Në muajin mars të vitit 1999, ndërsa NATO-ja po vazhdonte fushatën ajrore kundër forcave serbe, në terren ato forca po kryenin sulme hakmarrëse kundër popullatës shqiptare.

Kjo periudhë e vitit, në Kosovë është e mbushur me ngjarje përkujtimore të masakrave në të cilat u vranë mijëra njerëz, për fatin e një pjese të të cilëve nuk dihet asgjë që nga përfundimi i luftës.

Ndër masakrat më të rënda sipas veprimtarëve humanitarë është ajo e fshatit Izbicë – rreth 80 kilometra larg kryeqytetit. Në këtë fshat, me 28 mars të vitit 1999 u vranë mbi 140 shqiptarë, gjashtë prej të cilëve ende janë pjesë e listës së personave të zhdukur gjatë luftës.

“Edhe Izbica është një ndër dëshmitë e shumta që shteti serb ka kryer gjenocid dhe qëllimin e kishte të shfaroste popullin shqiptar. Prandaj edhe sot këtu e ndajmë dhimbjen me të gjitha familjet që kanë humbur më të dashurit e tyre, sepse dhimbja e tyre është dhimbje e Kosovës”, tha presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani të martën.

“Jemi këtu sot që të nderojmë dhe përkujtojmë të vrarët nga regjimi fashist e gjenocidal i Millosheviqit në Izbicë. Për drejtësinë, për viktimat dhe familjet që janë gjithashtu viktimë si i gjithë populli do të angazhohemi përjetë, vazhdimisht”, tha kryeministri, Albin Kurti.

Beqir Shala, banor i kësaj zone rrëfen për Zërin e Amerikës se mëngjesin e 28 marsit të vitit 1999 forcat serbe kishin grumbulluar kryesisht burra e djem në këtë pjesë të fshatit. Ai thotë t’i ketë dëgjuar të shtënat e armëve nga një kodër në afërsi ku po fshihej bashkë me dy persona të tjerë.

“Pasdite rreth orës njëmbëdhjetë apo dymbëdhjetë, nuk e di saktësisht orën, por sipas krismave rafalle që kanë qenë, janë pushkatuar në pesë grupe. Tri grupe janë pushkatuar në këtë pjesën këndej, dy në atë pjesën andej kodrës”, thotë ai.

Të nesërmen, Beqiri ishte në mesin e disa dhjetëra fshatarëve që ndihmuan për t’i varrosur kufomat.

“Diku deri në 50 veta kemi qenë që është dashur t’i bartim e të ua bëjmë varrimin. I kemi varrosur ashtu siç kanë qenë, me batanije që kemi pasur i kemi mbështjellë i kemi varrosur”, rrëfen ai.

Forcat serbe pas pak ditësh kishin zhvarrosur kufomat dhe i kishin shpërndarë në varreza masive në Kosovë e Serbi, në përpjekje për të fshehur gjurmët e mizorive të tyre. Edhe sot e kësaj dite disa varreza në Izbicë janë të zbrazta sepse nuk janë gjetur trupat e të gjithë të vrarëve.

Beqiri thotë se trupin e xhaxhait e kishin gjetur pas tri vitesh në një varrezë masive në zonën e Vushtrrisë, mbi 20 kilometra larg Prishtinës. Ai thotë se është me rëndësi të ndriçohet fati i të gjithë të zhdukurve gjatë luftës.

“Të paktën kur e din ku është, ku po flenë eshtrat e tij, je më rehat je më i qetë. Kështu që është brenga më e madhe e krejt atyre njerëzve që sot e kësaj ditë pas 24 vitesh nuk dinë për të afërmit e vet”, thotë ai.

Bekim Blakaj nga Fondi për të Drejtën Humanitare në Kosovë, tha në një bisedë me Zërin e Amerikës se personat e zhdukur janë trashëgimia më e dhimbshme e luftës.

Në marrëveshjen ndërmjet Kosovës dhe Serbisë që u arrit në Ohër me 18 mars, palët u pajtuan të miratojnë Deklaratën për Personat e Zhdukur, siç është negociuar në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja, si çështje urgjente.

Por zoti Blakaj, thotë se nëse bëhet fjalë vetëm për deklaratë, nuk ka shpresë se mund të ndikojë në përshpejtimin e këtij procesi.

“Nëse bëhet fjalë vetëm për deklaratë, atëherë kam frikë që është vetëm një dështim i radhës, mirëpo nëse ekziston një plan i veprimit prapa këtij dakordimi i cili në mënyrë të saktë përshkruan veprimet që do t’i ndërmarrin palët për zbardhjen e fatit të të zhdukurve, mund të shresojmë”, thotë ai.

Sa i takon vënies së drejtësisë në vend lidhur me krimet e luftës, zoti Blakaj thotë se deri tash 71 persona janë dënuar gjithsej me aktgjykim të plotfuqishëm, ndërsa thekson mungesën e dënimeve ndaj zyrtarëve të lartë të përfshirë në këto krime.

“Presidenti i atëhershëm i Jugosllavisë, Sllobodan Millosheviç ka vdekur para se t’i jepej verdikti, ndërsa gjashtë zyrtarë të lartë serbë janë dënuar para Tribunalit të Hagës. Dhe kjo është e tëra sepse në gjykimet tjera që kanë ndodhur edhe në Serbi edhe në Kosovë, nuk ka pasur zyrtarë të lartë e as të mesëm të forcave serbe që janë dënuar”, thotë zoti Blakaj.

Kosova doli nga lufta me mbi 10 mijë të vrarë e mijëra të zhdukur, ndërsa edhe 24 vjet më pas nuk dihet asgjë për fatin e mbi 1 mijë e 600 personave.

Në Shqipëri harta e re gjyqësore, që ka filluar të zbatohet që prej 1 shkurtit të këtij viti, ul ndjeshëm numrin e gjykatave në vend. Thuajse gjysma e tyre mbyllen dhe qytetarë e njohës të fushës juridike ngrenë shqetësime se ky riorganizim po shkakton rritje të kostove dhe vonesa në marrjen e drejtësisë. Harta e re po aplikohet në një kohë, kur në sistem mungojnë 44 % e trupës së gjyqtarëve dhe 38% të prokurorëve, si pasojë e ‘vetingut’ dhe stoku i dosjeve është i lartë. Mbështetësit e saj mendojnë se ajo pritet të sjellë shpërndarje të barabartë të drejtësisë dhe balancim të numrit të gjyqtarëve me çështjet në shqyrtim.

Në Shqipëri reforma në drejtësi e miratuar rreth 7 vite me parë ka shkaktuar në vijimësi debate, gjatë proçesit të zbatimit. Rivlerësimi i trupës gjyqësore dhe asaj të prokurorisë, ose sic quhet ndryshe vetingu ka sjellë largimin e një mase të gjerë gjyqtarësh dhe prokurorësh.

Sot në sistem mungojnë përkatësisht 44 dhe 38% e tyre, dhe situata krahasuar me dy vite më parë është përkeqësuar. Së fundi nisi dhe zbatimi i hartës së re gjyqësore, që mbyll 18 nga 38 gjykata, thuaj gjysmën e tyre. Në gjithë vendin mbeten 13 gjykata të shkallës së parë nga 22 që ishin, një gjykatë apeli nga 6 të tilla, dhe dy gjykata administrative të shkallës së parë nga 6.

Që prej 1 shkurtit të këtij viti, Gjykata e Apelit në Tiranë është e vetmja e këtij lloji në vend. Avokatë dhe qytetarë të ndryshëm nga skaje të largëta të vendit, shprehin shqetësim kur thonë se tani e kanë më të vështirë për të marrë drejtësi.

Kostot janë rritur ndjeshëm shprehet për Zërin e Amerikës Suela Koxhioni, avokate nga qyteti i Vlorës ku Gjykata e Apelit është mbyllur.

“Shërbimet tona, ne tarifojmë në bazë të tarifave të vendosura nga Dhoma Kombëtare e Avokatisë, të cilat bazohen në ekzistencën e gjykatave të Apelit, të cilat ishin 6 dhe tani është vetëm një, dhe rrjedhimisht dhe distancës fizike. Tani lind nevoja për ndryshim të këtyre tarifave sepse unë nuk mund t’i marr klientit tim të njëjtën pagesë kur unë e përfaqësoja në Vlorë ndërkohë që unë vij në Tiranë. Kostoja shkon 10 mijë lekë të reja për ne që vijmë nga Vlora, nga 500 që ishte në Vlorë, po një tjetër që është më larg, se imagjinoj dot”- tha për Zërin e Amerikës, Suela Koxhioni, avokate nga qyteti i Vlorës.

“ Unë jam avokate nga Kukësi dhe kisha si juridiksion Gjykatën e Apelit në Shkodër. Aty çështjet gjykoheshin në kohë të shpejtë, këtu kjo nuk ndodh. Sapo dola nga zyra e informacionit, u interesova për 3 – 4 çështje që ndjek. Nuk kërkova informacion për më shumë sepse, kur nuk mora informacion për këto, i lashtë të tjerat. Nëse në Shkodër kishte çështje të vitit 2022, këtu në Gjykatën e Apelit në Tiranë, ka dosje të vitit 2019 pa u shqyrtuar. Është drejtësi e mohuar mendoj unë”- u shpreh për Zërin e Amerikës Aurora Guska, avokate nga qyteti i Kukësit.

“Si çdo fillim edhe ky është i vështirë”- thotë për Zërin e Amerikës anëtarja e Gjykatës së Apelit Edlira Petri. Ajo sqaron se për t’u ardhur në ndihmë qytetarëve me qëllim që të shmangin udhëtimet e panevojshme drejt Tiranës, në gjykatat që mbyllen ka zyra të posaçme shërbimi, që funksionojnë për të marrë informacione, depozituar kërkesa, tërhequr vendime, apo për të marrë dokumenta nga arkivat.

“Ndonjëherë besoj se argumentat për shtimin e kostove nuk janë reale, nuk marrin peshë përballë nevojës për të patur një gjykatë të vetme Apeli, e cila shumë shpejt do shkojë drejt unifikimit të praktikave dhe ndoshta këto janë gjëra më të rëndësishme që prevalojnë. Megjithatë ne do ta shohim, i mbetet të ardhmes. Një nga kritret qe mat besimin e qytetarëve është dhe shpërndarja e barabartë e drejtësisë. Nëse në Gjirokastër një qytetar gjykohet brenda një afati disa mujor dhe në Tiranë në Gjykatën e Apelit duhen disa vite, kjo nuk është e drejtë. Ky është një ndër kriteret, pra shpërndarja e barabartë e drejtësisë, në gjithë territorin e vendit, që i shtyu dhe hartuesit e hartës së re gjyqësore për të zgjedhur këtë model”- u shpreh për Zërin e Amerikës, Edlira Petri, gjyqtare në Gjykatën e Apelit, të Juridiksionit të Përgjithshëm në Tiranë.

Optimistët e hartës së re gjyqësore mendojnë se ajo sjell balancimin e numrit të gjyqtarëve me çështjet në gjykim, por në Gjykatën e Apelit në Tiranë, kjo balancë nuk është rregulluar, të paktën për momentin. Aktualisht kjo gjykatë ka 24 nga 78 gjyqtarë që duhet të ketë, dhe ngarkesa e punës është e lartë. Rreth 32 mijë dosje presin të shqyrtohen, 11 mijë prej të cilave janë transferuar nga gjykatat që u mbyllen. Kjo pritet të sjellë vonesa në gjykimin e çështjeve, ndërsa plotësimi i trupës gjyqësore nuk ka një datë apo kohë, pasi sistemi ka shumë vende bosh dhe shkolla e magjistraturës do të duhet disa vite t’i plotësojë ato.

“Me një llogaritje të thjeshtë nëse do të ishin 78 gjyqtarë me një mesatare prej 200 çështjesh që do të bënte çdo gjyqtar në vit, në fund të vitit do të kishim mbi 15 mijë çështje dhe në krahasuar me stokun që kemi sot 32 mijë dosje, llogaritja është e thjeshtë, situata nuk do të ishte kaq e vështirë sa është aktualisht”- vijoi Edlira Petri, gjyqatre në Gjykatën së Apelit, të Juridiksionit të Përgjithshëm të Tiranë..

Komiteti Shqiptar i Helsinkit që e ka kundërshtuar hartën e re gjyqësore mendon se KLGJ duhet të shohë me prioritet plotësmin e vendeve bosh. Një tjetër shqetësim lidhet me fatin e nëpunësve në gjykatat që mbyllen. KLGJ i tha Zërit të Amerikës se numri i tyre mbetet i njëjtë dhe se ata që u prekën nga mbyllja e gjykatave të apelit janë sistemuar, por Erida Skëndaj drejtore ekzekutive e Komitetit Shqiptar të Helsinkit thotë se proçesi nuk është transparent.+

“ Nuk ka transparencë, për emrat e punonjësve, çfarë pozicioni kanë patur, dhe në çfarë vendi kanë kaluar, një proçes i cili duhet të ishte transparent, sepse po flasim për një riorganizim gjyqësor me një interes të lartë publik dhe emrat e këtyre punonjësve nuk ka pse të jenë sekret, apo informacione koefidenciale për publikun. Duhet të jetë prioritet, pasi reflektohet në përditshmërinë e punës së këtyre njerëzve që do të përballen me një numër të lartë çështjesh dhe ndikon në efiçensën e punës së tyre”- u shpreh për Zërin e Amerikës Erida Skëndaj, Drejtore ekezekutive e Komitetit Shqiptar të Helsinkit.

Shqetësim për ekspertët përbën dhe infrastruktura e pamjaftueshme e Gjykatës së Apelit në Tiranë, pasi në të do të ushtrojnë detyrën edhe gjyqtarët e Gjykatave të Apelit që u mbyllën si dhe një pjesë punonjësve të tyre. Po ashtu në këtë godinë kanë mbërritur mbi 10 mijë dosje nga këto gjykata dhe vështirësitë e para kanë filluar të ndjehen.

“Nuk ka asnjë kuptim të ketë vetëm një Gjykatë Apeli në gjithë vendin, edhe për arsye hapësire dhe vendi. Sot në Gjykatën e Apelit dosjet janë nëpër koridore, ngarkesa është aq e madhe sa duhen vite për të marrë drejtësi”- tha për Zërin e Amerikës Dylejman Karaj, avokat nga Tirana.

Për të përballuar fluksin e dosjeve që presin gjykim disa ambjente bodrumi në godinën e Gjykatës së apelit në Tiranë janë përshtatur si arkiv. Janë vetëm 7 salla gjykimi, dhe nëse trupa gjyqësore plotësohet me 78 gjyqtarë, nga 24 që janë aktualisht, gjërat ndërlikohen, pasi ambjentet janë të pamjaftueshme.

KLGJ i tha Zërit të Amerikës se në një plan afatgjatë është menduar ndërtimi i një godine të re, ndërsa janë akorduar disa fonde për rikonstruksionin e ambjenteve të godinës së gjykatës së Apelit në Tiranë.

Një tjetër shqetësim, sipas grupimeve që mbrojnë të drejtat e njeriut, lidhet me transferimin e të paraburgosurve nga i gjithë vendi, në institucionet e paraburgimit në kryeqytet, me qëllim për të marrë pjesë në seancat e masave të sigurisë. Ato sipas tyre janë të mbipopulluara dhe situata pritet të rëndohet më tej. Autoritetet e Ministrisë së Drejtësisë thanë për Zërin e Amerikës se Drejtoria e Përgjithshme të Burgjeve ka marrë masat me qëllim lehtësimimin e proçesve gjyqësore, duke rritur aksesin e avokatit mbrojtës me të paraburgosurit si dhe numrin e mjeteve të transportit të tyre nga qytete të ndryshme të vendit drejt Tiranës.

Prej 1 majit edhe gjykatat e shkallës së parë riorganizohen dhe nga 22 mbeten 13. Megjithëse KLGJ dhe autoritetet zyrtare e kanë argumentuar hartën e re gjyqësore me nevojën për një drejtësi të barabartë për qytetarët si dhe me faktin se gjykatat që mbyllen nuk justifkonin numrin e nevojshëm të çështjeve për gjyqtar, ekspertët mendojnë se ky shkurtim drastik i gjykatave erdhi edhe si pasojë vendeve bosh të krijuara në sistem nga proçesi i vettingut. Plotësimi i vendeve vakante përmes prurjeve nga shkolla e magjistraturës pritet ta zbusë gradualisht volumin e punës në gjykata, por ende ky proçes vijon të mbetet kompleks pasi nuk mund të parashikohen largimet e gjyqtarëve dhe prokurorëve në vazhdim, për shkak të rivlerësimit. Stoku i dosjeve është i lartë. Koha e dhënies së drejtësisë është rritur ndjeshëm në të gjitha shkallët e gjyqësorit në vend, dhe qytetarët po përballen me një drejtësi të vonuar.

“Personalisht kam dosje pensioni të vitit 2016-ës, ka ndodhur që ka ndërruar jetë paditësi dhe ende nuk i ka dalë data”- u shpreh Suela Koxhioni, avokate nga qyteti i Vlorës.

“Kam fituar disa çështje për vjetërsi pune për pensionistët. Tani këto çështje janë në Gjykatën e Apelit. Këtu shkon 5-6 vjet shqyrtimi. A do mundet ai njeri ta gëzojë pensionin e tij? Kjo për mua është shumë shqetësuese”- vijoi Aurora Guska, avokate nga qyteti i Vlorës.

Kryetari i Kuvendit të Kosovës, Glauk Konjufca, tha se Departamenti amerikan i Shtetit e ka garantuar se nuk “mund të formohet kurrfarë Asociacioni [i komunave me shumicë serbe] apo ndonjë mekanizëm tjetër që cenon sovranitetin, pavarësinë, integritetin territorial dhe rendin kushtetues të Republikës së Kosovës”.

Kështu tha ai pas takimit që pati me të dërguarin e posaçëm të SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, gjatë vizitës zyrtare në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Konjufca shkroi në Facebook se në takim me Escobarin kanë diskutuar për zhvillimet aktuale politike në vend dhe në rajon, për procesin e dialogut dhe marrëveshjen e arritur në Ohër, si dhe hapat e mëtejmë për normalizimin e plotë të marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë.

Më 27 shkurt në Bruksel, Kosova dhe Serbia u pajtuan për Marrëveshjes drejt normalizimit të raporteve mes shteteve, apo siç njihet ndryshe edhe si propozimi evropian. Më 18 mars, palët u pajtuan në Ohër për aneksin e zbatimit të kësaj marrëveshjeje.

 

Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara kanë thënë se pavarësisht që kjo marrëveshje nuk u nënshkrua nga palët, e konsiderojnë atë obligative. Zbatimi i kësaj marrëveshjeje është lidhur me përparimin e të dyja shteteve drejt integrimeve evropiane.

Marrëveshja me 11 nene nuk e obligon Serbinë që ta njohë Kosovën, por kërkon nga të dyja vendet që t’i pranojnë dokumentet dhe simbolet e njëra-tjetrës, përfshirë: pasaportat, diplomat dhe targat.

Ajo kërkon, po ashtu, nga palët që t’i zbatojnë të gjitha marrëveshjet e arritura deri më tash në dialogun për normalizimin e marrëdhënieve, përfshirë edhe atë për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë, të cilin Qeveria në Prishtinë e ka refuzuar deri më tash, me arsyetimin se mund të rrezikojë funksionalitetin e shtetit.

Më 31 janar të këtij viti, pas një diskutimi të mbyllur për Asociacionin, ambasadori amerikan në Kosovë, Jeff Hovenier, kishte deklaruar se vendi i tij e ka bërë të qartë tashmë se “nuk mbështet asnjë marrëveshje që shkel Kushtetutën e Kosovës” ose që “kërcënon sovranitetin, pavarësinë dhe karakterin multietnik” të saj.

Kosova dhe Serbia kanë arritur dy marrëveshje për Asociacionin, më 2013 dhe 2015.

Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka konstatuar në dhjetor të vitit 2015 se parimet e përgjithshme të Asociacionit, të dakorduara po atë vit mes Kosovës dhe Serbisë, nuk janë tërësisht në përputhje me frymën e Kushtetutës së Kosovës.

Por, kjo gjykat ka thënë se ky asociacion mund të formohet nëse parimet që nuk janë në harmonizim me Kushtetutën, harmonizohen.

Donika Gërvalla, ministre e Punëve të Jashtme, që disa ditë ka qëndruar në Portugali, në një vizitë zyrtarë në këtë vend të gadishullit Iberik. E atje, zonja Gërvalla ka zgjedhur të thyejë heshtjen rreth marrëveshjen evropiane e takimit të Ohrit mes kryeministrit Albin Kurti dhe presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq.

Në intervistën e gjatë për Diario de Noticias, Gërvalla ka folur rreth negociatave “të vështira” me Serbinë, statusin e pakicave, dëshirën për anëtarësim në BE e NATO e pengesat në rrugën drejt OKB-së.

Në intervistën që titullohet “Në Kosovë, duam që Serbia të jetë serioze për normalizimin e marrëdhënieve tona”, zonja Gërvalla e ka bërë të qartë qëndrimin e saj për marrëveshjen e Ohrit. E pyetur se çfarë kuptimi ka marrëveshja e fundit me Serbinë, zonja Gërvalla ka bërë një deklaratë interesante, duke thënë se ende s’ka marrëveshje.

“E vërteta është se ne ende nuk kemi marrëveshje me Serbinë. Nga ana jonë, ne ishim dy herë, një herë në 27 shkurt dhe më pas fundjavën e kaluar, gati për një marrëveshje, me garancitë që partnerët dhe aleatët tanë – Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara – na dhanë për zbatimin e asaj marrëveshjeje, por çuditërisht, serbia nuk ishte gati për këtë. Ata thjesht vazhdojnë lojën e vjetër të transmetimit të mesazheve dhe kohëve të ndryshme dhe më pas, kur afrohet nënshkrimi, refuzojnë. Është për të ardhur keq që BE-ja po e mundëson këtë situatë dhe nuk po i zgjidh sfidat e dialogut që po ndërmjetëson”, tha zonja Gërvalla.

Tutje, shefja e MPJD-së u përball me deklaratën e Vuçiqit, i cili deklaroi se do ta respektojë marrëveshjen evropaine. Gërvalla deklaroi se është e nevojshme që Serbia të jetë serioze në normalizimin e marrëdhënieve mes dy vendeve.

“Ne kemi nevojë që Serbia të jetë serioze për normalizimin e marrëdhënieve tona. Normalizim do të thotë sjellje normale, respektim i fqinjit dhe mos kërcënim ndaj fqinjit me luftë dhe pasoja të tjera. Prandaj është kaq e vështirë me Serbinë, ata ulen në tryezën e bisedimeve dhe premtojnë dhe pastaj vjen një Serbi krejtësisht tjetër kur bëhet fjalë për zbatimin e premtimeve. Kësaj radhe Serbia as që nënshkroi, kështu që nuk jam optimist për të pritur ndryshime në javët apo muajt e ardhshëm”, theksoi zonja Gërvalla.

E para e diplomacisë kosovare foli edhe për çështjen e minoritetit serb në Kosovë, duke deklaruar se ata kanë të drejta si askund në Evropë.

“Mendoj se e dini se Kushtetuta e Republikës së Kosovës është shumë e re dhe është produkt i një përpjekjeje ndërkombëtare për të bërë një kushtetutë shumë moderne, pro-evropiane dhe shumë demokratike. Nuk do të gjeni në asnjë vend tjetër të Evropës të drejta kaq të thella dhe të gjera të minoriteteve të garantuara me kushtetutë. Sa për të dhënë një shembull: për pakicën serbe ka gjithmonë garanci se kanë vend në qeveri, pavarësisht nëse kanë marrë vota të mjaftueshme apo kanë qenë të suksesshëm në zgjedhje. Të gjitha qeveritë në Kosovë kanë një vend të garantuar për pakicat dhe njëra prej tyre është për minoritetin serb. Një shembull tjetër është se për 15 vjet ekziston një paketë e ligjeve bazë – ligje jetike, siç quhen – ku është p.sh. arsimi. Tash e 15 vjet serbët në parlament po bllokojnë, pasi kanë të drejtën e vetos në këtë paketë jetike të ligjeve, ligjin për arsimin e lartë. Ligji ka të bëjë me fëmijët tanë, jo për politikën. Prandaj, nuk ka nevojë për të drejta shtesë”, theksoi zonja Gërvalla. syri.net

Më 10 mars, mijëra civilë dhe ushtarë marshuan së bashku nëpër rrugët qendrore të kryeqytetit, duke brohoritur “Lavdi Ukrainës” dhe “Lavdi heronjve” në një homazh për Dmytro Kotsyubaylo, komandantin më të ri që është dekoruar ndonjëherë si Hero i Ukrainës dhe luftëtari i parë vullnetar që u dekorua sa ishte ende gjallë. I njohur me nofkën Da Vinci, ai ishte vrarë duke luftuar kundër forcave ruse pranë Bahmutit, në Donbas, pesë ditë më parë.

Imazhet e liderëve të lartë, duke përfshirë komandantin e Përgjithshëm të Forcave të Armatosura, gjeneralin Valeriy Zaluzhniy, shefin e inteligjencës ushtarake, Kyrylo Budanov, dhe ministrin e Mbrojtjes, Oleksiy Reznikov të gjunjëzuar teksa i bënin nderimet e fundit ushtarit 27-vjeçar, janë zhytur me shpejtësi thellë në ndërgjegjen e publikut. Po kështu edhe lotët e partneres së tij, Alina Mykhaylova, e cila është një mjeke ndihmëse në njësinë e tij, Ujqërit e Da Vinçit dhe një anëtare e këshillit të qytetit të Kievit.

Në moshën 18-vjeçare, Kotsyubaylo luajti rol të rëndësishëm në protestat e Euromaidan-it , që e shtynë orientimin gjeopolitik të Ukrainës drejt Perëndimit – që detyruan presidentin pro-rus të Ukrainës, Viktor Yanukovych, të largohet nga pushteti dhe të ikë në Rusi.

Vdekja e tij shënoi një moment transformues në rezistencën e Ukrainës kundër pushtimit rus dhe nënvizoi një realitet të zymtë: disa nga ushtarët më të përkushtuar po vdesin, duke krijuar një nevojë të madhe që të tjerët të mbushin vendet e tyre.

Derisa ofensiva ruse po vazhdon në lindje, duke shkaktuar humbje në rritje në ushtri, shumë ukrainas shpresojnë se një kundërofensivë që zyrtarët e lartë thonë se do të vijë së shpejti, do të jetë vendimtare në largimin përfundimtar të forcave ruse nga vendi.

Disa po i bashkohen Gardës Ofensive, një rrjet brigadash sulmuese që po formohet në Ministrinë e Brendshme, ndërsa Ukraina përgatitet për të rimarrë territorin e pushtuar nga Rusia në lindje dhe jug.

Ministria ka nisur një fushatë të madhe rekrutimi. Në rrugë, sheshe dhe pika të tjera rreth Kievit, figura të ushtarëve të pajisur mirë, të aftë dhe të vendosur shikojnë janë vendosur në billbordet që mbajnë slogane të tilla si “Është koha për të rikthyer atë që është e jotja” dhe “Bashkohu”. Sipas ministrit të Brendshëm, Ihor Klymenko, më shumë se 28.000 njerëz kanë dalë vullnetarë për të shërbyer në këtë formacion.

Projekt me prioritet të lartë

Ideja e Gardës Ofensive u diskutua për herë të parë më shumë se gjashtë muaj më parë nga Ministria e Brendshme dhe zyra e presidentit të Volodymyr Zelenskyt, tha zëvendësministrja e Brendshme, Kateryna Pavlichenko për Radion Evropa e Lirë.

Sipas saj, qëllimi i projektit është që të krijojë brigada sulmi që kombinojnë përvojën e ushtarëve me përvojë me vendosmërinë e vullnetarëve të rinj.

Njësitë e Ministrisë së Brendshme, veçanërisht Garda Kombëtare, kanë luftuar së bashku me forcat e armatosura të rregullta, të cilat janë nën Ministrinë e Mbrojtjes, që nga pushtimi i shkurtit 2022 – dhe në disa raste që nga shpërthimi i luftës në Donbas në vitin 2014.

“Përvoja e de-okupimit të rajoneve Harkiv dhe Herson tregoi se trupat tona janë të nevojshme në çdo fazë të armiqësive dhe pas tyre”, tha Pavlichenko, duke iu referuar kundërofensivës në të cilat forcat ukrainase rimorën pjesë të mëdha të territorit në lindje, më pas dhe jug, vitin e kaluar. Ajo tha se një numër i konsiderueshëm i anëtarëve të rinj të brigadave ishin punonjës të agjencive të Ministrisë së Brendshme që duan të bëhen pjesë e luftës.

Kjo gardë do të përbëhet nga dhjetëra mijëra trupa, tha ajo, dhe e para prej tyre do të jetë gati për të shkuar në betejë në fillim të prillit.

Garda Ofensive përbëhet nga gjashtë brigada brenda Gardës Kombëtare, duke përfshirë Brigadën Azov – dikur Regjimenti Azov – si dhe nga një brigadë secila nga Policia Kombëtare dhe Rojet Kufitare. Çdokush mund të aplikojë për tu bërë pjesë, online në internet ose personalisht në një zyrë.

Në trajnim

Në një terren stërvitor jashtë Kievit këtë muaj, të sapoardhurit në Brigadën Bureviy – ukrainas për “stuhinë”, megjithëse disa anëtarë thonë se është një akronim për Brigada për Eliminimin e Ushtarëve Rusë – po kalonin përmes një programi trajnimi gjithëpërfshirës të bazuar në standardet e NATO-s, fillimisht në nivel individual, pastaj grupor dhe në fund në nivel njësie, tha për Radion Evropa e Lirë Kostyantyn Vakhramyeev, komandant i një prej batalioneve të brigadës.

Tani duke u rimbushur me ushtarë të rinj, njësia u përfshi në luftimet vendimtare në rajonet e Kievit dhe Chernihivit në fillim të pushtimit, kur forcat ruse ndaluan shkurtimisht në kryeqytet. Disa nga anëtarët e saj aktualisht po mbrojnë Bahmutin.

Pas zotërimit të të shtënave me armë zjarri, mjekësisë luftarake dhe përdorimit të llojeve të ndryshme të pajisjeve, rekrutët praktikojnë operacione sulmuese afër vendit ku ka beteja. Disa nga komandantët dhe anëtarët e brigadës morën pjesë ose po marrin pjesë tani në programe stërvitore në Poloni, Gjermani apo Britani.

Brigada Bureviy ka në dispozicion artileri, transportues të blinduar të personelit dhe disa tanke. Por Vakhramyeev, i cili ka luftuar që nga viti 2014, tha se teksa personeli i ri do të jetë së shpejti “gati për punën”, njësisë do t’i duhet “më shumë pajisje të rënda, predha dhe mbështetje ajrore” për të kryer sulme të mëdha.

Pavarësisht sfidave të tilla, dy burra që u bashkuan një muaj më parë — Dmytro Horditsa, një piktor 41-vjeçar dhe Denys Irzhytskiy, një student mjekësie 21-vjeçar, thonë se besojnë se kundërofensiva ukrainase do të jetë një sukses.

“Mjaft të isha vëzhgues”, tha Horditsa gjatë një pushimi nga trajnimi. Ai thotë se iu bashkua Gardës Ofensive sepse ai beson se aty vijnë “më të mirët nga ata që janë ende në rezervë”.

Horditsa, i cili krijoi qindra vepra të artit fetar në stile të ndryshme gjatë gjithë karrierës së tij artistike, kishte zero përvojë ushtarake vetëm një muaj më parë. Më herët ai nuk u rekrutua për shkak të problemeve me shikimin. Tani këto kufizime janë hequr, thotë ai.

Ai thotë se është i kënaqur që komandantët e tij po i japin kohë për t’u stërvitur përpara se të shkojë në luftime, pasi “nuk ndodhë gjithmonë kështu”. Shumë nga miqtë e tij tashmë janë duke luftuar dhe disa janë vrarë, thotë ai.

Irzhytskiy thotë se ai u bashkua sepse “nuk dëshiron të bëjë një jetë boshe kur rusët po vrasin njerëz të pafajshëm” dhe dëshiron të jetë në gjendje të thotë se “mori pjesë në fitore pas përfundimit të luftës”.

Për disa muaj, ai ishte instruktor i ndihmës së parë në një njësi tjetër, por ai pranoi një ofertë për tu transferuar në Brigadën Bureviy, sepse ai beson se kjo do t’i mundësojë “të marrë pjesë në një luftë të vërtetë”. Brenda një jave, ai do të shkojë në Britani për stërvitje, dhe pas kësaj ai shpreson të vendoset në lindje të Ukrainës.

“Edhe nëse shpëtoj vetëm një person, do të jetë një fitore”, tha ai.

Rindërtimi i ushtrisë

Fushata e rekrutimit për Gardën Ofensive premton se anëtarët e saj do të marrin pjesë në çlirimin e territoreve të pushtuara nga Rusia, por roli që brigadat e saj do të luajnë gjatë kundërofensive është i paqartë.

Eksperti ushtarak, Mykhaylo Zhirokhov, i tha Radios Evropa e Lirë se formacioni ka të ngjarë të luajë një rol mbështetës, derisa forcat e armatosura të rregullta do të kryejnë aksionet kryesore të kundërofensivës. Rreth 50.000 ushtarë ukrainas po përgatiten për të në dhe jashtë vendit, tha ai.

Sipas Zhirokhov, ofensiva e Rusisë në lindje – ku trupat ruse janë përpjekur pa sukses të kapin Bahmutin për më shumë se shtatë muaj – ka treguar se “Moska dëshiron të imponojë logjikën e luftës së Luftës së Dytë Botërore, ku kushdo që ka më shumë ushtarë fiton”.

Garda Ofensive është kryesisht një “fushatë mediatike” sepse shumica e brigadave të saj “nuk janë krijuar përsëri, por thjesht janë riemërtuar”, tha ai.

Ata po forcohen gjithashtu me vullnetarë të rinj dhe burime të reja nga Ministria e Brendshme – një proces i domosdoshëm, pasi radhët e atyre që tashmë luftojnë janë varfëruar 13 muaj pas pushtimit.

“Por në fund, ne nuk mund të konkurrojmë me Rusinë në numër dhe pa një avantazh teknologjik, trupat tona [sulmuese] e gjejnë veten në pozicionin e ushtarëve të Wagnerit rreth Bahmutit”, tha ai, duke iu referuar luftëtarëve nga një grup rus mercenar që ka pësuar humbje masive.

Mykola Byelyeskov, një analist në Institutin Kombëtar për Studime Strategjike të Ukrainës, i tha Radios Evropa e Lirë se krijimi i Gardës Ofensive përshtatet me një model historik të parë në shumë luftëra të kaluara, kur një ushtri duhet të rindërtohet pas një viti luftimesh. Krijimi i saj, shton ai, dërgon një sinjal të mirë për mbështetësit ndërkombëtarë të Ukrainës se “ka ende një segment të shoqërisë që dëshiron t’i bashkohet luftimeve”.

Për momentin, Ukraina është e detyruar të vendosë fuqinë e saj punëtore nën presion të vazhdueshëm për të mbajtur pozicionet e saj, dhe fushata e rekrutimit e Ministrisë së Brendshme mund të kompensojë disa nga humbjet, por suksesi i kundërofensivës bazohet në aftësinë e ushtrisë ukrainase për të depërtuar në thellësitë taktike të forcave ruse, thotë ai.

Sipas Byelyeskovit, shtytja e Ukrainës në fushëbetejë në muajt e ardhshëm ka më shumë gjasa të vijë në formën e presionit të vazhdueshëm ndaj objektivave ruse, të ngjashme me përparimet në rajonin e Hersonit vjeshtën e kaluar, sesa një kundërsulm rrufe si çlirimi i pjesëve të pushtuara të rajonit të Kharkiv në 2022.

Forcat e armatosura të Ukrainës kanë marrë 18 tanke moderne luftarake Leopard 2A6 nga Gjermania, konfirmoi të hënën kancelari Olaf Scholz gjatë një konference për media me kryeministrin holandez, Mark Rutte, në Roterdam.

“I kemi dorëzuar, ashtu siç është paralajmëruar”, tha Scholz.

Për arsye sigurie, institucionet qeveritare gjermane nuk kishin bërë publike asgjë në lidhje me transportin e tankeve

Më 25 janar, pas një beteje të gjatë politike të brendshme, Qeveria e Gjermanisë u pajtua për të dërguar tanke Leopard 2 në Ukrainë dhe për të lejuar vendet e tjera evropiane të dërgonin të tyret, pas disa javësh debat intensiv dhe presion në rritje nga aleatët.

Polonia ishte shteti i parë që në fillim të marsit dërgoi 4 tanket e para Leopard 2 në Ukrainë.

Kievi ka muaj që kërkon tanke luftarake, për të luftuar forcat ruse që e kanë nisur luftën në këtë shtet.

Krauss-Maffei Wegmann, prodhues i Leopard 2-shit, e cilëson atë si “tankun më të mirë në botë për betejë”, i cili për gati gjysmë shekulli ka kombinuar aspektet e fuqisë, mbrojtjes, shpejtësisë dhe manovrueshmërisë, duke e bërë atë të përshtatshëm për shumë lloje të situatave të luftimit.

Tanku me peshë prej 55 tonësh ka vend për një ekuipazh prej katër personash, rreze veprimi prej rreth 500 kilometrash dhe shpejtësi maksimale prej rreth 68 kilometrash në orë. Versioni më i hershëm i tankut, i cili tani ka katër variante kryesore, hyri në përdorim në vitin 1979. Arma e tij kryesore është një top 120-milimetërsh, ndërsa ai ka një sistem krejtësisht digjital të kontrollimit të të shtënave

Përveç Polonisë dhe Gjermanisë, edhe shtetet e tjera evropiane i kanë premtuar Ukrainës tanket Leopard 2. Ndërkaq, Shtetet e Bashkuara janë zotuar se do të dërgojnë në Ukrainë tanket e fuqishme Abrams.

Sekretari amerikan i Mbrojtjes, Lloyd Austin, tha më 13 mars në një takim virtual të të ashtuquajturit grupi Ramstein i dhjetëra vendeve që kanë ofruar armë për Kievin, se gjithsej nëntë vende janë zotuar ta furnizojnë Ukrainën me 150 tanke Leopard.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, bëri një vizitë të papritur në pozicionet e vijës së parë të frontit në rajonin e Zaporizhjës, ku gjithashtu u takua me shefin e Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Bërthamore (IAEA), Rafael Grossin.

Zyra e Zelenskyt tha në një deklaratë të hënën se presidenti takoi trupat “në pozicionet e vijës së parë” në dhe i nderoi ata me medalje shtetërore, si dhe i informoi për “situatën aktuale në vijën e frontit”.

Më pas, Grossi shkroi në Twitter se ai gjendet gjithashtu në Zaporizhja, dhe atje takoi Zelenskyn, me të cilin diskutoi për mbrojtjen e centralit më të madh bërthamor të Evropës, i cili mbahet nga forcat ruse.

IAEA ka shprehur vazhdimisht shqetësime për sigurinë në Zaporizhja.

Ky central bërthamor – më i madhi në Evropë dhe ndër dhjetë më të mëdhenjtë në botë – ka qenë një nga shënjestrat e ushtrisë ruse prej nisjes së luftës në Ukrainë, në fund të muajit shkurt të vitit të kaluar.

Moska dhe Kievi kanë fajësuar njëri-tjetrin për bombardimet rreth centralit, të cilat kanë rritur shqetësimet për katastrofë bërthamore.

Më herët gjatë ditës, Ukraina tha se trupat ushtarake janë duke vazhduar të zmbrapsin sulmet e ashpra ruse në Bahmut.

Zelensky e ka vizituar Bahmutin gjithashtu javën e kaluar dhe u ka dhënë medalje trupave që janë duke luftuar për atë zonë.

Komandanti i forcave tokësore të Ukrainës, Oleksandr Syrskyi, ka thënë të hënën se trupat ushtarake janë duke vazhduar të zmbrapsin sulmet e ashpra ruse në Bahmut, dhe se kontrollimi i këtij qyteti përbën “nevojë ushtarake”.

Ushtria ukrainase ka thënë se koloneli Syrskyi i ka bërë këto deklarata në një vizitë në linjën e frontit në lindje ku ka tentuar “të zgjidhë çështje problematike që parandalojnë ekzekutimin efektiv të detyrave ushtarake” dhe të marrë “vendime operacionale që kanë për qëllim forcimin e kapaciteteve për të luftuar dëmin e armikut”.

Në deklaratë nuk janë dhënë detaje për vendin e saktë të vizitës, mirëpo komentet e Syrskyit kanë dhënë shenja se Ukraina mëton të luftojë për Bahmutin, pavarësisht numrit të madh të trupave atje.

“Faza më intensive e betejës për Bahmutin është duke vazhduar. Situata vazhdon të jetë e vështirë. Armiku është duke u përballur me humbje të mëdha të burimeve njerëzore, armëve dhe pajisjeve ushtarake, mirëpo vazhdon të kryejë sulme”, ka thënë ai.

Duke e vlerësuar qëndrueshmërinë e forcave ukrainase në kushte “jashtëzakonisht të vështira”, ai ka thënë se “mbrojtja e Bahmutit është nevojë ushtarake”.

“Ne jemi duke kalkuluar të gjithë skenarët në të ardhmen dhe do të reagojmë në mënyrë adekuate për situatën aktuale”.

Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, e ka vizituar Bahmutin javën e kaluar dhe u ka dhënë medalje trupave që janë duke luftuar për atë zonë.

Të shtunën, komandanti i përgjithshëm, Valery Zaluzhniy, ka thënë se situata rreth Bahmutit është duke u “stabilizuar”.

Moska e konsideron zotërimin e këtij qyteti si pikë kyçe për kontrollim të rajonit lindor të Donbasit.

Lufta në Ukrainë ka nisur më 24 shkurt 2022.

Presidenti rus, Vladimir Putin e quan luftën si “operacion special ushtarak” për të çmilitarizuar Ukrainën.

Perëndimi është përgjigjur ndaj Rusisë, duke goditur ekonominë e këtij shteti me sanksione të ashpra.

Si pasojë e luftës kanë vdekur mijëra persona dhe miliona të tjerë janë zhvendosur nga shtëpitë e tyre.