Jeta e Lirianës, qëkur kishte filluar punën në spitalin e qytetit, në fillim si ndihmësmjeke dhe më pas si infermiere, ishte vërtitur midis dy pacientëve, të cilët e kishin bërë spitalin si shtëpinë e tyre.
Njëri ishte një fëmijë nëntëvjeçar, i dëlirë e i plogët, me një shëndet të mbufatur, që fliste ngadalë edhe nga zhvillimi i vonuar mendor, për të cilin Liriana tregonte përkushtim maksimal. Ajo alarmohej për çdo shqetësim të tij, i qëndronte te koka, i blente dhurata për çdo rast. Në spital personeli e quanin idhulli i Lirianës. Edhe vetë pacienti nuk njihte njeri më të afërt se Lirianën në këtë botë. Ky ishte Luli i Shtëpisë së Fëmijës, për të cilin Liriana thoshte se ishte gjithçka për të. Për mjaft nga personeli i spitalit kjo lidhje midis tyre dukej misterioze dhe sikur i kapërcente marrdhëniet humanitare midis punonjësit të shëndetësisë dhe pacientit.
Tjetri ishte një plak i sëmurë në grahmat e fundit, një trazovaç, egoist e sedërli, i cili merrte me vete shumë mëkate e linte pas vetes shumë brenga. Kur e ndjeu se ditët i kishte të numëruara, i ishte qepur infermiere Lirianës, duke i kërkuar me insistim të ulej në cepin e shtratit të tij, pasi dëshironte të fliste hapur me të. Kërkesën ia bënte herë me lutje zëbuta, herë me hakërrime, për ta injoruar e për t’ia zgjatur tmerrin infermieres, deri sa ajo të pranonte ta dëgjonte. Kishte infermiere që paragjykonin dhe pëshpërisnin, duke buzëqeshur me njëra-tjetrën, për ndonjë trill të çmendur plaku, i cili donte t’i shprehte dashurinë e tij të përbuzur prej saj. Po Liriana vazhdonte të mos dëgjonte nga ai vesh, as ndaj thashethemeve e as ndaj kërkesës së pacientit, duke mos i dhënë asnjë shans për rrëfimin e tij. Kjo sjellje e Lirianës e tiranizonte dhe e nervozonte më shumë, sa vinte ulërimat, duke shqetësuar gjithë spitalin. Ishte një lloj presioni ky, që drejtori dhe mjekët e tjerë ta impononin infermieren për ta dëgjuar. Liriana sillej me të si një profesioniste korrekte e gjakftohtë, që bën ç’është e mundur, për t’ia zgjatur jetën pacientit të vet, por jo të ulej në cepin e shtratit të tij.
Po kush mund t’i rezistonte deri në fund këmbënguljes së një plaku inatçor, i cili kishte filluar t’i numëronte mbrapsht ditët e tij! Po aq imponuese ishin edhe këshillimet e herëpashershme të drajtorit e Nerminit, mjekja më e vjetër e spitalit, e cila e donte Lirianën si vajzën e vet. Dhe një ditë mëndja apo zemra i thanë ta thyente vendimin e vet dhe të ulej përballë tij. Pikërisht atë ditë, ndodhi ajo ngjarja e papritur, ajo pyetja e Gentit, që e trazoi shumë shpirtin e Lirianës. Në vend që të ulej në cepin e shtratit dhe të dëgjonte pacientin, ajo hodhi çantën krahëve dhe u nis për në shtëpi, ku nuk e priste askush. Kështu dukej se plaku do ta merrte me vete brengën në jetën e amëshuar.
Pas pyetjes intriguese të Gentit dhe melankolisë organike, Lirianës i ishte shtuar edhe vetmia, produkt i dramës shpirtërore të dashurisë. Dukej se ishte kthyer në një automat në shërbim të të sëmurëve dhe përkujdesjen e shumëfishuar për Lulin. Gentit nuk i rrëshqiste asgjë pa vënë re. Ai ishte përpjekur gjithnjë t’ia lehtësonte punën dhe vetminë e saj, duke e qortuar ndonjë herë për përkushtimin e dhembshurinë e tejskajshme deri në vetëflijim ndaj të sëmurëve. Ai orvatej ta bindëte se asgjë nuk kishte ndryshuar në marëdhëniet dashurore midis tyre, duke tentuar vazhdimisht ta përkëdhelte e ndonjë herë ta puthte si gjithnjë me të njëjtin zjarr, por pavarësisht se Liriana i largohej si dhi e egër, prapë edhe ai nuk i fshihte dot stonaturat.
Duke zotëruar mjaft njohuri mjekësore, një mëndje utilitare dhe praktike, doktori nuk mund të mos kuptonte se, po të vazhdonte ajo gjëndje midis tyre, herët apo vonë në duart e tij do të kishte një grua të sëmurë. Ai e dinte se simpatia dhe dashuria, janë gjëra madhështore, por duhej ruajtur pasioni dhe ngashënjimi. Humbja e tyre do të ishte tejet e hidhur. Atij nuk iu durua më dhe një ditë e kapi për krahu, kur po dilte nga dhoma e vogëlushit të saj.
– Pse po më largohej dhe i bishton vëmëndjes sime? – e pyeti ai.
– Unë jam infermiere dhe vëmendja ime është e përqënduar te të sëmurët, jo te personeli.
– Pse, unë për ty jam një nga të zakonshmit e personelit?
-Jo. Ju nuk jeni njëri nga punonjësit e zakonshëm të spitalit, por edhe Luli nuk është një nga pacientët e zakonshëm për mua. Ai është gjithçka që kam pasur në jetë, – i shpjegoi Liriana.
Atëherë Genti filloi të mendojë për moshën kur e kishte lindur Liriana Lulin. Ai dëshironte t’i dilte një moshë miturake, kur amësia e saj ndaj Lulit do të dukej absurde. Dhe ajo nuk duhej të kishte patur ndonjë zhvillim fizik kushedi…
– Kush është babai i tij? – pyeti ai pas një pause, pasi edhe llogaria nuk i doli siç e dëshironte, ndërkohë që Liriana i kishte kthyer shpinën.
Pyetjes, edhe pse më e papritura për të, ajo nuk i dha përgjigje. Mori ca sende të pacientit dhe iku me nxitim. Sa u nda prej Gentit, i vërshuan lotët, që i rrodhën mbi bluzën e bardhë. Shkoi te dhoma e infermiereve dhe qante me ngashërim. Por, i pushtuar nga egoizmi dhe dhimbja për të dashurën e vet, Genti e ndoqi prapa, e kapi për dore dhe e çoi në dhomën e vizitave, gati me dhunë. Ai bëri përpjekje ta përqafonte, t’i shfaqte ndjenjat e zjarrta të dashurisë dhe të dhimbjes, por ajo u largua fare nga spitali e zemëruar dhe e ofenduar. Kjo nuk kaloi pa rënë në sy të personelit, sa vajti fjala deri te drejtori. Në spital të gjithë flisnin të shqetësuar për ndonjë prishje të Lirianës me Gentin, sikur të kishte ndodhur një tragjedi.
Në shtëpi përgatiti me ngut një kafe dhe u ul në shezlongun e vjetër të verandës. Me sy të fiksuar në një pikë gjerbte e menduar kafen, duke e mbajtur gjatë filxhanin te buzët, si shenjë afiniteti me të. Si shumë njerëz, që kanë përballuar vështirësi të mëdha në jetë dhe kapen fort pas cigares, alkolit, bixhozit apo drogës, Liriana ishte kapur pas kafes. Në shoqëri me të ajo kujtonte, meditonte, arsyetonte, imagjinonte dhe ëndërronte.
Siç rrinte këmbë mbi këmbë, u ngrit me vrull, sikur të kishte ndier aromën e gjellës së djegur. Kur drejtoi trupin, iu bë sikur një rrymë helmi po i rridhte në stomak dhe një grimëherë ndjeu një zbrazëti në gjithë qënien e vet. Piu një gotë ujë me filxhanin e kafes në dorë dhe filloi sërish të gjerbte lëngun e errët, pa ndier asnjë lloj shijeje. Duke u menduar thellë, i bëri pyetje vetes: Pse pikërisht në çastin kur ajo po ndahej me një përzemërsi e dhemshuri të pazakontë nga Luli? Dhe vazhdoi të bënte ecejake me filxhanin në dorë në verandë.
Mendimet e hidhura, ku ishte zhytur, ia ndërpreu vetëm dalja në horizont e hënës me një aurolë të argjendtë nga pluhuri, që rrinte pezull mbi qytet. Sa u shfaq hëna, asaj iu fanit nëna. Gjëja e parë që iu kujtua ishin mbrëmjet me hënë të plotë, kur ajo e merrte për dore në kopshtin e vogël të mbushur me trëndafilë të kuq e zambakë të bardhë. Një çurg lotësh i rrodhën nëpër faqe. Nuk gjente njeri apo perëndi në botë më të mirë se nëna për t’iu rrëfyer. Dhe menjëherë fytyra melankolike e saj u çel nga kujtimet e bukura e të pastra fëminore, që nuk donte t’i përlyente kurrësesi me mendimet e zymta dhe veset e të gjallëve.
Jo më larg se para një muaji në spital kishte mbritur papritur një bukuroshe, me emrin Vera, të cilës natyra i kishte dhuruar të gjitha hiret femërore. Një vajzë shumë e ëmbël, tërheqëse, me dy vrimëza në faqe kur qeshte, e gëzuar dhe e lazdruar. Ajo ishte e mbesa e bashkëshortes së drejtorit të spitalit, një studente dështake e Fakultetit të Mjekësisë, që filloi punë si infermiere në atë spital. Pak ditë nga fillimi i punës ajo kaloi në dhomën e vizitave të Gentit, një nga kirurgët e rinj më të mirë të vendit. Këtë fillim Vera e mori me shumë entusiazëm. Edhe Genti e priti mirë praninë e kësaj bukurosheje të ëmbël në vendin e punës së tij. Kur pa se shumica e personelit të spitalit, vetë drejtori dhe pacientët kishin një adhurim të veçantë për Lirianën, Verës iu duk se ajo ishte në qendër të vëmëndjes. Se ishte nga ato femra sqimatare që duan t’u kushtojnë vëmëndje, të ndihen të pranishme, të pëlqyera dhe të vlerësuara. Kjo e bëri ta xhelozonte kolegen e vet, sa një ditë ishte shprehur tërë djallëzi para kolegeve, se Liriana dashurohej me veten si Narcisi. Por e ndjeu se të pranishmit nuk e pritën mirë.
Sidoqoftë, nën ndikimin e Verës, rrotull Lirianës u krijua një rreth ziliqaresh. Me gjithë përkushtimin tërësor ndaj pacientëve, Liriana nuk ishte aq e pandjeshme ndaj angështisë së disa ziliqareve më të ekspozuara ndaj saj. Këtë e kishte ndier edhe Genti. Ai e shikonte para syve të tij se si ajo po e humbte atë finesën magjepsëse, për shkaqe, që ai nuk i dinte. Dashakeqësinë e Verës ndaj Lirianës e vinin re edhe mjekët e infermirët, që punonin afër saj. Fjala shkoi deri te bashkëshortja e drejtorit, e cila i kërkoi arsyet pse e urrente aq shumë infermieren shembullore. Mbesa u shkreh në lotë dhe i tha hapur tezes së vet se e kishte zili dhe ajo vetë kishte rënë në dashuri me doktor Gentin… Tezja i bëri të ditur se nuk mund të hynte mes Gentit dhe Lirianës…
Kishte kaluar më shumë se një muaj kur një urgjencë i bashkoi Gentin dhe Lirianën në sallën e operimit. Meraku dhe përkushtimi ndaj të sëmurit bëri të harroheshin mëritë dhe ndjesitë inatçore ndaj njëri-tjetrit, të cilat dukeshin si çikërrima të papërfillshme para përgjegjësisë profesionale në shërbim të pacientit. Por edhe ndjesitë intime nga prekjet e lehta, fryma dhe aromat e njohura, vështrimet tinzare ndikuan në amortizimin dëshpërimit.
Me mbarimin e operacionit përgëzuan njëri-tjetrin për suksesin dhe u vështruan fytyrëçelur drejt në sy. Pasi hoqën rrobat e rastit dhe morën frymë të kënaqur, Genti e kapi për krahu dhe e çoi në kafe.
– Erdhi koha të rrëfehemi para njëri-tjetrit, Liriana.
– Unë s’kam të fshehta për të rrëfyer. Në se ti ke të fshehta, rrëfehu diku gjetkë. Unë s’jam altar i përshtatshëm për ty.
– E vetmja gjë që turbullon jetën time, është fakti se kam qënë i martuar për pak vjet dhe jam i devorcuar, ti e di mirë.
– Por di edhe që duheni akoma.
– Edhe këtë s’mund ta mohoj fare. Ish-gruaja ime vazhdon të më dojë dhe bën përpjekje për t’u ribashkuar. Por zemrën time e ka pushtuar Liriana dhe nuk ka asnjë grimë vend për ish-bashkëshorten, – iu përgjigj tepër çiltërisht Genti, sa e bëri Lirianën t’i vërshojnë emocionet e dikurshme.
– Atëherë mbeti të shuash çdo lloj misteri për Lulin, të cilin ti ke filluar ta mendosh e trajtosh si djalin tim.
– Fillo sa më parë, – iu përgjërua Genti.
– Historia e tij është e dhimbshme dhe do kohë. Pasdite takohemi tek lokali i zakonshëm, ku do ta kuptosh sa i shtrenjtë është Besi për mua, – e mbylli bisedën Liriana dhe u ngrit.
Në orën shtatë të mbrëmjes Liriana i zbuloi Gentit tërë historinë jetësore të saj. Por më tepër përshtypje kirurgut i bëri krenaria me të cilën ajo fliste për vështirësitë e jetës së vet.
– Nuk më kujtohet dhe ende nuk jam qartësuar në se nëna ime ka vdekur apo është zhdukur. Atë e di vetëm babai im. Por unë kam dyshime se ai diçka i ka bërë. Atëherë kam qënë tetë vjeç. Ama njërkën, me të cilën kurrë nuk u miqësova, e mbaj mend mirë. Ajo ishte një grua shtatëlartë, si statujë, e heshtur, me lëvizje të matura dhe me flokë gështenjë të mrekullueshëm. Por ishte mjaft fodulle dhe, kur debatonte me babanë, bëhej e ashpër. Ajo ia hidhte gjithmonë në fytyrë se ishte gruaja e dytë e tij, domethënë, po ta braktiste edhe ajo, do të mbetej i ve për pjesën e jetës që i kishte mbetur. Bile ajo parashikonte një jetë të shkurtër të tij. Mirëpo babai nuk ia mbante shumë kapistrën kalit dhe i dha munxët. Kështu vendosi ta kalonte jetën vetëm me mua, vajzën jetime. Liriana mori frymë thellë, pasi iu duk se i ishte ngushtuar kraharori nga emocionet dhe vazhdoi: – Babai, sa vinte nga puna, dilte me shokët. Të dielat kujdesej për veten. Ishte manjak për estetikën dhe qëndronte para pasqyrës më shumë se gratë. Ai nuk kishte ndonjë arsim kushedi, por gjithmonë ka qënë me detyra shtetërore. Diplomën ia kishte zëvendësuar dëshmia e partizanllëkut. Shpesh mungesa e dijes e bënte nervoz në komunikimin me njerëzit dhe i shkarkonte nervat në shtëpi mbi bashkëshorten sa e kishte dhe, pas ikjes së saj, mbi mua. Kur e la dhe gruaja e dytë, më shumë kthehej i dehur në shtëpi. Ai kurrë nuk ekzaltohej me mua. As kur merrja rezultate maksimale në shkollë. Gjithmonë kam menduar se unë nuk i kam frymëzuar fare dashuri…
Genti nuk e duroi dot më dhembshurinë që ndiente për të dashurën e vet. Ai e kapi për krahu, e afroi, ia mbështeti kokën në supin e tij dhe Liriana u ndie mirë. Mjeku e ndjeu se ai rrëfim ishte shumë i vështirë dhe u përpoq ta qetësonte. Ajo dukej se lirohej nga një ngarkesë e madhe prej shpirtit të saj, por e dinte mirë se atë ngarkesë e hidhte mbi dikë tjetër, po aq e rëndë dhe e padurueshme edhe për vete. E ngriti kokën nga supi i Gentit dhe e vështroi drejt në sy.
-Kur isha në shkollën e mesme, kisha një shoqe, që më vizitonte pothuajse çdo ditë. Ajo më ishte bërë motër. Bashkë bënim mësimet, pastaj më ndihmonte të kryeja detyrimet e shumta, që kisha në shtëpi. Kishte një familje të varfër dhe unë shpesh i jepja ndonjë rrobë apo ndonjë ushqim, duke ia futur në çantë. Ishte vajzë shumë e bukur dhe gazmore, por varfëria e bënte të drojtur e të rezervuar në mardhënie me djemtë e shkollës. Sa fillonin grindjet në shtëpinë e vet, për shkak të fukarallëkut, ajo vraponte tek unë dhe, kur mbyllja derën pas shpinës së saj, i dukej vetja e lirë. Një ditë, papritur, shoqja ime erdhi shumë e mërzitur tek unë dhe dukej aq e turbulluar, sa nuk dija çfarë t’i bëja e çfarë t’i jepja. E pyeta mos i kishte ndodhur ndonjë fatkeqësi në familje, ajo mohoi me kokë. Ngulmova shumë të më tregonte se çfarë i dhimbte apo ç’problem kishte. Pas ngurimit dhe lotëve pa fund, më vështroi drejt në sy me sytë e çakërruar të saj.
– Jam shtatëzënë, – më tha më në fund. Brofa përpjetë, u tërhoqa prapa në panik.
– Çfarë!? – I thash, por u kujtova se shoqes i duhej kurajo dhe jo panik. E përqafova, për t’i dhënë kurajo, që të mendonim se çfarë mund të bënim. I kërkova të më tregonte si kishte ndodhur, por, sa më shumë ngulmoja, aq më e heshtur dhe më e mbyllur bëhej ajo. E kishte të pamundur ta ndante mëkatin me prindërit e vet. Të shkonte në maternitet për abort, kishte frikë mos merrej vesh dhe do të përfundonte si një vajzë e degjeneruar. Të abortonte me metoda primitive, kishim frikën e jetës dhe unë nuk e lejova kurrësesi. Bile unë fillova të ngulmoja që ta donte beben që mbante në trupin e saj, se edhe babai i foshnjës do të mbante përgjegjësi. Ajo përskuqej e tmerrohej nga ato fjalë.
Atë vit ne ishim paramaturante. Sekreti i vet e kishte lidhur tërësisht me mua. Në shtëpinë e saj kishte frikë, por edhe në shtëpinë time kishte droje të madhe nga babai im. Një copë herë shkonte te vajza e tezes, por, kur filloi t’i shfaqej barku, nxitonte të vinte tek unë. Në të vërtetë kishte shumë turp nga babai im, gati si frikë dhe ne mblidheshim në dhomën time. Kur filloi t’i shfaqej dukshëm barku, të dyja bashkë bënim kujdes të vishej me rroba të përshtatshme, që nuk binte në sy. Ditët e fundit të shtatëzanisë, babai u shtrua në spital dhe kurimi i tij zgjati gjithë verën. Kështu që shoqja rrinte pa frikë në shtëpinë time, deri sa lindi. Duke mos patur përvojë, nuk e kuptuam lindjen e parakohshme. Pati një lindje shumë të vështirë. I qëndrova te koka, bashkë me një kushërirën time nga fshati i nënës, e cila kishte bërë ca kurse për mami. Bebin e shpëtuam, por shoqen time nuk mundëm. Në çastet e fundit të jetës shumë të shkurtër ajo më tregoi atësinë e fëmijës dhe ma la amanet djalin e vet. I premtova para vdekjes dhe iu betova te varri i saj se do t’ia kushtoja gjithçka në jetën time. Këtu ia plasi të qarit dhe Gerti ia mori kokën në gjoksin e vet. Lotët e saj i dukeshin si një zjarr i lëngshëm e i ëmbël, që lëvrinte në tërë trupin e tij. Pas ngashërimit dhe frymëmarrjeve të thella në gjoksin e Gentit, vijoi tregimin:
– Bashkë me vajzën e tezes së shoqes sime nuk gjetëm rrugë tjetër veçse ta çonim bebin në jetimore. Për regjistrimin e fëmijës u thashë se dija vetëm emrin e nënës së tij dhe datëlindjen. Drejtoresha dhe edukatoret e asaj shtëpie të madhe më konsideronin mua si nënën e tij. Po aq të përkushtuara janë edhe ca kushërira e teze të shoqes sime, por ai gjithmonë më ka dashur më shumë mua. Besi ka qënë gjithçka për mua. Duke qënë edhe shëndetlig, vitet e fundit pothuajse i kemi kaluar sëbashku në këtë spital. Ai është e do të mbetet vëllai im, ëngjëlli im… Këtu Liriana heshti. Ajo u përlot sërish. Dukej se përbrenda e gërryente diçka, që e kishte të vështirë ta tregonte.
– Domethënë Luli është djali i babait tuaj? – tha papritur Genti pas një pauze të tensionuar. Ajo pohoi me kokë pa e vështruar në sy. Turpin që ia kishin lënë ziliqaret përsipër, e hodhi pa dëshirë në vendin e duhur, mbi kryet e babait të vet.
– Po babai ç’qëndrim ka mbajtur ndaj Lulit? – e pyeti Genti, duke ia marrë kokën përsëri në gjoksin e vet.
– Babai nuk e di fare, por kam vendosur t’ia tregoj, – e mbylli bisedën Liriana. Ajo, nuk ia kishte falur kurrë të atit turpin e tij. Ishte gati t’i falte gjithçka që kishte bërë në jetë, qoftë edhe me vetë Lirianën dhe nënën e saj, por jo përdhunimin e shoqes. Gentit, jo vetëm që nuk ia kishte prezantuar, por as nuk i kishte folur për babanë e saj.
Të nesërmen Liriana, pas mbarimit të turnit, e mori për dore Gentin dhe e çoi në dhomën e pacientit grinjar, që ishte dukshëm në grahmat e fundit. Ai pacient ishte babai i saj, i cili, me bëmat dhe të fshehtat e tij, ia kishte bërë jetën katran e vrer. Veç drejtorit të spitalit, askush nga personeli nuk e dinte se pacienti grindavec ishte babai i Lirianës. Kjo ishte një surprizë e pakëndshme për Gentin. Por ai e kapi nga krahu, e shtrëngoi fort pas trupit të tij dhe e këshilloi ta dëgjonte me vëmëndje babanë e vet dhe ta falte. S’duhej shumë mend për kirurgun ta kuptonte se ai ishte në grahmat e fundit. Liriana u ul në cepin e shtratit. Pacienti, sa e ndjeu uljen e saj, bëri ç’është e mundur të çohej në të ndënjura. Infermierja u vërsul drejt tij dhe e shtriu në qëndrimin e duhur. Brenga e fundit e tij ishte dëshira për t’i rrëfyer të bijës të fshehtat e meraqet e veta, të cilat s’donte t’i merrte në varr.
– Më në fund erdhe, – i tha ai. Ajo nuk i ktheu përgjigje. U ul sërish në cep të krevatit dhe i kapi dorën. Genti nuk e pa të udhës të dëgjonte bisedën e tyre. Babai filloi t’i hakërrehej Lirianës, por ajo e dëgjoi me durim. Pasi e mbaroi rrëfimin tronditës, babai i tha tërë ngashërim:
– Ti je e vetmja gjë e mirë që kam patur dhe lë pas në këtë jetë.
– Nuk jam e vetmja, ke dhe një djalë, – iu përgjigj Liriana.
– Kam një djalë dhe s’më keni treguar, – bërtiti ai dhe gati këputi tubot me të cilat merrte serumin, për t’u ngritur. Por Liriana e mbajti dhe, kur e shtriu, iu përgjigj:
– Të të tregonim për Lulin, që ta torturoje dhe atë si mua?
– Pse Luli është djali im? Prandaj ti e do e kujdesej aq shumë për të?!…
Ai vari kokën dhe u duk se, për herë të parë në jetë, u ndesh me dukurinë origjinale dhe aq delikate, të quajtur ndjenjë prindërore. Dorën s’ia lëshonte Lirianës dhe pas disa minutash mbylli sytë përgjithmonë.
Ndërkohë Genti kishte mbritur te Vera dhe e kishte lënduar keq nga zemërimi për mërinë që kishte ajo ndaj Lirianës.
Komentet