10 shtator 2020
Marrëveshja e fundit midis Kosovës dhe Serbisë, e ndërmjetësuar nga SHBA, për të normalizuar marrëdhëniet ekonomike midis dy vendeve nuk arriti në procesin e nevojshëm të pajtimit që do të çonte në njohjen e plotë të pavarësisë së Kosovës nga Serbia. Disa elemente të marrëveshjes së normalizimit ekonomik janë pozitive, duke përfshirë operacionalizimin e autostradës së paqes dhe lidhjes hekurudhore midis Prishtinës dhe Merdares, ndarjen e Liqenit Gazivode/Ujmani dhe eksplorimin e përdorimit të tij si një furnizim i besueshëm i ujit dhe energjisë, dhe marrjen e mbështetjes financiare nga US International Development Finance Corporation and Export-Import Bank of the United States (EXIM) për sa më sipër. Këto dhe projekte të tjera do të krijojnë mundësi pune për disa mijëra kosovarë dhe do të lehtësojnë disa nga vështirësitë ekonomike në vend.
Mjerisht, marrëveshja do të provojë të jetë sipërfaqësore jo vetëm për shkak se nuk kërkon që Serbia të njohë Kosovën në një moment në të ardhmen, por ajo madje nuk e angazhon Serbinë të heqë dorë, njëherë e përgjithmonë, nga fushata e saj e paligjshme e njohjes kundër Kosovës. Fakti që Serbia ra dakord të “përmbahet nga kërkesa zyrtare ose jozyrtare e ndonjë kombi ose Organizate Ndërkombëtare për të mos njohur Kosovën [Prishtinë] si një shtet i pavarur” nuk do të thotë më shumë se shërbim buzësh. Beogradi e di se Rusia do të vendosë veton për çdo rezolutë për njohjen e Kosovës nga Këshilli i Sigurimit të KB, i cili është organi më i rëndësishëm ndërkombëtar.
Ajo që është gjithashtu shqetësuese është se ka një numër shfaqjesh anësore në marrëveshjen e krijuar për të rritur mbështetjen e Trumpit në luftën e tij për rizgjedhje që nuk kanë fare ose aspak kanë të bëjnë me konfliktin Serbi-Kosovë. Kjo përfshin njohjen e ndërsjellë Izrael-Kosovë, çka kërkon që Prishtina të hapë ambasadën e saj në Jeruzalem, së cilës BE i kundërvihet ashpër, dhe duke rënë dakord të caktojë Hezbollahun si organizatë terroriste. Për më tepër, përveç këtyre shiritave anësorë, nuk ka asgjë në marrëveshje që nuk ishte tashmë në diskutim ose ishte rënë dakord plotësisht para përfshirjes së SHBA. Së fundmi, marrëveshja nuk është një traktat; cilido vend mund të largohet prej tij pa asnjë ndëshkim.
Zakonisht, Trumpi është i fiksuar në zhvillimin ekonomik sikur të ishte një ilaç që mund të zgjidhë të gjitha konfliktet, pavarësisht nga historia, dimensioni psikologjik (i cili vazhdon të përndjekë Kosovën në veçanti), dhe mjedisi politik kundërshtar mbizotërues me të cilin ata kanë jetuar dhe vazhdojnë të jetojnë. Konflikti izraelito-palestinez ofron një shembull. Në një samit ekonomik në Bahrein, u ra dakord që palestinezët do të pajiseshin me një paketë masive ekonomike si pjesë e procesit për të çuar në paqe; megjithatë, ajo iu përplas në fytyrë pasi injoroi marrëdhëniet e kaluara dhe aktuale ekonomike midis të dy palëve dhe nuk bëri asgjë për të zgjidhur konfliktin e tyre.
Konflikti midis Serbisë dhe Kosovës është ngulitur thellë në psikikën e tyre dhe për sa kohë që pajtimi historik mungon, asnjë sasi e normalizimit ekonomik nuk do të lehtësojë mosbesimin e thellë dhe kërkesat e tyre themelore. Për t’i dhënë fund konfliktit, me të vërtetë duhet të ketë një proces pajtimi dhe normalizimi ekonomik është vetëm një nga disa parakushte që një proces i tillë të ketë sukses.
Procesi i pajtimit, sidoqoftë, duhet të ankorohet në heqjen dorë të përhershme të Serbisë nga fushata e saj për njohje kundër Kosovës. Thjesht pezullimi i një fushate të tillë për një vit, siç përcaktohet në marrëveshje, tregon mungesën e angazhimit të Serbisë për të njohur Kosovën tani ose në çdo kohë në të ardhmen.
Kryeministri i Kosovës Hoti bëri një gabim të tmerrshëm duke mos e bërë këtë kërkesë parakusht për ndonjë marrëveshje me Serbinë. Në të vërtetë, cili është qëllimi i zhvillimit të marrëdhënieve ekonomike kur Serbia mund të rifillojë fushatën e saj të njohjes pas një viti? Dështimi i Hotit për të këmbëngulur për këtë kërkesë përbën një tallje me të gjithë marrëveshjen, e cila i bën dobi Serbisë ekonomikisht pa kërkuar që ajo të bëjë angazhimin (thelbësor për pajtimin dhe ndërtimin e besimit) për t’i dhënë fund fushatës së saj të mbrapshtë. Normalizimi ekonomik duhet të trajtohet vetëm si hapi i parë në një proces pajtimi, i cili duhet të bazohet në sa më poshtë për të çuar në njohjen reciproke:
Së pari: Njerëzit dhe mallrat duhet të lejohen të lëvizin lirshëm përtej kufirit në të dy drejtimet për të rritur ndërveprimet njerëz me njerëz, të cilat gradualisht do të ndihmojnë në shërimin e plagëve dhe të ushqejnë besimin e ndërsjellë. Serbët të cilët zakonisht i kanë shikuar me sy të keq shqiptarët e Kosovës, duhet të riorientohen në pasurinë e re. Trajtimi i barabartë i fqinjëve të tyre është thelbësor për pajtimin, veçanërisht sepse Serbia është më e madhe, më e pasur dhe më e fortë se Kosova ushtarakisht. Kosova nuk mund të negociojë nga pozicioni i dobësisë dhe të bëjë ndonjë lëshim të rëndësishëm pa zemërim publik.
Së dyti: Një marrëveshje e tregtisë së lirë është jetike jo vetëm për të zgjeruar dhe përmirësuar marrëdhëniet nga të cilat të dy palët mund të përfitojnë shumë, por për të maksimizuar efikasitetin dhe prodhimin e artikujve të dizajnuar në mënyrë unike për eksport në vendin tjetër. Për më tepër, pa tarifa për të gjitha mallrat e importuara, ato do të bëhen më të përballueshme dhe do të marrin kërkesë më të madhe. Vendosja e një tarife prej 100 përqind për mallrat serbe të importuara në Kosovë, e cila që atëherë është hequr, ofron një përvojë të tmerrshme nga e cila të dy vendet duhet të nxjerrin një mësim udhëzues.
Së treti: Serbia duhet të pranojë dhe të marrë përgjegjësinë për krimet e luftës që ka bërë kundër Kosovës gjatë luftës më 1999. Pa një pranim të tillë, asnjë normalizim ekonomik ose ndonjë ndërveprim tjetër në ndonjë nivel socio-politik nuk mund të mbështetet. Mizoritë serbe dhe tmerri i shqiptarëve të Kosovës i pësuar gjatë luftës nuk do të zbehet thjesht për shkak të normalizimit ekonomik. Serbia duhet të marrë shembull nga Gjermania. Sikur Gjermania të mos pranonte krimet kundër njerëzimit që bëri gjatë Luftës së Dytë Botërore, ajo nuk do të kishte qenë kurrë në gjendje të kalonte njollën e tmerrshme historike, e aq më pak të integrohej në komunitetin evropian dhe të bëhej një nga udhëheqësit më të lartë të BE.
Së katërti: Vëzhguesit e BE-së duhet të përfshihen në procesin e “gjetjes dhe identifikimit të eshtrave të personave të zhdukur … dhe identifikimin dhe zbatimin e zgjidhjeve afatgjata, të qëndrueshme për refugjatët dhe personat e zhvendosur brenda vendit” siç përcaktohet në marrëveshjen për të siguruar që të adresohet kjo pasojë e zgjatur dhe e dhimbshme e luftës, çka është thelbësore për pajtimin. Serbia ka qenë e rezervuar në këtë drejtim në të kaluarën, nga frika se zbulimi i varreve masive do të siguronte prova të mëtejshme se ajo në fakt ka kryer krime lufte në një shkallë të gjerë. Mbikëqyrja është e nevojshme për të siguruar zbulimin e së kaluarës dhe plagët mund të fillojnë të shërohen.
E pesta: Pas këtij procesi, Serbia duhet të angazhohet për të njohur Kosovën si një shtet të pavarur brenda tre deri në katër vjet, gjatë së cilës shumë prej çështjeve konfliktuale duhet të zgjidhen përmes negociatave të drejtpërdrejta. Kur të bllokohet, BE do të ndërmjetësojë çdo mosmarrëveshje, veçanërisht sepse të dy vendet duan të integrohen në BE. Përfundimi i konfliktit të tyre me kontributin e BE do të ndihmonte në lehtësimin e një marrëveshjeje, e cila është një parakusht për integrimin.
Në analizën përfundimtare, Serbia duhet të pranojë realitetin e pakthyeshëm të Kosovës si një shtet i pavarur dhe se nuk ka asgjë që mund të bëjë për ta ndryshuar atë realitet. Mbi 110 vende e kanë njohur Kosovën, duke përfshirë SHBA dhe shumicën e vendeve anëtare të BE. Është koha që Beogradi të pushojë së ëndërruari për Kosovën sikur ajo ende është ose mund të rikthehet si një nga provincat e saj.
Serbia, ashtu si Kosova megjithatë, e di mirë se siguria dhe prosperiteti i saj i ardhshëm sigurohet në BE. Hyrja në negociata të mirëbesimit për të zgjidhur konfliktet e tyre me synimin për të arritur njohjen e ndërsjellë do të hapë një horizont të ri për të dy vendet, ku ata mund të rriten dhe të lulëzojnë dhe t’i japin brezit të ri një të ardhme shpresëdhënëse në vend që të qëndrojnë të robëruar nga e kaluara./Skënder Buçpapaj
—
Serbia-Kosovo Agreement Falls Far Short Of Ending Their Conflict
September 10, 2020
The recent agreement between Kosovo and Serbia, brokered by the US, to normalize economic relations between the two countries fell short of the needed reconciliation process that would lead to full recognition of Kosovo’s independence by Serbia. Some elements of the economic normalization agreement are positive, including operationalizing the peace highway and the rail link between Pristina and Merdare, sharing Gazivode/Ujmani Lake and exploring its use as a reliable water and energy supply, and receiving financial support from the US International Development Finance Corporation and Export-Import Bank of the United States (EXIM) for the above. These and other projects will create job opportunities for several thousand Kosovars and alleviate some of the economic hardship in the country.
Sadly, the agreement will prove to be superficial not only because it does not require Serbia to recognize Kosovo at one point in the future, but it does not even commit Serbia to renounce, once and for all, its illegitimate de-recognition campaign against Kosovo. The fact that Serbia agreed to “refrain from formally or informally requesting any nation or International Organization not to recognize Kosovo [Pristina] as an independent state” amounts to no more than lip service. Belgrade knows that Russia will veto any UNSC resolution to recognize Kosovo, which is the most important international body.
What is also disturbing is that there are a number of side-shows in the agreement designed to boost Trump’s standing in his struggle for reelection that have little or nothing to do with the Serbia-Kosovo conflict. This includes mutual Israeli-Kosovo recognition, which requires Pristina to open its embassy in Jerusalem, to which the EU sternly opposes, and agreeing to designate Hezbollah as terrorist organization. Furthermore, apart from these sidebars, there isn’t anything in the agreement that wasn’t already in the works or fully agreed to prior to US involvement. Finally, the agreement is not a treaty; either country can walk away from it without any penalty.
Customarily, Trump is fixated on economic development as if it were a panacea that can resolve all conflicts, irrespective of history, the psychological dimension (which continues to haunt Kosovo in particular), and the prevailing adversarial political environment they have been living with and continue to embrace. The Israeli-Palestinian conflict offers one example. At an economic summit in Bahrain, it was agreed that the Palestinians would be provided with a massive economic package as a part of the process to lead to peace; however, it fell flat on its face as it ignored past and current economic relations between the two sides, and did nothing to resolve their conflict.
The conflict between Serbia and Kosovo is deeply imbedded in their psyche, and as long as historic reconciliation is absent, no amount of economic normalization will mitigate deep-seeded distrust and their fundamental demands. To end the conflict there indeed must be a process of reconciliation, and economic normalization is only one of several prerequisites for such a process to succeed.
The process of reconciliation, however, must be anchored on Serbia’s permanent renunciation of its de-recognition campaign against Kosovo. To simply suspend such a campaign for a year, as stipulated in the agreement, demonstrates Serbia’s lack of commitment to recognize Kosovo now or at any time in the future.
Kosovo’s Prime Minister Hoti made a terrible mistake by not making this requirement a prerequisite to any agreement with Serbia. Indeed, what is the point of developing economic relations when Serbia can after one year resume its de-recognition campaign? Hoti’s failure to insist that on this requirement makes a mockery of the whole agreement, which benefits Serbia economically without requiring it to make the commitment (central to reconciliation and building trust) to end its sinister campaign. Economic normalization should be treated only as a first step in a process of reconciliation, which must be based on the following to lead to mutual recognition:
First: People and goods should be allowed to move freely across the border in both directions to increase people-to-people interactions, which will gradually help heal wounds and nurture mutual trust. Serbians who have habitually looked down on Kosovar Albanians need to reorient themselves to the new realty. Equal treatment of their neighbors is central to reconciliation, especially because Serbia is larger, more affluent, and superior to Kosovo militarily. Kosovo cannot negotiate from a position of weakness and make any significant concessions without public outrage.
Second: A free trade agreement is vital not only to expand and improve relations from which both sides can greatly benefit, but to maximize efficiency and production of items uniquely designed for export to the other. Moreover, without tariffs on all imported goods, they would become more affordable and receive greater demand. The imposition of a 100 percent tariff on Serbian goods imported to Kosovo, which has since been lifted, offers an abject experience from which both countries should draw an instructive lesson.
Third: Serbia must admit to and accept responsibility for the war crimes it committed against Kosovo during the war in 1999. Without such an admission, no economic normalization or any other interaction on any socio-political levels can be sustained. Serbian atrocities and the horror Kosovar Albanians endured during the war will not fade away simply because of economic normalization. Serbia should borrow a page from Germany. Had Germany not admitted to the crimes against humanity it committed during World War II, it would have never been able to move past the horrifying, historic stain, let alone integrate into the European community and become one of the top leaders of the EU.
Fourth: EU observers must be involved in the process of “locat[ing] and identify[ing] the remains of missing persons…and identifying and implementing long-term, durable solutions for refugees and internally displaced persons” as stipulated by the agreement to ensure that this lingering and painful residue of the war is addressed, which is essential to reconciliation. Serbia has been reticent in this regard in the past, fearing that the uncovering of mass graves would provide further proof that it in fact committed war crimes on a large scale. Oversight is necessary to ensure the past is uncovered and wounds can begin to heal.
Fifth: Following this process, Serbia must commit to recognize Kosovo as an independent state within three to four years, during which many of the conflicting issues should be resolved through direct negotiations. When deadlocked, the EU would mediate any disagreement, especially because both countries want to integrate into the EU. Ending their conflict with the EU’s input would help facilitate an agreement, which is a precondition to integration.
In the final analysis, Serbia must accept the irreversible reality of Kosovo as an independent state and that there is nothing it can do to change that reality. Over 110 countries have recognized Kosovo, including the US and a majority of EU member states. It is time for Belgrade to stop dreaming about Kosovo as if it still is or can be restored as one of its provinces.
Serbia, just like Kosovo however, knows well that its future security and prosperity lay with the EU. Entering into good-faith negotiations to settle their conflicts with the objective of reaching mutual recognition will open up a new horizon for both countries, where they can grow and flourish and give the new generation a hopeful future instead of remaining enslaved by the past.
—
*Alon Ben-Meir (i lindur në vitin 1937) është një ekspert amerikan në politikën dhe çështjet e Lindjes së Mesme, i specializuar në negociatat e paqes midis Izraelit dhe shteteve Arabe. Për njëzet e pesë vitet e fundit, Ben-Meir ka qenë i përfshirë drejtpërdrejt në negociata të ndryshme diplomatike të Track II dhe është një avokat i vendosur i Nismës Arabe të Paqes. Ai operon rregullisht si ndërlidhës midis zyrtarëve arabë, turq dhe izraelitë. Gjithashtu, Ben-Meir shërben si bashkëpunëtor i lartë në Qendrën për Çështjet Globale të Universitetit të Nju Jorkut, ku ai ka dhënë kurse mbi Lindjen e Mesme dhe negociatat ndërkombëtare për 18 vjet, dhe ai është Drejtori i Projektit të Lindjes së Mesme në Institutin e Politikave Botërore.
Ben-Meir shkruan artikuj të përjavshëm, duke përfshirë një kolumne në Jerusalem Post. Artikujt e tij botohen në gazeta, revista dhe faqe të ndryshme duke përfshirë, por pa u kufizuar në: Middle East Times, Christian Science Monitor, Le Monde, American Chronicle, the Quarterly Policy, Israel Policy Forum, Gulf Times, the Week, the Gadishulli, Jerusalem Post, Gazeta Botërore e Politikave dhe Hurriyet. Ai gjithashtu bën paraqitje të rregullta në televizion dhe radio dhe është paraqitur në rrjete të tilla si CNN, FOX, PBS, ABC, Al-Jazeera (anglisht dhe arabisht), Al-Arabiya, Press TV Iran, NPR dhe Russia Today. Ai është autor i shtatë librave në lidhje me politikën e Lindjes së Mesme dhe aktualisht po punon për një libër në lidhje me dimensionet psikologjike të konfliktit Izraelo-Palestinez. (Wikipedia)
Komentet