Akuzat për shitblerje votash në prag të zgjedhjeve të 14 majit në Shqipëri, por edhe evidentimi i disa rasteve nga policia, janë shqetësuese për institucionet përgjegjëse dhe diplomatët e huaj.

Më 14 maj zhvillohen zgjedhjet për kryetarë të 61 bashkive dhe për anëtarët e këshillit bashkiak.

Nisin hetimet për dy raste të dyshuara për shitblerje vote për zgjedhjet e 14 majit

Raportimi i parë që ngriti dyshime për shitblerje të votës në këtë fushatë zgjedhore ishte ai i datës 17 prill, kur policia e Hasit ndaloi një furgon të ngarkuar me 21 pako ushqimore që mbanin mbishkrimin “Rezervat e Shtetit”. Furgoni drejtohej nga djali i kandidatit të Partisë Socialiste për bashkinë e Hasit, Halit Mulaj, dhe denoncimi u bë nga rivali i tij, përfaqësuesi i koalicionit Bashkë Fitojmë, Myftar Dauti.

Kandidati socialist pretendoi se djali i tij thjesht “u gjend në kohën dhe vendin e gabuar” dhe deklaroi se i biri ishte kontaktuar nga bashkia e Hasit për të transportuar pakot me ushqime për familjet në nevojë, si një ndihmë me rastin e muajit të Ramazanit (Nata e Kadrit). Për këtë rast nisën menjëherë hetimet, ndërsa nuk ka ende një deklaratë nga prokuroria se në çfarë faze janë ato.

Ndërkaq, më 10 maj policia e Tiranës arrestoi një person, i cili u filmua teksa bënte pazar për shitje votash dhe videoja e tij u shpërnda në rrjetet sociale. Ai garantonte katër vota të familjes së tij, por nga biseda nuk specifikohet se për cilën parti.

Këto janë rastet e shënuara deri tani në Shqipëri, për të cilat kanë nisur hetimet, ndërsa partitë politike thuajse gjatë gjithë fushatës kanë akuzuar njëra-tjetrën për shitblerje vote apo kërcënim të votuesve dhe presion për të diktuar votën.

Shitblerja e votës, histori e vjetër në Shqipëri

Shitblerja e votës nuk është një histori e re në Shqipëri. Për herë të parë ndeshet në raportin e OSBE/ODIHR për zgjedhjet e vitit 2005, ku theksohet se “vëzhguesit morën pretendime të besueshme se në disa komuna ishin bërë përpjekje të paligjshme për të ndikuar mbi zgjedhjet elektorale të zgjedhësve romë dhe egjiptianë, nëpërmjet kërcënimit dhe ‘blerjes së votës’”.

Edhe në proceset zgjedhore më 2007, 2009 e 2011 theksohet se u vërtetuan pretendimet për “blerje vote” të qytetarëve romë dhe egjiptianë në Pogradec, Lezhë, Durrës, Korçë, etj. Gjithashtu thuhet se pati edhe raste të “presionit të ushtruar prej autoriteteve shtetërore ndaj disa zgjedhësve romë”.

Miell, ushqime, para e një vend pune kundrejt votës

Ndërkaq, në raportin për zgjedhjet e vitit 2013 thuhet se pretendimet për blerjen e votës fokusoheshin mbi grupet e cenueshme dhe se fenomeni po pësonte shtrirje të madhe, duke përfshirë 7 nga 12 qarqet e vendit. Por, nga ana tjetër, vihet theksi edhe te një formë tjetër e “shitblerjes së votës” si kërcënimet për pushime nga puna (në Laç u raportua se një drejtor shkolle u pushua nga puna sepse u raportua se nuk zbatoi urdhrin e shefit të tij për të dërguar mësuesit në tubimin e Partisë Demokratike [PD]).

U evidentua, gjithashtu, “presion i zyrtarëve ushtruar ndaj vartësve të tyre” (PS-ja bëri një kallëzim penal duke pretenduar që një drejtor në Ministrinë e Ekonomisë, Tregtisë dhe Energjisë urdhëroi zyrtarisht me shkrim punonjësit e saj që të mblidhnin informacione rreth votuesve të vendosur për PD-në).

Në raportin e ODIHR-it për zgjedhjet e vitit 2015 flitet përherë për vota kundrejt pagesës.

Së fundmi, analistë dhe ekspertë të çështjeve zgjedhore kanë konsideruar si metoda për blerje të votave edhe vendimet e Qeverisë për rritje të pagave dhe pensioneve, apo lehtësi të krijuara për grupe të caktuara.

Shumë denoncime si krime zgjedhore, por pak ndëshkime

Rasti më i bujshëm në Shqipëri ka qenë dosja “184” për blerjen dhe tjetërsimin e votave në zgjedhjet e pjesshme lokale në 2016. Për këtë rast u dënuan me 2 vjet burgim me kusht dy ish-zyrtarë lokalë në Dibër.

Në gusht të vitit 2020, Kuvendi i Shqipërisë ka miratuar Reformën Zgjedhore, pas një marrëveshjeje që arritën partitë politike. Përmes ndryshimeve në Kodin Zgjedhor u synua t’u jepej fund problemeve të shumta si financimi i fushatave nga paratë e krimit apo shitblerja e votave. Megjithatë, partitë e vogla, por edhe ekspertët i cilësuan këto ndryshime si të pamjaftueshme dhe në favor të partive të mëdha.

As në këtë proces zgjedhor nuk do të mund të votojnë emigrantët, edhe pse ky është premtim i partive politike të Shqipërisë që prej vitit 2004.