VOAL – Udhëheqësi historik socialist, Bettino Craxi (Betino Kraksi) mbajti fjalimin e tij të fundit në Parlament, si deputet i akuzuar, më 29 prill 1993. Pastaj do të vijë restoja, gjyqet, dënimet, mërgimi i trishtuar në Hammameth, sëmundja, vdekja. Një parabolë që në gjashtëmbëdhjetë vjet do ta kalojë atë nga altari në baltë.
Pas shumë vitesh nga revolucioni drejtësivënës i duarve të pastra, figura e Craxit fillon të vlerësohet nga shumë anë me qetësi më të madhe, në dritën e një gjykimi më të ftohtë historik.
Benedetto (Bettino) Craxi lindi në Milano në 24 shkurt 1934, në një periudhë në të cilën Fashizmi po vendoset me shpejtësi, duke tërhequr konsensus gjithnjë e më të qartë nga i gjithë populli italian. I pari i tre fëmijëve të Vittorio Craxit, një avokat nga Sikiliani që u transferua në Veri (për tu bërë prefekt i Milanos dhe më pas prefekt në Como), dhe Maria Ferrarit një shtëpiake me origjinë nga Sant’Angelo Lodigiano, Bettino përkundrazi edukohet në vlerat e antifashizmit dhe të socializmit liberal.
I regjistruar në Rininë Socialiste, ai hyn në Federatën Milaneze gjatë shkollës së mesme. Në vitet 1950 ai ishte zyrtar në Sesto S. Giovanni. Ai do të anëtarësohet në Komitetin Qendror të PSI në kongresin e Venecias të ’57. Në moshën njëzet e tre vjeçare fusha e tij e veprimit janë universitetet. Ai vetë rrëfeu se nuk i pëlqente të studionte kur ishte i ri. Në shkollën e mesme ai i mori promovimet me vështirësi. Ai mezi mori diplomën e shkollës së mesme klasike, por në Universitet ai nuk do të kishte fat të barabartë: ai ndoqi edhe Fakultetin e Drejtësisë në Milano dhe atë të Shkencave Politike në Perugia. Në moshën nëntëmbëdhjetë vjeç ai njihet me Anna Maria Moncini, e cila do të bëhet gruaja e tij.
Nennian i hekurt dhe antikomunist i bindur, ai vazhdon si këshilltar i qytetit në Milano ku, në vitin 1965, ai hyn në udhëheqjen e partisë. Tre vjet më vonë, Craxi u zgjodh deputet dhe u transferua në Sekretariatin Kombëtar si Zëvendës Sekretar i Giacomo Mancini, pastaj i Francesco De Martino. Në ato vite, ai vendosi marrëdhënie me partitë evropiane motra, ndërsa më vonë, në fillim të viteve 1970, ai mbështeti dhe financoi të gjitha partitë socialiste që ndodheshin nën regjimet diktatoriale (Greqia, Spanja, Portugalia).
Më 1976 ai u zgjodh Sekretar i PSI në vend të De Martino, i shikuar si sekretar i tranzicionit. Përkundrazi, Craxi dëshmon jo vetëm që të ketë shumë aftësi, por edhe ide novatore dhe krejtësisht të qarta ndaj status-quosë politike italiane të kohës. Në Kongresin e Torinos të vitit 1978, për shembull, ai kundërshtoi “Strategjinë Alternative” ndaj “kompromisit historik” të shqiptuar nga kreu i PCI Enrico Berlinguer, parti me të cilën Craxi do të fillojë një polemikë të ashpër.
Më 1978 vjen një tjetër ngjarje themelore për karrierën e politikanit më vendimmarrës italian të dekadave të fundit: është skandali i Lockheed, një skandal që detyroi Presidentin e atëhershëm të Republikës Giovanni Leone të jepte dorëheqjen dhe të sigurojë që PSI të arrin të imponojë, për herë të parë në historinë e saj, një socialist në Quirinale: Sandro Pertini. Përplasja me komunistët vazhdon. Ndërsa Berlinguer ndahet me Moskën, duke filluar “rrugën e tretë”, në të njëjtën periudhë Craxi braktis Lenin dhe Marksin për të forcuar mendimin e Proudhon dhe ndryshon simbolin e Partisë: nuk ka më drapër dhe çekiç në libër dhe diell në rritje, por një karafil të kuq.
Gjatë rrëmbimit të Moros, demokratët e krishterë dhe PCI nuk duan të dinë për hyrjen në negociata për lirimin e Aldo Moro. Linja e zgjedhur nga dy partitë kryesore për t’u përballur me 55 ditët dramatike të rrëmbimit të burrit të shtetit të DC është ajo e qëndrueshmërisë: asnjë lëshim për Brigadat e Kuqe. Në vend të kësaj Bettino Craxi do të zgjedhë linjën e negociatave, por pa asnjë dobi.
Më 4 gusht 1983 ai formoi qeverinë e tij të parë: i përbërë nga Dc Psi, Psdi, Pri dhe Pli. Ai do të qëndrojë në detyrë deri më 27 qershor 1986. Një periudhë që do të mbetet më e gjata e regjistruar ndonjëherë në historinë e Republikës. Përveç rekordit të tij të qëndrueshmërisë, Craxi ishte i pari socialist që u bë Kryeministër në Itali. Më 1984 (18 shkurt) u nënshkrua rishikimi i Concordat midis Italisë dhe Vatikanit. Me Kryeministrin nënshkruan marrëveshjen Sekretari Kardinal i Shtetit Agostino Casaroli.
Ndarja tjetër me PCI është nga viti 1984 kur, me propozimin e tij, dekreti i ligjit u miratua për prerjen e disa pikave të shkallës lëvizëse, pa pëlqimin e sindikatave.
Më 10 shtator 1985, një aeroplan egjiptian që transportonte Abu Abbas, një anëtar i PLO, një nga ndihmësit e tij dhe 4 rrëmbyesit e anijes lundruese italiane Achille Lauro, u kap nga aviacioni ushtarak amerikan i cili kërkon uljen e tij në Sigonella (Siçili). Craxi nuk pranon të dorëzojë në SHBA rrëmbyesit palestinezë të Achille Lauro duke deklaruar se krimet janë kryer në tokën italiane dhe, prandaj, i takon Italisë të ndjekë penalisht krimet. Ushtria italiane e Sigonellas kundërshton, me armë, trupat speciale amerikane.
Më 8 dhjetor 1989 Sekretari i Përgjithshëm i KB e emëroi atë si përfaqësuesin e tij personal për borxhin e vendeve në zhvillim. Në vitin 1990 ai paraqiti raportin e tij në Asamblé.
Sekretari i Përgjithshëm e emëron atë si Këshilltar Special për zhvillimin dhe konsolidimin për paqen dhe sigurinë. Për të nënshkruar fjalimet e tij në “Avanti!” Craxi fillon të përdorë pseudonimin affibbiatogli nga drejtori i Republikës Eugenio Scalfari, i frymëzuar nga “masnadiero di Radicofani”: Ghino di Tacco.
Në fakt nuk është një pseudonim lakmues, duke pasur parasysh që ai ishte një hajdut (edhe pse ka nga ata që pretendojnë se ai ishte një lloj Robin Hood), por Craxi me një sens të shkëlqyeshëm humori, e pranon talljen.
Sidoqoftë, Craxi vazhdon punën e tij për afrimin e Partisë Socialiste në qendër, me qëllimin për ta bërë atë gjilpërën e ekuilibrit të politikës italiane. Këto janë vitet e CAF-it të famshëm, boshti Craxi-Andreotti-Forlani, qeveria pesë-palëshe e fillimit të viteve ’90. Të tre rrëzuan liderin Irpian, Ciriaco De Mita duke hequr Sekretariatin e DC dhe qeverinë. Por Craxi nuk do të jetë më në gjendje të marrë qeverinë. Fillimi i krizës politike të Bettino Craxi daton më 1992.
Orteku fillon me arrestimin e administratorit socialist të një shtëpie pleqsh për të moshuarit në Milano, Pio Albergo Trivulzio: Mario Chiesa, i cili është i bllokuar ndërsa mbledh një ryshfet nga një kompani pastrimi. Craxi e quan atë “një mariuolo”, një hajdut që nuk ka asnjë lidhje me PSI. Por nga ai episod fillon Mani Pulite, një hetim i kryer nga prokurori Antonio Di Pietro. Fillon Tangentopoli. Më 15 dhjetor 92 mbërriti njoftimi i parë për garanci për hetimin në Metro Milano. Pool, e udhëhequr nga Francesco Saverio Borrelli, i dërgon njoftimin e parë të marrjes nën hetime.
Në gusht 1993, përpara një Parlamenti të nemitur, ai bëri fjalimin historik që tingëllon si një sfidë për të gjithë klasën politike italiane: “Të ngrihen në këmbë ata prej jush që nuk kanë marrë fonde të paligjshme në këtë vend”. Pastaj ai kujton paratë e paguara nga Sovjetikët në PCI dhe aparatin paramilitar të KGB në Itali.
Sidoqoftë, i pushtuar nga skandalet gjyqësore dhe i ndjekur nga urdhrat e arrestimit të pishinës së Mani Pulite në Milano, Craxi vendos që të mos përballet me gjyqet dhe më 1994 arratiset në vilën e tij në Hammamet, Tunizi, ku dikur kishte pritur krerët e shteteve dhe politikanët nga e gjithë bota. Për gjashtë vjet Italia pretendon ta harrojë atë: pak politikanë që e vizitojnë, po aq pak janë miqtë që kanë mbetur në krah të tij.
Ai vdiq në Tunizi më 19 janar 2000.
Për miqtë dhe të afërmit ai ishte një mërgimtar.
Për drejtësinë italiane një i arratisur.
“Craxi ishte sigurisht një lider partiak shumë mendjemprehtë, ai ishte një njeri i vlefshëm i qeverisë sepse ai dinte të vendoste; se çfarë ishte shteti, si një socialist i mirë, ai nuk e dinte.” (Indro Montanelli në Craxi)/Elida Buçpapaj
Komentet