VOAL

“Dekriminalizimi” në Shqipëri, Fenomeni që vazhdon të prodhojë debate (video)

October 13, 2019

Rreth 4 vite më parë Kuvendi i Shqipërisë miratoi ligjin e njohur si ligji i “dekriminalizimit” që kishte si qëllim largimin e funksionarëve publik me të shkuar kriminale nga parlamenti dhe disa institucione shtetërore. Protagonistë të shumicës dhe opozitës vërejnë me shqetësim se ligji është ende i nevojshëm edhe pse kur u hartua u mendua si i përkohshëm, Studjuesit nënvizojnë se partive u mungon vullneti politik dhe rregullat e konkurimeve të ndershme në rradhët e tyre, me qëllim ndalimin e depërtimit të elementëve me të shkuar kriminale në politikë dhe administratë.

Në Shqipëri në fund të vitit 2015 parlamenti nën presionin e fortë të SHBA dhe BE, miratoi Ligjin për Garantimin e integritetit të personave që zgjidhen, emërohen ose ushtrojnë funskione publike” i njohur si ligji i “dekriminalizimit”. Kjo nisëm erdhi si nevojë e domosdoshme pas zgjedhjes deputetë dhe drejtues në nivel lokal të disa eksponentëve me të shkuar kriminale. Analistët vërejnë, se kjo ndodhi me qëllim maksimalizimin e votave në zona bastione të kundërshtarëve dhe nënvizojnë, se sigurimi i mandateve erdhi përmes metodave jo demokratike të konkurimit, kërcënimeve shantazheve, blerjes së votës dhe formave të tjera negative.

Ligji i dekriminalizimit u mendua se do ishte i përkohshëm kur u miratua, dhe se do prekte vetëm personat që përbënin problem në atë kohë në vendimarrjen kryesore politike në Shqipëri, por sot 4 vite pas miratimit ai vazhdon të jetë i nevojshëm, një dëshmi që sipas kritikëve lidhet me mungesën e vullnetit politik.

“Individët të cilët kanë patur rekorde kriminale kanë axhenda politike, dhe e dinë ku fitohet më shumë, dhe luftojnë për tw kapur poste ku fitimet janë më të mëdha. Është shumë interesante, se si mundet individët që kanë kryer vepra penale në të kaluarën, të kenë kurajo, që të kandidojnë për poste të larta drejtuese dhe si është e mundur, që këta fitojnë dhe janë njerëzit e preferuar të udhëheqësve politikë”, shprehet Afrim Krasniqi politolog.

Deri tani janë larguar si subjekt i ligjit të dekriminalizimit, 4 deputetë 2 të LSI, një i PD dhe një Partisë për Drejtësi Intergim dhe Unitet, 3 kanë dhënë dorëheqje si pasojë e presionit të lartë publik, 2 të PS dhe një i Partisë Kristian Demokrate, dhe 57 kandidatë për deputetë u larguan me vendim KQZ në zgjedhjet e 2017-ës. Në nivel lokal u larguan, 1 kryetar bashkie i PS në Kavajë, dhe një po i kësaj partie pak kohë më parë në Shkodër dha dorëheqje, ndërsa dy janë në verifikim nga strukturat përgjegjëse. Subjekt i ligjit ishin dhjetra këshilltarë dhe kandidatë për këshilltarë, mbi 80 zyrtarë bashkiakë si dhe mbi 150 zyrtarë dhe drejtues në institucione të tjera pjesë e ligjit. Por cfarë vihet re sot gati 4 vite nga aplikimi i ligjit.

“Ligji ishte dhe vazhdon të jetë i domosdoshëm. Ai ka shërbyer si një barrierë e mirë” – pohon Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

“Ka sjellë disa efekte në largimin e disa deputetëve dhe kryetarëve të bashkive ndërkohë që ka patur dhe një pastrim të administratës publike”- shprehet Gazmend Bardhi, sekretar i përgjithshëm i PD.

“Ligji ka parashikuar faza verifikimi intensive, bëhet fjalë për mijra kandidatë, për një periudhë të shkurtër kohe. Është e pamundur qëstruktura e prokuorisë dhe KQZ, dhe strukturat e tjera ta bëjnë këtë gjë, për arsye se i mungojnë mjetet financiare dhe personeli”- argumenton Afrim Krasniqi, Politolog.

“Ka nevojë për ndryshime. E para është përputhshmëria e afateve. Kodi zgjedhor ka afate të ngushta. 70 ditë para zgjedhjeve regjistrohen partitë dhe 50 ditë para zgjedhjeve kandidatët. Në vitin 2019 kishim rreth 10 mijë kandidatë, në 2015-ën kishim rreth 37 mijë kandidatë. Për një numër të tillë kandidatësh ato janë afate të pamundura për t’u zbatuar”- thotë Dëshira Pasko, Drejtore e Drejtorisë juridike në KQZ.

“Si shoqëri civile kemi propozuar disa amendamente pasi ka nene të ligjit të dekriminalizimit që bien në kundërshti dhe krijojnë konflikt, siç kanë krijuar mes Prokurorisë dhe KQZ” –thotë Afrim Krasniqi, politolog.

“Duke filluar nga KQZ, por jo vetëm, Prokuroria e Përgjithshme dhe cdo institucion tjetër e mira do ishte që ne t’i merrnin prej tyre të gjitha vërejtjet dhe sugjerimet, që ato mund të kenë dhe ta përmirësojmë ligjin”–shprehet Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

Verifikimi i funksionarëve publik ndodh në çdo kohë, edhe pasi ai e ka lënë detyrën, por kur ndaj tij ka një indicie, ose kur ka deklaruar në formulariun e dekriminalizimit të dhëna që ngrenë dyshime për pastërtinë e figurës, KQZ ose institucione të tjera pjesë e ligjit i kërkojnë prokurorisë verfikim të thelluar. Por politologu Afrim Krasniqi mendon se depërtimi i elementëve me të shkuar kriminale në institucione e ka bazën tek rregullat më të cilat funksionon një parti.

“Është interesant fakti që gjithë deputetët kryetarët e bashkive dhe shumica e drejtuesve në qarqe dhe në nivele të tjera drejtuese, që janë larguar për shkak të dekriminalzimit, rezultojnë që nuk janë produkt i strukturave partiake, nuk kanë fituar me garë, nuk janë votuar, nuk ka patur proçes transparent”- argumenton Afrim Krasniqi, Politolog.

“Ne jemi dukë bërë zgjedhjet në partinë socialiste. Në kushtet që kemi për zgjedhjen e organizatave socialiste, të sekretarit apo kryetarit, janë dhe ato që lidhen me ligjin e dekriminalizimit, pra të qënit i padënuar”- shprehet Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

“Ne kemi ngritur me ndryshimet statutore Komisionin e verifikimit të pastërtisë së figurës dhe integritetit të zyrtarëve partiakë dhe në këtë moment janë duke u kaluar në filtër të gjitha kryesitë e rretheve”- pohon Gazmend Bardhi, sekretar i përgjithshëm i PD.

“Dy partitë kanë krijuar struktura filter, kanë deklaruar që kanë bërë angazhime publike, por koha ka treguar që këto struktura janë fiktive, nuk kanë vemdimarrje dhe nuk kanë një proçes selektimi të brendshëm”- thotë Afrim Krasniqi, Politolog.

Debati sot mbetet i hapur mbi mundësinë që individë me rekorde kriminale kryesisht jasht vendit, nuk i pengon dot as partia dhe as ligji për të kandiduar. A mund të shmangej kjo me verifikimin e kandidatëve nga vetë partitë para kandidimit.

“Ligji parashikon që një kryetar partie jashtë periudhës zgjedhore, pra në cdo moment të vitit, nëse identifikon fjala vjen Gazmend Bardhin për të kandiduar për kryetar bashkie ose deputet, i kërkon atij të plotësojë formularin e vetëdeklarimit në cdo moment, dhe i kërkon prokurorisë të kryejë verifikimin e figurës. Ajo që ka munguar nga pala tjetër ka qenë vullneti politik”- thotë Gazmend Bardhi, sekretar i përgjithshëm i PD.

“Shikimi që bën PD, i ligjit në fjalë apo i situtatës në fjalë është sipas interesit të vet. Nuk është një shikim objektiv. A kanë të drejtë partitë politike që të kërkpojnë verifikimin e kandidatëve? Po kanë të drejtë. Ligji këtë e thotë shprehimisht, por me pëlqimin e kandidatëve. Por mos harroni. Partitë politike nuk kanë mundësi asnjëra, që të verifikojnë pranë organeve të pavarura, gjykatave dhe prokurorive të kujtdo shteti. Nuk mund të bëjnë ato verifikime. Janë organet vetë që ligji ua ngarkon këtë të drejtë të bëjnë verifikimet dhe të dalin në konkluzione”- shprehet Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

“Ligji u ka dhënë të drejtën dhe partive politike të bëjnë një verifikim paraprak, para se të sjellin kandidatët. Nëse do të ishte bërë një filtër nga partitë politike para depozitimit, volumi i punës mund të ishte më i vogël”- thotë Dëshira Pasko, Drejtore e Drejtorisë juridike në KQZ.

“Partitë kryesore kanë deklaruar disa herë që do bëjnë zgjedhje me një anëtar një votë në strukturat e tyre. Nëse partitë aplikojnë këtë sistem në votimet për kryesi, për këshill kombëtar, për kryetar për asamble kombëtare, i gjithë procesi zgjedhor do filtrohet aq shumë, sa do eliminohej çdo kandidaturë problematike”- pohon Afrim Krasniqi, Politolog.

“Mos mendoni që partitë politike nuk kanë kosto, në momentin kur dalin kandidatë të tillë. Sigurisht që kanë kosto, por është e pamundur. Partitë janë organizime vullnetare njerwzisht. Askush brenda një partie nuk di, nuk ka pse ta dijë, ose nuk ka një mënyrë për ta ditur, se çfarë ke bërë ti para 10 vitesh, para 20 vitesh. Çdo rast që është bërë publik është verifikuar. Kohëzgjatja nuk është në dorë, as të partive politike dhe as të institucionit që bën verifikimin sepse gjithmonë ai lidhet me të dhëna jashtë vendit”- shprehet Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

Por analistët dhe opozita vërejnë me shqetësim dhe të ardhmen e disa individëve në PS, të cilët janë prekur nga procesi i dekriminalizimit. Janë dënuar nga ligji por jo nga partia.

“Kemi patur deputetë të kapur nga rrjeta e dekriminalizimit, janë larguar nga funksioni public dhe janë komanduar drejtues politik në PS në një qark të caktuar”- shpehet Gazmend Bardhi, sekretar i përgjithshëm i PD.

“Ne nuk mund të ndalojmë këdo që të shprehë vullnetin e tij politik. Sepse pjesa e të qënit i zgjedhur apo të zgjedhësh është pjesë e lirive dhe të drejtave politike. Këtë se bën dot askush. Por funksionarë të lartë që kanë rezultruar se kanë patur problem me ligjin, ne kemi bërë një vijë të qartë ndarjeje dhe jemi prononcuar publikisht për këtë gjë, pas asnjë dyshim”- argumenton Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

“Ju shikoni se pavarësisht problemve, pavarësisht se janë dënuar për trafik droge guxojnë të plotësojnë në mënyrë jo të rregullt dhe të falsifikojnë formularin e dekriminalizimit me besimin apo shpresën se kjo gjë nuk do të zbulohet. Sepse kanë konstatuar në të shkuarën kur raste të tilla janë zbuluar dënimi nga sistemi gjyqësor ka qenë minimal, pra ose më gjobë ose më masa alternative dënimi”- thotë Gazmend Bardhi, sekretar i përgjithshëm i PD.

“Në vetvete shërbimi i provës dhe të tjera janë mënyra të vuajtjes së dënimit. Kjo nuk do të thotë që personi nuk është i dënuar. Ai është i dënuar dhe ai privohet dhe disa të drejta me ato shtërngesa që ne kemi bërë në ligjin e dekriminalizimit dhe në kushtetutën e republikës së Shqipërisë”- pohon Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

Ligji dekriminalizimit përbën një model unik në kontinent, përmes të cilit klasa politike në Shqipëri synon të përjashtojë nga rradhët e saj funksionarët publik të zgjedhur apo emëruar nga vetë ajo. Analistët vërejnë se edhe pse kanë kaluar 4 vite nga miratimi i tij impakti që ai ka dhënë në publik është ende minimal, dhe se kjo lidhet me mungesën e vullnetit politik.

“Nëse nuk do të kishim patur vullnetin për ta bërë këtë projekt nuk do ta diskutonim fare këtë gjë sot. U desh vullneti i qeverisë për të materializuar një ligj si ai dekriminalizimit. Kjo është kështu dhe nuk ka asnjë të vërtetë tjetër mbi të”- shprehet Ermonela Felaj, Kryetare e Komisionit parlamentar për sigurinë kombëtare.

“Por është paradoksale dhe gati një turp për brezin tonë, që ne i lëmë sot Shqipërisë një kushtetutë ku përmendet fjala dekriminalizim. Nuk e ka asnjë shtet në Europë, është një tregues i degradimit të klasës politike dhe ky është çmimi më i lartë që ne kemi paguar për shkak të kësaj klase politike”- pohon Afrim Krasniqi, politolog.

twitter
Follow
facebook
linkedin

Fjalë kyçe: Dekriminalizim, rekorde kriminale, vullneti politik

Komentet

Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Dritat u fikën prap!- Nga AGRON SHABANI

….!

Dritat u fikën prap! Errët, muzg… Të gjitha sendet sikur jane xhveshen (zhveshen) nga diçka me terrin ose muzgun e parë…Edhe ti bashk me to… Bosh fare! Endesh si Fremde sallonëve ose koridorëve të huaja….Më shfaqesh papritur në sfond para pasqyres …Portreti yt ose fotografia jote…Duke i ngjarë një statuje ose përmendoreje të varur murëve të kohës pa kornizë.

Mbi tavolinë qëndrojnë qirinjtë e pandezur dhe një vazo lulesh që nuk i rriti kurrë si duhet pranvera e dikurshme atdhetare ose vendlindore.

Ti rri heshtur, fare heshtur pranë vazos me lule që nuk i bëri kurrë pranvera, duke me trembur edhe mua me heshtjen tënde vrastare që flet dhe vret.

Sikur meton të më flasë dhe buzeqeshë pa fjalë, me zemër dhe me shpirtë…Por, harron se kjo botë akoma beson se ne u dehëm dikur nga liria, dashuria, bukuria dhe krenaria që i kishim apo besuam se i kishim ose do i kemi një ditë…Duke ngritur dolli si gjithë të tjerët, apo si shumica, me gota të zbrazura ose fare bosh:

Na mbyti etja e dikurshme atdhetare ose vendlindore! Edhe mua, edhe ty…Na janë vyshkur ose etur akoma më shumë si duket, madje edhe fjalët e djegura në maje të gjuhës… U mungon nektari ose lëngu i njohur i lirisë, dashurisë, bukurisë dhe krenarisë atdhetare, vendlindore…;

Po, po! U mungon gjaku, palca, limfa..;

Ndaj, të lutem, mos harro t´u tregosh edhe të tjerëve.

Edhe mbi ato “figura supreme” ose “madhështore” që i zotërojne madje edhe “mbretëritë e yjeve” së bashku me gjëmimët e motit ose bubullimat e qiellit! Aty dhe attëherë ku së bashku me kokat e përulura dhe fare bosh që nuk i pren kurrë tehu i shpatës, zgjatet ose shtrihejt qafa e tyre jokurrizore, poshtë krahut të së cilës prehën tabelat e ligjëve së bashku me gjeometrinë ose gjeografinë e stisur të varrit dhe natës së fundit mbi tokë.

Edhe mbi ao mjekërra të rëna (varura) ose zhytura në gjoks….Lapërat e zgjëruara të hundës dhe ato “flegëra të njoma” të buzëve ku mekeT zëri dhe dridhëN fjalët e pathëna në një kohë kur vjeshta dhe dimri prap ( prapthi) sikur jane stinët më të shpeshta, sepse pranvera dhe verea atje tek ne vijnë shumë rrallë, sii për të mos i bërë as rritur kurrë si duhet lulet e bukura në vazon dge kopshtin tonë kombtar.

Dhe, ti prap me flet mbi nektarin e luleve që nuk u bënë dhe s´u rritën kurrë si duhet me dritën dhe diellin e pranverës atdhetare ose vendlindore.

Nuk e kam fjalën mbi bimët helmuese ose asfodelte, jo, por vetëm për lulet e munguara në tryezën ose tavolinën tonë që nuk u mbushë dhe nuk u stolisë kurrë si duhet. Mos harro! Nga redaksia e nje gazete te madhe kosovare, dikush me kishte shkruar: I nderum, te lutem kurre mos na dergo me tjeter me teper se dy shkrime ne jave, sepse nuk kemi vend as kohe me i botuar (publikuar) te gjitha opinionet tuaja”! Mendova vetmeveti e peshperita: Valle, si ka mundesi te kem merzitur osebesdisur une diken me dy-tre shkrime ne jave, apo ne muajt, e dikush tjeter paskesh te drejte per te mbajtur perdite “ligjerata” ose “ore letrare, kulturore ose politike” aty, atje…duke shpifur, trilluar ose sajuar perdite kunder Thacit, Haradinajt, Veselit etj..!? Nuk ka problem as kjo.

Në të kundërten, s’kemi si si të mos ndjehëmi të lumtur dhe tepër krenar me jetën ose botën e sotme moderne ose bashkohore, kur edhe unë, edhe ti jemi pjesë e tyre në një formë a tjetrën. Sëpakut, si njerëz numra…

Ani ajo “politikë e madhe” ose “dipllomacia” me “nota të larta” dhe “tone të zjarrta” “Made in Nastradin Hoxha”, “Madein Siizifi”, “Made in Edipi”… Euuu.. Aiiiii….Mos pyet fare.

Dikush tha see nuk lindëm ose nuk erdhë në këtë botë për të ditur dhe për të fituar gjithëçka. Sigurisht jo, por, ne duhet arrirë dhe fituar gjithëçka ose çdo gjë me forcat tona. Dhe, jo duke shpotitur ose ngarendur të përulur dhe kokëposhtë pas mëshirës ose lëmoshës së huaj, pa ua ditur kurrë gjërave as vlerën dhe as kuptimin. E sidomos lirisë, bukurisë, dashurisë dhe krenarisë së njohur atdhetare ose vendlindore, i tha ai tjetri. Helbete….

Disa thonë se në luftën, kampionatin ose maratonën e njohur të lirisë dhe pavarësisë së gjithëmbarshme shtetrore, nacionale dhe politike: të urtit, të diturit, trimat ose heronjtë e vërtetë, ndoçën yllin e dritës dhe shkëlqyen duke e braktisur idenë për t´u bërë “dikushi” ose “dikushat”!

Në këtë frymë, ne mund t’i urojmë të urtit, trimit dhe të diturit jetë të gjatë dhe shumë suksese të reja në botën ose karierën e tyre nën lutjet dhe sloganet e njohura: Qofshi gjithëmonë të lumtur, ballëlartë, faqebardhë si dhe me mendje pjellore!

“Gjërat kryesore që ne duhet t’i mësojmë, nuk janë vetëm drejtshkrimi, skolastika, retorika ose oratoria, por se si të jemi të sjellëshëm, te mirë, të ndërgjegjëm, të urtë, të qetë, të dashur, racional dhe patriot”, predikonte asokohe Platoni i Madh, duke menduar në kontrollin ose vetkontrollin, arsyen, ndërgjegjën, moralin, urtësinë, racionalitetin, profesionalizmin, patriotizmin etj.

Platoni e ngriti ose themeloi asokohe Një Shkollë ose Akademi të quajtur dhe të njohur si Akademia e Athinës e cila shkëlqeu dhe lulëzoi për më shumë se 400 vite rrjesht. Athinasit shkonin atje për të mësuar dhe kuptuar asgjë më shume, pos asajë se si të jetonin dhe vdisnin si njerëz e jo si qen, mushka ose gomar.

Është interesante dhe jo pak e trishtueshme se si institucionet e njohura shkencore, kulturore, akademike ose pedagogjike në Kosovë dhe gjithandej, i kanë nxjerrë jashtë ligjit dhe i shpërfillin fare edukatën estetike së bashku me nderin, moralin dhe disiplinën e preferuar shtetrore, shkencore, intelektuale, profesionale ose akademike. Po t’iu kërkonte dikush sot studentëve ose profesorëve kosovarë disiplinat e lartëpërmendura, do i thërrisnin policinë ose personelin e neuropsikiatrisë dhe psikologjisë klinike! Duke të quajtur njeri i çmendur dhe iracional.

‘Bazat hyjnore ose profetike të popullit ose kombit ndodhën ose ekzistojnë në brendinë e shpirtit, mendjes ose vetëdijes së tij individuale dhe kolektive.; do thoshte dikur Theodor Adorno.

Në vitin 1947, pas ngjarjeve të rënda të pasluftës së dytë botërore, si dhe pas zbulimit të karrikës elektrike ose laboratoreve të vdekjes, Theodor Adorno atëbotë shprehu tronditjen e tij me një aforizëm dhe mataforizëm të latuar kur tha se “të shkruash sot mbi poezinë, artin, kulturën ose letërsinë, është një akt i shëmtuar ose barbar.”

Filozofi dhe sociologu i lartëpërmendur gjerman (Theodor Adorno) në bashkëpunim me mikun dhe kolegun e tij gjenial, Max Horkheimer; në kuader të “Dialektikës së Iluminizmit”, pos tjerash, asokohe i bën të qarta dhe tepër transparente shkaqet ose motivet e ndryshme groteske, makabre ose racionale të fatkeqësive ose katastrofave të njohura njerëzore ose humanitare si tmerri totalitar ose autoritar, iracionaliteti dhe fataliteti hegjemnonist ose militaristo-ekspanzionist etj. Ata gjetën ose zbuluan në këtë kontekst një ndër shkaqet themelore ose ambivalente, në konceptin e arsyes instrumentale ose arsyes subjektive. Në këtë frymë, Adorno dhe Horkheimer, në kuader të “Dialektikës së Iluminizmit” në radhë të parë kishin për qëllim përshtatjen ose aklimatizimin e njeriut me ligjet dhe racionalitetin e natyrës (arsyeja objektive). Ishte pra një tendencë ose tentativë e njohur skolastike dhe metaestetike e filozofëve ose përfaqsuesve eminent të Shkollës Elitare të Frankfurtit për një zhvillim ose proces evolutivë dhe çmitizues te atyre shkaqëve, indikatorëve ose predikatorëve të ndryshëm determinant ose paradigmatikë, të cilët e prodhojnë të kundërtën e tyre. Një mitizim ose iracionalitet tjetër të ri, akoma më të qëndrueshëm, më të rezistueshëm dhe më të rrezikshëm se sa ai i pari.

Atë të arsyes instrumentale ose asaj subjektive. Këtu zatën qëndron edhe dialektika e brendshme historike e çdo lloj racionalizmi kritikë në raport me iracionalizmin. Në pasuesin që flet për “industrinë kulturore” në raport me konceptët borgjeze, skvavopfronare, feudaliste ,absolutiste ose aristokratiko-klerikaliste të “kulturës masive”dhe asaj etatisto-egalitariste, ku tharja, përthithja, fosilizimi, intstrumetalizimi, klanizmi, uzurpimi, monopolizimi, relativizmi dhe konsumimi i edukatës dhe kulturës së gjithëmbarshme shtetrore, nacionale dhe politike, gjegësisht, reduktimi, unilateraliteti dhe monodimensionalteti i tyre, shihen si rrjedhojë dhe pasojë e një sundimi (administrimi) të egër dhe tepë negativë nga ana e autoritetit (regjimit) ose totalitetit social dhe politikë. Mbase, në funksion të logjikës së fitimit, manipulimit dhe mashtrimit te vazhdueshem dhe permanent, në mundësinë e njohur bizantine, ortodokse ose heterodokse, për t’iu përgjigjur ligjëve, trendëve, standardeve, nevojave ose kërkesave të njohura fetare, kulturore, politike, ushtarake, diplomatike, sociale, ekonomike, industriale, teknologjike dhe të tjera të shoqërive të larta industriale ose kapitaliste të Perëndimit me anë të eksplatimit (shfrytëzimit) optimal ose maksimal të individit dhe kolektivitetit , si dhe të shitjes ose ankandizmit të resursëve ose pasurive të njohura shtetrore ose nacionale në “tregun global të vlerave dhe kapitalit botërorë ose universal”! (…)

Ndërkohë që të të ashtuquajturat “koret politike dhe diplomatike” të Kosovës ose të shqiptarëve në përgjithësi, vazhdimisht prodhojnë ose fabrikojnë muzikë funebre me kompozime autoritare, makabre ose totalitariste të cilat nuk kanë asgjë të përbashkë me kodin dhe unitetin e njohur etik dhe estetik. Dhe, aq mëpak me “orkestrën” ose “kompozicionin” e marëdhënieve, raportëve ose konstelacionëve të njohura botërore ose ndërkombtare.

Rasti i politikës dhe diplomacisë se Kosovës, është një shembull ose ilustrim i qartë se si hedonizmi, alkimizmi, fetishizmi ose utopizmi i njohur politik ose diplomatik, patjetër çojnë në degradim ose në një regresion të përgjithshëm ose total. Duke i kontribuar kështu përforcimit të vazhdueshëm ose permanent të “interegnumëve kohore” ose “status quove” të ndryshme ushtarake, politike, diplomatike dhe të tjera në raport me Serbinë ose dikënd tjetër atje si një “fat i paevitueshëm” ose “permanent” për Kosovën dhe shqiptarët!

Bota shqiptare ose kosovare nuk kanë nevojë për të “vërteta absolute” të përkthyera ose transkriptuara në rrena ose gënjeshtra optimnale ose maksimale. Bota shqiptare ose kosovare kanë nevojë vetëm për pyetje dhe përgjie t´ vërteta.

Kaq.

Fotoreportazh nga Bllaca Me Plis të bardhë në UNESCO- Nga Florim Zeqa

Të shtunën e 21 qershorit në Bllacë të Suharekës me

moton ‘Me Plis në UNESCO’ u mbajt manifestimi

tradicinal mbarëkombëtarë, i 12-ti më radhë, ‘DITA E

PLISIT’.

Nderime Kullës legjendare të Ramë Bllacës

Manifestimi filloj tek Kulla e Ramë Bllaces me një foto të përbashkët të plisbardhëve të ardhur nga të gjitha trevat etnike.

Më pasë nga ballkoni i Kullës së Ramë Bllacës, rapsodi

Nazmi Hajdari ua kushtoj një këngë malsie të gjithë

plisbardhëve të ardhur në këtë manifestim.

Manifestimin e hapi organizatori Ismet Krasniqi-Lala, i cili fillimisht i përshendeti të gjithë të pranishmit, i

falenderoj për pjesëmarrjen dhe ju uroj ‘Ditën e Plisit’,

për të vazhduar më fjalët: “Kjo kullë e Ramë Bllacës

asnjëherë nuk ka pasur më shumë plisbardhë sesa sot,

andaj lutem që të ketë gjithmonë plisbardhë në këto

troje arbërore.

Më pas fjala ju dha profesorit Jahja Lluka i cili e mbajti një fjalë të shkurtër rasti, ku i përshendeti të gjithë të

pranishmit. Fillimisht e përshendeti familjen e Ramë

Bllacës për qëndresën herorike. E përshendeti

organizatorin Ismet Krasniqi dhe Intelektualët e Klinës

për punën vlerëmadhe me mbajtjen e 12 edicioneve të

‘Ditës së Plisit’, më qëllim të afirmimit të vlerave tona

kombëtare dhe të dërgimit të Plisit në UNESCO.

“Kjo punë nuk është e Ismetit, por është e shtetit, por

fatkeqësisht shteti e ka harruar veprimtarinë atdhetare

të Ramë Bllacës dhe kullës së tij”, theksoi Jahja Lluka.

Dëshminë e harresës institucionale ndaj veprës atdhetare të Ramë Bllacës e tregon Kulla e tij, e mbetur në gjendje të mjerueshme në mëshirën e kohës pa asnjë përkujdesje shtetërore!

Pas tij, me një fjalë të shkurtër përshendetëse prezantoj nipi i Ramë Bllacës, Afrimi: “Mirë se keni ardhur o ju plisat e bardhë në kullën e qëndresës së Ramë Bllacës dhe popullit shqiptar. Sot po shënohet ‘Dita e Plisit’ e një simboli të përjetshëm të identitetit dhe qëndresës shiptare. Në këtë vend të shenjt, ku Ramë Bllaca u bë zë dhe mburojë kundër shpërnguljes së shqiptarëve nga trojet e tyre etnike, sot Plisi po shkëlqen si dëshmi e krenarisë sonë kombëtare, që nuk u nënshtrua as në kohërat më të renda dhe as në vështirësit më të mëdha”.

Organizatori ‘Dita e Plisit’ për Kullën e Ramë Bllacës e

ndau një mirënjohje, të cilën Jahja Lluka i ndau nipit të tij, Afrimit.

Pjesa e parë e manifestimit tek kulla legjendare u

përmbyllë me një këngë për Ramë Bllacën nga Naim

Kransiqi dhe Sali Bytyqi si dhe me një valle tupana.

Më pas u bënë nderime tek lapidari i Ramë Bllacës në

qëndër të fshatit.

Atmosferë e zjarrtë festive të ‘Kulla e Qëndresës’

Pjesa qendrore e manifestimit ‘Dita e Plisit’ tek Kulla e

Qëndresës filloj me intonimin e himnit kombëtar. Më pas organizatori Ismet Krasniqi i pëshendeti të gjithë

plisbardhët e pranishëm duke ju uruar Ditën e Plisit dhe i falenderoj nikoqirët për mikëpritjen e ngrohtë

vëllazërore.

Me fjalë rasti prezantuan: Destan Zekolli e Muhamet

Bajraktari të cilët në emër të 5 mijë banorëve të fshatit i përshendeten të gjithë plisbardhët, pastaj kryetari i

Therandës, Bali Muharremaj në emër të komunës ju uroj mirëseardhjen të pranishmëve në këtë aktivitet.

Programi artistik fillojë me valle të larmishme, të

përgatitura nga nxënësit e shkollës “ Ramë Bllaca”të

fshatit Bllacë nën koreografinë e Ardita Lumit.

Sadik Maxharraj Baca dhe Naim Rugova ekzekutuan për mrekulli vallen e Rugovës. Pas valltarëve dhe Grupit të Tupanave nga Peja, me një monolog prezentoj Shaban Lajçi i ardhur nga Amerika, i cili përformoj në mënyrë të shkëlqyer dhe artistike. Por, ky nuk ishte i vetmi i ardhur nga Amerika, ishte edhe Bahri Ramadani nga Kosova Lindore i ardhur enkas për këtë manifestim.

Poashtu prezent ishte edhe Shaban Fangu i sapo

riatdhesuari pas 55 viteve nga Australia, i cili ka ardhur

për të jetuar në Kosovë.

Me kumtesa u paraqiten, Prof. Prend Buzhala, penë e

artë e krijimtarisë letrare, kushtuar Ditës së Plisit.

Pastaj me nga një fjalë rasti prezantuan krijuesit letrar

Jahja Lluka dhe Naxhije Doçi. Ndërsa Bedri Tahiri

recensent bëri një vlersim për librin “Dita e

Plisit”edicioni XI, vëllimi XI.

Pas përfundimit të pjesës artistike radha i erdhi shtrimit të Sofres Dardane në Kullën e Qëndresës, të përgatitur me ushqime të shijshme tradicionale nga nënat dhe motrat bllaciane.

Gjatë drekës nuk munguan as pikat muzikore dhe në

përfundim të këtij manifestimi në Kullën e Qëndresës,

organizatori i ndau edhe disa mirënjohje për ata që kanë kontribuar në promovimin e vlerave kombëtare, si: Mark Berisha (pleqnarë), i cili sot e kishte edhe 88 vjetorin e lindjes, Rrahman Lajçi, Hasan Shaban Iballi, Shaban Fangu, Desatn Zekollit për Kullën e Qëndresës, Naim Krasniqi, Halil Krasniqi, Rasim Beqa, Shaban Lajçi, dhe Sali Bytyqi.

Lënja në harresë të plotë nga shteti e Kullës së Ramë

Bllacës nga të gjitha qeveritë e deritanishme është

papërgjegjësi e lartë shtetërore. Këtë e dëshmon gjendja mjeruese e kësaj shtëpie të qëndresës popullore në këto troje.

Falenderim për Lena Graphic me pronar Hajdar Fejzullahu pë shtypjen e bexhave e panove si dhe për ndihmë në botimin e librit “Dita e Plisit”.

Poashtu, duhet përshendetur edhe kontributin e Klina Info dhe Studio 4K Diaspora nga Zvicëra për mbulimin e kësaj ngjarje krejtësisht në baza vullnetare.

Do të mbetej i mangët ky shkrim pa i permendur anëtarët e Grupit të Tupanave: Sherif Zabelaj, Driton Bujupi, Petrit Gashi dhe Fatjon Bujupi.

Krejt në fund, duhet përshendetur organizatorët e këtij

manifestimi tradicional-Intelektualët e Klinës në krye me artistin e madh, Prof. Ismet Krasniqi-Lala, i cili, edhe pse në moshë të shtyer, me vullnetin e madh dhe

përkushtimin ndaj vlerave kombëtare, është kthyer në

sinonim dashurie për vendin dhe kombin për gjeneratat e reja.

Lales i dëshirojmë ta ketë shëndetin dhe për shumë

dekada t’na bashkoj në ‘Ditën e Plisit’ si dhe t’na dhuroj

kënaqësi shpirtërore me vlerat e tij artistike.

P.S: Këshilli Organizativ Qendror ‘Dita e Plisit’ ishte në këtë përbërje: Ismet Krasniqi nismtar i manifestimit, Prend Buzhala, Idriz Berisha, Gjon Gjergjaj, Alban Gashi e Fazli Ferati. Kurse Këshilli Lokal në këtë përbërje: Destan Zekolli, Muhamet Bajraktari, Afrim Bllaca dhe Murtez Zekolli.

Ndërsa koordinator mes dy Këshillave Organizative ishin Nuhi Bytyqi dhe Bajram H. Bytyqi.

Fotografitë u realizuan nga Alban Gashi.

Florim Zeqa, 22 Qershor 2025

Qeveria nuk është pronare e Kosovës – Republika u përket qytetarëve të Dardanisë- Nga Prof.Dr.Fejzulla BERISHA

Në rrethanat e krizës së vazhdueshme institucionale që po e përjeton Republika e Kosovës, po rikthehet në qendër të vëmendjes një ndër devijimet më të rrezikshme të rendit demokratik: iluzioni se qeveria në detyrë është pronare e shtetit dhe përfaqësuese absolute e vullnetit të qytetarëve.

Kjo është një qasje jo vetëm e gabuar në aspektin kushtetues dhe politik, por edhe thellësisht e rrezikshme për të ardhmen e shtetit të së drejtës. Prandaj është më shumë se e nevojshme të thuhet qartë: Qeveria në detyrë nuk është dhe nuk mund të jetë pronare e Republikës së Kosovës. Qeveritë janë të përkohshme, shteti është i përhershëm. Qeveritë ndryshojnë, por populli mbetet burimi i vetëm i sovranitetit.

Kushtetuta flet qartë: Sovraniteti buron nga populli

Neni 2 i Kushtetutës së Republikës së Kosovës është i qartë dhe pa ekuivok: “Sovraniteti i Republikës së Kosovës është i pandashëm, i patjetërsueshëm dhe i përket popullit.” Ky parim nuk është thjesht një deklaratë formale, por themeli mbi të cilin është ngritur shteti ynë.

Qeveria është vetëm një nga instrumentet përmes së cilës ushtrohet ky sovranitet, dhe jo zotëruese e tij. Ajo është një shërbyese e përkohshme e interesit publik, jo një strukturë pronësie politike mbi fatin e shtetit dhe të qytetarëve. Kur një qeveri në detyrë fillon të sillet si pronare e vendit – duke anashkaluar vullnetin popullor, duke bllokuar proceset demokratike, duke vepruar me arrogancë dhe mungesë transparence – ajo i kalon kufijtë kushtetues të mandatit të saj.

Pronarët e shtetit janë qytetarët e Dardanisë

Kosova nuk u bë shtet për t’u sunduar nga qeveri të përkohshme që uzurpojnë vullnetin qytetar. Ajo është produkt i një rruge të gjatë historike, e mbushur me sakrificë, qëndresë dhe përkushtim të brezave të tërë – nga Lidhja e Prizrenit, në Lëvizjen Kombëtare, nga demonstratat e vitit 1981, tek lufta e UÇK-së dhe shpallja e pavarësisë më 17 shkurt 2008.

Pronarë të këtij shteti janë bijtë dhe bijat e Dardanisë, ata që u flijuan për liri dhe ata që çdo ditë ndërtojnë jetën mbi themelet e kësaj Republike. Ky është një borxh që asnjë qeveri nuk mund ta mohojë, dhe as ta përvetësojë.

Asnjë mandat politik, asnjë shumicë e përkohshme, nuk mund të justifikojë trajtimin e Republikës si pronë private të një subjekti apo grupi politik. Shteti nuk është çmim për fituesin, por përgjegjësi për të gjithë. Prandaj, kushdo që merr përsipër qeverisjen duhet të veprojë me maturi, përulësi dhe respekt ndaj popullit që ia ka besuar atë detyrë.

Rreziku i uzurpimit institucional

Kur një qeveri, veçanërisht një në detyrë, fillon të sillet si pronare e institucioneve, ajo kalon në një fazë të rrezikshme të asaj që mund ta quajmë “uzurpim i heshtur” i shtetit. Vendimmarrja e njëanshme, mohimi i debatit parlamentar, pengimi i proceseve zgjedhore, kontrolli mbi mediat publike apo presioni ndaj institucioneve të pavarura janë të gjitha shenja të një qeverie që ka humbur kontaktin me kufijtë e saj kushtetues.

Në një republikë, legjitimiteti nuk është i përjetshëm. Ai duhet të ripërtërihet përmes zgjedhjeve të lira, të ndershme dhe të shpeshta. Refuzimi për t’u kthyer te populli është refuzim i vetë parimit të sovranitetit popullor. Nëse një qeveri në detyrë sillet sikur është në pushtet të pakufizuar, atëherë nuk kemi të bëjmë me qeverisje demokratike, por me një formë të maskuar të autoritarizmit.

Apel për kthim te rendi kushtetues

Në këtë moment delikat të jetës politike të Kosovës, është detyrë qytetare, intelektuale dhe kombëtare të ngrihemi në mbrojtje të kushtetutshmërisë, ligjshmërisë dhe sovranitetit qytetar. Asnjë qeveri, pavarësisht përkatësisë politike apo retorikës që përdor, nuk është mbi Kushtetutën dhe mbi popullin.

Qytetarët janë themeli i Republikës së Kosovës. Ata janë garancia e vetme që ky shtet do të mbijetojë si demokratik, i drejtë dhe për të gjithë.

Prandaj, çdo përpjekje për ta përvetësuar Republikën si pronë politike duhet të kundërshtohet me forcën e fjalës, të ligjit dhe të vullnetit të popullit.

Prof.Dr. Fejzulla Berisha
Fakulteti i Drejtësisë
Faculty of Law

Parlamenti iranian pro mbylljes të Ngushticës së Hormuzit! Çfarë mund të ndodhë tani e tutje me ekonominë botërore?

Parlamenti i Iranit ka miratuar mbylljen e ngushticës së Hormuzit. Por, Këshilli i Lartë i Sigurisë Kombëtare i Iranit duhet të marrë vendimin përfundimtar nëse do ta mbyllë Ngushticën. Por çfarë është Ngushtica e Hormuzit dhe pse është kaq e rëndësishme?

Ngushtica e Hormuzit – kjo ngushticë detare është itinerari më i rëndësishëm i anijeve për transportin e naftës. Hormuzi midis Omanit dhe Iranit lidh Gjirin Persik dhe shtetet eksportuese të naftës Bahrein, Kuvajt, Katar, Arabi Saudite dhe Emiratet e Bashkuara Arabe me Oqeanin Indian.

Anijet çisternë mbërrijnë këtu nga shumë vende të botës. Shumica transportojnë naftën bruto nga rajoni i Gjirit Persik për në Europë, Azi dhe Amerikën e Veriut. Pika më e rëndësishme e këtij itinerari është ajo ndërmjet Gjirit Persik dhe Gjirit të Omanit, brezi më i ngushtë me një gjerësi prej 55 kilometrash, dhe korsia e lundrimit për anijet e mëdha është vetëm 3,7 kilometra.

Ngushtica e Hormuzit ka rol kyç për sigurimin e interesave strategjike të Iranit në rajon. Edhe në të shkuarën në kontekstin e sanskioneve ndërkombëtare ndaj Iranit, Teherani vazhdimisht ka kërcënuar me mbylljen e ngushticës Hormuz. E njëjta gjë mund të ndodhë edhe në konfliktin aktual. Dauood Nazirizadeh, ekspert në fushën e ekonomisë nga Teherani, thekson se: „Në rast se ngushtica e Hormuzit përfshihet në këtë luftë, është një rrezik i madh për të gjithë ekonominë botërore. Qeveria e Iranit e konsideron këtë rrugë detare si çelësin kryesor për sigurimin e interesave strategjike në rajon në jug të Iranit dhe të Gjirit Persik. Nëse ndodh diçka në këtë drejtim, ky do të ishte kërcënim i madh për ekonominë botërore në tërësi.”

Përmes rrugës së Hormuzit transportohet një e pesta e konsumit botëror të naftës Hormuzi zë vendin e dytë ndër itineraret më të rëndësishme në botë për transportin e naftës si rruga Malacca dhe Kanali i Suezit. Një humbje nga bllokimi i kësaj rruge detare si pasojë e konfliktit aktual do të ishte e vështirë të kompensohej. Pasoja do të ishin rritja e çmimit të naftës e benzinës, që gjithsesi ditët e fundit janë shtrenjtuar.

Po ashtu mund të krijoheshin ngushtica në zinxhirin e furnizimeve për shumë produkte nga nafta. Prishja e këtij zinxhiri mund t’i krijojë vështirësi ekonomisë në shumë vende të botës./ DW

10 kritikat më të forta të raportit të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës për zgjedhjet e 11 majit 2025 – Nga Franc Nuri

Raporti përfundimtar i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Europës (PACE), i publikuar më 19 qershor 2025, vë në pah probleme serioze që cenojnë integritetin dhe barazinë e zgjedhjeve parlamentare të 11 majit 2025. Abuzimet me burimet publike, presioni mbi votuesit dhe dështimi i institucioneve shtetërore për të garantuar standarde demokratike, janë shqetësimi më serioz sipas raportit.

Në vijim gjeni të detajuar 10 problemet më serioze të zgjedhjeve sipas këtij Raporti ndërkombëtar:

1. Përdorimi i burimeve shtetërore në favor të PS

Partia në pushtet përfitoi në mënyrë të jashtëligjshme nga faljet e gjobave, aktivitetet e rëndësishme zyrtare para zgjedhjeve, dhe përdorimi i infrastrukturës publike për fushatë, duke dëmtuar ndjeshëm konkurrencën politike dhe garën e barabartë mes subjekteve zgjedhore.

2. Blerja e votës dhe presioni mbi votuesit

Format e zakonshme të blerjes së votës (para, kredi pa interes etj.) dhe presion ndaj punonjësve të administratës (telefonata, inspektim, kërcënime) gjatë gjithë fushatës, demaskojnë një mungesë thelbësore të lirisë së votës në Shqipëri.

3. Parregullsi serioze gjatë ditës së votimit dhe numërimit të votave.

Në 11 maj u evidentuan shkelje procedurale të shumta: cenim i fshehtësisë së votës, prani e paautorizuar individësh në qendra votimi, ndërhyrje nga përfaqësues partiakë, si dhe mungesë transparence në numërim, shkelje sdandardesh të cilat sipas Raportit, çuan në një proces të dobët institucional.

4. Dështimi i SPAK, Prokurorisë dhe Policisë për të parandaluar krimet zgjedhore

Mekanizmi institucional i krijuar për bashkëpunim modis SPAK, Prokurorisë dhe Policisë, nuk reagoi në kohë ndaj blerjes së votës, presionit dhe ndërhyrjeve kriminale, duke dështuar në mbrojtjen dhe vijimin e ndershëm të zgjedhjeve.

5. Ndikimi i krimit të organizuar dhe rrjeteve klienteliste

Raporti evidenton investigime për ndërhyrje të organizatave kriminale dhe rrjetesh patronazhistësh, të lidhura me strukturat lokale të Pushtetit, që kanë krijuar skema sistematike të manipulimit të votës në komunitete banorësh të shumtë.

6. Manipulimi i informacionit dhe censura në media dhe rrjetet sociale

Pronësia e medieve është përqendruar te aktorët politikë, ndërsa rrjetet sociale funksionojnë pa rregullim. Ndalimi i TikTok perceptohet si instrument për heshtjen e opozitës, duke e bërë fushatën një “fushë informacioni” të njëanshme.

7. Mungesa e garancive për zgjedhje të ndershme sipas standardeve europiane

Në mungesë të një mjedisi politik të barabartë, ku kandidatë alternativë dhe të pavarur përjashtohen, zgjedhjet zhvillohen në një atmosferë ekstreme ku “fituesi i merr gjithçka”, pa hapësirë të vërtetë për debat politik, pluralizëm dhe dialog demokratik.

8. Problemet me votën e diasporës

Megjithëse pjesëmarrja e diasporës përbën një risi pozitive që ndodh për herë të parë, problemet logjistike dhe ligjore (vonesa postare, afate të ngushta, numërim manual) kanë kufizuar pjesëmarrjen e votuesve, duke kompromentuar efektivitetin e procesit të përfshirjes së votuesve nga jashtë vendit.

9. Politizimi i administratës zgjedhore në nivelet e ulëta

Emërimet e anëtarëve të komisioneve vendore nga partitë, dobësuan trajnimin dhe organizimin, duke shkaktuar vakum operativ dhe probleme gjatë ditës së votimit.

10. Problemet në raportimin dhe financimin e fushatave

Transparenca financiare është e dobët: shpenzimet nuk monitorohen mjaftueshëm, mungojnë sanksionet për shkelësit, dhe strukturat përkatëse nuk kontrollojnë me efikasitet burimet financiare. Kjo i lejon partitë me financa të paqarta të dominojnë fushatën, duke cenuar konkurrencën.

Përfundim

Raporti për zgjedhjet i Këshillit të Evropës e bën copë procesin zgjedhor. Tej gjuhës diplomatike, raporti nën rreshta evidenton se nuk ishte PS por ishte qeveria Shqiptare që garoi me partitë e tjera në zgjedhje!

Sipas raportit, në zgjedhjet e 11 majit pati dështim të institucioneve Shqiptare për të garantuar integritetin e zgjedhjeve. Kultura politike e përçarjes dhe mungesa e një fushë të barabartë për gjithë konkurrentët, dëmtuan rëndë besueshmërinë dhe legjitimitetin e zgjedhjeve të 11 majit.

Në përfundim, Raporti nënvizon se Shqipëria duhet të vijojë me reforma thelbësore, në përputhje me standardet europiane, në mënyrë që zgjedhjet të jenë vërtet të lira, të drejta, dhe gjithëpërfshirëse.

*Përfaqësues i Ligjor i Partisë Demokratike në KQZ

Objektivat që goditën avionët B-2 amerikanë, çfarë dimë për tre centralet bërthamore në zemër të Iranit

SHBA-të kanë goditur tre lokacione kryesore bërthamore në Iran, tha Presidenti i SHBA-së Donald Trump në Truth Social. Lokacionet janë Fordow, Isfahan dhe Natanz, të cilat ndodhen në zemër të ambicieve bërthamore të Iranit.

Ja çfarë dimë për tre objektet:

Natanz: Kompleksi bërthamor, rreth 250 kilometra (150 milje) në jug të kryeqytetit Teheran, konsiderohet objekti më i madh i pasurimit të uraniumit në Iran.

Analistët thonë se përdoret për të zhvilluar dhe montuar centrifuga për pasurimin e uraniumit, një teknologji kyçe që e shndërron uraniumin në karburant bërthamor.

Natanz ka gjashtë ndërtesa mbi tokë dhe tre struktura nëntokësore, dy prej të cilave mund të mbajnë 50,000 centrifuga, sipas Iniciativës jofitimprurëse të Kërcënimit Bërthamor (NTI).

Irani kishte pasuruar uranium deri në 60% pastërti në Uzinën e tij Pilot të Pasurimit të Karburantit mbi tokë, sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike (IAEA). Uraniumi i gradës së armëve pasurohet deri në 90%.

Fordow: Shumë gjëra janë ende të panjohura për madhësinë dhe natyrën e plotë të këtij objekti, i vendosur afër qytetit të shenjtë të Qom dhe i varrosur thellë në një grup malesh. Një pjesë e mirë e asaj që dimë vjen nga një thesar dokumentesh iraniane të vjedhura vite më parë nga inteligjenca izraelite.

Sallat kryesore janë rreth 80 deri në 90 metra (rreth 262 deri në 295 këmbë) nën tokë. Zyrtarët izraelitë dhe raportet e pavarura kanë thënë më parë se SHBA-ja është i vetmi vend me llojin e bombës së nevojshme për të goditur një thellësi kaq të madhe.

Raportet e fundit të IAEA-s sugjeruan se Irani kishte rritur prodhimin e uraniumit të pasuruar në një nivel prej 60% në Fordow. Sipas ekspertëve dhe IAEA-s, objekti tani përmban 2,700 centrifuga.

Isfahani: Isfahani në Iranin qendror dhe është shtëpia e kompleksit më të madh të kërkimit bërthamor të vendit.

Objekti u ndërtua me mbështetjen e Kinës dhe u hap në vitin 1984, sipas NTI-së. Sipas NTI-së, 3,000 shkencëtarë janë të punësuar në Isfahan dhe vendi “dyshohet të jetë qendra” e programit bërthamor të Iranit.

Ai “operon tre reaktorë të vegjël kërkimorë të furnizuar nga kinezët”, si dhe një “objekt konvertimi, një impiant prodhimi karburanti, një impiant veshjeje me zirkon dhe objekte e laboratorë të tjerë”, thotë NTI. bw

Analiza e REL – Si po shpërndan Rusia propagandë në gjuhën shqipe?

Rrjeti propagandistik rus ‘Pravda’, i njohur për shpërndarjen e dezinformatave në mbi 80 shtete në gjuhë të ndryshme, tash e një vit është aktiv edhe për audiencën shqipfolëse.

Ka të bëjë me një rrjet që përdor automatizimin për të krijuar me shpejtësi qindra artikuj – shpesh të bazuar në përmbajtje nga mediat ruse, të cilat janë të ndaluara nga Bashkimi Evropian.

Ueb-faqja e parë e Pravdës në serbisht – Pravda-rs.com – u regjistrua më 20 mars, 2024. Disa ditë më vonë – dhe brenda pak sekondash – u regjistruan tri domene të tjera të Pravdës: në gjuhën boshnjake, maqedonase dhe shqipe.

Sipas raportit “Rrjeti propagandistik rus Pravda dhe Ballkani”, të publikuar të mërkurën nga portali Hibrid.info, i cili monitoron dezinformatat për Kosovën në media, ky rrjet ka shpërndarë narrativë propagandistikë rusë për audiencën shqipfolëse përmes faqeve të ndryshme në internet, të maskuara si portale informative.

Sipas raportit, portali i këtij rrjeti në gjuhën shqipe albania.news-pravda.com, i cili nisi punën në mars të vitit 2024, gjatë periudhës 28 mars 2024 – 28 prill 2025, ka publikuar 2.699 artikuj, të cilët janë ripublikime nga burime të afërta me Kremlinin, si kanalet në Telegram të Ambasadës ruse në Tiranë, si edhe media shtetërore ruse si: RT, Sputnik, Tass.ru, Ria.ru, etj.

Dominojnë tema dhe narrativë që janë kritikë ndaj NATO-s, BE-së, SHBA-së dhe politikave perëndimore, e veçanërisht narrativë lidhur me Ballkanin e Kosovën, ku Kosova mohohet si shtet apo përshkruhet si “krahinë e Serbisë”.

Ndër lajmet e fundit në këtë portal ishte ai për vizitën e presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, në Budapest, ku thuhet se “autoritetet hungareze, të udhëhequra nga Viktor Orban, mirëpresin shqiptarët që kanë pushtuar një pjesë të territorit të Serbisë.”

“Përveç narrativit që nuk e njeh Kosovën si shtet dhe e krahason me Krimenë, edhe zhvillimet që ndodhin në Kosovë në lidhje me komunitetin serb, cilësohen si terrorizëm institucional ndaj tij”, thotë për Radion Evropa e Lirë Festim Rizanaj, hulumtues në Hibrid.info.

Festim Rizanaj

Rizanaj thotë se, së fundi, kishte lajme në këto “faqe informuese” të Pravdës në dy shtete afrikane për njohjet e pavarësisë së Kosovës.

Kosova mori njohjen nga Kenia dhe Sudani në mars dhe në prill të këtij viti.

“Në faqet Eritrea News Pravda dhe Burkina Faso News Pravda u publikuan lajmet për njohjen e Kosovës nga Kenia – kështu për të vënë dyshime dhe për ta bërë të diskutueshme këtë çështje”, thotë Rizanaj për dy shtetet afrikane – Eritrenë dhe Burkina Fason – që ende s’e kanë njohur Kosovën.

Megjithatë, analiza e Hibridit tregon se rrjeti “Pravda” nuk ka arritur të ketë ndikim real tek audienca shqipfolëse, për shkak të përkthimeve automatike dhe të dobëta dhe mungesës totale në rrjetet sociale, mes tjerash.

Sipas Hibridit, “qëllimi kryesor i rrjetit Pravda është të ndikojë në mënyrë indirekte duke ngarkuar hapësirën digjitale shqipfolëse me narrativë rusë, përmes përsëritjes së vazhdueshme të përmbajtjeve, me synim që të ndikojnë edhe në modelet e inteligjencës artificiale, si chatbot-ët”.

“Në mënyrë indirekte, Rusia përmes Pravdës në shqip synon të ngarkojë hapësirën digjitale me narrativët e saj dhe të krijojë bindjen që ato të besohen”, thotë Rizanaj.

Si funksionon ky rrjet në botë?

Në shkurt të vitit 2024, një mekanizëm i Qeverisë franceze që monitoron ndërhyrjet e huaja digjitale, publikoi raportin për rrjetin propagandistik prorus, i quajtur “Portal Kombat”. Ai identifikoi rreth 193 faqe interneti që synonin të përhapnin informacione nga burimet proruse, si dhe nga organet dhe institucionet ruse të lajmeve.

Çfarë është në të vërtetë “Portal Kombat”?

Institucioni francez VIGINUM ka zbuluar një rrjet portalesh me të njëjtën strukturë, i cili ekziston që nga viti 2013 në Rusi dhe Ukrainë, dhe që nga mesi i vitit të kaluar është zgjeruar edhe në Evropë. Bëhet fjalë për një rrjet portalesh me emrin “Pravda”.

Faqet e këtij rrjeti duken identike – ndryshon vetëm gjuha në të cilën publikohet përmbajtja. Portali i parë u krijua për audiencën gjermane, por fushata u përhap shpejt, duke targetuar qytetarët e Francës, Polonisë, Austrisë dhe një sërë shtetesh të tjera evropiane.

VIGINUM e ka quajtur këtë operacion “Portal Kombat”, për shkak të natyrës së tij automatike dhe agresive në përhapjen e përmbajtjes mediale.

Në Ballkan, ky rrjet shënjestroi, përpos audiencës shqipfolëse, edhe audiencat në Bosnje e Hercegovinë, Shqipëri, Maqedoni të Veriut dhe Serbi.

Hulumtimi i Radios Evropa e Lirë hodhi dritë mbi këtë operacion global, duke treguar se si “artikujt” gjeneroheshin në mënyrë automatike dhe lëshoheshin në valë, për të përfunduar pastaj në ueb-faqet në gjuhët lokale, të cilat maskoheshin si burime legjitime lajmesh.

Versionet ballkanike të ueb-faqeve të “Portal Kombat”-it ishin jashtëzakonisht të ngjashme, edhe pse në gjuhë të ndryshme.

Të gjitha ueb-faqet e lajmeve të rreme, që kishin në shënjestër rajonin që monitoroi Radio Evropa e Lirë, kishin të njëjtën strukturë e madje edhe emër: Pravda.

Shumica e përmbajtjes që shfaqet në katër ueb-faqet, duket se është marrë nga kanalet në Telegram pro Kremlinit.

Procesi i automatizimit është aq efikas, saqë koha ndërmjet postimit në një kanal në Telegram dhe shfaqjes në uebfaqet e Pravdës, varion nga tre deri në 12 minuta.

VIGINUM zbuloi në raportin e tij të fundit se ueb-faqet në rrjetin e “Portal Kombat”-it që ai hulumtoi, nuk tërheqin lexueshmëri të madhe në përgjithësi.

Ndryshe, Radio Evropa e Lirë raportoi në shkurt të këtij viti se si mediat ruse, po ashtu, shpërndanë përmbajtje manipuluese para zgjedhjeve në Kosovë, disa prej të cilave kanë pasur një narrativ manipulimi kundër komunitetit serb.

Këtë e ka theksuar edhe raporti i Misionit të Bashkimit Evropian për Vëzhgimin e Zgjedhjeve.

“Prishtina llogariti gabimisht – as koktejet molotov nuk do t’i trembin serbët”, “Çfarë u sjellin zgjedhjet serbëve në Kosovë dhe Metohi: Nga Adem Jashari dhe Hashim Thaçi te Kurti e mbrapa”… ishin vetëm disa nga dhjetëra titujt në mediat shtetërore ruse të mbështetura nga Kremlini, RT Ballkan dhe Sputnik Serbia, të cilët janë publikuar gjatë fushatës parazgjedhore në Kosovë, nga 11 janari deri më 9 shkurt.

Theksi vihet kryesisht te Lista Serbe si “mbrojtëse” e interesave serbe në Kosovë, ndërsa autoritetet kosovare dhe kryeministri aktual, Albin Kurti, lidhen me “persekutimin” e serbëve apo “sulmet” ndaj tyre – ndonëse pa asnjë provë që do t’i mbështeste pretendimet e tilla.

Ka pasur edhe lajme në të cilat Sputnik Serbia dhe RT Ballkan kanë pasqyruar ekskluzivisht fushatën e Listës Serbe, si dhe kanë transmetuar deklarata të zyrtarëve të kësaj partie, duke thënë se vetëm Lista Serbe sjell unitet për serbët në Kosovë, se ajo lufton për mbijetesën e serbëve në kushte të pamundura e të ngjashme.

Në asnjë tekst në RT Ballkan apo Sputnik Serbia, lidhur me zgjedhjet në Kosovë, lexuesi nuk ka mundur të mësonte se, përveç Listës Serbe, në garën për deputetë në Kuvendin e Kosovës kanë marrë pjesë edhe pesë subjekte të tjera politike nga komuniteti serb: Partia Demokracia Serbe, Partia për Liri, Drejtësi dhe Mbijetesë, Lëvizja Popullore Serbe, Partia e Serbëve të Kosovës dhe Iniciativa Qytetare Drejtësia Popullore.

Tituj lajmesh në Sputnik Serbia dhe RT Ballkan që pasqyrojnë ekskluzivisht fushatën e Listës Serbe në Kosovë.

RT dhe Sputnik janë nën sanksione në Kosovë, në përputhje me politikën e sanksioneve të Bashkimit Evropian, që u ndërmor pasi Rusia filloi pushtimin në shkallë të plotë të Ukrainës, në shkurt të vitit 2022.

Ivana Stradner, bashkëpunëtore në Fondacionin joqeveritar për Mbrojtjen e Demokracive në Uashington, thotë se dëgjon shpesh deklarata se RT dhe Sputnik nuk kanë ndikim në Ballkan, sepse nuk lexohen dhe nuk kanë mjaftueshëm “pëlqime” dhe ndërveprime në rrjetet sociale.

Por, kjo tezë, sipas saj, “bie në ujë”, sepse tekstet e tyre i transmetojnë mediat lokale, blogerët dhe influencuesit përmes rrjeteve të tyre sociale.

“RT dhe Sputnik janë armë të Moskës, përmes të cilave ajo kontrollon ose imponon narrativë. Strategët ushtarakë rusë e thonë hapur se kushdo që ka epërsi informacioni, do ta fitojë luftën. Dhe Perëndimi tashmë është në një luftë informacioni me Moskën, por edhe me Iranin dhe me Kinën”, thotë Stradner.

Organizata Reporterët pa Kufij, në raportin e vitit të kaluar me titull “Nga Rusia në Serbi: Si RT-ja përhap propagandën e Kremlinit në Ballkan, pavarësisht sanksioneve të BE-së”, theksoi se përmbajtja e RT Ballkanit citohet në mediat në Serbi, përfshirë edhe në transmetuesin publik – Radio Televizionin e Serbisë.

Flaka Zogu – Producente për multimedia e Radios Evropa e Lirë në Prishtinë.

Si po shpërndan Rusia propagandë në gjuhën shqipe?

Rrjeti propagandistik rus ‘Pravda’, i njohur për shpërndarjen e dezinformatave në mbi 80 shtete në gjuhë të ndryshme, tash e një vit është aktiv edhe për audiencën shqipfolëse.

Sipas raportit “Rrjeti propagandistik rus Pravda dhe Ballkani”, të publikuar të mërkurën nga portali Hibrid.info, i cili monitoron dezinformatat për Kosovën në media, ky rrjet ka shpërndarë narrativë propagandistikë rusë për audiencën shqipfolëse përmes faqeve të ndryshme në internet, të maskuara si portale informative.

Rizanaj thotë se, së fundi, kishte lajme në këto “faqe informuese” të Pravdës në dy shtete afrikane për njohjet e pavarësisë së Kosovës.

Kosova mori njohjen nga Kenia dhe Sudani në mars dhe në prill të këtij viti.

“Në mënyrë indirekte, Rusia përmes Pravdës në shqip synon të ngarkojë hapësirën digjitale me narrativët e saj dhe të krijojë bindjen që ato të besohen”, thotë Rizanaj.

Si funksionon ky rrjet në botë?

Në shkurt të vitit 2024, një mekanizëm i Qeverisë franceze që monitoron ndërhyrjet e huaja digjitale, publikoi raportin për rrjetin propagandistik prorus, i quajtur “Portal Kombat”. Ai identifikoi rreth 193 faqe interneti që synonin të përhapnin informacione nga burimet proruse, si dhe nga organet dhe institucionet ruse të lajmeve.

Çfarë është në të vërtetë “Portal Kombat”?