Lëfton luftën dhe fiton
Mbreti Ladisllav* gjëmon,
Djek si Ferr, si vdekje pret
Ditën e Rushajevet*,
Dhe nga fush’ e kuqe gjak
Ikën, rent përpara tij
E Muratit* ushtëri
Që shpëtoj e s’ra në lak.
Kur u-ngrys e kur u-err,
Skënderbeu, nder, lavdi
I asqerit* Osmanlli
Tok me Turqit krismën merr,
Si lëfton e si humbet
Ditën e Rushajevet.
Mbet e vdekur prapa tij
E Muratit ushtëri,
Kryerojtja* udhën hap,
Praparojtja* rent me vrap,
Dhe armiku gjakësor
Si me drapër grin e kor.
Po kujdes ay s’të ka
As për Bej as për Pasha,
Edhe natën tek’ po shkon
Yjt’ e fatit po shikon
Që i ndritnin n’udhëtim;
Edhe kalit tij i ra,
Nënëqeshi edhe tha:
“Është koha për gëzim”.
Mez’ i natës kur afroj,
Ikja e rreptë kur pushoj,
Një Qatip* na vjen i Mbretit*
Me myhyrin e Dovletit*
Edhe tha me zëmërim:
“Njoll’ e parë t’u-vu sot
N’emër, o Gjergj Kastriot!
Pse kështu? Oh, mjerë ne!
Ushtërinë pse e le
Therrur fushës për vajtim?”
U-përgjeq Skënderi, e tha:
“Dergjen mbytur nëpër gjak.
Thembr’ e kalit i ka prak,
Po kështu e shkruar qe
Nga i Madhi Zot atje
Q’urdhëron çdo ushtëri.
Dhe ku kemi ne fuqi
Kur ngre dorën kundër nesh
Dhe na grryen si rrebesh?
“Lidheni, tha, me litar
Shkronjësin me kallamar*!”
Dhe Qatipi tha: “Po ç’faj
Paskam bërë që Pashaj
M’a bën mua këtë gjë?”
U-përgjeq Skënderi e tha:
“Faj s’ke bërë asnonjë,
Po që të mos na shpëtosh,
Dhe të fshihesh e të shkosh,
Përandaj t’a bënj këtë.”
Tani shkrua-më një shkrim
-Dhe për fis e paç bekim!
Me myhyrin* e Dovletit
Për Mytesarifn* e Mbretit
Që mban Krujën, një qytet
Rreth me mur e me hendek,
Të m’a kthenjë gjën’ e atit
N’emrin e Sulltan Muratit;
Se çdo urdhër që të japë
Kurrë nukë merret prapë.
Dhe Qatipi u-krrus prej tmerrit
Dhe kështu i tha Skënderit:
“O Allah i math, i naltë,
Që të jemi hi e baltë!
Qysh t’i shkruanj këto shkrime
Kur e di që kokën time
Po m’a pret ay Dovlet?”
Shpejt ahere si një yll
Që këputet lark nga qjelli
Çpallet nga i arti myll
Një hanxhar me reze djelli
Dhe gjëmon Skënderi: “Shkruaj!”
Dhe Qatipi i tmerruar
Shkroj në dritën e drithmuar
Afër zjarrit, i dërmuar,
Flokë-bardhë, kokë-ngrirë,
Nga e ftohta i mërdhirë,
Zëmër-prerë, vdekje-grirë.
Dhe Skënderi prapë tha:
“Tani eja pas me mua
Se të mbetesh këtu s’dua
Do t’të kem si mik e vlla,
Gjithënjë do t’të nderonj
Me kujdes do t’të rrethonj
Sa të rrosh në këtë botë.”
U përgjeq Qatipi e thotë:
“Udha jonë këtu ndahet,
Shoqëria jonë s’mbahet.”
Pa mbaruar këtë fjalë
Një hanxhar i rëndë ra,
Kur s’ish afër asnjë tjatër
Dhe Qatipi po përmbyset
Si një gur që rrugulliset
Në liqen të zi dhe shket
Tatëpjetë dhe humbet;
Edhe rreth në qetësi
Asnjë pipëtim s’u-ndi
Përveç kalit Skënderbeut
Që përpjet’ u-hodh prej dheut.
Pastaj sulet si shigjeta
Me tre qint pothua veta
Nëpër lum’ e pyll e garth
Përmi malet Argjendar*;
Dhe me zemrën plot gëzim
Kapërceu lumin Drin
Dhe u-gdhi e n’agullim
Pa kështjellën Ak-Hissar*,
Krujën, ah atë qytet
Rreth me mur e me hendek,
Tek u-lint e tek u-rrit,
Yll mëngjezi mi të ndrit.
Dhe ahere trumbetarët
Brirëve t’argjëntë u bien
Edhe togje rreth i mblidhen
Turqit bashkë me Shqiptarët
Që dëgjuan atë thirrje.
Dhe kremtoj me miqt’ e tij
Dhe u-ngrohnë me dolli.
Dhe u thotë: “Miqt’ e mi,
Shihni fati ç’na dërgon,
Perëndia ç’na bekon!
Mbret Murati urdhëron
Mall’ i gjërë i tim-eti,
Vend’ i terë dhe qyteti
Të më jipen nga Dovleti.”
Dhe pastaj me salltanet,
Veshur armët si një mbret,
Shkon kaluar në kështjellë
Edhe hyn nga port’ e gjerë
Dhe pashajt që urdhëron
Përmi Kruj’ i dorëzon
Urdhërin e Murat Mbretit
Me myhyrin e Dovletit.
Dhe Pashaj, si heshti, tha:
“Lavdi pastë Perëndia,
Ja ku hiqem nga fuqia.
Merr-e vendin dhe qytetin;
Kush lëfton dot me kësmetin?”
Nga kështjella shpejt ka rënë
Flamuri me gjysmë-hënë
Edhe populli shikon
Që në vënt të tij valon
Flamur’ i Skënderit n’erë
Shkab’ e zezë me dy krerë.
Dhe një thirrje lart-u-ngrit,
Se çdo zëmër e çdo shpirt
U-mërzit nga Turku i lik,
Q’e kish bërë atë Krujë
Zi, murtajë dhe rrëmujë.
Ay zë me gas me bujë
Q’oshëtin nga brek në brek
Është: “Rrofsh, o Skanderbeg!”
Ja kështu Skënderi trim
Mori Krujën me rrëmbim;
Edhe lajma u-përhap
Si një flagë, si një zjarr
Q’i fryn era në behar
Dhe qytetet afër larg,
Thotë Ben Isa Ben Miri*
Në Qitap*, të tij fakiri*
“Binin m’atë lehtësi
Që zë burri veshn’ e tij”.
——————————
*Mbreti Ladisllav – Ladisllav II-të (1423-1444), mbret i Polonisë, më vonë edhe i Hungarisë, u vra në betejën e Varnës nga ushtria e Sulltan Muratit II-të.
*Rushajet – Shën-Trinija, Pentekoste.
*Murati – Murati II-të (1421-1451), sulltani i Turqisë, i cili i kërkoi Gjon Kastriotit katër bijtë peng; fitore dhe disfata e thuhet se, mbasi u thye disa herë prej Skënderbeut, vdiq nga helmi. Simbas Barletit, ai vdiq përpara Krujës, kurse, simbas disa historianëve tjerë, n’Edrëne.
Asqer – fj. arab., ushtar, ushtëri.
*Kryerojtja – pararoja.
*Praparojtja – praparoja.
*Qatipi – fj. arab., shkrues, sekretar.
*Mbret – Sulltan Murat II-të.
*Dovlet – fj. arab., shtet, pushtet, emën që i epej shtetit turk.
*Kallamar – Kupë për bojë shkrimi.
*Myhyr – fj. pers., vulë, timbër, shilë.
*Mytesarij – fj. arab., qeveritar i një sanxhaku në një vilajet.
*Malet Argjendar – malet e Sharrit në Kosovë.
*Ak-Hisar – fj. turq. kështjellë e bardhë, kështu e quenin turqit Krujën.
*Ben Isa Ben Miri – Kronikar arab i kohës, ose i trilluem.
*Qitap – fj. arab., libër.
*Fakir – fj. arab., kryeulët, i gjorë, i vorfen. Poeti i çquem amerikan, Henri Uodsuorth Longfello hartoi këtë poemth mbi motivin e njohun të marrjes së fermanit me pahir nga Skënderbeu prej dore së një qatipi, mbas thyemjes s’ushtrisë turke në betejën e Nishit. Me anë të këtij fermani ai mori Krujën. Barleti thotë se, si e mori fermanin, Skënderbeu e vrau qatipin, pa e ftue ta ndjekë pas, ashtu si ç’del këtu në poemth.
Beteja e Nishit ngjau më 1443 në mes të hungarezëve nën mbretin Ladisllav dhe gjeneralin Gjon Korvin Huniadi, Voivodën e Transilvanisë, dhe të turqve nënë Skënderbenë dhe Karam Benë, Pashan’ e Rumelisë. Disa jetëshkrues së Skënderbeut thonë se nuk mori pjesë në këtë betejë, por, teksa Huniadi kaloi Moravën, heroi ynë u sul e goditi ushtrinë turke. Simbas Barletit, Skënderbeu e kish sendërtue planin e ikjes qysh përpara betejës në fjalë, tue u pasë marrë vesht edhe me të nipin, Hamzën.
Komentet