit e DF-së paralajmëruan më herët se do ta fusin gjuhën serbe si gjuhë zyrtare “me përfshirje minimale në Parlament”, por nuk shpjeguan se si.

Duke komentuar deklaratat e partive proserbe, Qendra Digjitale Forenzike nga Podgorica vlerësoi se kjo fushatë ka për qëllim “polarizimin dhe destabilizimin e shoqërisë malazeze”.

“Hapja e këtyre temave kërcënon drejtpërdrejt rrugën evropiane të Malit të Zi”, tha kjo qendër.

Regjistrimit të popullsisë në Mal të Zi i parapriu një fushatë e forcave dhe mediave proserbe dhe proruse, të cilat u bënin thirrje qytetarëve që të deklaroheshin si serbë.

Fushatës iu bashkua edhe Patriarku i Kishës Ortodokse Serbe, Porfirije, i cili u bëri thirrje qytetarëve që të identifikoheshin si pjesëtarë të popullit serb dhe besimtarë të Kishës Ortodokse Serbe, që flasin gjuhën serbe.

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, foli në disa raste për rëndësinë e regjistrimit në përcaktimin e numrit të serbëve në Mal të Zi.

Dy ditë pas shpalljes së rezultateve të regjistrimit, Vuçiq tha se ato ishin një mesazh i mirë “për ata që mendonin se mund ta sfidonin të drejtën e popullit serb për identitet dhe gjuhë, përmes përpjekjeve brutale”.

Rezultatet treguan, gjithashtu, se 6.9 për qind e banorëve në Mal të Zi e konsiderojnë gjuhën boshnjake si gjuhë amtare; shqipen 5.2 për qind; rusishten 2.3 për qind; serbo-kroatishten 2 për qind dhe kroatishten 0.3 për qind.

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Valona Tela

Zëvendëskryeministri i Qeverisë së Serbisë, Aleksandar Vulin, është takuar të mërkurën me drejtorin e Shërbimit të Jashtëm për Inteligjencë të Rusisë, Sergey Naryshkin.

Vullin dhe Naryshkin kanë diskutuar për përmirësim dhe forcim të bashkëpunimit mes strukturave të sigurisë së Serbisë dhe Rusisë, ka thënë Qeveria e Serbisë, më 16 tetor.

Sipas komunikatës së Qeverisë, Naryshkin ka thënë se “përpjekjet e zëvendëskryeministrit Vullin, i cili, duke kryer funksionet e ministrit të Mbrojtjes, të Punëve të Brendshme dhe drejtorit të Agjencisë për Siguri dhe Informacion (BIA), ka ndikuar në zhvillimin e marrëdhënieve të mira mes shërbimeve serbe dhe ruse.”

Vullin, në anën tjetër, ka falënderuar shefin rus të spiunazhit për “partneritetin e besueshëm dhe gjithmonë të sigurt, si dhe mbështetjen ndaj Serbisë”.

Përveç takimit me Naryshkinin, Vullin pritet të takohet edhe me zyrtarë tjerë rusë, dhe do të marrë pjesë në një pritje të Ambasadës së Serbisë në 80-vjetorin e çlirimit të Beogradit nga pushtimi gjerman gjatë Luftës së Dytë Botërore.

Vulin konsiderohet si një nga mbështetësit më të mëdhenj të Kremlinit në udhëheqësinë serbe.

Ai është takuar edhe me presidentin rus, Vladimir Putin, në margjinat e Forumit Ekonomik Lindor në Vlladivostok, kur ka deklaruar se Serbia nuk është vetëm partnere strategjike, por edhe aleate e Rusisë.

Në janar të këtij viti, Vullin është nderuar nga presidenti i Rusisë dhe Shërbimi Federal i Sigurisë së Rusisë.

Vullin është në listën e zezë të Departamentit amerikan të Shtetit, për lidhjet e tij me Rusinë dhe përfshirje në korrupsion gjatë kohës sa ka qenë në krye të BIA-s.

Ai ka dhënë dorëheqje prej kësaj pozite në nëntor të vitit 2023, pas presionit të vazhdueshëm të Perëndimit.

Ai është emëruar nënkryetar i Qeverisë së Serbisë në fillim të majit.

Serbia dhe Rusia kultivojnë tradicionalisht marrëdhënie të afërta.

Serbia është një nga vendet e rralla në Evropë që refuzon t’i bashkohet sanksioneve ndërkombëtare kundër Kremlinit pas pushtimit rus të Ukrainës.REL

Gjykata Kushtetuese e Bosnje e Hercegovinës e ka pezulluar të premten një pjesë të kurrikulës së arsimit fillor në entitetin serb të Bosnjës, Republika Sërpska, e cila paraqet si heronj të dënuarit serbë për krime lufte gjatë luftës së viteve 1992/1995.

Ministria e Arsimit e Republikës Sërpska e solli një modul rreth luftës në Bosnjë dhe shkaktarët e saj nga këndvështrimi serb për nxënësit e klasës së nëntë.

Sipas këtij moduli, ish-lideri politik i serbëve të Bosnjës, Radovan Karaxhiq, dhe komandanti i përgjithshëm i ushtrisë së atëhershme serbe, Ratko Mlladiq – portretizohen si figura historike që mundësuan krijimin e Republikës Sërpska.

Karaxhiq dhe Mlladiq janë dënuar me burgim të përjetshëm për krime lufte dhe gjenocid nga Gjykata Penale Ndërkombëtar për ish-Jugosllavinë në Hagë.

Lufta shkatërruese në Bosnje, gjatë të cilës u vranë mbi 100.000 njerëz dhe rreth dy milionë të tjerë u zhvendosën, përfundoi pas një marrëveshje për paqe të sponsorizuar nga Shtetet e Bashkuara, e njohur si Marrëveshja e Dejtonit.

Me Marrëveshjen e Dejtonit të vitit 1995, Bosnja është ndarë në dy entitete autonome – Federata e Bosnje e Hercegovinës dhe Republika Sërpska – plus Qarku i Bërçkos, që është njësi administrative vetëqeverisëse. Të gjithë bashkë janë nën ombrellën e qeverisë federale dhe presidencës me rotacion.

Në një seancë të premten, gjykata vendosi ta pezullojë me efekt të menjëhershëm pjesën e kurrikulës që merret me luftën dhe krijimin e entitetit serb, pas kërkesës së 13 anëtarëve të Parlamentit të Bosnje e Hercegovinës.

Duke e shpjeguar pezullimin e përkohshëm deri në marrjen e një vendimi final, gjykata tha se zbatimi i atij moduli të kurrikulës rrezikon shkaktimin e përçarjeve dhe ndarjeve shtesë në mesin e nxënësve të etnive të ndryshme.

Në praktikë, gjykata shumetnike ka pushtet të kufizuar për ta bërë të detyrueshëm zbatimin e vendimeve të saj.

Republika Sërpska i ka tërhequr gjykatësit serbë në shenjë proteste kundër pranisë së vazhdueshme të gjykatësve të huaj që shërbejnë në bazë të marrëveshjes për paqe.

Liderët serbë thonë se nuk e respektojnë vendimet e gjykatës dhe i kanë shpërfillur ato në të kaluarën.

Lideri i Republikës Sërpska, Millorad Dodik, i cili është i sanksionuar nga Britania dhe Shtetet e Bashkuara për shkeljen e provizioneve të Marrëveshjes së Dejtonit, ka bërë thirrje vazhdimisht për ndarjen e entitetit serb nga Bosnja dhe bashkimin e tij me Serbinë. REL