Për ndërtimin dhe funksionimin e binarëve të parë në Zvicër, kompania hekurudhore duhej të respektonte një listë shumë të detajuar të detyrimeve. Ilustrimi: Marco Heer

Më 15 qershor 1844, treni i parë u nis në territorin zviceran, jo midis Badenit dhe Zyrihut, por në një segment rreth dy kilometra të gjatë midis kufirit francez dhe qytetit të Bazelit.

Pyetjes “ku dhe kur u nis treni i parë në Zvicër dhe si quhej?”, një pjesëmarrës në kuic me siguri do t’i përgjigjej: “Spanisch-Brötli-Bahn nga Badeni në Zyrih në 1847”. Por a është vërtet kështu? Përgjigja sigurisht që do të pranohej, por, për ata që e dinë, ajo është vetëm pjesërisht e saktë. Spanisch-Brötli-Bahn ishte sigurisht linja e parë hekurudhore që kalonte tërësisht në territorin zviceran, por jo hekurudha e parë në Zvicër.

Për të gjetur përgjigjen e saktë, le të largohemi nga stacioni historik i Badenit dhe të lëvizim rreth 50 kilometra në perëndim, në drejtim të Bazelit, madje disa vite mbrapa në kohë. Deri në vitin 1840, vendet fqinje kishin ndërtuar dhe operuar disa qindra kilometra shina. Në Zvicër, sipërmarrësit kishin identifikuar potencialin e madh ekonomik të hekurudhës dhe prezantuan projektet e para, por gjithçka ishte ende në zhvillim e sipër.

Në fakt, armiqësia e përgjithshme midis kantoneve, e cila kulmoi më 1847 me Luftën e Sonderbundit, u përshkua nga mosmarrëveshjet se ku duheshin hedhur binarët. Nuk kishte ende një shtet federal të aftë për të arbitruar konfliktet dhe për të sjellë projekte që përfshijnë shumë kantone në një përfundim të suksesshëm.

Detaje të një harte të hekurudhës Strasburg-Bazel nga viti 1840. Hekurudha zvicerane ende mungon. Bibliothèque de l’EPFZ

Nga vjeshta 1840, segmentet e linjës së parë midis Strasburgut dhe Saint-Louis u vunë në shërbim në veri të Bazelit. Në qershor 1843, Këshilli i Madh i Bazelit vendosi të zgjerojë hekurudhën, ndërtimi i së cilës kishte ndaluar në kufi, në Bazel, duke ia atribuar koncesionin kompanisë hekurudhore Strasburg-Bazel (Compagnie du chemin de fer de Strasbourg à Bâle).

Megjithëse ishte vetëm dy kilometra në territorin zviceran nga 130 të linjës së Strasburgut, autoritetet e Bazelit hartuan një listë shumë shteruese detyrimesh që rregullonin detajet më të vogla, jo vetëm ndërtimin e hekurudhës dhe stacionit, por edhe kohën e shërbimit të dielave dhe ditëve të javës, tarifat dhe shumë më tepër.

Ekstrakt nga lista e detyrimeve “në lidhje me shtrirjen e linjës hekurudhore Strasburg-Bazel, nga Saint-Louis në qytetin e Bazelit”. Arkivat federale suisses

Çështja e ndërtimit të stacionit intra-muros apo ekstra-muros ishte gjithashtu shumë e diskutueshme brenda Këshillit të Bazelit, i cili kishte mendime kontradiktore për këtë çështje. Gazeta NZZ madje kishte frikë se një qytet zviceran do të kalonte “nën ngjyrat franceze” nëse një stacion francez do të ndërtohej brenda mureve të qytetit. Politikanët përfunduan duke i dhënë dritën jeshile zgjerimit me një shumicë të ngushtë, me kusht që të ndërtohej një portal bllokues në muret e qytetit për të mbyllur kalimin hekurudhor.

Mbërritja e trenit të parë në territorin zviceran, 15 qershor 1844. CFF Historik

Më 15 qershor 1844, pasi kaloi kufirin, treni i parë i transportuar nga lokomotiva me avull i quajtur “Napoleone” hyri në stacionin e përkohshëm të ndërtuar pranë qytetit. Një vit e gjysmë më vonë, më 11 dhjetor 1845, u festua përurimi i stacionit të parë zyrtar zviceran në vendin e Biozentrum-it aktual të Universitetit të Bazelit. Pesë trena kalonin itinerarin çdo ditë. Në mbrëmje, pas mbërritjes së trenit të fundit, ushtarët ulën grilën e hekurt të portalit, e cila u rihap herët në mëngjes.

Portali hekurudhor në muret e Bazelit. Staatsarchiv Basel-Stadt

Festimi i inaugurimit të stacionit të parë zviceran, Bazel, 11 dhjetor 1845. Ilustrim nga revista L’Illustré, Paris. Wikimedia

Një pjesë e madhe e kësaj rruge historike dhe stacionit nuk ekzistonin më në vitet 1860. Kur linja e re Basel – Liestal u hap, Schweizerische Centralbahngesellschaft vuri në shërbim një stacion të përkohshëm në lindje të qytetit. Stacioni qendror u hap në vitin 1860, ku ndodhet stacioni aktual FFS (Hekurudhat Federale Zvicerane), bëri të mundur lidhjen e linjës Basel-Liestal dhe linjës Alsasiane, duke e bërë stacionin e parë të tepërt.

U ndërtuan binarët nga qendra historike deri te stacioni aktual FFS dhe stacionet e vjetra u shkatërruan. Sot asgjë nuk është më nga këto ndërtesa plot histori.

Ekstrakt detajesh nga Malerischen Plan der Stadt Basel (Plani i qytetit të Bazelit) krijuar dhe botuar nga Friedrich Mähly në 1847. Vendi imponues i hekurudhës me portalin që shpon muret është riprodhuar në detaje. Bibliothèque Nationale Suisse

Duhet theksuar se, ndryshe nga trafiku rrugor, trenat qarkullojnë në të majtë dhe jo në të djathtë. Kjo veçori ka origjinë historike. Në të vërtetë, është në Angli që, duke filluar nga viti 1825, trafiku i lokomotivave me avull u rregullua nën ndikimin vendimtar të pionierit hekurudhor anglez George Stephenson (1781-1848). Aftësitë e tij ishin shumë të kërkuara në vende të tjera evropiane, të cilat përvetësuan, përveç drejtimit anglez të udhëtimit, edhe matësin 1.435 metra të propozuar nga Stephenson.

Pasi studioi anglisht dhe shkenca politike, Alexander Rechsteiner filloi të punojë për Muzeun Kombëtar të Zvicrës në departamentin e komunikimit. swissinfo.ch