Sociofilozofët dhe sociopsikologët e specializuar dhe kompetent e përdorin shpesh një maksimë ose metaforë të njohur sipas të së cilës: Të marrët, të paditurit, budallënjët ose injorantët, e kanë shumë më lehtë për t’u shitur ose imponuar si të ditur, të mençur ose njerëz të çmuar dhe të rëndësishëm, se sa njerëzit e ditur dhe të mençur për t’u bërë të marrë (budallë), të paditur, injorant, intrigant, horra dhe maskarënjë. Përse (pse) kjo? Sepse, njerëzit e mençur, të ditur, të urtë dhe me përvojë, e dijnë se nuk dijnë dhe ende (akoma) kanë nevojë të mësojnë dhe kuptojnë. Ndërkaq, të paditurit, të marrët (budallënjët), injorantët, horrat dhe maskarënjët, nuk e dijnë dhe s’e pranojnë kurrè se nuk dijnë. Janë kokëfortë, trutrashë, xheloz, hakmarrës, stupid, nebuloz, prepotent, injorant, intrigant, introvert, flegmatik, melankolik, dubioz,, iracional, emocional, diabolik, skizofrenik, oligofrenik, egocentrik, paranoid, komplotist, filister, mizantrop, demagog, dogmatik, hipokrit, hipnotik, kompleksiv, narcisoid dhe fanatik të përbetuar-deri në kulm. Nuk i njohin dhe s’i pranojnë vërejtjet, këshillat, sugjerimët ose rekomandimët e të tjerëve. Janë të dashuruar së tepërmi në ‘egon’ ose ‘libidon’ e tyre destruktive, dekonstruktive, iracionale dhe negative.
Se këndejmi, ndodhën ose ekzistojnë narcizmi dhe egocentrizmi libidorë, destruktivë, dekonstruktivë, instiktivë, inhibilitivè, paranormal, imagjinar, fiktivè, iracional ose negativë, si dhe ai normal, racional dhe pozitivë.
Në këtë prizëm, në kuader të studimëve, analizave, anamnezave dhe hulumtimëve të njohura shkencore dhe metodologjike të “Robinson Krusove”, ” Zoon-Politikokonëve”, “Homo-Politicusëve” ose “Homo-Ekonomicusëve” të ndryshëm në kohë dhe hapësirë; gjegjësisht, qarqëve, strukturave, “elitave” ose “par exelencave” të ndryshme shtetërore, qeveritare, politike, diplomatike, policore, ushtarake, fetare, kulturore, informative, sociale, societale, ekonomike dhe të tjera që kanë për qëllim studimet, analizat, anamnezat ose ekzaminimet e njohura mbi “kosmosin” ose botën e brëndshme shpirtërore, emocionale ose mentale- psikologjike të personit ose individit: Ndodhën te parapara dhe prognostifikuara edhe përceptimet, akceptimet, anticipimet dhe justifikimet e njohura teorike dhe praktike mbi interferimet, ndikimet dhe reflektimet e tyre në pothuajse të të gjitha zhvillimët, procesët, trendët, fenomenet , paradoksët ose turbulencat e ndryshme shoqërore, qytetare, kulturore dhe politike. Sidomos në marëdhëniët, raportët ose relacionet e njohura personi (individi)- prindërit- familja- grupi- mjedisi ose ambienti jetësor, shoqëror, kulturor, politik etj.
Ç´është e vërteta, psikologjia e njohur kognitive, përceptive, funksionale dhe aksionaliste mbi personin ose individin, në fokusin dhe agjendën e saj kryesore ose substanciale e ka pikërisht njeriun, gjegjësisht personin ose individin. Respektivisht, studimet, hulumtimët ose analizat e njohura shkencore dhe metodologjike me anë të të cilave një person ose individ i caktuar shoqeror, qytetar ose politik, mund t´i realizoj kërkesat e tij objektive dhe subjektive. Përkatësisht, qëllimet, idealet, vizionet ose pretëndimet e tij individuale dhe kolektive.
Max Weberi në kuader të veprave të tij të shquara si ” Etika Protestante” , “Shkenca si thirrje” , ” Politika si thirrje” etj. : Konstaton faktin e mesipërm sipas të të cilit pothuajse të gjitha zhvillimët, procesët, dukuritë, reaksionët ose fenomenët e ndryshme shoqërore ose qytetare ( qofshin ato negative ose pozitive)-në radhë të parë janë pasoja, rezultate, indikacione ose predikacione të pashmangshme (eskternre ose eksplikative) të natyrës dhe krakterit të lartëpërmendur të personit ose individit. Duke i përfshirë dhe nënkuptuar në vazhdim edhe aksionet dhe reaksionet (reagimet) e qëllimshme dhe racionale në raport me qëllimet ose idealet e njohura objektive dhe subjektive të personit ose individit, gjegjësisht,,aksionet individuale ose kolektive, aksionet ose reagimet e ndërgjegjshme, morale, humane, reflektive, afirmative dhe të tjera, aksionet ose veprimët e njohura shtetërore, kulturore, institucionale, konstitucionale, politike, aksionet ose reagimet tradicionale, empirike, evolutive, rekonstruktive, diakronike, pradigmatike dhe të tjera, aksionet logjike ose intelegjente, aksionet ose veprimet e njohura shkencore, akademike, pedagogjike dhe të tjera, aksionet ose reaksionet e ndryshme shpirtërore, emocionale, negative, iracionale, imagjinre, fiktive, indikative, simptomatike dhe shumë të tjera në këtë sfond.
Ndryshe nga kjo, në “kosmosin” ose botën e c´rrugulluar shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike të personave ose individëve të ndryshëm me të meta ose aftësi të kufizuara shpirtërore, emocionale, mentale, psikologjike, intelektuale ose profesionale, gjithëmonë ose vazhdimisht sikur ndodhën “ai, ajo, ata, ato” apo një “dikush tjetër” si rival, si kundërshtar apo si armik latent dhe përmanent tè një “bote” imagjinare ose fiktive të stërmbushur dhe mbingarkuar me “forcë” ose “energji të madhe” iracionale dhe negative!
U mor vesh se urrejtja, xhelozia, mosdurimi, mosbesimi, paranoja, fobia, skizofrenia, padituria, egopatia, idiopatia, psikopatologjia objektive dhe subjektive, frika ose dyshimi latent ose permanent, vullneti për hakmarrje ose ndëshkim së bashku me nebulozën, mediokritetin, analfabetizmin dhe format tjera devijante dhe eskalative, paraqesin disa nga faktorët e shumtë determinant ose paradigmatik në kuader të kriminalogjisë dhe psikopatologjisë së përgjithshme sociale, institucionale, konstitucionale, funksionale, kulturore ose politike të personit ose individit. Ndërkohë që anomalitë ose psikopatologjitë e mesipërme individuale ose personale-janë fajtorët ose armiqtë kryesor të progresit, humanizmit, drejtësisë, barazisë, edukatës, kulturës, emancipimit, bashkëjetës, koekzistencës dhe harmonisë së përgjithshme njerëzore (qytetare) dhe politike në gjitha shtetët ose shoqëritë e ndryshme gjithandej globit.
Ndaj, mu për këtë, sipas antropologjisë dhe psikologjisë politike: Si të thuash të të gjitha anomalitë, patologjitë, mediokritetët, turbulencat, fenomenët, reaksionet, destruksionet ose dekonstruksionet e ndryshme shoqërore, qytetare ose politike në kontekstin e mesipërm reaksionar ose negativë të shtetit dhe shoqërisë, në radhë të parë janë produkte ose rezultate të ndryshme objektive dhe subjektive, gjegjësisht, interferente, eksterne ose eksplikative të natyrës dhe karakterit të përgjithshëm shpirtërorë, emocional, mental ose psikofizik të një personi ose individi të caktuar shoqërorë ose politik. Ashtu siç mund të jenë procesët, zhvillimët ose fenomenët e mesipërme në anën tjetër, edhe e kundërta e tyre. Gjegjësisht, si indikatorët ose predikatorët me të rëndësishëm ose kryesorë të stabilitetit dhe instabilitetit ( jostabilitetit) të përgjithëshëm individual dhe kolektivë.
Personat ose individët e afektuar, kopmleksivë, sugjestivë, paranojak ose malicioz, e kanë një dozë të konsiderueshme të urrejtjes, xhelozisë, cinizmit, injorancës, narkolepsisë dhe melankolisë në bebëzat e syve, në majë të gjuhës ose flegëra të buzëve. Flasin me dridhje të zërit ose me ton të lartë, vazhdimisht shikojnë në një pikë ose objekt të padukshëm, penetrojnë ose frekuentojnë në mes botës shpirtërore ose emocionale dhe botës imagjinare ose fiktive. Me tepër janë iracional, subjektivë dhe sugjestivë, se sa racional dhe objektivë. Kur shkruajnë diçka në faqe shtypi ose në gazetë: shkrimët ose artikujt e tyre me tepër ngjajnë në grumbull ose renditje asimetrike fjalësh si në fjalëkryqin nordikë ose skandinavikë, se sa në vlera, parime, kontura, vizione, ideale, përceptime dhe postulime të njohura intelektuale, profesionale, shkencore ose humaniste. Kanë marëdhënie abstrakte, absurde, instiktive, imagjinare ose fiktive me të panjohurën dhe të padukshmën. U pëlqen të flasin ose të shkruajnë për ngjarje, zhvillime ose tema të mëdha. Mundësisht edhe me nga dy-tre emra ose tituj të ndryshëm si “dr.mr.sc filan fisteku” ose “prof. doc. x-ypsiloni” etj. Ndërkohë që njerëzit e ditur, të mençur, të zgjuar dhe ekselent, janë të thjesht, modest, shoqërorë, social, konvencional, integral, tepër mirënjohës dhe të respektueshëm. E jo me koplekse të theksuara inferioriteti dhe malicioziteti të tipit ose profilit të njohur edipian ose psiko-erotik.
Sërish mbi kompekset e Edipit dhe ndjenjat e harresës ose vetmisë së madhe shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike:
“Njeriu është gjithnjë ajo qenie që shqetësohet, përplas këmbët në tokë me nervozizëm, i shkulë flokët, vallëzon kur bien daullet, dridhet, ekzaltohet kur bie boria…dhe ka marrëdhënie me të padukshmen dhe të paekzistueshmen.” Edgar Morin, “Hyrje në një politikë të njeriut”
Ndjenja e vetmisë, injorancës dhe harresës individuale ose kolektive nga të tjerët, nuk është thjeshtë fenomen i të vetmuarit. Jo. Por, rasti i vetmisë, injorancës ose harresë së përbashkët globale ose kolektive, është një ndjenjë dhe përjetim i keq që shfaqet ose manifestohet në raste kryesisht të pavolitshme ose që përjetohen si të tilla ; si për shëmbull: në raste tragjike dhe në raste të ndryshme si në luftë, sport, politikë, diplomaci, aksione bamirëse ose karitative etj.
Vetmia e grupit (dy e më tepër persona), është thellësisht ndjenjë që lindë nga situata e ndërlikuar që ngrenë ngulmin e trishtimit dhe nxitë frikën e zhdukjes fizike të një personi ose grupimi të caktuar shoqërorë, qytetar ose politikë të cilët ndjehën të harruar, shpërfillur dhe tradhëtuar nga të tjerët : nga bashkëluftëtarët, nga eprorët, nga partia, nga elektorati i tyre, nga miqtë dhe aleatët politik ose ushtarak e kështu me radhë. Kjo vetmi shëndrohet edhe në kompleks të masave të gjëra qytetare ose popullore. Në sindromë ose kompleks të madh inferioriteti dhe malicioziteti-përballë të tjerëve. Një popull ose komb i tërë kaplohet nga ndjenja e harresès, vetmisë dhe pasigurisë individuale dhe kolektive (në raste specifike) të krijuara nga një politikë e keqe e pushtetit, nga lakmuesit për pushtet si dhe nga shtete të tjera, me bllokada, izolime, shantazhe, presione ose shtypje të llojeve të ndryshme.
Faktorët e mundshëm determinant ose paradigmatikë, në këtë kontekst paradoksal dhe tepër dubioz e anakronik, janë të shumtë. Kjo duke filluar nga sindromet ose komplekset e Edipit, për të vazhduar me sferat e ndryshme të kompleksëve të inferioritetit dhe maliciozitetit të përgjithshëm shpirtërorë, emocional, mental ose psikofizik, psikosocial, intelektual, profesional etj.
Ndaj, a mund dhe si mund të përkufizohet me psikologjinë politike shpjegimi i ngjarjeve individuale dhe kolektive në bazë të inkubacionëve ose motivacionëve të ndryshme shpirtërore, emocionale, mentale ose psikologjike? Sidomos i atyre mendore ose logjike? Mbase, studimi ose analiza e motivimeve të brendshme me refktime tè jashtme të të vepruarit ose reaguarit politik.
Kontributi i parë vendimtar i këtij lloji është vepra e Gustav Lë Bonit (1841-1931) “Psikologjia e turmave” e vitit 1895. Ky dijetar ose mendimtar i njohur franko-gjerman ishte tejet i goditur dhe emocionuar nga turmat revolucionare të vitit 1789, sidomos ndaj atyre të “Komunës” së Parisit të vitit 1871, si dhe të të viteve të mëpastajme ose pasuese. Ai vërente tek turma spontane një sugjestionizëm të konsiderueshëm reciprok të tipit hipnotik ose paranojak me shfaqje trishtuese ose paraboliko-diabolike të profilëve të ndryshme ataviste ose primitiviste në të cilat, të gjitha emocionet dhe ndjenjat fashiteshin. Fitej për frikën, për forma entuziazmi, për manifestime agresiviteti, apo mbi kurajon përballë zhfukjes ose rrezikut. Mbizotërimi i impulseve iracionale dhe negative, i lidhur dhe motivuar shpesh me aksione hipnotike dhe tepër radikale ose brutale nga ana e “apostujve të lirisë” dhe agjitatorëve të tyre që i kishin bërë turmat të pandërgjegjshme dhe iracionale përballë njerëzve të aftë ose tè pushtetshèm si dhe eksponentëve e komponentëve të veçantë të atyre procesëve revolucionare ose post-revolucionare etj.
Siegmund Freudi (1856-1939), themeluesi i psikoanalitikës, ndjeu nevojën të konfrontohej me Lë Bonin, kur shkroi librin e tij “Psikologjia e masave dhe analiza e Un-it” (1921). Një problem themelor me të cilin ai duhej të përballej ishte si më poshtë: Lë Bon kishte folur dhe shkruar mbi një psikologji të tipit kolektivë, që qëndronte në vend të asaj personale, të ndërgjegjshme dhe racionale. Natyrisht, Frojdi (Freudi) nuk kishte asnjë vështirësi që të pranonte rolin vendimtar të pandërgjegjëshmerisë objektive dhe subjektive në qëndrime të caktuara, por nuk mund të pranonte fajin kolektiv ose pjesën kolektive si element të veçantë dhe për pasojë vendosmërinë mbipersonale të veprimeve të individëve. Në fakt, në vizionin e tij, e pandërgjegjëshmja ose sistemi psiçik autonom, i lindur tek çdo njeri si dhe i karakterizuar nga një lloj energjie e drejtuar dhe burimuar prej “egos”, “libidos” ose vetkënaqësisë së pastër personale që interferon dhe reflekton drejtpërsëdrejti edhe në atë seksuale ose erotike (epshet), është natyrisht individualiste dhe tepër egoiste në esencën ose substancën e saj, thoshte Frojdi.
《 Si pèr çudi tè pashkruar ose tè pathènè asgjèkundi, pushtetèt ose qeveritè e ndryshme nè Kosovèn e paraluftès dhe pasluftès, me tepèr kane qenè afektive, instrumentale, subjektive, sugjestive, hakmarrèse ose revanshiste ndaj njèra tjetrès, se sa tè dobishme, konvdncionale, integrale dhe efektive pèr
opullin dhe shtetin kosovar.》
Ndaj, për pasojë, nëse ka diçka morale dhe normale në fushën ose terrenin e arsyes dhe ndërgjegjjes, sipas Frojdit (Freud) është pikërisht përvoja bazë e të pandërgjegjëshmes ose iracionale – përreth të së cilës gjithëçka nga “parimi edipian” duhet të rrotullohet ose rrokulliset në raport me figura prindërore. Sidomos në marëdhëniet ose raportet protofëminore kundrejt nënës, të cilën vogëlushi (Edipi) do kishte deshirë të donte ose dashuronte në mënyrë ekskluzive dhe ndjenja dashuri-urrejtje kundrejt babait, që e nënshtron nënën e tij (Jakosten) si kompeks malicioz dhe surrogativ. Një baba i ndjerë, njëherazi edhe i plotfuqishëm, shumë i dashur, por edhe armik, si babai i Edipit (Laji). Domethënë “kompleksi evolutivë” i Edipit i cili rreth moshës pesëvjeçare, duhet të tejkalohet. Kuptohet, nëse incesti ose inçestuoziteti i pandërgjegjshëm ndaj nënës dhe dashuri-urrejtja ndaj babës (babait) nuk kalojnë në ndonjë proces të pandërgjegjshëm, iracional ose neurotiko-hipnotik, ku personi ose individi, të lënduar ose plagosur dikund thellë edhe psiçikisht, edhe shpirtërisht ose emocionalisht, do ngelin të atillë deri në tejkalimin eventual të bllokadës foshnjore ose fëminore që ka bllokuar zhvillimin normal të psiçikës së tyre drejt heteroseksualitetit dhe përtej incestit fëminor.
Si të shpjegohen atëhere fenomenet e shpërthimit të pasionit të verbër të njeriut “në turmë” përshkruar nga Lë Bon? Frojdi merrej jo vetëm me turma spontane, por edhe me ato “artificiale” të cilat nga të tjerët u quajtën instanca ose kolektivitete të organizuara si kisha, ushtria, xhandarmaria (policia) etj. Kështu, Frojdi thotë se ajo që e mban së bashku një tërësi ose kolektivitet të tërë, nuk është sugjerimi i thjeshtë hipnotik (një fenomen sipërfaqësor dhe i derivuar), por, investimi epshor ndaj figurave të dashura ose jo të dashura nga të gjithë, që përbëjnë një surrogato të babait të madh për fëmijët e vegjël, që e adhurojnë, e ndjejnë të gjithëfuqishëm, ia kanë frikën shumë, por ndërkohë ndjehen edhe të mbrojtur nga ai ose nga ata. Prej dashurisë për shefin e idealizuar, ndjekësit dhe viktimat duan njëri-tjetrin.
Ndërkaq, Uilliam Rajhu (1897-1957) pos tjerash thekson se njeriu tradicional i çfarëdolloj shtrese ose kategorie qytetare ose politike qoftë ai, sidomos njeriu aristokrat, mikroborgjez ose edhe makroborgjez, është seksualisht një fëmijë i frenuar prej edukimit kristian (nga njëra anë) si dhe prej familjes monogamike (nga ana tjetër), që e shtyjnë ta konsiderojë erotizmin spontan si një të keqe, duke e ekzaltuar ose erotizuar ndrydhjen ose vetështypjen e instikteve dhe spontanitetit të tij. Ndërkohë që shtypja nuk e tejkalon kurrë kompleksin evolutiv të Edipit, siç duhet të bëjnë fëmijet brenda pesë ose gjashtë vitëve të moshës së tyre.
Kjo gjendje varësie e ekzagjeruar dhe glorifikuar me figura prindërore të absolutizuara dhe mitizuara nga brenda (si babai nga fëmija i vogël), për Rajhun është e lidhur edhe me maskilizmin dhe patricentrizmin e qytetërimit tonë nga parahistoria e deri më sot.
Një situatë e tillë do ishte e kundërta e atyre të fillimeve të njerëzimit, që për Rajhun karakterizohej nga bashkësia e të mirave materiale si dhe nga matriarkati, me përzierje të lidhura me patriarkatin dhe lirinë seksuale ose erotike. Rajhu gjithashtu thekson se gjatë shekujve të fundit, Zoti “baba”, gjithnjë e më shumë e ka humbur besim dhe ndikimin e tij. Edukata dhe kultura shkencore, materiale, revolucionare, evolutive ose feministe, ia kanë minuar prestigjin dhe besueshmërinë. Familja monogamike e mbyllur në mënyrë paralele asokohe kishte hyrë ose ishte futur në krizë si pasojë e goditjeve të dhëna ndaj “rendit” borgjez nga ana e lëvizjeve popullore e proletare, revolucionare, feministe, bieohorviniste dhe sindikaliste gjithandej globit.
Përderisa analiza e Rajhut është seksiste, po aq sa është edhe ajo e Frojdit, tek Alfred Adleri (187O-19÷7) gjejmë një parashtrim ose narrativë që vendos në qendër problemin e njohjes së individit nga ana e kolektivit, instancë njohjeje komunitare që mund të përmbledhë pjesë të vullnetit, apo të fuqisë të tipit neurotiko-hipnotik. Për Alfred Adlerin, përveç tjerash, njeriu është një qenie sociale dhe komunitare, i destinuar të jetojë në komunitet. Problemi i socializimit ose pëlqimi pa rezerva i frustrimeve në grupin ku jeton, është për individin problemi vendimtar i ekzistencës.
Por çdo inferioritet, qoftë ai edhe i gjymtyrëve ose organeve, apo, madje vetëm i supozuar ose imagjinar dhe fiktivè, e bën të vështirë integrimin e tij racional dhe pozitivë me të tjerët. Atëhere individi hasë një një psikozë ose neurozë, të lidhur me kompleksin e inferiotitetit ose maliciozitetit. Për kompensim të këtij kompleksi, branda personit ose individit të prekur nga sindromi i kompleksëve të inferioritetit, zhvillohet një vullnet i ekzagjeruar fuqie, duke besuar dhe duke kërkuar t´i bëjë të besojnë të tjerët, për të lehtësuar shqetësimin dhe sidomos për të tërhequr simpatitë e të tjerëve. Por kjo normalisht se e largon akoma më shumë nga të tjerët, duke e devijuar vullnetin e fuqisë së grupit. Adler e shpjegon një gjë të tillë sidomos tek “Rregullat dhe teoria e posikologjisë individuale” (1920). Fenomeni që ka të bëjë me shfaqjen e vullnetit të fuqisë politike, të lidhur gjithmonë me komplekse inferioriteti dhe maliciozitetit intelektual, profesional, psikosocial, psikofizik etj.
Se këndejmi, Erich From në veprën e tij me titull “Ikje nga Liria”, pos tjerash tjerash thekson faktin se speciet ose qeniet njerëzore janë të dedikuara, induktuara dhe deduktuara për të lindur dhe për të jetuar në komunitet, si kafshët në kope.
Së fundi, interesant dhe i ndryshëm është pozicioni i përpunuar nga Karl Gustav Jung (1875-1961), themelues i “psikologjisë analitike”, sidomos në dy vëllimet e veprave të tij, të titulluara “Qytetërim në tranzicion-periudha midis dy luftërave” dhe “Qytetërim në tranzicion pas katastrofave”: Ku pos tjeash thekson faktin se në psiçikën ose psikologjinë e njeriut, krahas një pandërgjegjshmërie të tipit individual, tek ‘fryti’ ose substrati i njohjes dhe kapërcimit të përvojave, sidomos fëminore – traumatike ose të papëlqyeshme, ekziston (ndoshta) në mënyrë absolute një pandërgjegjshmëri kolektive e llojit. Ne jemi të gjithë si të indentifikuar ose optikuar nga identiteti i species, nga e cila jemi një lulëzim i veçantë. Ndaj, secili prej nesh është i shikuar ose profilizuar nga joarsyeja dhe pandërgjegjshmëria e species, që Jungu e quan kolektive. Në një pandërgjegjshmëri të atillë kolektive, ekzistojnë shpërthimet që na karakterizojnë, si kafshë, por edhe si kafshë speciale (kulturore ose politike) nga njëra anë, si dhe nga instiktet e verbëra të seksit dhe fuqisë, tashmë të identifikuara, individualizuara dhe hetuara nga Frojd dhe nga Adler nga ana tjetër.
Pandërgjegjshmëria kolektive na flet përmes simbolesh fillestare apo arketipe (gjurmëve). Këto arketipe, që janë pothuajse rrënjët embrionale të pandërgjegjshmërisë dhe papërgjegjshmërisë individuale dhe kolektive, shprehen në “ëndërra të mëdha”, të rralla, të pasura me mite dhe simbole të glorifikuara, valorizuara dhe ekzagjeruara, të përbëra nga histori të diktuara ose imponuara në ngjarjet, figurat
ose politikat e ndryshme ditore ose periodike që na impresionojnë thellësisht dhe që na kujtohen shumë gjatë ose vazhdimisht. Këto ëndrra të mëdha janë mitet tona të brendshme. Lidhur me këtë duhet kujtuar Gjorgj Sorelin (1847-1922), i cili pati theksuar se mitët qenë si ëndrra të mëdha individuale dhe kolektive me sy hapur. Me këto ëndrra të mëdha, joarsyia dhe pandërgjegjshmëria individuale dhe kolektive, penetrom, reagon, reflekton ose interferon edhe ndaj situatave në të cilat jetojmë si individë dhe kolektivitet. Dhe, sidomos si individë të zhytyr në mite, dogma, demagogji, hipokrizi dhe histori.
Komentet