Padre Anton Belushi,  ia ka kushtuar jetën shqiptarisë, që shpirti i Arbërit të vijojë e të rrojë pa shtershëm.

Anton Belushi është autor i 12 vëllimeve me problematika të trashëgimisë kulturore dhe themelues e ruajtës i bibliotekës të famshme me 6000 tituj në gjuhën shqipe në Frashineto, në Kozenca të Italisë.

Padre Belushi i ka kushtuar jetën mbijetesës të identitetit të Arbëreshëve që nga koha e Skënderbeut.

“Unë kam lindur në Itali, – tregon padre Belushi, doktor i shkencave dhe studiuesi i trashëgimisë kulturore shqiptare – por kur ktheheshim në shtëpi nga shkolla dhe flisnim italisht nëna na qortonte dhe na thoshte se në shtëpi flitet gjuha e shtëpisë dhe ajo është gjuha shqipe”.

At Belushi i referohet gjithmonë me pathos figurës të Skënderbeut, duke e quajtur atë Shqiptarin e parë që diti të bashkonte shqiptarët.

Ai porosit gjithmonë rininë, që ta duan njëri-tjetrin, dhe të mos e harrojnë e të duan vendin e tyre dhe mbi të gjitha të mos ndjejnë ndroje për të thënë me mburrje se “jemi shqipëtarë”.

Kjo foto në arkivin e familjes qendron prej gati tre dekadash dhe unë e ruaj me shumë kujdes!

Një takim i paharruar!

Skënder Buçpapaj

KUSHTUAR FARMACISTES SË NJOHUR  REGJINA ZEFAJ NË 65 VJETORIN E LINDJES

Rrjedha e kohës sjell për çdo individ një përvojë shumë të këndshme, e shënuar nga një ndjenjë pafundësie dhe angazhimi të përgjithshëm, por dhe të veçantë.  Proçesi kryesor i veprimtarisë së arsyeshme është një pranim i vetëdijshëm i asaj që bën dhe i mënyrës se si duhet ta bësh. Kjo do të na ndihmojë të aktivizojmë brenda vetes tonë aspektet që dëshirojmë në lidhje me të gjitha çështjet dhe, kur ta arrijmë këtë, thelbi i gjërave që duam, duhet të vijë nga eksperiencat tona shkencore dhe profesionale.

Njerëz të tillë, që punojnë me pasion dhe krijojnë portretin e tyre intelektual, janë të përkushtuar, por kur gjithë vëmendjen dhe përkushtimin tënd e vendos në shërbim të njeriut, rriten vlerat dhe cilësitë personale të gjithanshme njerëzore e profesionale. Dhe të shkruash për njerëz të tillë është përgjegjësi, por dhe një detyrim i madh intelektual dhe qytetar.

Aty rreth viteve ’30-të të shekullit të kaluar, babai i Regjinës ,Prekë Berisha, ardhë nga fisi i Berishajve të Grudës ,fis patriotësh dhe arsimdashës si shumë shqiptarë të Hotit,Grudës e Gucisë shkuan dhe u arsimuan në konviktin e “Maleve tona” Shkoder. I përkiste fisit të njohur të Berishajve, dera e të cilëve pati nxjerrë intelektualë të shquar, si: Profesor  Kolë Berisha,  Nol Berisha, Mark Berisha etj. Regjina ishte mbesë e këtyre intelektualëve të njohur,ku shquhej Kolë Berisha, si studiues i traditës kombëtare shqiptare, autor i disa botimeve mbi traditat tona popullore.

Ishte viti 1973, kur në një nga farmacitë e pakta të qytetit të Lezhës u shfaq një vajzë e re entuziaste, e sjellshme dhe energjike. Më thanë që quhet Regjina Berisha dhe vjen nga Gruda e Malit të Zi, së bashku me familjen e saj.

Regjina Zefajn – Berisha, farmacisten e njohur, njëherit të talentuar, e cila ka bërë emër në fushën e shërbimit farmacuetik në Lezhë dhe në fshatrat përrreth, e kanë njohur të gjithë, sepse ajo ka një jetë të tërë në shërbim të njerëzve, në shërbim të jetë së tyre.

Kujtimet e mia për Regjinën, këtë farmaciste model, janë të shumta. Për 40 vjet me radhë ajo ka punuar pa u lodhur, me intensitet dhe përkushtim të lartë në punë, duke dhënë modelin e një farmacisteje dhe njeriut të vërtetë. Dallohej gjithnjë Regjina për thjeshtësi, vlera njerëzore, botë të madhe shpirtërore, sidomos për njerëzit në nevojë, duke përsosur vazhdimisht shërbimin ndaj njerëzve dhe duke rritur personalitetin e  saj intelektual dhe fisnikërinë njerëzore.

Kjo vajzë lezhjane dhe më vonë grua e njohur, që rridhte nga një familje me tradita të shquara patriotike, kreu gjimnazin “Hydajet Lezha” në Lezhë, pastaj vijoi studimet në Fakultetin e Mjeksisë në Tiranë, dega Farmaci. Ëndrra e saj ishte të bëhej një farmaciste e zonja, e mirë profesionalisht dhe e dashur me njerëzit, të cilëve do t’u shërbente.

Në vitet e para të punës u dallua për veprimtari të palodhur, punë plot përkushtim dhe komunikim perfekt me njerëzit, të cilët i donte dhe i respektonte. Për 20 vjet me radhë punoi në profesionin e nderuar të përgjegjëses dhe më pas të drejtueses së farmacisë të Spitalit të Lezhës.

Duke parë vizionin intelektual dhe emancipues të saj, përgatitjen profesionale, vlerat njerëzore, Regjinën e emërojnë në Drejtorinë Rajonale ISKSH-së për Qarkun e Lezhës, në cilësinë e Drejtores së Përgjithshme të këtij Institucioni.

Gjithnjë e dalluar për organizimin dhe drejtimin e punëve, e kualifikuar dhe e njohur si një nga drejtueset më në zë në Ministrinë e Shëndetësisë, puna e saj ishte gjithnjë produktive dhe angazhimi i saj ishte gjithnjë maksimal. Gjatë punës si drejtuese e këtij institucioni jetik për rajonin, ka ndjekur programet e përmirësimit të nivelit të punës së ISKSH-së dhe shpesh herë është dërguar për shkëmbim eksperience në disa vende të Europës, si: Finlandë, Turqi etj.

Në vitin 2007, Regjina pati dhënë dorëheqjen nga drejtuese e DRSKSH-së dhe pati filluar aktivitetin e saj privat në Sh.P.K “Regina”, në qytetin e Lezhës, ku punon edhe sot, duke iu përkushtuar profesionit të nderuar të farmacistes dhe në këtë periudhë dallohet për disiplinë, rregull dhe humanizëm në shërbimin ndaj njerëzve. Edhe në këtë periudhë vazhdon të ndjekë aktivitetet shkencore dhe kualifikuese të organizuara nga UFSH dhe MSH, brenda dhe jashtë vendit, duke e ngritur në shkallën më të lartë nivelin e njohjes dhe të shërbimit farmaceutik.

Në punën e saj, shpesh kujtoj thënien “Jeta i jepet njeriut vetëm një herë dhe ajo duhet jetuar me dinjitet“. Këtë devizë personale dhe profesionale, Regjina e ka pasur parasyshë, madje e zbatonte me seriozitet qëkur ishte farmaciste e thjeshtë, por edhe gjatë gjithë aktivtetit të saj, në çdo çast të jetës.

Kjo vajzë dhe grua lezhjane e emancipuar, e ndjente përherë se njeriu, si qenie njerëzore dhe shoqërore, nuk mund të mendojë vetëm për veten e tij, por lumturinë duhet ta gjejë edhe tek ajo se çfarë bën për të tjerët, për shoqërinë në pergjithësi dhe për fëmijët në veçanti.

Në punën vetmohuese dhe veprimtarinë e saj kërkuese e novatore dhe plot vitalitet, Regjina Zefaj fisnikëroi më tej veten, por njëkohësisht vlerësoi integritetin dhe inteligjencën e saj, vlerësoi dhe ndihmoi njerëzit në nevojë. Me këtë bindje, jeta e Regjinës ka marrë sot vlera të shumanëshme, ajo mbetet një njeri i respektuar vazhdimisht nga shoqëria.

Të gjithë dëshirojmë të jemi të suksesshëm, por nuk është e lehtë të ndjekësh gjithnjë shtigjet që të çojnë në këtë udhë. Ti do që “të arrish” dhe për të arritur, duhet të mendohesh mirë se ku do të arrish. Dhe për këtë duhet kurajo, veçanërisht kur nisesh për një qëllim afatgjatë. Por Regjina i kishte parashikuar të gjitha dhe ia arriti me sukses, me durim, me dashuri profesionale dhe humanizëm që të mbetej një grua model dhe e respektuar.

Ajo nuk ka kërkuar asnjëherë pushtet, por masa e njerëzve e ka përzgjedhur, sepse ajo meritonte të ishte perfaqësuesja e tyre. Këtu qëndron edhe respekti i jashtëzakonshëm që kishte shoqëria, njerëzit për të, por këtu e ka burimin edhe gëzimi e kënaqësia e saj më e madhe, sadisfaksioni moral që provonte shpesh. Nuk është e rëndësishme të jesh, por e rëndësishme është se çfarë je dhe çfarë bën në jetë për shoqërinë njerëzore.

Pyetjes, në se ndryshimi i saj ka ardhur thjeshtë nga dëshira apo mundësitë që i janë ofruar, Regjina do t`i  përgjigjej sinqerisht se është një kombinim midis formimit të saj për të kontribuar, por edhe mundësive që i janë ofruar në punë dhe në jetë nga shteti dhe shoqëria që ka përfaqësuar.

Kur po shkruaja këto radhë, më vjen në mendje një fjalë e urtë popullore, që thotë se në botë kanë kaluar në heshtje dhe pa u ndjerë miliona njerëz…, po në fakt njeriu ka të veten dhe të padiskutueshmen aftësitë dhe intelektin e tij, dëshirat dhe kërkesat, vullnetin dhe këmbënguljen, të cilat, siç mund të kuptohen, mbeten personale dhe janë atribut i vetë individit. Pastaj, është shoqëria që bën vlerësimin, diferencën, që  afirmon dhe e ngre individin në piedestalin e lartë njerëzor.

Është e bukur dhe në interes të shoqërisë që, kur këto dy anë pozitive të personalitetit të njeriut kombinohen, atëherë arrihet ajo që është më e mira dhe për këtë Regjina punoi dhe luftoi çdo ditë për të bërë më të mirën për njerëzit. Nuk ka kufi për intelektin njerëzor që i shërben me devotshmëri kombit të vet,sepse njeriu ka personalitetin e tij, që është formuar në punë e sipër, në fisnikërinë ndaj njerëzve, në veprimtaritë jetësore, në mes shoqeve e kolegëve, me të cilët, të gjithë bashkë bëjnë punë të ndershme e të përkushtuar, në shërbim të detyrave shtetërore ose shoqërore qofshin.

Mendimet, kujtimet dhe nderimet për Regjinën nuk kanë shterrim. Tërë jetën e saj 40 vjeçare ka punuar dhe punon me përkushtim, përpiqet të mësojë nga të tjerët, duke shfrytëzuar eksperiencën dhe dituritë dhe duke u dhënë diçka nga vetja, nga ajo përvoja e saj në jetë si drejtuese dhe farmaciste e zonja, duke treguar vazhdimisht shpirtin e saj të dhembshur dhe human, sidomos për shtresat në nevojë.

Ajo është vlerësuar edhe për komunikimin perfekt dhe të përhershëm me kolegët, si dhe për korrektësinë në marrëdhëniet e saja me institucionet shtetërore. Kjo është Regjina Zefaj, një grua model, promotor i cilësisë dhe dashurisë njerëzore, një grua me zemër të gjerë, që rrezaton kurdoherë mirësi, kulturë, dashuri njerëzore dhe përkushtim jo vetëm në profesionin e nderuar të farmacistes, por edhe në jetën familjare, si nënë e devotshme me fëmijët dhe bashkëshorte shembullore.

Fëmijëria dhe adoleshenca e saj nuk kanë qenë të lehta për të. Ndoshta, ky është shkaku i një miredukimi e shkollimi me sakrificë, të cilët ajo ka ditur t’i realizojë mjaft mirë. Shkollimi ka qenë  pika më e ndjeshme e Regjinës, sepse shkolla hapi tek ajo rrugë dhe horizonte të reja, ngriti emancipimin e saj dhe e bëri që të njohë më mirë jetën, vështirësitë, sakrificat, punën dhe njerëzit.

Që në rininë e hershme, Regjina veçohej si një grua fjalëpakët, por punëshumë. Shërbeu pa zhurmë dhe me energji të pashtershme si punëtore e palodhur, gjithnjë e gatshme për t`u  shërbyer njerëzve. Prandaj, shumë shpejt, kjo grua u shndërrua në një ndër figurat më të dashura publike për Lezhën dhe fshatrat përrreth, duke krijuar marrëdhënie korrekte, frutdhënëse dhe paqësore me të gjithë.

Pas shkollimit, u njoh me kolegun e saj, i cili u bë edhe bashkëshorti i saj i ardhshëm, i mirënjohuri Doktor Zefi, gjinekologu duarartë jo vetëm në Lezhë, por edhe në mbarë vendin, një profesionist që bën pjesë në plejadën e mjekëve, që tërë jetën e ka lidhur me shërbimin dhe mbrotjen e shëndetit të nënës e fëmijës.

E në këto vite të vështira, Regjina investoi shumë nga vetja, duke rritur, edukuar dhe shkolluar dy djem të mrekullueshëm. Me mësimin dhe edukimin e prindërve, ata u rritën dhe u shkolluan në universitetet më në zë të Londrës dhe të Bolonjës. Djali i madh, Rezari, tani është arkitekt, kurse Arbëri, ka kryer Fakultetin e Mjekësisë, duke ndjekur rrugën e prindërve. Këta dy pasardhës shikojnë tek prindërit e tyre modelin e prindit të devotshëm, një baba shembullor dhe një nënë që personifikon   modelin njerëzor,  figurën e  një nëne të dhembshur, të dashur dhe edukatore e përsosur, me cilësi të spikatura individuale. Një nënë e shkëlqyer, një bashkëshorte model, që rrezaton veçse dashuri dhe mirësi, një nënë dhe qytetare me emancipim bashkëkohor.Çelësi i suksesit, shprehet Regjina në një shoqëri të mirë dhe të pastër është femra .Arma më e fortë e femrës në jetë konsideroi këmbënguljen dhe durimin.Si për ta vazhduar më tej bisedën ,kemi trashëguar shumë vese të traditës vjetër,që sot nuk i përkasin më shoqërisë së emancipuar.Po ndodh që femrat ndiehen të shtypura jo vetëm fizikisht,por edhe psikologjikisht. Kjo e dyta dheëmb më shumë për femrat e sotme shqiptare. Ka ardhur koha për më shumë liri mendimi dhe veprimi si në të gjitha vendet e emancipuara,e mbyll bisedën Regjina.

Për Regjinën e heshtur dhe punëtore, mendoj se do t’i shkonte shumë mirë shprehja se janë ca medalje që varen në shpirt, jo në xhaketë. Dhe doktoreshë Regjina tashmë i ka vënë me kohë “medaljet” në shpirtin e saj për kulturën që ka transmetuar, për korrektesën në marrëdhëniet me njerëzit, për aftësitë profesionale dhe për etiken njerëzore.

Mjeshtri i Madh Ali Mulaj me 24 shkurt 2020 mbush 91 vjeç!

Mendjehollë, me kujtesë për tu pasur zili edhe nga më të rinjtë, gjithnjë energjik dhe hokatar, i përshtatshëm në çdo mjedis, falë humorit të pandalshëm dhe komunikimit me fjalët që duket se gjithmonë buzëqeshin, kur dalin të artikuluara prej tij, anipse tash me pauza dhe me ndonjë moment kur duhet të marrë frymë thellë dhe të kollitet, ai gjithësesi ka një terheqje të çuditshme në bashkëbisedim…

Po i afrohet shekullit me moshë, ka kaluar një jetë dinamike ,duke improvizuar në shumicën e fragmenteve të rëndësishme jetësore dhe kur e pyet sesi mund ta përshkruajë sot jetën e tij, ai pergjigjet thjeshtë:” Si një javë e bukur që sapo ka kaluar, por tjetra është më pas apo jo?!’’

Kur dikush e uron, sapo e takova sot, me atë shprehjen e thatë” edhe 100!” qeshi ironikisht dhe ju drejtua uruesit me fjalët:” Vetëm edhe 9 vjet, kaq pak?!”

Përse gjithmonë me humor, alegori dhe sarkazëm, e pyes dhe ai shprehet në çast:

“ Kemi vuajtur në epoka ne shqiptarët, luftra, ikje nga atdheu, zakone dhe doke të vjetra dhe kufizuese, shumë përpjekje për bukën e gojës, shume derte, ndërkohë që humori për mua ka qënë një kundër realitet,një guvë ëndrrash, ku kam ndertuar vetveten…”

“ Tropoja, vendi ku lindëm dhe u rritëm, vertet ka pasur shumë halle në kohëra të ndryshme, por për nga virtytet njerëzore, traditat dhe krijuesit e çdo fushe, do të duhej të ishte një vend i madh, ndoshta me një million banorë, sidomos kur shton këtu dhe parajsën e saj natyrore dhe vlerat kulturore në shekuj, sidomos humorin popullor” Dhe përmend bartësit e njohur të këtij humori, përcjellë nga soba burrash, sheshe luftrash, mjedise dasme apo morti, duke krijuar kësisoj një mekanizëm perfekt mbrojtës, mundësi për karakter të forte dhe perballim të traumave kombëtare, familjare apo personale.

“ Ne kemi vajtuar duke kënduar, ne kemi kënduar, dhe kemi qeshur dhe qarë së bashku, ne kemi dashuruar, duke fshehur pas figurave dhe gjuhës së sofistikuar kodin tonë të nderit, ndryshimet historike të sjelljeve tona, mbi të gjitha i kemi besuar, e kemi kerkuar dhe kemi ndertuar sa kemi mundur civilizimin, si mbijetesë e jona, si identitet dhe truall. Humori e ka mbajtur gjithmonë gjallë malësorin, ajo fjala jonë e parë” Mirë se të pruni zoti” e shkruar në ballin dhe zemrën e gjithësecilit, zjarri në vatër, besa dhe humori ishin elemetët tanë të mbijetesës”

Ali Mulaj, një ndër themeluesit e Ansamblit “Dardania”, pjesëmarrës në gjitha festivalet kombëtare, lokale dhe në shumë të tilla nderkombëtare si instrumentist virtuoz i ka shtuar një tjetër përmasë personalitetit të tij artistik.

Sot në mjediset e Hotelit të bukur “Margjeka” në gjirin e Valbonës alpine, ai jo vetëm interpretoi per një program të ardhshëm televiziv disa nga perlat e tij humoristike, për gati dy orë papushuar, por dhe luajti në disa vegla popullore si fyell, çifteli, sharki , duke mahnitur vizitorët e resortit, por edhe grupin që e shoqëronte, Mjeshtirin e Madh, kompozitorin Skender Doshlani, gazetarin Ismail Buçpapaj, i cili me inisiativen e tij na ftoi ta ndërtojmë këtë program,me krijuesin e vargjeve popullore, por dhe humoristike , poetin Hasan Buçpapaj, me instrumentistin Shaban Zenelaj.

Unë si drejtues i “Klubit të Shkrimtarëve dhe Artistëve” ndihem krenar që gjej mbështetje dhe bashkëpunëtorë, me të cilët perpiqemi me të gjitha forcat tona ti japim një shtysë zhvillimeve kulturore në Tropojë, sidomos në drejtim të një kujtese historike serioze të figurave të shquara të kulturës në Malsinë e Gjakovës.

Ali Mulaj po shkon drejt 100 vjetorit dhe trashëgimia e tij kulturore duhet regjistruar, perpjekja e sotme shkon në këtë drejtim.i uroj edhe shumë vite jetë të lumtur Ali Mulës dhe humorit të tij të mrekullueshëm!

Valbonë, 11/02/2020

VOAL – “Vdekja e një shitësi ambulant” e tij është një nga kulmet e teatrit bashkëkohor amerikan, në të cilën temat më të dashura për të bashkohen në mënyrë perfekte: ato të konfliktit familjar, përgjegjësisë etike individuale dhe kritikave të një sistemi ekonomik dhe shoqëror i pamëshirshëm dhe depersonalizues. Një kryevepër absolute, për fat të mirë u njoh si e tillë nga kritikët që e kënaqën me çmime të shumta, përfshirë Pulitzerin prestigjioz.

Një dramaturg themelor për historinë e shekullit XX, Arthur Miller lindi në Manhattan (New York) më 17 tetor 1915 nga një familje e pasur hebreje. Pas krizës së 1929 ai u përball me vështirësi dhe punoi për të mirëmbajtur dhe ndjekur shkollën e gazetarisë në Universitetin e Miçiganit. Ai nuk vonoi të zbulojë vokacionin e tij të vërtetë, atë të teatrit, në të cilin bëri debutimin e tij në moshën vetëm njëzet e një vjeç. Pas diplomimit në 1938 ai ndoqi një kurs dramaturgjie falë një burse dhe u pranua në seminarin e Guild Theatre.

Ai shkroi shkrime për radion dhe bëri debutimin e tij në Broadway me “Njeriu që kishte gjithë fatin” në 1944, vepër që, ndërsa merrte mendimin lajkues të kritikëve, është përsëritur vetëm katër herë. Ai gjithashtu hodhi në tregim me “Situatën Normale” dhe në vitin 1945 me “Focus”, një roman me temën e antisemitizmit në shoqërinë amerikane.

“Ata ishin të gjithë fëmijët e mi”, nga viti 1947, është vepra e parë e suksesshme teatrale dhe u pasua menjëherë në vitin 1949 nga “Vdekja e një shitësi udhëtues” të përmendur tashmë, (nëntitulli “Disa biseda private në dy akte dhe një kërkesë”), e cila u përshëndet në Amerikë si një lloj ngjarje kombëtare, (në ribërjen e Broadway 742). Protagonisti Willy Loman është paradigma e ëndrrës amerikane për sukses dhe vetë-afirmim, e cila zbulohet në të gjitha precariousness e saj mashtruese.

Më 22 janar 1953 ishte radha e “Kalitje”, e njohur edhe me titullin “Magjistarët e Salemit”, një tekst i cili, duke tërhequr një histori të “gjuetisë së shtrigave” e cila u zhvillua në 1692, aludon në klimën e persekutimit të inaguruar nga senatori Mac Carthy, kundër ideologjisë komuniste (Miller vetë do ta përjetojë atë më vonë).

Më 29 shtator 1955 është skenuar “Një vështrim nga ura”, një tragjedi me implikime incestuese në një mjedis të emigrantëve italianë në Amerikë, e kombinuar me “Kujtime të dy të hënave”, një tekst autobiografik, një lloj “metaforë” e jokomunikimit dhe vetmia e një intelektuali.

Pastaj kaloi vite të heshtjes krijuese në të cilën Arthur Miller jetoi përvojën e tij të shkurtër të martesës – nga 1956 deri në 1960 – me Marilyn Monroe, e dyta nga tri gratë e tij.

Shtë nga “Rënia” e vitit 1964, e cila tregon përvojën e një mjedisi të diskutueshëm midis një intelektuali dhe një aktore, një vepër në të cilën të gjithë kanë parë implikimet autobiografike, ndërsa Miller gjithmonë ka pasur dëshirë t’i mohojë ato. Në të njëjtin vit, “Incidenti në Vichy” flet për hebrenjtë e arrestuar në Francë nga nazistët.

Shumë tituj të tjerë pasuan, secili prej të cilëve u takua me sukses të përzier: në 1973 “Krijimi i botës dhe biznesit tjetër”; në 1980 “Ora Amerikane” (një afresk i jetës amerikane gjatë depresionit të madh); në 1982 dy akte unike “Një lloj histori dashurie” dhe “Elegji për një zonjë”; në vitin 1986 “Rreziku: Kujtesa”; në 1988 “Pasqyrë e dyanshme”; në 1991 “Zbritja nga Mali Morgan”; në 1992 “The Last Yankee” dhe më 1994 “Vitrina të thyera”, ku edhe një herë ndërthuren psikanalizat, dramat historike sociale dhe personale ndërthuren, me një denoncim delikate të përgjegjësisë individuale.

Megjithatë, Arthur Miller duket se nuk e ka çliruar plotësisht veten nga fantazma e Marilyn. Në moshën 88 vjeç, ai u kthye në atë marrëdhënie të trazuar me një dramë të re, me titull “Mbarimi i figurës” (e cila mund të përkthehet si “përfundoni filmin” ose “mbaroni figurën”), premiera botërore e së cilës u vu në skenë në Goodman Teatri Chicago me regji nga Robert Falls.

I sëmurë gjatë me kancer, dramaturgu i madh Arthur Miller vdiq në moshën 89 vjeç, më 11 shkurt 2005./Elida Buçpapaj

Nuk ka nevojë të jesh analist për të kuptuar se ka një empati mes ish ministrit të kulturës, ish kryetarit të bashkisë të Tiranës, kryetarit të PS dhe kryeministrit të Shqipërisë Edi Rama dhe Alketa Vejsiut.

Nuk ka asgjë të re këtu. Sepse të gjithë shqiptarët e dinë se, që të jesh pjesë e botës mediatike në Shqipëri, padyshim duhet të kesh lidhje të forta empatike me kryepolitikën.

Alketa Vejsiu vetëm i thellon këto lidhje. Për shembull kryetarit aktual të bashkisë të Tiranës, ajo i organizoi dasmën me aq shumë klas dhe lluks!

Po askush nuk e pyeti, a kish konflikt interesi, sa i kushtoi dasma Erion Velisë apo nëse Alketa Vejsiu ia bëri gratis për hir të shoqërisë të vjetër me ish kryetarin e bashkisë, pasi si Edi Rama, si Erion Veliaj i takojnë të njëjtës parti, PS.

——

Momenti i dytë:

E shihni foton e mësipërme ?

Është shkëputur nga një kërcënim romantik asaj kohe midis kryetarit të partisë PS dhe drejtueses të programit “Dancing With The Stars”.

Në vitin 2012, kur Edi Rama ishte kryetar i PS,  ai mori një ftesë nga stafi i “Dancing With The Idol”- Sorry, ishte lapsus. “Dancing with the Stars”

Edi Rama e mirëpriti ftesën, atij i pëlqen që të jetë gjithkund kryepersonazh, në politikë, biznes, media, kinematografi, show.

Edhe Alketa Vejsiu po ashtu, ajo është drejtuese, producente, kërcimtare, modele, këngëtare, bisneswoman, grua biznesimeni ndërtimi, botuese, regjisore! Sorry, prapë lapsus, regjisore deri tani nuk është!

Dikush tani Alketa Vejsiut  ia ka shtënë në vesh që të bëhet edhe presidente.

Kujdes, se e ka me vete atë stilolapsin që firmos ëndërrat e saj!

Edi Ramës, nga ana e tij, do t’ia kishte shumë qejfi që të shkarkonte Ilir Metën dhe, në vend të tij, të emëronte Alketa Vejsiun!

Sidomos pas suksesit në Sanremo!

Rroftë empatia! A nuk rimon edhe me Shqipëria!

Por le të kthehemi në 2012 tek spektakli “Dancing with the Stars”!

Për t’i dhënë sa më zjarr dhe shikueshmëri programit,

aq më tepër kur drejtuesja e programit e kishte deklaruar botërisht simpatinë e saj të hapur për strategun e PS, regjia apo skenari vendosi që Edi Rama të kërcejë me Alketa Vejsiun.

Kështu, Edi Rama dhe Alketa Vejsiu kërcejnë nën tingujt dhe zërin magjik të Adriano Calentanos “Dormi Amore” – “Fli Dashuri”.

Ishte një kërcënim shumë romantik, që po ia risjellim edhe lexuesit.

Ishte një kërcim i paparë që e la Arjan Canin, i pranishëm në event, me gojë hapur. Por jo vetëm atë.

Edi Rama gjatë karierës së tij, herë si i nipi i Spiro Kolekës, herë si i biri i Kristaq Ramës dhe më vonë me pushtetin e politikanit ka patur shumë “suksese” e histori edhe me femra nga bota e artit.

Ndërkohë që Alketa Vejsiu, nga ana e saj ka një martesë të lumtur me bashkëshortin, një biznesmen ndërtimi, Edi Rama ka patur dështime dhe disa martesa. Martesën më të fundit dhe aktuale e ka me Linda Ramën. Asaj kohe kur nisi romancën me Edin, Linda Rama i vuri brirë bashkëshortit të saj, sikur edhe Rama nga ana e tij i vuri brirë asaj kohe Rudina Magjistarit.

Punë private do të thotë dikush.

Për personat publikë nuk njihet ky slogan.

BILBILI I KOSOVËS, NDERI I KOMBIT DHE KRENARIA E TIJ E LIGJSHME, NJË DHUNTI E RRALLË, NJË MADHËSHTI NË PËRJETËSI, NJË EMBLEMË ILIRE NË TOKËN BUJARE TË GJAKUT, NJË ËNGJËLL: BEKUAR PREJ ZOTIT!

Falenderoj Zotin që i takoj këtij populli me një kulturë të lashtë, të madhe e të mirë. (Nexhmije Pagarusha)

                                    Xhemail Peci

Nexhmije Pagarusha hyri në sfondin e këngës shqipe e të kulturës shqiptare, si e zbritur nga qielli, prej atje ku u kthye sërish: mes thellësive dhe lartësive të sferave që u takojnë vetëm shpirtrave të mëdhenj.

Ardhja e saj në këtë jetë në muajin maj dhe, ikja e saj e papritur sa  dhe e dhembshme nga kjo jetë në muajin shkurt, vetvetiu të kujton thënien e njohur se arti është i gjatë e jeta është e shkurtër.

Nexhmije Pagarusha është një jetë e tërë e shkrirë në këngë. Ajo i dha zë këngës shqipe, ajo i dha flatra muzikës shqiptare, ajo i dha shpresë publikut shqiptar, të cilin e deshti aq dhumë dhe i cili u bë bashkuhdhëtar i saj i përjetshëm.

Zemërthirrjet si dhe zemërklithjet e saj që dilnin nga thellësia e qenies së saj, sa nga stendat e muzeut krahanor po aq edhe nga shtresat e shumta të një shpirti finsik sa dhe të bardhë, u bënë zëra shprese e rreze drite për një ardhmëri në liri, dëshmi e gjallë se poezia dhe kënga e mbajnë gjallë shpirtin e një kombi.

Zëri i saj magjik, ato vokale të papërsëristhme, ato drithma e ato timbre zëri që rrëmbenin aq fort me jehonën e tyre, ngjanin aq shumë me gurgullimat e krojeve e me rrjedhat e ujëvarave të dheut, që e lindi dhe e rriti.

Ajo diti aq bukur të artikulonte përmes zërit të saj, këngët e shumta popullore ku i këndoi jetës dhe dashurisë, por pikërisht nëpërmjet këtyre këngëve, sa nën petkun e metaforës po aq edhe të simbolikës, ajo u bëri thirrje si trimave ashtu edhe trimëreshave, ta gëzonin vatrën e re, atdheun e tyre të përbashkët, të cilën e deshti, e për të cilin këndoi e gjakoi aq shumë, dhe të cilin e lartësoi dhe e përjetësoi shumë.

Nexhmije Pagarusha rridhte nga një familje arsimdashëse sa dhe atdhetare, gjë që ndikoi shumë që ajo të bëhej prijatare e të ndihej vazhdimisht krenare për rrugëtimin e saj si këngëtare, e cila do të trasonte rrugë e do të hapte shtigje të reja të artit muzikor shqiptar.

Nexhmije Pagarusha u bë mishërim i këngës së mirëfilltë shqiptare, i muzikës popullore por edhe asaj artistike. Ajo ishte sa këngëtare po aq edhe një shtojzovalle në salla e në auditore, në skena të shumta kombëtare e ndërkombëatre. Sa këngëtare, ajo ishte njëlloj edhe një artiste e lindur.

Me atë rimtin elegant të lëvizjes e me atë taktin e rrallë të vallëzimit, me veshjen tradicionale shqiptare e me koloritin e mirëfilltë të artit burimor shqiptar, me buzëqeshjen e saj të trëndafiltë e me atë flakërim ari që rrezatonte nga e gjithë qenia e saj prej këngëtareje të madhe, ajo e bëri për vetë masën.

Ajo e deshti publikun dhe publiku e adhuroi atë, ajo e mbajti dhe e mbrojti të pastër këngën e mirëfilltë shqiptare, dhe nuk lejoi ndërhyrje tek tabani popullor. Edhe në këtë pikë, ajo mbeti po aq origjinale sikurse edhe në interpretimin e saj brilant.

Me magjinë e zërit të saj të papërsëritshëm, me bukurinë e zërit të saj përplot hire, me hijeshinë e veshjes së saj kombëtare, me bukurinë e këngës shqipe, ajo u bë ikonë e përjetshme e këngës shqipe.

Modestia e Nexhmije Pagarushës ishte vetë madhështia e saj.

Dhuntia e saj ishte vetë përjetësia e saj.

Nexhmije Pagarusha ishte një dhunti e lindur e këngës shqipe. Pamja e saj sa e hirshme ishte po aq edhe e vetvetishme në rrezatimin e rrallë që i kishte falur natyra. Ajo rrezatonte dritë dhe dashuri, fisnikëri dhe bujari, thellësi zemre dhe bardhësi shpirti, çiltërsi e modesti, madhështi e përjetësi.

Duke e ngritur lart këngën shqipe ajo e ngriti lart edhe kulturën shqiptare. Me një pasion dhe me përkushtim proverbial, ajo u ngrit lartësive të  pafundshme të artit muzikor shqiptar.

Në një kohë kur Kosova nuk njihej aq shumë, në një kohë kur Prishtina ishte kryqendër, ajo bëri që vendlindja e saj Pagarusha të bëhej njëkohësisht edhe një epiqendër referimi nëpërmjet së cilës, ajo do ta bënte Kosovën më të njohur jashtë kufijve të saj.

Nexhmije Pagarusha e deshti me gjithë zemër këngën shqipe, me gjithë shpirt ajo e deshti kulturën shqiptare dhe artin shqiptar, të cilave iu shërbeu tërë jetën e saj.

Kënga ishte fryma e saj, ishte flaka e gjallë e frymëzimit të zaj, të cilën ajo ua la trashëgim brezave.

Ajo u përkul përpara publikut me tërë ndjenjën e saj të modestisë dhe me tërë atë përmasën e saj të madhështisë, prandaj edhe publiku iu ngrit në këmbë dhe e duartrokiti gjithmonë, i qëndroi besnik gjithmonë dhe e adhuroi gjithmonë.

Ashtu sikurse simotra e saj Vaçe Zela, e cila këndoi në Shqipëri e u adhurua aq shumë në Kosovë e kudo që shkoi dhe këndoi, në një kohë kur kufirit ndërshqiptar ishte i thurur me një gardh prej hekuri e me tela prej gjembash, edhe Nexhmije Pagarusha këndoi në Kosovë dhe u adhurua edhe jashtë Kosove, në Shqipëri e kudo që doli me flatrat e fjalës shqipe – në zërin e saj përplot hire, përplot magji, përplot melodi, përplot, bardhësi, përplot fisnikëri, dashuri, bujari, madhështi e përjetësi.

Që të dyja së bashku, Vaçe Zela dhe Nexhmije Pagarusha përbëjnë mishërimin më të bukur të shpirtit artistik shqiptar.

Edhe Nexhmije Pagarusha kishte një dhunti të rrallë-magjinë e zërit, sepse askund më shumë se sa tek zëri nuk është pasqyra e një shpirti. Pa dyshim, se vetëm një shpirt i madh e përmasash të papërsëritshme mund të kishte një zë si Nexhmije Pagarusha.

Zëri i saj i kristaltë ishte aq i kristaltë sa të gjitha kristalet e Galerive të Trepçës.

Një zë i veçantë e një margaritarë i rrallë, sepse vetëm një shpirti kaq të madh dhe kaq të bardhë, Zoti ia ka falë një zë të tillë. E zëri i zemrës gjithmonë flet ngapak, madje dhe kur nuk është më, kur ikën nga kjo jetë. Kur kthehet andej prej nga ka ardhur: në qiell, mes engjëjsh. Në parajsë, mes luleve, përderisa bilbilat dhe kanarinat do të këndojnë gjithmonë meloditë e një ylli të përjetshëm të muzikës së dlirë, të muzikës më të kulluar e më të mirëfilltë shqiptare.

Tek “Baresha” është e do të jetë gjithmonë: Mbretëresha e Këngës Shqiptare.

Nexhmije Pagarusha është shumë më shumë se kaq. Ajo është një përjetësi, dhe se vetë emri i saj i madh Nexhmije është një konstelacion yjesh, është një paralaksë yjesh në muzikën popullore dhe artistike shqiptare, është një emër me fije pavdekësie.

Bilbili i Kosovës është shumë më shumë se kaq. Ajo është shumë më shumë se një epitet, sepse në historinë e kombit të vet, ka vetëm një personalitet tjetër të cilit i është falur po kjo dashuri dhe po ky adhurim, deri në amshim.

Me këtë epitet, një komb që ka gjakuar aq shumë lirinë dhe që e ka dashur dhe krijuar aq shumë edhe artin, ka pagëzuar një poet nga më të papërsëritshmin në letrat shqipe, Naim Frashërin: Bilbilin e gjuhës shqipe, duke i kënduar atij me patos: Bilbil i vendeve të mia, more Naim Shqipëria!

Po ky komb, kaq i lashtë dhe kaq martir në rrugëtimin e tij të gjatë drejt lirisë, e ka ruajtuar dhe ia ka falur po të njëjtit epitet, ikonës së këngës shqipe: Nexhmije Pagarushës, duke e quajtuar atë: Bilbili i Kosovës.

Duke e pagëzuar kështu, duke e dashur kështu, dhe duke e adhuruar kështu, ky komb ka shprehur dashurinë dhe mirënjohjen e tij më të thellë për një këngëtare dhe një artiste të gjallë, e cila e ka ngritur artin muzikor të këtij kombi në piadestalin të cilin ai dhe ajo e meritojnë njëlloj.

Duke e pagëzuar kështu, duke e dashur kështu, dhe duke e adhuruar kështu, sinqerisht dhe përjetësisht, ky komb ka shprehur sa nderimin po aq edhe shpresën dhe besimin e patundur, se ashtu siç e kishte mundur Greqia e pushtuar pushtuesin e pagdhendur, njëlloj do ta mundte edhe Kosova.

Nexhmije Pagarusha jo vetëm që këndoi por përmes këngës së saj të mrekullueshme e përplot shkëlqim të rrallë, e trashëgoi ëndrrën e të gjitha brezave dhe gjeneratave se kënga e një kombi nuk mund të vritet kurrë, ashtu siç nuk mund të vritet as liria e tij.

Prandaj zëri i saj, herë ishte eshkë e herë strall, herë melodi e gjallë e përherë magji e rrallë, herë himn i papërsëritshëm e herë zë shprese, herë lirikë e herë epikë, por ai zë mbeti gjithmonë bekim i bardhë që na fali Zoti, zë të cilin Nexhmije Pagarusha na e dhuroi me gjithë zemër e me gjithë shpirt.

Nuk ka dyshim se ajo është një institucion në vete, një filharmoni dhe një akademi në vete.

Nexhmije Pagarusha është një madhështi në përjetësi.

Si i tillë, ky emër që rrahë sot në çdo zemër që e deshti dhe e do këngën e saj të madhe sa dhe të papërsëritshme, që e adhuroi dhe do ta adhurojë atë edhe sot e edhe mot, do të shkëlqejë gjithmonë me po të njëjtën madhështi dhe me po të njëjtën bardhësi, në mermerin më monumental të kulturës kombëtare iliro-shqiptare.

Është thënë me të drejtë se tek ka kënduar përpara vëllezërve dhe motrave të një gjuhe dhe të një gjaku, pra tek ka kënduar mes Arbëreshëve të Italisë, zëri i saj është bashkuar me shpirtin e Jeronim De Radës, të Françesk Anton Santorit e me të Zef Serembes.

Njëlloj, edhe për këngëtaren e papersëritshme mund të thuhet ajo që është thënë për poetin e papërsëristhsëm, Lasgush Poardecin, se “ka përcëlluar drejt shqipes, zjarrin drithërues të ilirishtes”.

Sot, në këtë ditë dhembjeje dhe pikëllimi, por edhe në këtë ditë krenarie të ligjshme për këtë emër që rri si një emblemë ilire në tokën bujare të gjakut, ajo bashkohet me shpirtat e mëdhenj të kulturës shqiptare, me shpirtrat që kishin vetëm një mision dhe vetëm një vizion: çlirimin dhe përparimin e këtij kombi të shumëvuajtur ndër shekuj.

Në këtë ditë dhembjeje dhe pikëllimi të thellë, Nexhmije Pagarusha bashkohet me shpirtat e mëdhenj të simotrave të saj: Marije Kraja, Luçie Miloti, Vaçe Zela, e saj e sa të tjera.

Ajo kthehet tek simotrat e saj, tek Elikona ilire e tek Etleva dardane.

Ajo kthehet përjetësisht në botën e sferave të larta, prej nga e kishte dhe zërin e saj.

Një bilbil i këngës shqipe kthehet në folenë e përjetshme.

Një kanarinë ia falë zërin e saj vetë parajsës.

Një engjëll kthehet mes engjëjve:

Përjetësisht!

Dhembja shndërohet në krenari, ndonëse ajo sa qiellit i duhet njëlloj edhe tokës.

“Baresha” mbetet si një testament pavdekësie në tokë, përderisa Mbretëresha e Këngës Shqipe, përkatësisht shpirti i saj i bardhë e i madh, ngjitet drejt lartësive qiellore, në përmasa përjetësie.

Në mënyrë të veçantë, Nexhmije Pagarusha u përkul përpara një kombi të tërë. Prandaj edhe sot një komb i tërë përkulet para saj, përpara këngës së saj, përpara jetës dhe veprës së saj.

Prishtina, kryeqendra e saj e dashur ka dëgjuar këngët e saj, në shenjë nderimi dhe respekti. Në kafenetë dhe në rrugët e saj, ka jehuar sërish zëri i zemrës së saj.

Pagarusha, vendlindja e saj e paharruar dhe epiqendra që na e fali atë, ka ndezur qirinj, duke shprehur kështu sa dhembjen po aq edhe mirënjohjen e vet të thellë për bijën e saj të madhe.

Ta paçim hua për jetë të jetëve, Nexhmije!

Sepse trashëgim na le krojet e kristalta të zërit tënd të papërsëritshëm, sepse me hiret dhe me magjinë e zërit tënd, me artin e zërit tënd i dhe shpirt fjalës shqipe dhe këngës shqipe.

Sepse me harmoninë dhe me mrekullinë e atyre tingujve tu të ëmbël, me ato ritmet engjëllore i dhe krahë shpirtit tonë, duke e ngritur muzikën në shkallën më të përkryer të lutjes së përjetshme: mes Zotit dhe shpirtit njerëzor.

Prandaj, një komb i tërë, sot të thotë:

Lamtumirë Nexhmije!

Tek përshpërit me zemër të thyer, vargjet e kryepoetëve të tij, Nexhmije:

Ato të Jeronim De Radës:

Ka duvak qiellin me yje!

Ato të Bilbilit të Gjuhës Shqipe, Bilbil i Kosovës:

Lum, si ti shpirt i pamort, lum si ti zemër hyjnore!

Sepse me këngën tënde, u ngrite si një yll dhe mbete një përmendore.

Sepse, me këngën tënde të madhe frymëzove penën e madhe të Ramiz Kelmendit, pikërisht në shkrimin aq emblematik kushtuar Juve, të shkruante një testament për të gjitha breznitë orëmira:

“Populli që nderon njerëzit e vet të mëdhenj, njerëzit e vet të rrallë, shkrimtarët, artistët, shkencëtarët, para së gjithash e mbi të gjitha -nderon veten. Një popull që u ngre përmendore figurave dhe personaliteteve të veta më të nderuara, ai popull, para së gjithash e mbi të gjitha, i ngre përmendore kulturës së vet, qytetërimit të vet, historisë së vet. I ngre përmendore vetvetes”.

Një komb i tërë të nderon sot, e në mollëzat e faqeve rrjedhin pikat e lotit:

LAMTUMIRË NEXHMIJE!

LAMTUMIRË:

ËNGJËLL, BEKUAR PREJ VETË ZOTI!

Sot më datë 06.06.2012 në ambientet e Kampusit Universitar “Vitrina” ishtë e pranishme artistja e madhe, mbretëresha e këngës shqiptare Nexhmije Pagarusha .

Në panel shoqërohej nga Koordinatorja e Universitetit “Vitrina” në Kosovë poetja Shefqete Gosalci, Rektori i Universitetit Prof.Dr Mario Kedhi, Zv. Rektori, Dr. Teki Kurti dhe Dekania e Fakutetit të Shkencave të Edukimit Dr. Prof. Rita Loloci. Takimin e moderoi Zv. Rektor Teki Kurti cili informoi të pranishmit në auditor me një CV të shkurtër të të madhes Nexhmije Pagarusha. Znj. Nexhmije Pagarusha e nisi fjalën e saj duke thënë: ” Ka qënë një gëzim jashtëzakonisht i madh kur jam nisur për Shqipëri. Rruga më është dukur shumë e shkurtër me këngët e gjuhës shqipe në sfond”. Kujton me mall ditën, muajin, vitin, mikpritjen e shqiptarëve kur ka ardhur për herë të parë, “Kam menduar që është një ëndërr dhe ashtu sic më doni dhe më respektoi ju mua, ju dua dhe unë” – thotë ajo e mallëngjyer. Falenderon kolegët e në vecanti Z. Ardit Gjebrea i cili e riktheu dhe njëherë në skenë. Nuk e kam pasur të lehtë rrugën e artit, fillimi ka qënë shumë i vështirë, kam patur mjaft probleme por mbi të gjitha kush ka qënë më e lumtur sesa unë, kam përjetuar mjaft emocione si në Kosovë dhe në Shqipëri, pohon ndër të tjera diva e muzikës popullore. Kryevepra e interpretimit të Nexhmije Pagarushës mbetet kënga “Baresha”.

Teksti i kësaj kënge kulminante është shkruar nga poeti i mirënjohur Rifat Kukaj, ndërsa u kompozua nga bashkëshorti i saj, maestroja i kompozimit, Rexhep Mulliqi. “Baresha” është rikënduar, është rikompozuar pothuajse në të gjitha zhanret e muzikës nga shumë këngëtarë, por interpretimi i saj nga Nexhmija është i papërsëritshëm. Artin e vërtetë kam pasur këngën, 99% ka qa qënë talenti e 1% ka qënë fati, ndërsa në teatër kam pas disa role por nuk jam aktore pohon artistja. Në film ka luajtur por jo aktruar pasi kanë qënë filmat që ishit përshtatur karakterit të saj. Mjaft falenderime, kënaqësi e lumturi që sot ndodhej midis nesh e sidomos pyetje të shumta iu drejtuan të ftuarës.

Znj. Pagarusha duke iu përgjigjur pyetjes se a ka artist të mirfilltë sot, theksoi se kemi mjaft perla të muzikës të cilët këndojnë këngët me dashuri, këngët e vjetra popullore. Nuk ka këngëtarë që s’dinë të këndojnë por zhanerat janë të ndryshëm. Në atë kohë dëgjohej vetëm këngë shqip ndërsa sot dëgjohen këngë me gjuhë nga të ndryshme. Znj. Kozeta Zavalani, përfaqësuese e “Bankës së Ideve” shtroi pyetjen sesi ndiheni kur vini në Shqipëri, emocionet që keni marrë? Për ti dhënë përgjigje kësaj pyetje znj. Nexhmije tregoi një histori të shkurtër duke thënë se kur kam ardhë në vitet 71′ me një grup shoqëruesish për 2-3 ditë dhe në mënyrë private u detyrua të qëndrojë për 15 ditë. U realizuan koncerte, shumë artist shqiptar erdhën ta vizitonin.

Kam pas shumë emocione të tepruara por kur kam dale në skenë më ka dhënë zoti një fuqi të jashtëzakonshme. Një tjetër pyetje iu drejtua Znj. Shefqete sesa e ka ndihmuar kënga e Nexhmije Pagarusha për çlirimin e Kosovës duke qënë se ajo ishte pjesë e luftës? Ajo gjen rastin të falenderojë këtë zonjë të bukur nga pashmëria dhe me zërin brilant që na nderon me prezencën e saj. Zëri i saj ka mahnitur jo vetëm kombin shqiptar por shumë vende të botës, madje ende pa dëgjuar emrin Kosovë ato e njohin emrin e Nexhmijes. Ka mbi 50 vite që emri dhe zëri i saj ka qëndruar në skenë, është një ikonë që ne mburremi. Ndër të tjerat shtoi se së bashku me Nexhmijen është dhe kompozitori që e ka ndejkur hap pas hapi, që ka kompozuar këngë për zërin e saj bashkëshorti i saj Z. Rexhep Mulliqi.

Të dy këto emra do ti jetojnë kohës ashtu si dhe këngët e tyre. Pyetjes se cilët janë vizitorët më të shumtë në shtëpinë tënde, i përgjigjet se më të shumtë janë familjarët e saj, njerëzit e thjeshtë, artistët, pasi të tjerët (e ka fjalën për politikanët) nuk kanë kohë. Gjithashtu, kam marrë dhe një cmim tani në kohën e pleqërisë dhe ma kanë shkruar “Artist i Merituar”,- qesh me ironi duke theksuar se ajo është një copë letër që nuk të hyn në punë. “Nuk kam punuar për famë dhe për para”, madje se kam ditur se cfarë është fama, theksoi ajo, prandaj kjo është arsyeja që veçohem nga të tjerët. Nuk kanë munguar dhe përshëndetjet nga një grup studentësh nga Kosova që janë pjesë e Universitetit “Vitrina” duke i thënë se: Jemi krenare për cdo gjë që ti ke bërë deri më sot. Takimin e mbylli Zv. Rektori Teki Kurti duke thënë se: ” Nëqoftëse Naim Frashëri na dha dashuri për token, njeriun, malin etj me vargjet e tij, Nexhmije Pagarusha me këngët e saj na dha dashuri për jetën”.

Intelektuali dhe studiuesi i njohur Pashk Alia lindi në Berishë të Pukës në vitin 1957. I arsimuar në shumë disiplina si, mekanike, mesme gjmnaz dhe ushtarake. Më pas kreu studimet e larta në degën e filozofië dhe fakultet të dytë, plofilin histori-gjeografi. Ka kaluar eksperienca të shumta pune dhe detyra më shumë rendësi në shumë sektorë, të ndryshëm si: punëtor krahu në kooperativën bujqësore të Berishës dhe më pas në fermën e Pukës, mekanik në SMT, dy vite drejtor i saj, Shef i Seksionit Kuadrit në Komitetin Ekzekutiv të Rrethit Pukë, mësues për dy vite dhe për 17 vjet pronar i një firme ndërtimi në Pukë dhe Lezhë.

Për katër vite Titullar i ASHV Lezhë dhe për gati dy vite Drejtor i Arkivave Shtetërore Vendore në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave të Shtetyit në Tiranë. Si titullar i institucionit në Lezhë, në 4 vite ka merituar 7 vlerësime me masën “ Shumë Mirë” ose vlerësimi maksimal me “ 1 “. Në perditshmëri është  një përson që detyrat i vlerëson maksimalisht, por të drejtuarit dhe punën akivore e ka vlerësuar jo thjeshtë si detyrë, por si një mision dhe misionet janë diçka tej detyrës, janë disi të shenjta. Arkivat janë gjë e shenjtë, në to ka vlera të pallogaritshme në vlerë. Motoja e tij në jetë ka qënë dhe  është: Njeriu edhe si          qytetar, jo më si admnistartor            Pashk  Mhill Alia            e titular, dy gjëra duhet të vlersojë në maksimum, thesarin ose portofolin, dhe arkivin.

Ka qënë një titullar dhe administrator i mirë edhe në vitet para nëntëdhejtës. Ka qënë drejtori më i ri i SMT    Pukë qysh në mars 1983, në moshen 25 vjeç, më pas Shef i Seksionit të Kudrit për 5 vite dhe ka shkelqyer me rezultatet qe ka arritur, madje nga instatncat e kohës seksioni i kuadrit Pukë, për nga metoda e punës, organizimi dhe cilësia është orientuar tek puna e tij si veprimtari për të marrë shëmbull. Është angazhuar në shumë studime, si ato të kushteve të punës së specialistëve dhe kuadrove, për mënyrën e të studiuarit, për meodat e punës shkencore, për efektivitetin e punës së kuadrove dhe specialistëve, studime të botuara në organet qëndrore të shtypit. Është krijues dhe deri tani ka shkruar dhe botuar 6 libra  studimorë dhe monografikë dhe ka në proces shumë libra të tjerë.

Pashk Alia është sot një nga intelektualët mjaft të respektuar dhe të ndëruar jo vetem në rrethet shoqërore pukjane nga ka ardhur për të cilin përcillen opinione të mira, por edhe në udhëtimin e tij për 25 vjeçar në qytetin e Lezhës. Është shumë miqësor dhe të imponon respekt, është korrekt dhe u jep përparësi detyrave në shoqëri e miqësi, i gjendshëm në situate të vështira. Për vlera njerzore, shoqërore dhe si drejtues në shumë institucione, në viin 2016 Këshilli Bashkiak i Pukës i ka dhënë me unanimitet të plotë titullin: “QYTETAR NDERI”  i Pukës.

Po bëhen afërsisht dy vite që për punë dhe rezutate të mira në Lezhë, është përzgjedhur dhe me konkurim në DPA, është emëruar në deyrën e Drejtorit të Drejtorisë së Akivave Shtetërore Vendore në Drejtorinë e Përgjithshme të Arkivave.

Gjendja e rrjetit arkivor Lezhë në mars 2014 kur Pashku u emëru në ketë  detyrë.

U njohem me Pashkun prej vitesh kur erdhi në Lezhë, atehëre punonte si pronar i një Shoqërie Ndërtimi. Nayrisht e njohem si përson korekt, i angazhuar në punë shoqërore etj. Kur u emëru në detyrën e titullarit të ASHV-së, ne kishim besim në punë  e tij. Puna e tij nuk ishte e lehtë, apo siç e këshillonin disa, që aty ke rast të angazhohesh në tema e studime, sepse ky institucion ta krijon këtë mundësi. Pashku nuk mund ta pranonte këtë arsyetim, ndaj u shpreh se si të gjitha detyrat ku kishte punuar edhe këtë do ta merrte me shumë seriozitet dhe angazhim. Dhe nuk ishte se gjithçka ecte mirë ashtu siç Pashku e kërkonte.

 Sot kur e pyesim Pashkun, për ketë situatë ai  tregon se;

Nga rreth 400 F. Krijues të rrjetit arkivor Vendor të qarkut, në ASHV Lezhë ishin të regjistruar vetem 183 ose 45 % e numrit që duhet të ishin të regjistruar.

– Nga të 183 Fond – Krijuesit që ishin të regjistruar në ASHV, më i arriri, pra që mbahej më i miri ishte vetem një, por edhe ky kishte pa shkuar në nivelin e përcatimit ligjor 4 vite, ndërsa të gjithë të tjerët ishin poshtë vitit 1997, pra mbi 7 vite vonesë, pa llogaritur se pjesa dermuese ishin në vitet 1992 – 1994

– Nga një përllogaritje e bërë në qershor 2014, në tërë rrjetin arkivor Vendor Lezhë, qëndronin rreth 5.000 vite dokumente, (term ky jo arkivore), të cilat ligjërisht duhej të ishin dorëzuar në ASHV Lezhë.

– Kishte arkivistë më 4 – 6 -10 vite në detyrë, të cilët nuk kishin bërë një ditë punë në përpunim dokumentesh.

– Në shumë institucione dokumentet mbaheshin nepër thasë.

– Kemi gjetur zyra arkivi ku nuk kishte hyrë njeri prej vitesh, aq sa për  të hyrë brenda tyre duhej kundragaz.

– Janë ndeshur në koncepte të tilla: si, “Kujt i duhen arkivat, se dokumentet i kemi sekret, disa titularë të tjerë shpreheshin se nuk e njihnin ligjin për arkivin”, etj .

– Më tej, rreth 80% e atyre që merreshin me arkivat, nuk kishin njohuri për detyrat për të cilat paguheshin, etj.

Ndodhur në kushte të tilla Pashku tregon, se duheshin marrë punët në front, ndaj  përcaktoi disa objektiva të tilla si :

– Brënda 4 – viteve, të mos kishin asnjë Fond – Krijues të paregjistruar në ASHV.

– Vendosën kontakte me drejtues, me arkivistë, me administratat, për të njohur gjendjen, kapacitetet, nivelin dhe punën e bërë prej tyre. Përmes kësaj pune kishte synuar, për të krijuar koncepte dhe  përgjegjshmëri për arkivin, për ta  vlerësuar gjendjen e arkivave si fytyrën e e vertetë të administratave tona.

Për të arritur këtë synim, Pashku punoi në front me shumë detyra njëherësh.

– Puna e parë qe u bë sapo mori detyrën ishte njohja e gjendjes. Njohje qe erdhi duke cekur problemet në vend, kontroll, ndihme, detyra.

– Kështu në tre vite, kontrolloi dhe ndihmoi direkt, mbi 200 Fond -Krijues, institucione të qarkut Lezhë. Nuk ka institucion qe nuk ka shkuar qysh në Fanë, Reps, Selitë, etj., aq sa kur ka vajtur për herë të parë në një Komunë të thellë, i patën pritur me shume respekt, dhe kur u paten thënë se nuk është nevoja se bëjmë vetëm detyrën, ata qenë shprehur, se këtu nuk ka ardhur kurrë një specialist arkivi, jo më të vijë drejtori rajonal i arkivave. Ka kaluar në kontroll dy herë shkollën e mesme Fanë dhe tre herë Repsin, po aq Komunën Fanë, Reps, Rubik, Kthellë, Dajç, Blinisht, Balldre, Kallmet, Mamurras, Milot, Kurbin, dhe kudo. Sipas dokumentave qe disponon arkivi Lezhë shohim se:

– Janë lëshuar mbi 18 qarkore pune dhe përgjithësuese.

– Janë dërguar disa kujtesa, orientime pune, dhjetra tërheqje vëmendje, paralajmërime dhe janë bërë disa denoncime, etj.

– Janë bërë mbi 2.500 komunikime shkresore me Fond-krijues, dikastere e drejtori qëndrore, në funksion të sensibilizimit dhe bashkërendimit të punëve për të sjellë ato rezultate që synonte.

– Janë organizuar në 4 vite me dhjetra seminare të përqëndruara, në baze rrethi, zonale, dhe një punë mjaft efektive ka qënë trajnimi me nga 4-5 arkivistë çdo ditë të premte nga ora 12-14, dhe ka patur raste qe disa arkivistë i ka mbajtur me nga një javë në salla të posaçme duke përpunuar dokumentet, derisa kan bërë 2-3 vite përpunim të dokumenteve të vetë fond-krijuesit, pra kanë mësuar të punojnë të pavarur, atëherë kanë punuar në zyrat e tyre.

– Ka bërë sensibilizim të opinionit, tërhqeje vemendje nga prononcimet në media, thuajse në menyre periodike, televizione lokale dhe kombëtare, madje ka organiuar në bashkepunim me TV Lezha, trajtesa me nga një orë me ekip, në kuvendin e ideve, ku kë paraqitur situatën, punën e mirë të fond-krijuesve dhe më tej, ka tërhequr vemendjen për ndryshim.

-Ka patur mbi 100 komunikime dokumentare me dikasteret, direkt me Ministrat, duke venë në vemendjen e tyre problemet qe ata kanë në arkivat e tyre rajonal të vartësisë.

-Janë dërguar pranë organeve të hetimit rreth 40 institucione etj., por ka paditur në gjykate edhe një prokurori e cila vendosi të mos hapë hetim në një institucion fond-krijues, pasi nuk gjendeshin documentët e viteve 1992 – 2006.

Pra drejtori i arkivit nuk  është ndalur edhe pse fillimisht nuk e verenin atë çfare dikasteri u kërkonte. Nëse bëjmë një llogari të thjeshtë, vetëm për sistemin e arsimit, në tre vite janë nisur mbi 50 kërkesa, kujtesa pune, tërheqje vemendjeje, studime, përgjithësime, çfarë i bie që mesatarisht ne cdo 10 dite punë të jetë nisur një doëument qe sensibilizon në një menyre a një tjetër, opinionin.

– Ka bërë disa përgjthësime për punë të mirë të shumë fond-krjuesve dhe i ka shpërndarë në të gjithë fond-krijuesit e qarkut.

Madje për titularë dhe arkivistë të ndryshëm ka bërë edhe letër vlerësuese dhe ua ka dërguar eprorëve dhe zyrave të përsonelit të tyre, për t’i patur në konsideratë në vlerësimet e punës së fundvtitit.

E gjitha kjo për të treguar se janë përdorur tërë metodat e mundshme, mjaft që të arrijmë qëllimin final, atë të sjelljes së rezultatit pozitiv. \

Nga një punë e tillë arritjet erdhen  shpejt

– Së pari, është arritur në një konceptim serioz për punën arkivore. Shumë nga ata që dikur bezdiseshin kur u kujtonim arkivin, tani shprehen se: “…Keni bërë mirë që na keni kërkuar, pasi bashkë me pluhurin mbi arkiva  keni shkundur nga pluhuri edhe harresën tonë ”. Pra është kthyer shikimi dhe vlerësimi i  titullarëve drejt arkivit.

– Së dyti, është përsosur shërbimi ndaj shtetasve. Kerkesave të tyre u jemi përgjigjur  mundësisht brënda ditës, por pa kaluar  afati 5 – 10 ditë nga 30 ditë që është afati ligjor.

– Së treti, erdhi vlerësimi. Puna e tij është vlerësuar edhe nga opinion i gjërë shoqërorë, këtu dua të përcjell një rast shumë domethënës. Një ditë ishte parqitur në vendruajtjen Lezhë një burrë i pashëm, i gjatë dhe kishte qëndruar afërsisht gjysëm ore duke parë ambientin, mënyrën se si priten njerëzit dhe në fund, i kishte thënë punonjësit që shërbente, që të therriste drejtorin. Shkon specialsiti dhe e thërret, drejtori del për ta takuar. Kishte qënë Frrok Gjetani nga Kurbini, një nga ish drejtorët e një ndërmarrjeje të para 1990, deputet i asaj periudhe, pra një përson me integritet. Pasi ishin pyetur, siç është zakoni, Frroku i thotë: Kam dëgjuar se në këtë arkiv, shërbehet mirë, se ka kërkesë llogarie, këtë ma thonë shumë arkivistë të Kurbinit. Erdha edhe vetë dhe e pashë me sytë e mi se ajo qe më thanë ishte e vërtëtë, ndaj dua të të jap një kafe. Pashku kishte dalë me përsonin dhe ekipin e tij të punës dhe kishin pirë kafe. Natyrisht kjo sjellje ishte shumë motivuese për ekipin e arkivit.

Arritje të matshme të periudhës:

– Në 4 vite, ka arritur të regjistrojë në ASHV 181 Fonde të reja, duke e rritur numrin e tyre nga 182 në mars 2014, në 365 në vitin 2018.

– Ka arritur të arkivojë rreth 1050 kuti dokument me Rëndësi Historike Kombëtare, mbi 350 amza, në sasi  15.700 cml dokument ose 157 ml, si dhe dhjetra libra alfabetikë dhe historikë etj.

– Volumi i arkivimit të dokumenteve me RHK në 4 vite është i barabartë me 37 % të tërë sasisë së dokumenteve që janë arkivuar në ASHV Lezhë, në 71 vite të marra së bashku (1945-2017)

– Ka trajnuar thuajse të gjithë arkivistët, duke organizuar  mbi 30  seminare të përqëndruar, qindra ditë dhe orë trajnime me grupe 4-6-8 veta, duke sjellë një arritje të rendësishme, atë që nëse në mars 2014, nga rreth 360 veta që merreshin me arkivat, ishin fare pak ata që dinin të punonin në mënyrë të pavarur, sot mund të themi se 80% e tyre përpunojnë, administrojnë dhe dorëzojnë dokumente arkivore.

      Fond – Krijues të cilët u bënë më rezultate pozitive.

– Komunat e Fanit Mirditë dhe ajo e  Shënkollit në Lezhë,  ishin Fond-Krijuesit e parë që erdhën në nivelin e ligjit. Më pas, Degët e Thesarit Lezhë, Mirditë, Qendra e Zhvillimit ditor Lezhë, Drejtoria Rajonale Tatimore, Komunat Orosh, Kthellë, Milot, Ungrej, Drejtoria Rajonale e  Punësimi Lezhë dhe Zyrat Mirditë e Kurbin, Zyrat e Statistikës Lezhë, Mirditë dhe Kurbin, etj.

– Është e vlerësueshme puna për dorëzimin e amzave nga Shkollat e M. B. Reps, Fan, Gorre, Shënkoll,  shkollat 9-vjeçare Fushë–Milot, Shëngjin.  Kohët e fundit Shkolla 9-vjeçare Spitën,  ajo “ Pashko Vasa “ Rrëshen, e mesme dhe 9-vjeçare Perlat, Kaçinar, etj.

– Punë voluminoze ka kryer institucioni i Prefektit dhe Qarku Lezhë, si dhe Bashkia Mamurras, të cilat janë në pararojë, ndonëse në vitin 2014, kishin mjaft vite pa dorëzuar.

– Një arritje tjetër e rëndësishme është puna e ASHV, me dokumentet e Ish-Komunave dhe Bashkive. Qysh në ditët e para, për t`i paraprirë problemeve që mund të krijoheshin nga zbatimi i reformës territoriale, u vendosën ura komunikimi, gjetën mirëkuptim me arkivistë dhe titularë, bashkëpunim i cili bëri të mundur  që sot, nga 23 ish-njësi vendore, në 21 prej tyre kemi kapur afatet ligjore në dorëzimin e documentëve. Vetëm nga ish-Komunat dhe bashkitë në këtë periudhë, janë tërhequr në arkiv, 13.000 njesi – ruajtje ose 500 kuti, e barabartë  me 7.142 cml ose 71.42 ml.

Vlerësimet nga kontrollet e ushtruara tek arkivi.

Për arkivin ka patur shpesh kontrolle dhe vlerësime nga instancat eprore. Drejtoria dhe institucioni është kontrolluar dy-tre herë me ekip dhe plan kontrolli nga DPA dhe thuajse nuk janë gjetur asnjëherë probleme., përkundrazi janë shënuar rezultate të mira dhe premtuese.

Është kontrolluar nga Drejtoria e Kontrollit të brëndshem dhe antikorrupsion e Kryeministrisë, me plan kontrolli dhe urdhër të Kryeminsitrit dhe në aktin e kontrollit nuk është bërë asnjë vërejtje, madje porosi e këshilla nuk janë lënë. Puna e Arkivit Shtetëror Vendor Lezhë është prezantuar për mirë në konkluzionet përfundimtare. Këto kontrolle, përveçëse atyre periodike pa plan, nga titullarët dhe eprorët tanë, gjithmonë na ka motivuar për punë rezultative.

Puna në ekip. Lezha ka qënë një shëmbull për efektivitet jo vetëm të punës individuale, por edhe në ekip.

– Gjithësa cituam më lart për arritjet, është një volum pune i përballuar me një përsonel prej 4 veta në organiken e ASHV-^së, por ama një ekip i mirëkualifikuar dhe i përgjegjshëm.Në Lezhë, me ardhjen e tij si titullar në mars 2014, nuk ndryshuan as njerzit, as mjetet, por ajo që u bë ndryshe, ishte koncepti për punën dhe sidomos për arkvin. Ndryshoi fryma e përgjegjësisë, sepse punën e bënë të gjithë bashkë. Pashku u është mirënjohës, sidmos për një gjë kolegëve të mi të Lezhës, për faktin se ata edhe nëse inatoseshin ndonjëhere më të, kjo për shkak të ngarkesës që ai u caktonte tej normës, por e patën kuptuar, nuk u keqësuan me të, sepse ata shikuan se edhe ai njëlloj punonte me ta dhe kjo ishte ajo që nuk i ndau kurrë. Të vetmen “nofkë”, nëse mund të quhet e tillë, është se e kanë thenë se këtij, dmth, “Pashk Alisë, me ja bërë kalanë nuk knaqet”, të kërkon ti bësh edhe rrethimin, oborrin, lulishten etj. Duhet ta dinë sidomos arkivistët e qarkut të Lezhës, më tej titullarët dhe opinioni, se janë pikërisht këta përsona, ata  që ndikuan në dijet e tyre për arkivin, se këta katër veta të stafit të ASHV-së Lezhë, Pashk Alia, Nikoll Doçi, Gjelina Kolbuçaj dhe Lekë Prela, infiltruan tek  arkivistët, titullarët dhe adminstratat e qarkut Lezhë, dijet dhe akumulimet e eksperiencës së punës së tyre në arkiva për 10-30 vite pa nderprerje. Dhe nuk është pak kjo gjë. Të kesh në mendje dhe në veprimet  tua, dijet dhe përvojën që jep një specialist, dije për të cilat vijnë tek ti pa paguar asgjë, është një kreditim që vjen në mënyrë të pakthyeshme dhe që të shërben gjatë gjithë jetës. Ndaj punës së ekipit me të cilin unë punova,  shprehet Pashku, secili duhet të jetë mirënjohës

Është viti 1960 kur është shkrepur kjo foto.

Këta dy djelmosha të rinj, posa e kanë nisur jetën dhe karierën e tyre.

NJëri iu përkushtua historisë, tjetri regjizurës dhe kinematografisë.

Të dy personalitete të kulturës në Kosovë.

Njëri Seit Lipa, historian, gjyshi i Dua Lipës.

Tjetri, Besim Sahatçiu, regjizor, gjyshi i Rita Orës.

Gjyshër të shquar të dy ikonave të skenës botërore!

Seit Lipa, gjyshi i Dua Lipas dikur Drejtori i Institutit të Historisë

Besim Sahatçiu, gjyshi i Rita Orës, pionieri i regjisurës së mirëfilltë shqiptare në Kosovë