Partia opozitare maqedonase, VMRO-DPMNE, nuk do të pranojë asnjë marrëveshje me Bullgarinë, nëse zgjidhje që mund të arrihet do të dëmtojë interesat kombëtar dhe shtetërore të Maqedonisë së Veriut, ka deklaruar të mërkurën, lideri i opozitës maqedonase, Hristijan Mickoski.

Ai ka kërkuar nga Lidhja Social Demokrate (LSDM) e kryeministrit, Dimitar Kovaçevski, që të miratojë në Kuvend një rezolute për mbrojtjen e figurës dhe të identitetit të heroit kombëtar të maqedonasve, Goce Dellçev.

Kryetari i VMRO-së tha se dyshon që në bisedimet me palën bullgare, pala maqedonase, do të heqë dorë nga prejardhja maqedonase e Dellçevit, por edhe nga identiteti dhe gjuha maqedonase.

“Kam ofruar unitet që të gjithë së bashku të qëndrojmë pas mbrojtjes së interesave kombëtare pasi popullit i ka ardhur mbi kokë nga politikanët e korruptuar dhe të kriminalizuar, në llogari të identitetit të popullit maqedonas, të cilët po pasurohen dhe po bëjnë karrierë në kurriz të popullit maqedonas”, ka deklaruar Mickoski.

Ai tha se pozicionet në bisedimet me Bullgarinë janë rrënuar edhe për shkak të siç tha, faktit se në proces fjalën kryesore e kanë politikanët shqiptarë të Bashkimit Demokratik për Integrim (BDI).

“Pozicionet negociuese po minohen, pasi identiteti maqedonas dhe i shtetit në përgjithësi është vendosur në ankand. Artan Grubi, Bujar Osmani dhe Ali Ahmeti ndryshimin e Kushtetutës e kanë vendosur në ankand dhe këtë po e vërteton administratori Kovaçevski, trashëgimtari i verbër i Zaevizmit. Me kërkesën tona që në Kuvend të miratohet një deklaratë për të madhin Goce Dellçev, jo vetëm që forcohen, por edhe më shumë i jepet rëndësi atyre që po negociojnë në tavolinë”, tha Mickoski.

Ai tha se edhe zyrtarëve bullgarë, kryeministrit, Kiril Petkov dhe presidentit, Rumen Radev ia ka bërë me dije se “VMRO-ja nuk do të pranojë asnjë marrëveshje të dëmshme mes dy vendeve”.

Kryeministri maqedonas, Dimitar Kovaçevski hodhi poshtë pretendimet e opozitës duke theksuar se bisedimet me Sofjen janë transparente dhe se nuk mund të flitet për “tradhti të interesave kombëtare dhe shtetërore”.

“Procesi po zhvillohet në nivel të ekspertëve, që po punojnë në Ministrinë e Punëve të Jashtme me kapacitet të plotë, së bashku me kolegët e tyre nga Bullgaria dhe kur do të ketë një zgjidhje, e pranueshme për të dyja palët, kjo do të bëhet e ditur për opinionin, por edhe për këtë do të njoftohet të gjitha institucionet të cilat duhet ta miratojnë në përputhje me dispozitat në fuqi. Gjithçka që kemi biseduar deri më tani ka qenë transparente dhe asgjë nuk kemi fshehur, kështu do të ndodhë edhe në të ardhmen”, ka deklaruar Kovaçevski.

Sipas tij, nuk qëndrojnë pretendimet e VMRO-së, se institucionet e Maqedonisë së Veriut po heqin dorë nga përkatësia etnike e Goce Dellçevit.

“Goce Dellçev është revolucionar i luftës nacionale maqedonase, që luftoi për shtet të pavarur në të cilin ne sot jetojmë, që është anëtare e NATO-s dhe në prag të nisjes së bisedimeve me BE-në, pas zgjidhjes së kontestit me Bullgarinë që duhet të zgjidhen ë frymën e vlerave evropiane dhe në frymën e respektit të ndërsjellë”, ka deklaruar kryeministrit maqedonas, Dimitar Kovaçevski.

Goce Dellçev, një personalitet që ka vepruar kundër sundimit osman deri në vitin 1903 konsiderohet si hero dy shteteve, Bullgarisë dhe Maqedonisë së Veriut.

Debati mes ekspertëve të dy vendeve, përskaj çështje për identitetin dhe gjuhën, përfshin edhe prejardhjen e shumë personaliteteve historike.

Sofja kërkon nga Shkupi që të pranojë rrënjët bullgare në gjuhën dhe identitetit maqedonas. Pikërisht për shkak të mosmarrëveshjeve për këto çështje, Bullgaria në nëntor të vitit 2020 përdori veton me çka u bllokua nisjen e bisedimeve të anëtarësimit mes Maqedonisë së Veriut dhe Bashkimit Evropian.

Maqedonia e Veriut dhe Bullgaria kanë zyrtarizuar krijimin e grupeve të punës, përmes të cilave synojnë vendosjen e bashkëpunimit në shumë sfera, përskaj atyre të historisë që të arrijnë një marrëveshje finale për kontestet që kanë bllokuar integrimin evropian të Maqedonisë së Veriut.

Kryeministri i Bullgarisë, Kiril Petkov, dhe ai i Maqedonisë së Veriut, Dimitar Kovaçevski, në mbledhjen e përbashkët të dy qeverive, që u mbajt në Sofje, u shprehën me tone optimiste se pesë grupet e punës do të japin rezultate për thellimin e bashkëpunimit mes dy vendeve.

Por, në prononcimet e tyre për mediat, ata folën shumë pak për thelbin e kontestit, që ka të bëjë me identitetin dhe gjuhën maqedonase si dhe të kaluarën historike mes dy vendeve.

Maqedonia e Veriut, në samitin e Bashkimit Evropian në nëntor të vitit 2020, nuk e mori datën për nisjen e bisedimeve me bllokun evropian, për shkak të vetos bullgare. Sofja kërkon nga Shkupi që të njohë rrënjët bullgare në gjuhën dhe historinë maqedonase.

Në takimet e të hënës dhe të martës në Sofje, kryeministri maqedonas, Dimitar Kovaçevski, tha se është folur edhe për të drejtat e bullgarëve në Maqedoninë e Veriut duke shprehur gatishmërinë për përfshirjen e tyre në Kushtetutë.

“Në Kushtetutën tonë, përveç popullit maqedonas, janë të përfshirë edhe shqiptarët dhe popuj të tjerë, dhe normalisht në rast se ka qytetarë të tjerë që ndihen ndryshe nga të tjerët, mund të përfshihen në Kushtetutë. Por, ky është një proces që kalon përmes ndryshimeve kushtetuese dhe besoj se kjo do të ndodhë në kuadër të ndryshimit të Kushtetutës apo përshtatjes së saj me kriteret evropiane. Ndërsa sa i përket çështjeve tjera që ekzistojnë mes dy vendeve, normalisht se do të bisedohet dhe kur të ketë rezultate, gjithsesi se ato do të bëhen të ditura për opinionin”, tha Kovaçevski.

Kreu i Qeverisë bullgare, Kiril Petkov, foli me tone optimiste se komisionet e historisë të dy vendeve, që sipas tij, janë shprehur të gatshëm për të intensifikuar punën që të ketë rezultate konkrete, sa më shpejt që të jetë e mundur. Por, edhe Petkov nuk dha detaje konkrete, mbi thelbin e kontestit midis Sofjes dhe Shkupit.

“Përmes memorandumeve dhe iniciativave që i nënshkruam të martën do të kemi avancim të raporteve mes dy vendeve. Fqinjësia e mirë do të vendoset në piedestal… në takimet tona jemi pajtuar për një nivel të ri të punës së komisionit të përbashkët të historisë. Ekspertët e dy vendeve thanë se janë të gatshëm që energjia e re të kalojë në tone konstruktive dhe të ketë rezultate në punë”, deklaroi Petkov.

Kryeministri bullgar Petkov, tha se nuk pret që tensionet në Ukrainë të reflektohen në bisedimeve që po zhvillojnë Shkupi dhe Sofja, pasi dy vendet, sipas tij, po përballen edhe me sfida tjera ndërkombëtare, siç është pandemia e koronavirusit dhe kriza energjetike.

Në mbledhjen e parë të dy qeverive pas zgjedhjes në postet e kryeministrave, Kovaçevski dhe Petkov njoftuan për formimin e grupit të punës që mbulon bashkëpunimin në ekonomi, energjetikë, financa, inovacion dhe zhvillim, investime dhe bujqësi.

Grupi i dytë i punës në fokus do të ketë transportin, infrastrukturën, vetëqeverisjen lokale dhe bashkëpunimin ndërkufitar. Sipas krerëve të qeverive të dy vendeve, grupit i tretë do të merret me integrimet evropiane, politikat e gjelbra dhe qeverisjen e mirë. Grupi i katërt do të përqendrohen në kulturën, arsimin dhe shkencën, turizmin dhe rininë e sportin. Grupi i pestë do të ketë çështjet më të ndjeshme, që në fakt edhe parqet thelbin e kontestit, aspektet historike mes dy vendet.

Nisma për grupet e punës dhe që së pari të diskutohet për bashkëpunimin ekonomik e pastaj për historinë, është e kryeministrit bullgar, Kiril Petkov. Ai ka thënë se nga këto grupe pret rezultatet konkrete në gjashtë muajt e parë të këtij viti, përfshirë edhe ato që kanë të bëjnë me dallimet kryesore mes dy vendeve, për gjuhën, identitetin, historinë dhe të drejtat e bullgarëve në Maqedoninë e Veriut.

Reformat në administratën shtetërore të Maqedonisë së Veriut duhet të bëhen duke ndjekur parimet e Marrëveshjes së Ohrit të cilat janë ndjekur në hartimin e ligjeve të vendit. Megjithatë ende ka paqartësi kur është fjala për zbatimin e plotë në praktikë. Së fundmi, disa punonjës të Ministrisë së Mbrojtjes njoftuan Zërin e Amerikës lidhur me ankesat e tyre për diskriminimi mbi baza etnike. Korrespondenti ynë Isak Ramadani bisedoi me njërin nga ta dhe me një zyrtar të lartë të Ministrisë, i cili i kundërshton këto akuza.

Muhaedin Bela, kolonel në ushtrinë e Maqedonisë së Veriut dhe punonjës i administratës në Ministrinë e Mbrojtjes, thotë në një intervistë për Zërin e Amerikës se shqiptarët nuk janë të përfaqësuar sa duhet në strukturat udhëheqëse ushtarake dhe ato të Ministrisë së Mbrojtjes në përputhje me ligjet që dalin nga Marrëveshja e Ohrit.

Ai thekson se shqiptarët në këtë ministri por dhe në ushtri përballen me pengesa për sa i përket përparimit në karrierë. Ndërkohë, ka ngritur padi në gjykatë ndaj tashmë ish-ministres së Mbrojtjes dhe dy zyrtarëve të tjerë për diskrimin.

“Në Ministrinë e Mbrojtjes nga 15 Këshilltarë Shtetërorë, vetëm 1 është shqiptar. Nga 18 udhëheqës të sektorëve, asnjë nuk është shqiptar. Nga 77 seksione, vetëm një është shqiptar. Nga 20 batalione, ose 13 batalione dhe 7 Qendra, vetëm 3 komandantë janë shqiptarë. Përqindja në njësitë speciale është shumë e vogël; më duket tani është bërë rreth 4 për qind. Unë jam autor i Planit për përfaqësim të drejtë dhe të përshtatshëm të hartuar në periudhën 2012-2015 që parashikonte deri në v.2015 të përfundojë gjithçka”.

Zoti Bela thotë po ashtu se në armatë, nga nëntë seksionet apo ndarjet specifike të Shtabit të Përgjithshëm si J-1 deri në J-9, siç njihen në terminologjinë ushtarake, vetëm një është shqiptar.

Por Zëvendësministri i Mbrojtjes, Bashkim Hasani, në një bisedë me Zërin e Amerikës, thotë se pretendimet e zotit Bela janë të nxitura politikisht.

“Numri i Këshilltarëve (shtetërorë) nuk është 15 por është 5 në Ministrinë e Mbrojtjes dhe nga këta pesë, njëri është i njejti person, i cili na akuzon për gjoja diskriminim. Nga 16 udhëheqës të sektorëve 15 janë të plotësuar, të autorizuar dhe katër prej tyre janë shqiptarë”.

Megjithatë, duket se ka paqartësi rreth numrit të drejtuesve të sektorëve në MM. Në faqen e internetit të Ministrisë nga 18 emra që figurojnë, dy duket të jenë shqiptarë, teksa shumica e tyre në këto poste janë të autorizuar, që nënkupton ushtrimin e përkohshëm të detyrës. Zoti Bela thotë se është vepër penale emërimi i personave të autorizuar në krye të sektorit përderisa ka drejtues të pezulluar nga këto poste.

Zëvendës-ministri Hasani thotë se plotësimi i këtyre vendeve nuk varet vetëm nga vullneti politik, i cili ekziston, por edhe nga respektimi i rregullave dhe ligjeve; se Rregullativa ligore nuk lejon diskriminimin në baza etnike, ngaqë gjatë hapjes së konkursit, një mekanizëm për balancimin mbi baza etnike përcakton se sa prej konkurruesve shqiptarë duhet pranuar në punë dhe sa nga komunitetet tjera.

“Në konkursin e fundit për administratorë këtu në Ministrinë e Mbrojtjes, nga pesë të pranuar në punë, dy janë shqiptarë, dhe jo vetëm që janë shqiptarë, por janë edhe të përgatitur”, thotë ai.

Zoti Hasani shton se integrimi i suksesshëm i Maqedonisë së Veriut në strukturat ushtarake të NATO-s flet për përkushtimin e vendit, sepse parimet e Aleancës, sipas tij, nuk lejojnë diskriminimin e çfarëdo lloji.

Ndërkohë, zoti Bela thotë se Ministria po bën pengimin e avancimit të personelit dhe ngritjet e gradave ushtarake të oficerëve. Ai i referohet Planit të miratuar në Parlament, i cili buron nga Marrëveshja e Ohrit e që parashikon ngritjen në 35% të përfaqësuesve të komuniteteve joshumicë, përkatësisht në 25% të shqiptarëve në Mbrojtje (MM) dhe ushtri:

“Sipas Kushtetutës, Ligjit të Mbrojtjes, Ligjit për Shërbim në Armatë, Strategjisë për Mbrojtje, parashihet që lëvizja, avancimi i etnive joshumicë të bëhet jo vetëm në mënyrë horizontale dhe kuantitative, por edhe në mënyrë vertikale dhe kualitative. Dhe ne kemi kuadër, ndoshta jo të mjaftueshëm, por shtrohet pyetja pse kjo nuk është bërë deri tani?”

Por, Zëvendës-ministri Hasani thotë se në bazë të strukturës dhe organizimit të Armatës shqiptarët në hierarkinë ushtarake përfaqësohen me 50 përqind dhe veç kësaj janë të përgatitur dhe të përgjegjshëm:

“Gradën gjeneral nuk ta jep as Ministri i Mbrojtjes, as dikush tjetër në Ministri, por e jep Kryetari i shtetit. Në hierarkinë ushtarake janë të radhitura katër komanda dhe atë: Baza e Logjistikës, e cila udhëhiqet nga një shqiptar (Muharrem Muharremi), Komanda e Operacioneve, një nga Top-1 në kierarkinë ushtarake udhëhiqet nga gjeneral Besnik Emini dhe janë dy njësi dhe komanda të tjera të cilat udhëhiqen nga ushtarakë të tjerë”.

Zoti Bela ka ndjekur në rrugë institucionale ankesat e tij, ndërsa ka njoftuar një sërë institucionesh të vendit dhe zyra ndërkombëtare për atë që ai i konsideron padrejtësi dhe diskriminim. Edhe punonjës të tjerë duke folur në kushte anonimiteti me Zërin e Amerikës, ankohen për parregullsi, diskriminim; për mosvlerësimin e kontributit të tyre në Ministrinë e Mbrojtjes, teksa kanë ngritur ankesa në Komisionin për Mbrojtje nga Diskriminimi.

Koloneli Bela ka hedhur në gjyq tashmë ish-ministren e Mbrojtjes, Radmilla Sheqerinska dhe dy përfaqësues të tjerë të Ministrisë. Padia është ngritur gati dy vjet më parë, por gjykatat nuk e kanë proceduar lëndën. Zyra e Avokatit të Popullit e cila është interesuar për rastin, ka marrë përgjigjen nga Gjykata Themelore se “zvarritja e procedimit të lëndëve që kanë të bëjnë me të drejtat në vendet e punës po bëhet për shkak të mungesës së gjykatësve”.

“Për dy vjet më janë caktuar katër seanca përgatitore (në gjykatë); asnjëra nuk është mbajtur, e nga ana tjetër më janë ndërruar pesë gjykatës”.

Zëri i Amerikës i kërkoi zonjës Sheqerinska që të prononcohej deri sa ajo ishte në detyrë, por nuk mori përgjigje nga zyra e saj.

Megjithatë, gjendja në armatë dhe në mbrojtje nuk mund të krahasohet me atë të një dekade më parë, kur shqiptarët vështirë arrinin deri tek gradat e larta në ushtri.

Ka pasur dy mininistra të Mbrojtjes në vitet 2011 – 2014, të cilët kanë qenë shqiptarë.

Zbatimi në praktikë i Marrëveshjes së Ohrit ka marrë kohë dhe jo gjithkund respektohet. Por nga ana tjetër, ka ngritur dukshëm shkallën e përfaqësimit të komuniteteve në institucionet shtetërore dhe publike, ndonëse nuk përjashtohen raste të padrejtësive.

Ndryshimet në modelin zgjedhor që pritet të propozohen nga opozita maqedonase, ngrenë dilemën nëse në tre muajt e fundit të mandatit të Qeverisë do të ketë ndërrim të kryeministrit, apo nëse kreu i ekzekutivit do të jetë shqiptar.

VMRO DPMNE-ja thotë se do të propozojë ndryshimin e modelit aktual, respektivisht të mos ketë qeveri teknike në fund të mandatit të ekzekutivit.

Qeveria teknike, ku merr pjesë edhe opozita, kishte nisur të zbatohet që në zgjedhjet e vitit 2016, bazuar në një marrëveshje mes partive për zgjidhjes e krizës politike.

Një qeveri e tillë kishte mandatin për organizimin dhe mbarëvajtjen e procesit zgjedhor, që rezultati i tyre të jetë i pranueshëm për të gjitha partitë politike.

“Jemi duke e përgatitur dhe ditëve në vijim do të propozojmë ndryshimin e modelit zgjedhor, i cili nuk do të parashohë të ketë qeveri teknike në 100 ditët e fundit të funksionimit të ekzekutivit, përkatësisht nuk do të ketë 100 ditë humbje kohe për qytetarët e Maqedonisë. Do të mbetet vetëm afati kushtetues 45-60 ditë”, ka deklaruar kryetari i VMRO DPMNE-së, Hristijan Mickoski.

Për heqjen e qeverisë teknike ishin dakorduar edhe ish-kryeministri Zoran Zaev me liderin e VMRO DPMNE-së, Hristijan Mickoski, në një debat televiziv, më 30 qershor 2020, por që atëherë nuk ka pasur asnjë nismë për këtë çështje.

Ndërkohë, në zgjedhjet parlamentare në vitin 2020, BDI-ja doli në zgjedhje me moton, “Për kryeministrin e parë shqiptar”, por kjo nuk u arrit për shkak se kryeministri, bazuar në Kushtetutë, zgjidhet nga partia fituese e zgjedhjeve, megjithatë, BDI dhe LSDM arritën marrëveshje që në zgjedhjet e radhës kurdo që të mbahen ato në tre muajt e fundit të mandatit, apo qeverinë teknike ta udhëheq një kryeministër shqiptar.

BDI-ja mbetet në kërkesën e saj për kryeministër shqiptar, pavarësisht nëse do të hiqet ose jo qeveria teknike dhe beson se kjo do të mbështetet nga të gjitha partitë politike, si një e arritur e re, sipas BDI-së, që do të dëshmojë pjekurinë demokratike të Maqedonisë së Veriut.

“Premtimi për kryeministrin e parë shqiptar në 100-ditëshin e fundit të mandatit të Qeverisë, të propozuar nga Bashkimi Demokratik për Integrim, tashmë ka përkrahjen e Lidhjes Social Demokrate, por jo vetëm, pasi ka përkrahjen edhe të VMRO DPMNE-së si dhe të subjekteve politike shqiptare në opozitë. Kjo arritje do të bëhet realitet dhe padyshim se do të jetë tregues i pjekurisë demokratike të Maqedonisë së Veriut dhe promotor më i mirë i vlerave proevropiane të bashkëjetesës dhe përparimit”, ka deklaruar Arbër Ademi, kryetar i Grupit Parlamentar të BDI-së.

Temelko Ristevski, njohës i çështjeve të Kushtetutës, thotë për Radion Evropa e Lirë, se paralajmërimi për heqjen e qeverisë teknike është i mirëseardhur për faktin se një format i tillë, sipas tij, është i panevojshëm dhe krijon imazh të keq për vendin.

“Qeveria teknike bëhet me qëllimin e vetëm organizimin e zgjedhjeve, që ato të jetë të lira, demokratike dhe të pranueshme për të gjitha palët. Mendoj se një qeveri e tillë është joproduktive, e panevojshme, në veçanti për një shtet anëtar të NATO-s dhe një shtet që pret nisjen e bisedimeve për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Formate të tilla të qeverive mund të ketë në vende jodemokratike, apo në ato shtete ku vërtet ka mosbesim të tillë në institucionet, apo që akuzohen për mungesë të demokracisë dhe respektimin e së drejtës më elementare, të drejtën e votës”, thotë Ristevski.

Por, ai gjithashtu kundërshton edhe idenë e ndryshimit të Qeverisë pak para zgjedhjeve vetëm sa për të plotësuar kërkesën e një partie për të pasur kryeministër. Ristevski thotë se në këtë rast, gjithashtu, humbet shumë kohë dhe nuk arrihet asgjë përveç plotësohet dëshira e një partie politike.

“Në rast se anulohet vendimi që të ketë qeveri teknike dhe në anën tjetër të insistohet në kryeministër shqiptar, kjo do të shkaktojë probleme të mëdha, meqë në këtë rast, me dorëheqjen e kryeministrit, për t’i lënë vendin kryeministrit të ri, duhet të dorëhiqet e gjithë Qeveria. Dorëheqja duhet të konstatohet nga Kuvendi, të caktohet mandatar i ri, të rrjedhin afatet ligjore prej 20 ditëve dhe në fund të zgjidhet Qeveri e re që do të kishte mandat vetëm tre muaj. Kjo më duket e palogjikshme, joproduktive, humbje kohë, harxhime e shumë procedura të tjera, vetëm për të plotësuar dëshirën e një partie politike”, vlerëson Risteski.

BDI-ja, përveç se me kërkesën për kryeministër shqiptar, në disa raste ka dalë edhe me kërkesën tjetër për president shqiptar. Me një kërkesë të tillë ka dalë pas bojkotit të zgjedhjeve presidenciale të vitit 2014 pasi ishte refuzuar kërkesa e saj për gjetjen e një kandidati konsensual për president.

Kryeministri i deritashëm i Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev, finalizoi dorëheqjen e tij më 22 dhjetor.

Deri nga mesi i janarit të vitit 2022, Maqedonia e Veriut do të ketë Qeveri të re, që do të udhëhiqet nga Dimitar Kovaçevski, kryetari i ri i Lidhjes Social Demokrate (LSDM). Në krye të ekzekutivit, ai do ta zëvendësojë Zaevin.

Dorëheqjen nga Qeveria, Zaev e ka paralajmëruar më 31 tetor, pas disfatës së thellë të Lidhjes Social Demokrate në zgjedhjet lokale.

Ai ka marrë përgjegjësinë për humbjen e LSDM-së përballë partisë opozitare, VMRO DPMNE, dhe ka dhënë dorëheqje edhe nga drejtimi i partisë.

Por, dorëheqja e tij është vonuar për gati dy muaj, pasi LSDM-ja ka humbur edhe shumicën parlamentare, për shkak të largimit të Lëvizjes Besa nga Qeveria.

Për të shmangur zgjedhjet e parakohshme, Zaev ka ftuar në Qeveri partinë tjetër shqiptare, Alternativa, me të cilën ka arritur marrëveshje për koalicion.

Më 11 nëntor, ai i ka mbijetuar edhe mocionit të mosbesimit, që është iniciuar nga VMRO DPMNE-ja.

Dimitar Kavaçevski, pasardhësi i Zoran Zaevit

Mandatin për formimin e Qeverisë së re, Dimitar Kovaçevski e merr nga presidenti i Maqedonisë së Veriut, Stevo Pendarovski, brenda dhjetë ditësh pasi që Kuvendi ta njoftojë kreun e shtetit me vendimin se ka konstatuar dorëheqjen e Qeverisë së Zoran Zaevit.

Mandatari, sipas Kushtetutës, brenda 20 ditësh, duhet të dorëzojë për miratim në Kuvend përbërjen e re qeveritare, e cila votohet me 61 vota të deputetëve. Shumica parlamentare numëron 64 deputetë.

Përveç Alternativës, pjesë e Qeverisë është edhe Bashkimi Demokratik për Integrim, Partia Demokratike Shqiptare dhe disa parti më të vogla maqedonase, që janë pjesë e koalicionit me LSDM-në.

VMRO DPMNE kërkon zgjedhje të parakohshme

Opozita, që tani e përbëjnë VMRO DPMNE-ja, Aleanca për Shqiptarët dhe Lëvizja Besa, thotë se Qeveria e re, që është në formim e sipër, paraqet vazhdimësi të Qeverisë së deritashme – sipas saj, e paaftë për t’i zgjidhur problemet, me të cilat përballet vendi.

Opozita kërkon qeveri teknike, me mandat organizimin e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.

“Zgjedhjet e parakohshme parlamentare janë zgjidhja e vetme për dalje nga gjendja, në të cilën ndodhet vendi – në krizë të thellë politike, ekonomike, energjetike, diplomatike… kur kemi sërish veto dhe bllokim të procesit integrues. Zgjedhjet nuk janë gjithmonë zgjidhja më e mirë, por ato janë të domosdoshme kur kemi Qeveri të paaftë që të përballet me sfidat, nëpër të cilat po kalon vendi”, thotë kryetari i VMRO DPMNE-së, Hristijan Mickoski.

“Në kërkojmë që në shkurt ose mars të formohet një qeveri teknike, ndërsa zgjedhjet e parakohshme të mbahen në maj apo qershor, kur populli do të vendosë për të ardhmen e Maqedonisë [së Veriut]”, shton ai.

Zoran Zaev, për disa hero, për të tjerët tradhtar

Zoran Zaev, në krye të Lidhjes Social Demokrate ka ardhur në vitin 2013, duke zëvendësuar në këtë post ish-presidentin Branko Cërvenkovski.

Në vitin 2015, Zaev, si lider i opozitës, ka publikuar atë që njihej si “Afera e përgjimeve”, e cila ka nxjerrë në pah shpërdorime të shumta të pushtetit nga ish-kryeministri Nikolla Gruevski.

Si pasojë e aferës, shumë zyrtarë të lartë, ministra, përfshirë edhe ish-kreun e Qeverisë, Gruevski, janë gjykuar për vepra të shumta penale.

Afera e përgjimeve ka bërë që në dhjetor të vitit 2016, Maqedonia e Veriut të shkojë në zgjedhje të parakohshme parlamentare, por ndërrimi i pushtetit është bërë në vitin 2017, pas zhvillimeve dramatike – përfshirë dhunën në Kuvend më 27 prill – ku në shënjestër të sulmeve nga ithtarët e opozitës që kanë pushtuar Kuvendin, ka qenë edhe vetë Zaev dhe përfaqësues të opozitës së atëhershme.

Kjo ngjarje i ka dhënë Zaevit epitetin e heroit te një numër i madh njerëzish, të cilët kanë çmuar rolin e tij për ndërrimin e pushtetit të Gruevskit, i cili jo vetëm nga opozita, por edhe nga përfaqësues ndërkombëtarë është konsideruar si i korruptuar.

Në postin e kryeministrit, Zaev ka qëndruar pesë vjet, ndërsa paraprakisht, për nëntë vjet, ka qenë kryetar i Strumicës, një qytet në juglindje të Maqedonisë së Veriut.

Ndryshimi i emrit dhe anëtarësimi në NATO

E arritura tjetër që i atribuohet Zaevit nga mbështetësit e tij, e që ka pasur edhe mbështetje ndërkombëtare, është zgjidhja e mosmarrëveshjes gati 30-vjeçare me Greqinë, rreth emrit.

Për shkak të këtij kontesti, Maqedonia e Veriut ka qenë në dhomën e pritjes së NATO-s qysh në vitin 2008.

Me angazhimin e tij personal, së bashku me kryeministrin e atëhershëm grek, Alexis Tsipras, është arritur marrëveshja për emrin. Republika e Maqedonisë është bërë Republika e Maqedonisë së Veriut.

Nga viti 2020, vendi është bërë edhe zyrtarisht anëtar i NATO-s.

Por, zgjidhja e kontestit ka bërë që opozita dhe një grup tjetër njerëzish t’i japin Zaevit epitetin e tradhtarit, duke thënë se ai “ka tradhtuar interesat kombëtare me heqjen dorë nga emri kushtetues i vendit dhe historia antike”.

Mosmarrëveshja me Bullgarinë

Pavarësisht kritikave, Zoran Zaev, pas zgjidhjes së kontestit me Greqinë, ka nisur përpjekjet për të zgjidhur një tjetër mosmarrëveshje me Bullgarinë – një tjetër vend fqinj i Maqedonisë së Veriut – që tashmë ka bllokuar integrimin evropian.

Zaev po largohet nga Qeveria, por i bindur se pasardhësi i tij, Dimitar Kovaçevski, do të arrijë zgjidhjen e këtij kontesti, që kryesisht ka të bëjë me çështje që lidhen me gjuhën, identitetin maqedonas dhe të kaluarën historike.

Mbështetja dhe renditja ndërkombëtare

Qeverisja e Zaevit, shikuar nga prizmi i pozitës ndërkombëtare i Maqedonisë së Veriut, është pjesërisht e suksesshme.

Ndryshe nga paraardhësi i tij, Nikolla Gruevski, i cili ka marrë kritika të ashpra nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara në vitet e fundit të qeverisjes së tij, Zaev ka pasur mbështetjen e tyre.

Disa herë ka qenë në takime, ku ka marrë pjesë edhe ish-kancelarja gjermane, Angela Merkel. Në Paris është pritur nga presidenti i Francës, Emmanuel Macron, i cili e ka siguruar se Maqedonia e Veriut e meriton fillimin e negociatave të anëtarësimit në BE.

Në vitin 2019, në Ohër, Zaev ka pritur sekretarin e atëhershëm amerikan të Shtetit, Mike Pompeo.

Fitorja e opozitës maqedonase në zgjedhjet lokale dhe kërkesa e saj për zgjedhje të parakohshme parlamentare, ka nxitur debate lidhur me të ardhmen e Marrëveshjes së Prespës, pasi drejtuesit e disa asambleve të reja komunale, kanë kthyer në përdorim emrin e vjetër të shtetit, Republika e Maqedonisë.

Marrëveshja e Prespës për ndryshimin e emrit “Maqedoni” në “Maqedoni të Veriut”, ishte arritur më 17 qershor të vitit 2018, me çka dy shtetet zgjidhën kontestin gati 30-vjeçar, që çoi në zhbllokimin e anëtarësimit të Maqedonisë së Veriut në NATO dhe institucionet tjera ndërkombëtare.
Si këmbim, Shkupi pranoi se maqedonasit e tanishëm nuk kanë asnjë lidhshmëri me maqedonasit antik, e as pretendime territoriale ndaj Greqisë së Veriut, që mban gjithashtu emrin Maqedoni.

Kjo marrëveshje, asnjëherë nuk është pranuar nga opozita maqedonase që udhëhiqet nga VMRO DPMNE-ja, duke paralajmëruar se në rast se vjen në pushtet do të angazhohet për shfuqizimin e saj.

Por, duke e komentuar veprimin e disa asambleve të reja lokale, që kthyen në përdorim emrin e vjetër të shtetit, kreu i VMRO DPMNE-së, Hristijan Mickoski, tha se emri i ri është realitet, të cilin, sipas tij, e imponoi kryeministri Zoran Zaev.

Ai theksoi se mosrespektimi i këtij emri mund të sjellë pasoja, por sërish premtoi se do të punojë për të përmirësuar, siç tha, “marrëveshjen nënçmuese”.

“Marrëveshja e Prespës është realitet. A na pëlqen neve ky realitet? Sigurisht se nuk na pëlqen. Këtë realitet na e solli Zoran Zaev, por nëse nuk respektohet ky realitet në kuadër të funksionimit administrativ të këtyre institucioneve, atëherë do të kemi probleme me instanca tjera, siç janë gjykata, prokuroria, e kështu me radhë. Se a do të punojmë për të ndryshuar këtë realitet, kur një ditë të kemi mundësi që të këta bëjmë, unë them se po, por për momentin ne të gjithë po veprojmë në bazë të këtij realiteti, që është i dhimbshëm, nënçmues për të gjithë ne që Maqedoninë e vlerësojmë si atdheun tonë”, deklaroi Mickovski.

Veprimi i asambleve të reja komunale ka shkaktuar reagimin e Ministrisë së Punëve të Jashtme.

“Ministria e Punëve të Jashtme bën thirrje që të zbatohen dispozitat kushtetuese në përputhje me Marrëveshjen e Prespës, duke pasur parasysh se mosrespektimi i Kushtetutës dhe ratifikimit të marrëveshjeve ndërkombëtare, seriozisht prish imazhin ndërkombëtar të shtetit dhe cenon rendin juridik të Republikës së Maqedonisë së Veriut”, thuhet në reagimin e Ministrisë së Jashtme.

“LSDM-ja dhe koalicioni nuk do të lejojnë që VMRO-DPMNE dhe Mickoski të rrezikojnë Marrëveshjen e Prespës, të na fusin në grindje të reja me Greqinë dhe fqinjët e tjerë, të na sjellin në konflikt dhe urrejtje të brendshme dhe kështu ta kthejnë vendin në të kaluarën e errët të regjimit”, thuhet në komunikatën e LSDM-së të publikuar të enjten.

Ristevski: Betimi bazuar në emrin e vjetër, i pavlefshëm

Humbja e thellë e social-demokratëve në zgjedhjet lokale të së dielës e shtyu kryeministrin maqedonas Zoran Zaev të japë dorëheqjen, sikurse kishte paralajmëruar më parë se, nëse kandidati i partisë së tij humbet në Shkup, ai do të largohej nga drejtimi i qeverisë. Ky akt i zotit Zaev vlerësohet si dinjitoz ndërsa nuk mbahet mend që ndonjë paraardhës i tij të ketë vepruar në këtë mënyrë. Por dorëheqja e Kryeministrit Zaev në një situatë kur shumica parlamentare është e brishtë, sipas analistëve, do të krijojë një krizë qeveritare dhe politike.

Zoti Zaev tha mbrëmë pak orë pas mbylljes së qendrave të votimit se përgjegjësia bie mbi të, teksa uroi rivalët politikë për fitoren:

“Jap dorëheqje nga posti i kryeministrit dhe i kryetarit të Lidhjes Social Demokrate”, njoftoi zoti Zaev, ndërsa u shpreh se mbetet me besimin se nuk ka nevojë për zgjedhje të parakohshme parlamentare. “Unë solla lirinë dhe demokracinë, ndërsa demokracia nënkupton përgjegjësinë”, theksoi ai, teksa shtoi se: “Do të qëndroj për një periudhë sa të jetë e nevojshme, për të organizuar qeverinë e re me një shumicë përparimtare që mund të zgjerohet më tej”.

Kryeministri në dorëheqje, ndonëse ende nuk i ka dorëzuar dorëheqjen presidentit dhe parlamentit, vuri në dukje dëshpërimin për vendimin e elektoratit për të votuar njerëzit e njejtë, siç tha, “që mësynë parlamanetin para katër vjetësh për të vrarë njerëz”.

Nga ana tjetër, kushtetuta, përkatësisht Neni 93 i saj thekson se qeveria, së cilës nuk i jepet votëbesimi, që ka dhënë dorëheqje apo që i është ndërprërë mandati për shkak të shpërndarjes së parlamentit, mbetet në detyrë deri në zgjedhjen e qeverisë së re.

Pritet që atë ta zëvendësojë një përfaqësues i Lidhjes Social Demokrate, që do të ruante shumicën parlamentare ku bën pjesë Bashkimi Demokratik për Integrim, Lëvizja Besa dhe dy parti më të vogla. Por zoti Zaev duhet të japë zyrtarisht dorëheqjen, në mënyrë që Presidenti Stevo Pendarovski t’i japë mandatin një kandidati të ri të shumicës parlamentare për të formuar kabinetin e ri qeveritar.

Lidhur me zhvillimet e fundit në Shkup është prononcuar edhe Departamenti Amerikan i Shtetit përmes një komunikate ku theksohet se Ambasada e SHBA-së (në Shkup) po ndjek ngjarjet pas raundit të dytë të zgjedhjeve, përfshirë shpalljen e dorëheqjes nga Kryeministri Zoran Zaev. “Shtetet e Bashkuara, thuhet më tej, e shikojnë Maqedoninë e Veriut si partnere të besueshme dhe të çmuar në rajon dhe presin me padurim për të vazhduar bashkëpunimin me qeverinë e Maqedonisë së Veriut në fusha të interesit të përbashkët, ndërsa vazhdon përparimin e bërë mbi integrimin Euro-atlantik”.

Ndërkaq, VMRO-ja në opozitë kërkon sa më parë largimin e zotit Zaev dhe shpalljen e zgjedhjeve të parakohshme parlamentare.

Nga ana tjetër, partnerët e koalicionit qeveritar, BDI, Besa, PDSH, PLD, DOM, nuk duan largimin e zotit Zaev. Zyrtarë të këtyre partive u takuan të hënën në mbrëmje me kryeministrin maqedonas për ta bindur atë që të heqë dorë nga plani për t’u larguar nga qeveria dhe për t’i vazhduar projektet e përbashkëta qeveritare dhe integruese të vendit.

Gjatë katër viteve të fundit Maqedonia e Veriut nën drejtimin e Kryeministrit Zoran Zaev shënoi arritje të mëdha si anëtarësimi në NATO, zgjidhja e problemit të emrit me Greqinë fqinje dhe përparimi drejt integrimit evropian.

Por opozita e drejtuar nga VMRO-DPMNE-ja duket se pati sukses tek një pjesë e maqedonasve etnik në cilësimin e kreut social-demokrat si “tradhëtarë të interesave kombëtare maqedonase” në çështjen e gjuhës dhe identitetit me Bullgarinë fqinje. Në Shkup ka mendime të ndryshme për qeverisjen e zotit Zaev:

“Ai dështoi për shkak të politikës së jashtme të gabuar edhe asaj të brendshme”, thotë një banore e Shkupit.

“Zaevi nuk i plotësoi premtimet, por pësimi i tij ka të bëjë më shumë edhe me zvarritjen nga Bashkimi Evropian për fillimin e bisedimeve për anëtarësim”, vlerëson gazetarja Ana Petrusheva.

Ndërkohë, vëzhguesit e huaj e vlerësuan fushatën e raundit të dytë të zgjedhjeve si konkurruese ku u respektuan të drejtat themelore.

“Por, retorika negative dhe njoftimet për frikësime e kërcënime ndaj pjesëmarrësve në garë dhe trysnia ndaj votuesve shpërqëndroi procesin”, tha shefja e misionit të ODIHR-it, Tana De Zulueta. Ajo tha se organet administrative të zgjedhjeve bënë përpjekje për kapërcimin e mangësive që u vërejtën gjatë raundit të parë dhe se raundi i dytë u zhvillua pa probleme. Ajo theksoi edhe njoftimet për përpjekje të blerjes së votave.

Ndërkohë, kandidatja e deklaruar si e pavarur, por e mbështetur nga VMRO-ja dhe partitë shqiptare të opozitës, Danella Arsovska fitoi garën për komunën e Shkupit me një epërsi prej rreth 20 mijë votash ndaj rivalit të saj Petre Shilegov të Lidhjes Social Demokrate. Zonja Arsovska do të jetë gruaja e parë që drejton kryeqytetin.

VMRO-ja fitoi në 40 komuna, përfshirë qytetet kryesore dhe komunat në kuadër të Shkupit. Lidhja Social Demokrate arriti të fitojë në 18 komuna; Bashkimi Demokratik për Integrim në 13 komuna, përfshirë Strugën, Kërçovën, Çairin. Aleanca për Shqiptarët 2 komuna, përfshirë Gostivarin; Lëvizja Besa do të drejtojë dy komuna, një ndër to Tetovën, ndërsa Partia Demokratike Shqiptare 1 komunë nga 81 sa janë gjithsej. Tre komuna do të drejtohen nga kandidatë të pavarur.

Zgjedhjet lokale në këtë vend prej vitesh janë politizuar dhe shërbejnë si një barometër i partitve politike për zgjedhjet e përgjithshme.

Partia opozitare në Maqedoninë e Veriut, VMRO-DPMNE, shpalli të dielën mbrëma fitoren në shumicën e komunave në raundin e dytë të zgjedhjeve për pushtetin lokal.

Ndërsa nga partitë shqiptarë, Bashkimi Demokratik për Integrim tha se është fituese në këto zgjedhje, ndonëse humbi Tetovën që vlerësohet si komuna me e rëndësishme për shqiptarët në Maqedoninë e Veriut.

Bilall Kasami i Lëvizjes Besa, doli fitues në përballen me kryetaren e deritashme të Tetovës. Teuta Arifi, të Bashkimit Demokratik për Integrim. Zonja Arifi pranoi humbjen dhe duke folur nga selia e BDI-se i uroi sukses rivalit të saj politik, Kasami dhe ekipit të tij. Teuta Arifi, e cila e drejtoi komunën për dy mandate nga katër vjet, tha se Tetova është një qytet me shumë sfida.

Sipas rezultateve ende jozyrtare, Bilall Kasami ka rreth 1,700 vota epërsi ndaj rivales së BDI-së, Arifi.

Megjithatë, BDI-ja e konsideron veten si fituese absolute të këtyre zgjedhjeve. Kryetari i partisë, Ali Ahmeti një orë pas mbylljes së qendrave të votimit tha se BDI-ja ka fituar në Strugë, në Kërçovë, në Çair të Shkupit dhe në disa komuna rurale si Haraçina e të tjera, teksa shtoi se ende nuk dihet rezultati në Gostivar.

Por, Aleanca për Shqiptarët në opozitë, shpalli fitoren në Gostivar, ku kandidati i saj, Arben Taravari, mori, sipas partisë, mbi 5.000 vota më tepër se garuesi i BDI-së Nevzat Bejta. Shtabi i zotit Taravari po feston në sheshin e qytetit.

Festë ka organizuar edhe shtabi i BDI-së në Çair, ku ka shpallur fitoren e Visar Ganiut ndaj kundër-kandidatit Bekim Sali të Alternativës. Ky do të jetë mandati i dytë për zotin Ganiu.

Në Kërçovë duket se Fatmir Dehari i BDI-së ka korrur fitore ndaj Aleksandar Jovanovskit të VMRO-DPMNE-së, por VMRO-ja ende nuk e ka pranuar humbjen.

Në këtë qytet ku me përqindje mbizotëron popullata shqiptare erdhi në votime mori pjesë edhe një numër i konsiderueshëm i mërgimtarëve nga Evropa për të votuar, ndërsa pas raundit të parë dukej të ishte krijuar një përçarje tek elektorati shqiptar.

Në Dibër (të Madhe) ende nuk dihen rezultatete raundit të parë në një qendër votimi për shkak të parregullsive të konstatuara atje. Në këtë qytet u përballën Bekim Pocesta i Aleancës për Shqiptarët dhe Hekuran Duka i BDI-së.

Ndërkaq, Partia Demokratike Shqiptare ka shpallur fitore në komunën (rurale) e Studeniçanit pranë Shkupit, ku Azem Sadiku duket të ketë fituar edhe një mandat për ta udhëhequr komunën.

Në bllokun e partive politike maqedonase, VMRO-DPMNE-ja e opozitës cilësohet si fituese, ndërsa njoftohet për epërsi në Shkup të kandidates së deklaruar si e pavarur, Danella Arsovska, e mbështetur nga VMRO-DPMNE-ja dhe partitë shqiptare të opozitës kundër Petre Shilegovit të Lidhjes Social Demokrate.

Zoti Shilegov ishte kryetar i Komunës së Shkupit në mandatin e fundit. VMRO-ja ka shpallur fitore në Ohër, në Manastir dhe në një numër komunash të tjera. Ajo fitoi 23 komuna në raundin e parë; LSDM-ja 9 dhe BDI-ja 3 komuna.

Në Kumanovë po ashtu është një situatë befasuese ku LSDM-ja doli humbëse ndërsa kandidati i pavarur Maksim Dimitrievski, (ish-zyrtar i LSDM-së) shpalli fitoren.

Gara e raundit të dytë të zgjedhjeve lokale u zhvillua në 44 komuna nga 81 sa janë gjithsej. Interesimi i elektoratit për të votuar kësaj radhe ishte më i lartë se sa në raundin e parë.

Komisioni Shtetëror i Zgjedhjeve bëri të ditur se deri në orën 18:30 në votime kanë dalë 48,88% e votuesve. Në raundin e dytë ishin 1.355,990 qytetarë të regjistruar me të drejtë vote.

Kutitë e votimi janë mbyllur në orën 7 të mbrëmjes përveçse në një numër të vogël qendrash ku për shkak të problemeve teknike me aparatet për gjurmët e gishtave ka pasur ndërprerje, procesi ka zgjatur për aq kohë sa është bërë vonesa.

KSHZ e cilësoi procesin si të qetë ku janë regjistruar disa pengesa të natyrës teknike. KSHZ e ka për detyrë t’i shpallë rezultatet e para dymbëdhjetë orë pas mbylljes që qendrave të votimit.

Zgjedhjet lokale në këtë vend prej vitesh janë politizuar dhe partitë politike i përdorin ato për të matur forcat dhe si barometër për zgjedhjet e përgjithshme.

Procesi u ndoq nga 23 vëzhgues të Misionit të ODIHR-it të cilët vijnë nga 13 shtete të ndryshme, si dhe disa dhjetëra përfaqësues diplomatikë; Po ashtu edhe nga vëzhgues të vendit.