Në fakt, po aq sa ka filozofi në art, sipas Hegelit, po aq ka art në filozofi.  E sidomos atëherë kur përmes artit të shkruar ose pamor, shprehet ose manifestohet një diçka e madhe, esenciale ose substaniciale, ku secili prej nesh e gjen dhe ndjen veten ose vetvetën e tij objektive dhe subjektive aty.

Në këtë kontekst, duhet cekur ose lakuar emrin e komentatatore dhe kollmunistes intelektuale, intelegjente, viskoze, eskluzive dhe ekzotike, znj. Kimete Berisha, kollumnat e te cilës t´rukujtojnë patjetër esetë, idetë dhe teoritë e njohura elitare, shkencore( filozofike) dhe sociopsikologjike të  H. Gadamerit si “Dialogu dhe Poezia” etj…E sidomos komentët, interpretimet dhe intonimet e shkëlqyera dhe par-exelente të znj. Bersha, e cila parsegjithash sikur deshiron të sjellë rregull, qetësi dhe qartësi në shpirtin, mendimet, veprimet dhe reagimet tona objektive dhe subjektive…

 Kjo për faktin se njerëzit udhëhiqen ose stimulohen shpesh ose vazhdimisht nga instinktet, emocionet apo pasionet e çastit ose momentit.  Duke u hedhur shpesh ose vazhdimisht në mendime, reagime dhe vendime iracionale dhe negative mbi bazën e asgjësë për asgjë.

Dhe, kjo sipas Siegmund Freudit, të ngjason në ngarendjen e tufës së harlisur të mushkave ose gomarëve pas një grupi kuajsh me të egër me sy të lidhur (mbyllur).

Gjakova dhe gjakovarët janë “yrrnekë” ose “model kulture” për shumicën e shqiptararëve të Kosovës.

E sidomos duke mos menduar së  pa ndihmen e dikujt, nuk jemi të plotë ose të kompletuar. Mbase, pa ndihmën, përvojën dhe këshillat e të tjerëve  për t’i ndryshuar ose determinuar gjërat në një version tjetër me të mirë, duke i përballuar dhe duruar edhe “stuhitë” e pashmangshme që i sjellin këto ndryshime.

Në anë tjetër ndërkaq, nuk duhet t’iu rezistojmë përpjekjeve të dikujt tjetër për të na përmirësuar ose korigjuar.

Të gjithë neve na pëlqejnë gjërat e bukura, të famshme, të dashura, të çmuara dhe me vlera të larta,.

Nuk janë fare pa rëndësi primare ato gjëra se çfarë lloji shtëpie apo pallati keni, çfarë fame, kariere, pozite, funksioni ose profesioni keni, çfarë talenti, arti ose skulpturash keni përreth vetës, çfarë edukate, kulture ose arsimimi keni, çfarë femre ose gruaje keni pranë vetës etj.

Pse i pëlqejmë gjërat e bukura dhe të famshme?, shtrohet pyetja.

 Sepse, bukuria, fama, kariera, pasuria, edukata dhe kultura, mund të na i zbusin dhe edukojnë mendjet, zemrat dhe shpirtërat tonë, thoshte dikur Platoni.

Athina ishte e lirë për të gjithë, edhe për opinionbërësit dhe opinionshitësit më të këqinjë…

Nocione të çmendura, në dukje të ëmbla, por të rrezikshme, reaksionare dhe anakronike se ide dhe teori që thithën entuziazmmin e masës dhe çuan dikur Athinën drejt një qeverisjeje katastrofike, si dhe në luftëra të gabuara, si për shembull në sulmin fatal ose katastrofal ndaj Spartës etj.

Ekspozimi i vazhdueshëm ndaj stuhisë së zërave të hutuar dhe vetmuar, është një gjë shumë e keqe, e rrezikshme dhe ndjellakeqe, mendonte Platoni.

 Kështu që ai kërkonte kufizimin e aktiviteteve të oratorëve publikë dhe predikruesve të rrezikshëm dogmatik, demagog dhe hipokrit.

Ai gjithashtu besonte me pasion në arsimim, por donte të rifokusonte kurrikulën.

Gjëja kryesore që ne duhet t’i mësojmë dhe ushtrojmë, nuk janë  vetëm matematika, retorika ose oratoria patetike, apo drejtshkrimi ose bukurshkrimi, por si të jemi të mirë, normal dhe racional. Ne kemi nevojë për të mësuar për kurajon, guximin, vetëkontrollin, arsyen, ndërgjegjën, edukatën, kulturën, pavarësinë, qetësinë dhe lumturinë.

Njeriun që vazhdon të frymojë, dhe frymëzojë.

Para se t’i ndryshoni të tjerët, duhet ndryshuar ose përmirësuar egon, antiegon, superegon, libidon ose vetvetën tuaj objektive dhe subjektive, thoshte filozofi i madh grek.

Ndërkaq, Aristoteli i cili ka shkruar kushtetutat e 158 vendeve, midis të cilave edhe ato të Epidamnit (Epidariumit), Apolonisë dhe molosëve, por që kanë humbur, përveç asaj të Athinës që ka mbijetuar deri sot, si autor i veprës “Mbi historinë e kafshëve” dhe “Mbi mrekullitë e dëgjuara”, mbi “njeriun si kafshë politike”(zoon politicon), “Etikën e Nikomahut” etj., pos tjerash na mëson  idenë e materies jashtë ndërgjegjes dhe logjikës së njeriut dhe e merrte atë se si mund të ndërtohen dhe ndryshohen  gjërat.

 Dhe, kjo sipas Aristotelit bëhet e mundur vetëm me anë të logjikës dhe intelektit të njohur njerëzor i cili është burimi dhe fillimi i çdo gjëje që lëvizë, duke u transformuar në formë evolutive dhe empirike…Qëllimi i gjithçkaje ose çdo gjëje që ekziston.

 U mor vesh se aftësia dhe madhështia jonë si krijesa njerëzore ose qenie intelegjente, nuk mbështetët në ribërjen e tokës ose planetës sonë sipas mitit të njohur të epokës nukleare ose atomike, por në ringjalljen ose ribërjen e jetës, shpirtit, intelektit dhe vetvetës sonë sipas mësimëve ose predikimëve të njohura të Platonit, Aristotelit etj.

Aristoteli, pos tjerash njihet edhe si arkitekti ose instruktori i parë i bashkëpunimit, konvergjencës ose komunikimit të njohur në mes kulturës greke ose europerëndimore me kulturat dhe civilizimët lindore ose orijentale të Babilonisë, Egjiptit, Asirisë, Mesopotamisë, Medisë (Persisë) etj.

 Sipas tij, shpirti në brendinë ose substancën e tij përmban ide dhe idetë janë të konceptuara dhe përceptuara përmes intelegjencës së njeriut në kuptimin e njohur se shpirti e ushqen trurin dhe truri e ushqen shpirtin e njeriut.

Intelektit ose intelegjencës  se njeriut, etimologjinën ose origjinën e vet e ka nga latinishtja “volere” që donë të thotë aftësi ose afinitet i rrallë ( i veçantë) intelektual,  profesional dhe intelegjent për t’i njohur, studiuar, analizuar, kuptuar dhe pranuar gjërat, faktët dhe realitetet e reja.

 U mor vesh se në këtë kontekst i kemi edhe suficitët dhe deficitët e njohura intelektuale dhe profesionale si ato kognitive, gjuhësore ose linguistike, retorike, oratorike, drejtshkrimore ose kaligrafike, akustike, semantike, semiotike, motorike, simbolike, komparative, analogjike, studimore, analitike, sociale, sociopolitike, sociopsikologjike, sociofilozofike etj.,ashtu siç i kemi edhe pëngesat ose vështirësitë e ndryshme si retardimi profesional ose politik, retardimi dhe munikacioni (munifikimi) mental ose psikologjik, semiotika ose semiologjia e mosbesimit ose skepticizmit individual dhe kolektiv në politikë të lartë ose diplomacia, fobia, paranoja, urrejtja, xhelozia, depresioni, tensioni, sugjestioni,  inkubacioni, demotivacioni, amnezioni, fataliteti, nebuloziteti, stupiditeti, debiliteti, poroziteti, fraxhiliteti, inkompaktibiliteti, invaliditeti fizik, mental (psikologjik), social, intelektual, profesional dhe të tjera.

Ndaj,sipas Friedrich Nietzches: “Nuk është dyshimi, por është siguria e plotë në mediokritetin, paditurinë, naivitetin ose budallallëkun tënd ajo që të çmend, dhe të bën qesharak ose tragjikomik para të tjerëve.

 Kjo mbase, është njëra prej çështjeve më thelbësore ose esenciale që mund të shtrohet ndonjëherë në kulturën, informimin, politikën dhe diplomacinë e Kosovës.

Nuk është aspak e lehtë të jetosh dikund në mes krimit, denimit, manipulimit, shantazhit, komplotit, kërrcnimit dhe fasadës.

Nëse unë apo, dikush tjetër i “çmendur” a i “krisur” e bëjmë një shkrim ose koment të vogël, duke të thënë se Admirali i shquar anglez, Welingrtoon, nuk ka qenë kurrë mininistër i jaashtëm francez, ti bile mos u çmend (trano) krejt he “burri i dheut”!

Është teza e kulturës si ideologji e përbashkët shtetrore, nacionale ose politike, në vështrimin e parë, si teori borgjeze, skllavopronare, feudaliiste, imperiale ose kolonialiste, e dhunës ose shfrytëzimit (eksplatimit) optimal ose maksimal të individit dhe kolektivitetit.

Por kjo ide ose ideologji, si çdo fjalim i ashpër kundër gënjeshtrës së palës tjetër antropologjike ose antropolitike, ka një tendencë të dyshimtë për t´u kontrabanduar dhe  transformuar nga ana e saj si kauzalitet ose ideologji e lartë shtetrore, nacionale, kulturore, politike etj.

Kjo për faktin se gjykimi i shëndoshë dhe racional siç u tha me herët, janë “bërë shoshë” ose dhe pluhur e hi në Kosovën e paslutës dhe tranzicionit të atjeshëm. E sidomos atëherë kur merren vendime, gjykime ose aksione të rënda ose drakonike mbi bazën e asgjësë për asgjë!

Ky zatën është kërrcnimi ose rreziku kryesor për Kosovën dhe shqiptarët.

Duke menduar në narrativin (narracionin) dhe fuqinë e munguar nxitëse, kreative dhe stimuluese të elitës së njohur shkencore, intelektuale, kulturore ose politike të Kosovës, e cila do duhej të karakterizohej me një shpirt të pasur hulumtues si dhe me metoda të njohura shqyrtimi, eks­perimentimi, vëzhgimi, studimi dhe analize.

Me fjalë tjera, kjo do thotë se etja dhe uria e kosovarëve për reforma, ndryshime ose transormime të thella esenciale ose substanciale, si duket asnjëherë nuk kanë qenë më të mëdha, aditive dhe imperativiste-përrballë atyre shkatërruesve ose varrëmihësve të ndryshëm, rixhid, xhind, hipokrit, reaksionar, anakronik, violent, infantil dhe patologjikë të njeriut, kombit, shtetit, pushtetit, informacionit etj.

Kosovës nuk i kanë munguar asnjëherë figurat ose personalitetët e larta shtetrore, nacionale, parlamentare, politike ose ushtaraje (luftarake) me qëndrime të forta epike, mitike ose kalorsiake: Sigurisht se jo.

Por, Kosovës i kanë munguar gjithëmonë intelektualët e lartë kulturor, informativ, politik dhe diplomatik që i shquajnë, artikulojnë, celebrojnë dhe ndërkombtarizojnë vlerat e jo antivlerat.

Kjo ka ndodhë (ndodhur), sepase akteret ose protagonistët e njohur të elitës së lartë shkencore, kulturore, intelektuale ose politike të Kosovës, ka kohë që e kanë braktisur skenën politike ose politikëbërëse të Kosovës dhe nuk janë më aty si dikur, ose kanë emigruar në qeveri, parlament ose partitë politike.

Ndër­kaq, edhe më i çuditshëm është fakti se një pjesë e popullit ose opinionit kosovar, akoma iu besojnë rrenave (gënjeshtrave), shpifjeve, spekulimëve dhe maipulimëve të përditshme “senzacionale” ose “bombastike”.

Ndonëse, ky ndikim ose funksion penetron dhe interferon në mënyrë ekzakte, apo  edhe të shtrembëruar edhe në mendimin dhe opinionin e njerëzve ose qytetarëve, dhe i cili anasjelltas ka inkursione ose reperkursione të shumëta eksterne ose eksplikative, duke iu përshtatur në një masë të dukshme ideologjisë sundimtare ose dominuese.

Duket se e tërë etika, politika, politologjia, psikologjia, sociologjia, filozofia ose antropologjia kulturore dhe politike, mund të kenë kuptim vetëm nga përgjigjja që mund të ipet mbi këtë fenomen diskursiv.

 “Miqtë e mi, qeni nuk e ha qenin; luanët e egër nuk i shpallin kurrë luftë njëri-tjetrit’, as gjarpëri nuk e sulmon gjarprin; ka paqë mes bishave ose kafshëve të egra. Vetëm “kafshët e larta” njerëzore, politike ose ushtarake, nuk gjejnë dot paqë dhe qetësi me njëri tjetrin.” (Erasimo Roterdamski)

Kafshët janë në zotërim të pavetëdijshëm të vetvetës, shpirti i tyre në zotërim të trupit e jo të mendjes (logjikës), koshiencës ose intelektit. Prandaj, nuk kanë të drejtë të zotërojnë ose komandojnë me jetën ose trupin e tyre, sepse nuk i duan dhe s’i njohin ato.”( George Wilhelm Friedrich Hegel)

I ndruar njeri, prano ndryshimin, evolucionin dhe përmirësimin!

ASH