1. Shkurtesë

Viti 2024 është viti i festimeve të 30 vjetorit të çeljes së Universitetit “Ismail Qemali” Vlorë, që do të kulmojnë me festën jubilare më 3-4 tetor 2024. Përgatitjet kanë filluar me kohë me ngritjen e Komisionit të Festës në rektorat, ku marrin pjesë pedagogë të njohur nga të katër fakultetet, si dhe staf nga administrata: prof.dr. Bardhosh Gaçe, prof.as.dr. Frosina Londo, prof.as. dr. Kristofor Lapa, Msc. Albert Habazaj, Rezarta Sinanaliaj, Harikla Beduli, Roksana Novak, Gentjana Belulaj, Marieta Mërkuri dhe Eloina Tozaj, e cila është edhe kryetare e këtij komisioni, që ka hartuar programin e punës, ka ndarë detyrat për secilin anëtar dhe të gjithë si grup dhe ka nisur punën me takime me titullarët dhe pedagogët e vjetër për t’u marrë kujtimet e tyre, si dhe për grumbullimin e materialeve, fotove, videove e dokumenteve origjinale, (dorëshkrime, vendime, urdhëra etj.), që kanë të bëjnë me fillimin e Udhëtimit Universitar të Vlorës Ismailqemaliste, krijimin e një minimuzeu, arkivit historik, botimit të një almanaku, broshure të vogël, librit të Universitetit, filmit dokumentar, Akademi nderimi etj. Ka filluar e ndihet atmosfera e festës, e cila shfaqet në entusiazmin dhe përgjegjësinë e pedagogëve dhe stafit në departamente, laboratore, biblioteka e deri në auditoret e studentëve.

2. Fjalëza si historik

Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë u hap në 10 Tetor 1994 me Vendim të Këshillit të Ministrave, nr. 105, datë 28.02.1994. Fillimisht mësimi filloi si Universiteti Teknologjik i Vlorës “Ismail Qemali”, me tri fakultete: Fakulteti i Tregëtisë, Fakulteti i Inxhinierisë Detare dhe Fakulteti i Infermierisë.

Përzgjedhja e këtyre fakulteteve u bë mbi bazën e traditës që tashmë ekzistonte në Vlorë për disa nga këto disiplina. Në 8 Nëntor 1924 në Vlorë u hap Shkolla e Mesme Tregtare, një ndër shkollat më të mira të vendit në atë kohë. Gjatë viteve 1970-1980, u hap filiali i Universitetit të Tiranës për degën e Ekonomikut, Shkolla e Lartë e Marinës, si dhe Shkolla e Mesme Mjekësore, të cilat në shumë vështrime shërbyen si bazë për ngritjen e fakulteteve të Universitetit të Vlorës.

Për organizimin e gjithë punës përgatitore të ngritjes së Universitetit u ngrit një grup pune i krijuar nga Dr. Sezai Bazaj, i cili me hapjen e Universitetit u emërua Rektor i këtij institucioni të ri. Në vitin 1998, Rektor u emërua Dr. Bilal Shkurtaj (sot Prof. Dr.), i cili u zgjodh nga Senati për dy mandate. Në zgjedhjet e vitit 2008, Prof. Dr. Tanush Shaska u zgjodh Rektor i Universitetit të Vlorës, i cili kontribuoi deri në vitin 2010. Në vitin 2010, Prof. Dr. Albert Qarri u zgjodh Rektor i Universitetit të Vlorës. Në vitin 2016 u zgjodh Rektor i Universitetit të Vlorës, Prof. Dr. Roland Zisi, i cili vazhdon të jetë në detyrë edhe sot, deri në përfundimin e mandatit të dytë.

Në ditët e sotme studentët vijojnë studimet në 15 departamente, të cilët janë në strukturën e organigramës së 4 fakulteteve: Fakultetit të Shëndetit, atij të Ekonomisë, të Shkencave Humane dhe Drejtësisë, si dhe Fakultetit të Shkencave Teknike dhe Natyrore.

Gjatë periudhës 30-vjeçare të ekzistencës së vet, Universiteti “Ismail Qemali” i Vlorës ka bërë përpjekje serioze e të vazhdueshme për rritjen e nivelit të mësimdhënies dhe të veprimtarisë kërkimore shkencore. Universiteti filloi punë në dy godina që u rikonstruktuan (sot Godina e Rektoratit dhe Godina B) me 162 studentë në të katër degët e tij dhe vetëm 10 pedagogë me kohë të plotë. Aktualisht në Universitetin e Vlorës janë 4154 studentë. Deri tani janë diplomuar rreth 12 mijë studentë në të tre nivelet e studimit. Gjithashtu në Fakultetin e Shkencave Humane funksionon Doktorata “Studime Gjuhësore, Letrare dhe Kulturore”/ Doktoratë “Language, Literaty and Cultural Studies”.

Në këtë 30 vjetor, studentët tanë janë të pajisur me Kartën e Studentit, e cila do të sjellë përfitime të shumëfishta për studentët e Universitetit të Vlorës, ndërkohë që ata marrin një shërbim arsimor universitar cilësor dhe bashkëkohor.

Sikurse të gjithë IAL publike shqiptare, edhe ne synojmë modernizimin e universitetit tonë, përmes politikave me impakt të drejtpërdrejtë në institucion, me mbështetje financiare, nëpërmjet agjencive të ndryshme jo vetëm të MAS. Festa dhe e nesërmja e studentëve tanë kërkon nga drejtuesit dhe personeli akademik i UV, një angazhim më cilësor dhe më bashkëkohor të njësive dhe stafeve të tyre, në fushën e projekteve kërkimore-shkencore të cilat duhet të finalizohen me produkte shkencore të prekshme dhe me impakt të drejtëperdrejtë në zhvillimet ekonomiko-shoqërore të rajonit, në lidhjen e procesit mësimor, kërkimit dhe publikimit me ekonominë turistike të qytetit të Vlorës, sepse vetëm përmes kësaj metodologjie bashkëkohore universitare, UV do të jetë në sinkron me zhvillimet universitare, kulturore dhe sociale, jo vetëm të rajonit, por edhe me ato të rrafshit kombëtar e ndërkombëtar.

Studentët tanë në UV studiojnë në fusha e programe të ndryshme si: Ekonomik, Inxhinieri, Juridik, Infermieri, Pedagogji të Specializuar, Shkenca Kompjuterike, Informatikë, Gjuhë të Huaja, Gjuhë dhe Letërsi Shqipe, Mësuesi, Matematikë – Fizikë etj. Në total UV ofron 2 diploma tekniko-profesionale, 30 programe studimi Bachelor, 37 Programe studimi Master (Shkencor dhe profesional) si dhe një program doktorature. Në UV ofrohen edhe programe studimi: “Master Profesional” në “Udhërrëfim dhe Komunikim Turistik”, program studimi: Formim i vazhduar në fushën Psiko-Pedagogjike, programin e riorganizuar të Ciklit të Dytë në “Mësuesi për Arsimin fillor” dhe programi double degree në fushën e Turizmit në bashkëpunim me Universitetin “Aldo Moro”, Bari Itali. Gjithashtu aplikohen edhe dy programe të reja double degree: Bachelor në “Gjuhësi të Aplikuar në Fushën e Turizmit”, në partneritet me Universitetin e Salentos, Leçe, Itali dhe programi “Inxhinieri mekanike”, në bashkëpunim me Universitetin Politeknik, Bari, Itali.

Universiteti “Ismail Qemali” Vlorë është zgjedhja e duhur për studentët, sepse ai është i akredituar dy herë nga Agjencia e Sigurimit të Cilësisë së Arsimit të Lartë në Shqipëri dhe Bordi i Akreditimit. Gjithashtu, të gjithë programet e ciklit të parë Bachelor janë të akredituara dhe në proces akreditimi (drejt finalizimit) ndodhen programet e ciklit të dytë Master Profesional e Shkencor. Kjo ju jep mundësinë fëmijëve tanë që të vijojnë serizisht studimet në një Institucion si UV, ku diploma ka vlerë dhe njihet ndërkombëtarisht.

Përmes marrëveshjeve të shumta që UV ka nënshkruar me Universitete partnere në gjithë Europën, studentët mund të zhvillojnë pjesë të studimeve (semestrale) në një prej këtyre institucioneve dhe kostoja e studimeve nuk do rëndojë mbi buxhetet familjare, por do të mbulohet nga programi Erasmus+. UV ka disa vlerësime ndërkombëtare në fushën “Mobility of students and openess”. UV është vlerësuar si “Praktikë e mirë” për implementimin e ICM, prej Zyrës Kombëtare Erasmus+ në Shqipëri si dhe prej universiteteve të vendeve të programit si Universiteti i Padovës, Universiteti i Pireut etj.

UV ka një staf akademik e administrativ të kualifikuar dhe me përvoja pune ndërkombëtare

Kryetari i Forumi Qytetar Demokratik në Serbi, Zoran Vuletiç, duke folur për situatën në veri të Kosovës, vlerëson se shkaktari i gjithçka që po ndodh, jo vetëm këto ditë, por në muajt paraprak apo vitin paraprak, është padyshim realizimi dhe zbatimi i asaj që është dakorduar përmes marrëveshjeve të Brukselit dhe Ohrit.

Analisti serb tha për N1 se problemi më i madh lidhur me të gjitha ngjarjet në Kosovë është se e vërteta nuk u është thënë njerëzve, në radhë të parë serbëve dhe komunitetit serb në Kosovë, prandaj po ndodh e gjithë kjo.

“Atyre njerëzve duhej t’u thuhej e vërteta, dhe jo të detyrohen të dalin në barrikada dhe të demonstronin rreth çdo zbatimi të asaj që ishte rënë dakord, t’i thyenin kokën njëri-tjetrit dhe pastaj, pas shpine, të zbatonin atë për çfarë ishin pajtuar për targat dhe transaksioneve të pagesave. Do të hapet edhe Ura në Ibër, po të kishin mend, as nuk do të mbyllej”, sqaron ai.

Sipas tij, propaganda e mediave pro-qeveritare, e cila krijon narrativën se Kurti po arreston serbët, vetëm i dëmton ata njerëz.

“Sikur të mos ishte një propagandë e tillë dhe një informim i tillë, po të mos ishte gënjeshtra e atyre njerëzve dekada më parë, jo nga dje por dekada më parë, këta të rinj nuk do të kishin shkuar të përleshen me policinë para 3-4 ditës, që pastaj prindërit e shqetësuar, të angazhojnë avokatë për t’i shpëtuar dje dhe sot”, thotë Vuletiç.

Ai thekson se pranimi i marrëveshjes franko-gjermane mund ta vendos Serbinë në rrugën e duhur sa i përket negociatave me Kosovën.

“E vetmja masë që mund ta kthejë këtë tragjedi të Kosovës në kah pozitiv është që presidenti t’i drejtohet Qeverisë së Serbisë, të caktohet një seancë e jashtëzakonshme e parlamentit, që ai të shpjegojë dhe ai të përgatisë mirë marrëveshjen franko-gjermane, të cilin verbalisht e ka pranuar, kurse këtu po mohohet. Tjetër gjë, mendoj se do të ishte shumë mirë nëse ajo marrëveshje do të pranohej me aklamacion në Serbi, po të votohet që Serbia ta pranojë zyrtarisht dhe ta nënshkruajë atë marrëveshje, do të ishte shumë mirë që edhe të gjitha grupet parlamentare të opozitës ta mbështesin, d.m.th. e vetmja gjë që më pas e çon Serbinë në drejtim pozitiv në ato negociata dhe në atë moment Serbia në partneritet me Bashkimin Evropian, e cila po udhëheq atë proces negociator edhe me Qeverinë e Kosovës, ndërmerr iniciativën dhe pranon realitetin”, shpjegon Vuletiç.

Duke komentuar njoftimet e disa portaleve pro-qeveritare se presidenti Vuçiç mund të shpallë, siç thonë ata, okupim të një pjese të territorit në fjalimin e tij të premten para qytetarëve, ai thekson se është e mundur, por që kjo sjell pasoja.

“Nëse shoqëria serbe është e gatshme të paguajë atë çmim, në rregull. Unë mendoj se ne nuk jemi të aftë dhe të gatshëm të vazhdojmë të paguajmë çmime të tilla, por nëse miratohet, qytetarët duhet ta dinë se kjo kushton dhe se absolutisht nuk është i lirë. Kurse  paguhet me një standard edhe më të ulët, dhe më me pak institucione, me akoma më pak liri dhe me akoma më pak perspektivë në të ardhmen. Dhe aq më tepër me largimin e të rinjve, më të arsimuarve dhe atyre më potentë në botë”.

“Nëse jemi të gatshëm ta paguajmë atë çmim, në rregull. Fatkeqësisht, ne e humbëm Kosovën me atë politikë të viteve ’90-ta, u mundëm dhe kjo tani është dërrmuese dhe një lloj sukcesioni që po luhet para nesh këto 20 vitet e fundit dhe falë politikanëve të këqij nga Boris Tadiç, Vojislav Koshtunica, sot Vuçiç, Daçiç dhe Tomislav Nikoliç. Asnjëri prej tyre nuk është i aftë dhe i gatshëm t’ua thotë të vërtetën qytetarëve dhe t’u thotë popull kështu janë punët, mos t’ia thyejmë njëri-tjetrit kokën. Mos e akuzoni njëri-tjetrin për tradhti”, thotë Vuletiç.bw

Drejtori i Institutit për Siguri Bedri Elezi, në një lidhje live me Skype, ka komentuar deklaratat e fundit të presidentit serb Aleksandër Vuçiç, që sipas medieve serbe, ka thënë se “do ta shpallë nesër okupimin e veriut të Kosovës”.

Elezi tha se rreziku që Vuçiç po përmend sot u nuhat nga shefi i CIA-s, që takoi zyrtarë të lartë në Beograd dhe në Prishtinë. Më tej, Elezi u shpreh se ndërkombëtarët duhet që të marrin vendimet e duhura.

Drejtori i Institutit për Siguri, Bedri Elezi,  Duket se këtë rrezik e ka nuhatur edhe shefi i CIA-s. Ndërkombëtarët të marrin vendimet e duhura. Deklaratat janë kërcënime serioze për sigurinë dhe sovranitetin e Kosovës.

Kemi parë nga KFOR forca të shtuara, në zona ku shihet se mund të ketë rrezik për sigurinë. Në kufi me Kosovën, në Serbi dyshohet se grupe të rriturish po bëjnë stërvitje dhe presin urdhër që të nisen drejt territorit të Kosovës.bw

Kreu i Shtetit të Izraelit, Isaac Herzog u shpreh se ndihet i nderuar që është presidenti i parë izraelit të viziton Shqipërinë që nga vendosja e marrëdhënieve diplomatike mes dy vendeve.

“Është domethënëse të jem mes miqsh në këtë kohë kaq të dhimbshme për Izraelin”, deklaroi presidenti izraelit gjatë një konference me kryeministrin Edi Rama.

Presidenti Herzog u shpreh që kur Hamasi sulmoi Izraelin, “Shqipëria është vendosur në mënyrë të palëkundur, është radhitur në anën e duhur të historinë.”

Isaac Herzog: “Është nder dhe kënaqësi që gjendem këtu në Shqipëri si presidenti i parë izraelit që bën vizitë qysh prej vendosjes së marrëdhënieve diplomatike të vendeve tona.

Dua t’ju falenderoj për mikpritje, është domethënëse të jem mes miqsh në këtë kohë kaq të dhimbshme për Izraelin. Po i afrohemi prej 1 viti që prek kur Hamasi sulmoi në mënyrë brutale Izraelin, kur mijëra terroristë hynë në vendin tonë, vranë egërsisht mijëra dhe rrëmbyen qindra izraelit dhe të huaj në Gaza. Që prej asaj dite të errët në tetor, Shqipëria është vendosur në mënyrë të palëkundur, është radhitur në anën e duhur të historinë.

I dashur kryeministër vendi juaj ka treguar edhe njëherë që qëndron krah popullit izraelit, ndërkohë që ne luftojmë të mbrojmë popullin dhe kufirin tonë, veçanërisht për ëndrrën për të sjellë paqen midis nesh, që të gjithë në rajon të jetojmë në paqe.

Për fat të keq po luftojmë në të njëjtin kohë më shumë se sa një armik terrorist. Hija e gjakut që lidh të gjithë agjentët e urrejteds është Irani dhe fiksimi i tij me shkatërrimin e shtetit izraelit. Këtu e dini mjaft mirë këtë regjim. Shqiptarët dhe hebrejntë ndajnë një histori të gjatë e domethënëse. Panorama

VOAL- Bëhet e ditur se, me vendim të Këshillit Bashkiak Krujë, busti i firmëtarit të pavarësisë, intelektualit të shquar krutan Mustafa  Merlika (Kruja), së shpejti do të vendoset në hyrje të pazarit të këtij qyteti.

Mustafa Asim Merlika i njohur më shumë si Mustafa Kruja, apo Mustafa Merlika Kruja (Kruja, 15 mars 1887 – Ujëvarat e Niagarës, 27 dhjetor 1958) ka qenë mësues, firmëtar i Deklaratës së Pavarësisë të Shqipërisë, nëpunës, politikan dhe kryeministër e tjerë.

Si studiues i shqipes, historian e publicist njihet dhe me emrin e pendës Shpend Bardhi. Ndonëse produkti i tij intelektual nuk u pranua përgjatë regjimit komunist Eqrem Çabej e citon në mënyrë të përsëritur.

Ishte veprimtar aktiv i Kryengritjes së 1912 si sekretar i çetave të Abdi bej Toptanit. Me Neki Rulin, Stefan Kaçulinin, Mahmud Beshirin dhe Sali Nivicën, priti në Durrës përfaqësuesit e Pejës, Gjakovës, Plavës dhe Gucisë: Rexhep bej Mitrovicën, Bedri Pejanin, Salih Gjukën dhe Mid’hat bej Frashërin. Pasi iu bashkuan Abdi dhe Refik bej Toptani, u mblodhën në shtëpinë e Dom Nikollë Kaçorrit, ku Abdi beu u lexoi një letër nga Syrja bej Vlora për një kuvend mbarëshqiptar. Priti dhe shoqëroi Ismail Qemalin për në Vlorë ku u mbajt kuvendi dhe vetë përfaqësoi Krujën, kuvend në të cilin nënshkroi Shpalljen e Pavarësisë me siglën Mustafa Asim Kruja dhe u caktua sekretar i parë i qeverisë. Më 1913 qe nënprefekt i Vlorës. Më pas, gjatë administratës së qeverive në kohën e Princ Vidit, qe këshilltar i arsimit publik dhe inspektor i arsimit në Elbasan. Pas shpërthimit të Kryengritjes së Shqipërisë së Mesme, Thanas Floqi shkruan se e takoi në Rrëshen. Me kthimin e Esad Pashës, Merlika nuk i bindet, Pashai e burgos dhe autoritetet italiane e internojnë në ishullin e Favinjanës. Me shtjellën e ngjarjeve të Luftës së Parë Botërore, lirohet dhe lejohet të shkojë në Caserta, ku ishte me shkollë i vëllai.

Nëntorin e 1918 u rikthye sërish në vendlindje dhe më 25 dhjetor qe përfaqësues i Durrësit në Kongresin e Durrësit të nxitur nga Italia. Gjatë punimeve të Kongresit të Durrësit propozoi që Shkodra të ishte kryeqytet i Shqipërisë. Në qeverinë Përmeti të dalur prej kongresit qe emëruar ministër i Postë-Telegrafeve. Mori pjesë në delegacionin qeveritar që shkoi të përfaqësonte çështjen shqiptare në Konferencën e Paqes, ku bashkë me Gurakuqin hartoi disa memorandume dhe nota drejtuar konferencës. Pas ndërrimit të përfaqësuesve në konferencë, kthehet në atdhe ku bie në kontakt me idetë e organizimit të një tjetër kongresi kombëtar. Pasi nuk u ujdisën në bisedime që kongresi të mbahej në Krujë dhe Merlika të merrte post kryesor, sipas kujtimeve të bashkëkohësve bën pjesë në komplotin e vrasjes së Abdyl bej Ypit, që ishte ndër zërat për mbajtjen e kongresit. Nuk mori pjesë në punimet e Kongresit të Lushnjës, por u mor me organizimin e qëndresës antiserbe në Dibër, Lumë dhe në Luftën e Koplikut me 200 krutanë. Ndërhyri edhe në mbrojtje të Tiranës me forcat e komanduara nga Bajram Curri kundra esadistëve të Osman Balit.

Në zgjedhjet e 5 prillit 1921 u zgjodh deputet i prefekturës së Kosovës, i afërt me kosovarët, iu bashkangjit deputetëve të Shkodrës si grupim parlamentar. Përvjetorin e fitores në Vlorë më 1921 bashkëfarkëtoi një aleancë politike të palëve brenda dhe jashtë parlamentit, emërtuar Bashkimi i Shenjtë. Përgjatë ndodhive të Republikës së Mirditës dhe dorëheqjes së dy ministrave të qeverisë Evangjeli, dhjetorin e 1921 qe pjesë e grupit që i kërkoi kryeministrit që të jipte dorëheqjen. Pas krizës qeveritare të dhjetorit, Këshilli i Naltë emëroi qeverinë Ypi, por Merlika me anëtarët e Bashkimit të Shenjtë dhe ato të Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës” u mobilizuan edhe njëherë kundër qeverisë marsin e 1922. Përkrahu Lëvizjen e qershorit, pas suksesit të së cilit u emërua prefekt i Shkodrës dhe në dhjetor arratiset pas Triumfit të Legalitetit. Në fillim në Bari dhe më pas u vendos në Zara të Dalmacisë, asokohe pjesë e Italisë.

Më 1940 që prej krijimit, kryesoi Institutin e Studimeve Shqiptare dhe me hartimin e një fjalori të përgjithshëm të gjuhës shqipe. Më 1940 merr pjesë në Komisionin për Rivendikimet Shqiptare, të kryesuar nga Xhemil Dino, Fejzi bej Alizoti, Dhimitër Beratti dhe Tahir Shtylla. U caktua kryetar i Komitetit të Rivendikimeve në ish-Vilajetin e Kosovës (Komiteti i Kosovës).

Me vrasjen e Qazim Koculit dhe prefektit Lele Koçi në Vlorë, Merlika-Kruja i paraqiti dorëheqjen Jakomonit.

Më 2 tetor 1943 i bëhet atentat nga partizanët. Pas sulmit partizan kundër zogistëve në Shupal më 5 korrik 1944, Merlika së bashku me Fiqri Dinen dhe Mark Gjonmarkajn u takuan më 11 korrik me Bazin e Canës. Pas muajsh mosmarrëveshjeje, prania partizane i shtrëngoi drejt një ujdie në organizimin kundër Frontit Nacional-Çlirimtar, ku ndërhyrjet e Merlikës ndihmuan kalimin e njerëzve të Abazit nëpër Shqipërinë e Mesme e Tiranë.

U thirr në Vjenë, ku shkoi më 1 shtator 1944 për t’i qëndruar pranë djalit të vogël të sëmurë rëndë, Besimit. I biri ndërroi jetë më 21 nëntor dhe Merlika nuk u kthye më në Shqipëri.

U vendos në Itali ku së bashku me Koliqin rithemeloi Bllokun Kombëtar Indipendent. Pasi Kupi merr vesh se nuk e përballonte jetesën, e thërret në Egjipt ku më 25 shkurt 1948 u pajtua për së afri me Mbretin Zog.

Pak para rrëzimit të dinastisë me prejardhje shqiptare të Egjiptit, kaloi në Francë dhe më pas në ShBA ku dhe ndërroi jetë pas një operacioni, në Niagara Falls më 27 dhjetor 1958.

Sipas librit memuaristik La politica dell’Italia in Albania të mëkëmbësit Jakomoni, pak kohë pas dekretimit të kabinetit, Merlika-Krujës i ishte paraqitur konsulli i përgjithshëm i Gjermanisë për t’i paraqitur notën verbale me të cilën qeveria naziste kërkonte dorëzimin e treqind hebrenjve të emigruar nga ish-Jugosllavia. Pasi mori pëlqimin e mëkëmbësit, Kruja dha urdhëresat për tërheqjen e hebrenjve të vendosur në Tokat e Lirueme në Shqipërinë e brendshme. Hebrenjtë u pajisën me pasaporta shqiptare me emra të rremë, kësodore administrata shqiptare e kabinetit Kruja iu gjend edhe hebrenjve të tjerë jorezidentë (gjermanë, bohemë, polakë, hungarezë dhe rumunë) të pajiseshin me dokumenta shqiptare. Duke u krijuar mundësia kësodore që t’u shmangeshin përndjekjeve racore dhe duke gjetur strehë në Shqipëri.

Përballja e parë mes Kamala Harris dhe Donald Trump u ndoq nga afër jo vetëm në SHBA, por në mbarë botën.

Debati në Filadelfia shfaqi disa shkëmbime të tensionuara mbi politikën e jashtme midis dy kandidatëve presidencialë.

Pas deklaratave të shumta dhe akuzave ndaj njëri-tjetrit, ka pasur reagime të shumta nga Pekini në Budapest, lidhur me mënyrën se si shkoi debati.

Rusia

Kamala Harris i tha Donald Trump se Presidenti Putin është “një diktator që do të të hante për drekë”.

Shprehja “të ha dikë për drekë”, ose mëngjes, ose ndonjë vakt tjetër, nuk ekziston në rusisht. Por një gjë që do të gjeni në Moskë është oreksi për një rezultat zgjedhor në SHBA që i sjell përfitim Rusisë.

Kremlini do të ketë vërejtur me kënaqësi se në debat Trump anashkaloi pyetjen nëse ai dëshiron që Ukraina të fitojë luftën.

“Unë dua që lufta të ndalet”, u përgjigj Trump.

Në të kundërt, Harris foli për mbrojtjen e drejtë të Ukrainës dhe akuzoi Vladimir Putinin se i kishte sytë në pjesën tjetër të Evropës.

Më vonë Kremlini pretendoi se ishte acaruar nga të gjitha përmendjet e Putinit në debat.

“Emri i Putinit përdoret si një nga instrumentet për betejën e brendshme në SHBA,” më tha zëdhënësi i Kremlinit Dmitry Peskov.“Ne nuk na pëlqen kjo dhe shpresojmë që ata të mbajnë emrin e presidentit tonë jashtë kësaj.”

Javën e kaluar Putin pretendoi se ai po e mbështeste Harris në zgjedhje. Më vonë, një prezantues i televizionit shtetëror rus sqaroi se Putini kishte qenë “pak ironik” në komentet e tij.

Shqetësim në Kiev për komentet e Trump

Dështimi i Donald Trump, kur u pyet në skenën e debatit për të thënë nëse donte që Ukraina të fitonte luftën, mund të mos i ketë habitur njerëzit në Kiev, por kjo shton shqetësimin e tyre se çfarë do të sillte një mandat i dytë i Trump.

Trump është mburrur prej kohësh se mund të përfundojë konfliktim në 24 orë, një perspektivë që shumë ukrainas supozojnë se do të nënkuptonte një marrëveshje tepër të keqe me Kievin, i detyruar të heqë dorë nga pjesë të mëdha të tokës që Rusia ka kapur gjatë dy viteve e gjysmë të fundit.

Në të kundërt, ukrainasit do të jenë siguruar nga përgjigjet e Kamala Harris, pa asnjë shenjë se ajo do të devijonte nga pozicioni aktual i mbështetjes së palëkundur amerikane.

Ajo mori meritën për rolin që ka luajtur tashmë, duke argumentuar se ndante informacione të rëndësishme me Presidentin Zelensky në ditët para pushtimit në shkallë të plotë.

Ajo më pas pretendoi se pozicioni i Trump do të kishte qenë fatal për Ukrainën nëse ai do të ishte ende në Shtëpinë e Bardhë. “Nëse Donald Trump do të ishte president, Putini do të ishte ulur në Kiev tani.”

Publikisht, ka pasur një heshtje shurdhuese nga ministrat aktualë të Ukrainës dhe ushtria e lartë ndaj debatit. Beteja figurative elektorale e SHBA-së është ajo që ata nuk duhet të peshojnë, ndërkohë që janë të konsumuar nga luftimet e vërteta në shtëpi.

Është vetë Presidenti Zelensky ai që deri më tani ka shkuar më tej në artikulimin, se çfarë do të thoshte një fitore e Trump për ukrainasit.

Duke folur për BBC në korrik, ai tha se kjo do të thotë “punë e vështirë, por ne jemi punëtorë të palodhur”.

Komentet e Trump për talebanët

Lufta më e gjatë e Amerikës përfundoi në gusht 2021 kur ajo u përpoq të tërhiqte trupat e saj të fundit dhe të evakuonte mijëra civilë, ndërsa talebanët hynë në Kabul me shpejtësi befasuese.

Ajo çwshtje hyri në debat dhe jo çuditërisht, u shmangën, u hodhën poshtë, u shtrembëruan.

Harris u largua nga pyetja “a mbani ju ndonjë përgjegjësi në mënyrën se si u zhvillua tërheqja?”.

Korrespondenti i BBC, që ndoqi nga afër tërheqjen kaotike, shkruan se “nuk dëgjova kurrë që zëvendëspresidentja ishte në dhomë kur u morën vendimet në ato javët e fundit fatale. Por ajo e bëri të qartë se ishte dakord me vendimin e Presidentit Biden për t’u larguar.”

Trump u mburr se ai foli ashpër me Abdul, kreun e talebanëve, i cili është ende kreu i talebanëve.

Ai dukej se i referohej Abdul Ghani Baradar, i cili nënshkroi marrëveshjen e tërheqjes me SHBA. Por ai kurrë nuk ka qenë në krye të talebanëve dhe është lënë mënjanë që nga marrja e pushtetit nga talibanët.

Përmendja nxiti menjëherë një valë memesh në internet me “Abdul” me njerëz të quajtur Abdul.

Të dy pretendentët u fokusuan në marrëveshjen e gabuar me talebanët. E vërteta është se ekipi Trump negocioi këtë plan daljeje, ndërsa ekipi Biden e miratoi me nxitim.

Trump tha se marrëveshja ishte e mirë sepse ne po dilnim. Nuk kishte rrugë të mira për të shkuar. Por largimi u shndërrua në një fatkeqësi dhe fajin e kanë të gjitha palët.

Harris përfaqëson pasiguri për Pekinin

Kamala Harris ishte e panjohur për liderët e Pekinit dhe e tillë është ende, edhe pas debatit.

Ajo nuk ka histori në Kinë dhe në skenën e debatit ajo thjesht përsëriti qëndrimin e saj se SHBA, jo Kina, do të fitonte konkursin për shekullin 21.

Zëvendëspresidentja përfaqëson diçka që Kina nuk i pëlqen, pasiguria. Kjo është arsyeja pse Presidenti Xi kohët e fundit përdori një vizitë të zyrtarëve amerikanë për të bërë thirrje për “stabilitet” midis dy superfuqive, ndoshta një mesazh për zëvendëspresidenten aktuale.

Pikëpamja mbizotëruese mes akademikëve kinezë është se ajo nuk do të largohet shumë nga qasja e ngadaltë dhe e qëndrueshme diplomatike e Presidentit Biden.

Por në skenën e debatit ajo shkoi në sulm dhe akuzoi Donald Trump për shitjen e çipave amerikanë në Kinë për t’i ndihmuar ata të përmirësojnë dhe modernizojnë ushtrinë e tyre.

Donald Trump e ka bërë të qartë se planifikon të vendosë tarifa 60% për mallrat kineze. Kina u hakmor dhe studime të shumta sugjerojnë se kjo shkaktoi dhimbje ekonomike për të dyja palët.

Kjo është gjëja e fundit që Kina dëshiron tani pasi po përpiqet të prodhojë dhe eksportojë mallra për të shpëtuar ekonominë e saj.

Për liderët kinezë, ky debat do të ketë bërë pak për të zbutur besimet se Trump përfaqëson diçka tjetër që nuk u pëlqen, paparashikueshmëria.

Por në të vërtetë, ka pak shpresë që politika e SHBA-së ndaj Kinës do të ndryshojë ndjeshëm, pavarësisht se kush ulet në Shtëpinë e Bardhë.

Debati i ndjekur me vëmendje në Lindjen e Mesme

Dy kandidatët nuk u larguan shumë nga pozicionet e tyre të deklaruara më parë, edhe nëse Trump do të shtonte, me hiperbolën karakteristike, se Izraeli nuk do të ekzistonte në dy vitet e ardshme nëse kundërshtarja e tij bëhet presidente.

Me luftën në Gaza të ndezur dhe me një marrëveshje armëpushimi ende të pakapshme, disa nga kritikët e Benjamin Netanyahu dyshojnë se kryeministri i Izraelit po ngec qëllimisht deri pas zgjedhjeve, me shpresën se Trump do të jetë më dashamirës ndaj Izraelit sesa Harris.

“Ka një erë historie që ndoshta do të përsëritet”, argumenton BBC.

Në vitin 1980, ekipi i fushatës së Ronald Reganit dyshohej se i kërkonte Iranit që të mos lironte pengjet amerikanë të mbajtur në Teheran derisa ai të kishte mundur Presidentin Jimmy Carter, duke thënë se Reagan do t’i jepte Iranit një marrëveshje më të mirë.

A mund të ndodhë diçka e ngjashme tani? Sigurisht, kundërshtarët e Netanyahut besojnë se ai është tani pengesa kryesore për një marrëveshje armëpushimi.

Harris ka treguar se ajo mund të jetë më e ashpër ndaj Izraelit se Joe Biden, diçka që Trump e ka kapur, duke thënë se zëvendëspresidentja e urren Izraelin.

Palestinezët, thellësisht skeptikë për Donald Trump, por të tronditur nga paaftësia e administratës Biden për të ndalur luftën në Gaza, ndoshta janë të prirur ta shohin Harrisin si më të voglin nga dy të këqijat.

Ata kanë braktisur prej kohësh çdo nocion të SHBA-së si një ndërmjetës i ndershëm në Lindjen e Mesme, por do të kenë vënë re se Harris, ndryshe nga Trump, thotë se ajo është e përkushtuar ndaj shtetësisë palestineze.

Lavdërimi për Orbanin bën bujë në Hungari

Donald Trump lavdëroi kryeministrin hungarez.

“Viktor Orban, një nga njerëzit më të respektuar, e quajnë një burrë të fortë. Ai është një person i ashpër. I zgjuar…”

Mediat pro-qeveritare hungareze e pranuan komplimentin. “Njohje e madhe!” ishte titulli i botuar në Magyar Nemzet.

Por portali i lajmeve kritik ndaj qeverisë, 444 citoi Tim Walz, zëvendës kandidat i Harris.

“Atij (Trump) iu kërkua të emëronte një lider botëror që ishte me të, dhe ai tha Orban. I dashur Zot. Kjo është gjithçka që duhet të dimë.”

Viktor Orban e mbështeti Trumpin për president në vitin 2016 dhe po e mbështet fuqishëm sërish në nëntor. Të dy burrat u takuan për herë të dytë këtë vit në shtëpinë e Trump në Florida më 12 korrik, pasi Orban vizitoi me radhë Kievin, Moskën dhe Pekinin.

Qeveria Orban po mbështet si fitoren e Trump ashtu edhe aftësinë e tij për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë.

“Gjërat po ndryshojnë. Nëse Trump kthehet, do të ketë paqe. Ajo do të vendoset nga ai pa evropianët,” tha Balazs Orban, drejtori politik i Viktor Orban, për BBC në korrik./BBC

Në debatin e parë presidencial, Kamala Harris kritikoi synimin e Trump për të vendosur tarifa të larta ndaj mallrave të huaja, një propozim që ajo tha se do të ishte një taksë për klasën e mesme, ndërsa foli mbi planin e saj për të ofruar përfitime tatimore për familjet amerikane dhe bizneset e vogla.

“Donald Trump na la nivelin më të ulët të punësimit që nga Depresioni i Madh (rënia e madhe ekonomike në Shtetet e Bashkuara e viteve 1930)”, tha Harris, duke iu referuar viteve të tij si president nga viti 2017 deri në vitin 2021. Niveli i papunësisë arriti kulmin në 14.8% në prill të vitit 2020 dhe ra në 6.4% kur ai u largua nga detyra.

Nga ana tjetër, Trump kritikoi Harris për inflacionin e lartë gjatë mandatit të administratës së Presidentit Biden, megjithëse ai e mbivlerësoi nivelin e rritjes së çmimeve.

Ai gjithashtu iu drejtua shpejt çështjes së tij kryesore, emigracionit, duke pretenduar përsëri pa prova se emigrantët nga “azilet e të çmendurve” po kalojnë kufirin jugor të Shteteve të Bashkuara me Meksikën.

Inflacioni, tha ai, “ka qenë një katastrofë për njerëzit, për klasën e mesme dhe gjithë të tjerët.”Panorama