Shqipëria është prekur ndjeshëm nga trafikimi i qenieve njerëzore dhe mbetet kryesisht një vend burim. Nga viktimat e trafikimit jashtë Bashkimit Europian të identifikuara në BE, shqiptarët janë grupi i dytë më i madh (pas nigerianëve).

Midis këtyre viktimave, ka një përqindje të lartë të fëmijëve dhe të rinjve, ndërkohë që vajzat e moshës 14-18 vjeç kanë më shumë gjasa të shënjestrohen për trafikim seksual.

Kjo është ajo çfarë vërehet në një studim të kohëve të fundit të UNICEF dhe qeverisë së Mbretërisë së Bashkuar mbi marrëdhëniet ndërmjet viktimave të trafikimit dhe trafikantëve të qënieve njerëzore në Shqipëri.

Një analizë e fundit e 99 rasteve të trafikimit të qenieve njerëzore tregoi se 68 për qind e trafikantëve ishin ose anëtarë të ngushtë të familjes, ose kishin lidhje të ngushta shoqërore me viktimat.

Nga të 99 rastet, 31 përqind u raportuan se ishin raste ku të dashurit kishin shfrytëzuar viktimat, 25 përqind ishin miq të viktimës dhe 12 për qind përfshinin anëtarë të familjes.

Në 19 për qind të rasteve viktimat janë shfrytëzuar nga njerëz që kishin takuar në mediat sociale.

Studimi ngre pikëpyetje se ndonëse shqiptarët shpesh trafikohen nga dikush me të cilin ata janë të afërt, mbetet më tepër për t’u kuptuar mënyrat se si trafikantët rekrutojnë, shfrytëzojnë dhe kontrollojnë viktimat të cilat ata i njohin, si ndikohen marrëdhëniet pas arratisjes së viktimave dhe cili është niveli i cënueshmërisë së ritrafikimit.

Për këtë arsye janë intervistuar mes të tjerash të mbijetuar(a) të trafikimit dhe persona me njohuri mbi çështjen. Nga 30 të mbijetuarit(at) e intervistuar, 90% ishin femra dhe 10% meshkuj.

47% nga të mbijetuarit(at) e intervistuar ishin fëmijë në kohën e shfrytëzimit të tyre, 13% nga të mbijetuarit(at) u përkisnin pakicave etnike ndërsa (87%) e identifikuan veten si shqiptarë etnikë.

Nga të mbijetuarit(at), 77% prej tyre ishin trafikuar brenda vendit ( në Shqipëri) ,zakonisht në qendrat kryesore urbane si Tirana dhe 7% ishin trafikuar më parë.

77% prej tyre ishin trafikuar për shfrytëzim seksual dhe 23% për punë të detyruar, duke përfshirë aktivitete kriminale dhe lypje.

Marrëdhëniet midis viktimave dhe trafikantëve
Studimi tregon se shumica e të mbijetuarve të trafikimit dhe konkretisht 84 përqind e të mbijetuarve ishin trafikuar nga dikush shumë i afërt me ta.

Kështu, 47% përqind e tyre ishin trafikuar nga një partner intim (i dashuri, i fejuari, bashkëshorti).

27% prej tyre raportuan se trafikantët e tyre ishin miq të tyre. Ndërsa 10% identifikuan anëtarët e familjes, prindin/prindërit ose gjyshin/gjyshërit si trafikantët e tyre.

Trafikantë të tjerë që u identifikuan ishin punëdhënësit (2; 7%), pronarët (1; 3%) dhe partneri intim i motrës (1; 3%).

Profilet e trafikantëve
Njëzet e tre nga 30 të mbijetuarit(at) e intervistuar (77%) identifikuan trafikantin(ët) e tyre si meshkuj dhe pesë (16.5%) thanë se trafikantet e tyre ishin femra.

Në të pesta rastet, trafikantet femra ishin shoqe apo mike të viktimës.

Të mbijetuarit(at) e intervistuar sugjeruan se trafikantët e tyre ishin me arsim të kufizuar. Vetëm pesë të mbijetuar(a) të intervistuar (16.5%) raportuan se trafikantët e tyre ishin të punësuar në kohën e shfrytëzimit të tyre.

Shumë femra të mbijetuara të intervistuara të trafikuara nga partneri intim raportuan se e kishin takuar trafikantin në zonën e tyre.

Nga katërmbëdhjetë të mbijetuar(a) të intervistuar (47%) raportuan se trafikantët e tyre ishin të organizuar në grupe të vogla ose të mesme të krimit të organizuar,(40%) thanë se trafikantët e tyre kishin shfrytëzuar viktima të tjera, (20%) thanë se trafikantët e tyre ishin gjithashtu të përfshirë në trafikun e drogës dhe (10%) thanë që trafikantët e tyre ishin të përfshirë edhe në vjedhje ose grabitje.

13% raportuan se, përveç veprave penale të trafikimit të qenieve njerëzore, trafikantët e tyre ishin përfshirë gjithashtu në trafik droge dhe vjedhje ose grabitje.

Motivimet e trafikantëve
Të gjithë të mbijetuarit(at) e intervistuar raportuan se motivimi kryesor i trafikantëve të tyre ishte përfitimi financiar. Sipas tyre, trafikantët ishin ose shumë të pasur, ose shumë të varfër. Edhe trafikantët e përshkruar si të pasur u raportuan si të përfshirë në aktivitete të tjera kriminale.

Trafikantët e përshkruar si të varfër shpesh përshkruheshin se kishin borxhe të grumbulluara

për shkak të përfshirjes në lojërat e fatit ose varësisë ndaj alkoolit ose drogës, të cilat ata përpiqeshin t’i paguanin përmes shfrytëzimit të viktimave.

Taktikat e rekrutimit
Ky studim identifikon disa taktika të reja të përdorura nga trafikantët e qenieve njerëzore për të rekrutuar viktima të mundshme.

Aktualisht, trafikantët e qenieve njerëzore në Shqipëri i vlerësojnë me kujdes cënueshmëritë dhe dëshirat e viktimave të tyre të mundshme, në mënyrë që të vendosin qasjen më të mirë për të krijuar një marrëdhënie me ta.

Trafikantët bëjnë gjithashtu përpjekje për të krijuar marrëdhënie me familjen e viktimës duke u futur në jetën e viktimës dhe duke fituar besimin e familjes. Trafikantët, veçanërisht meshkujt e rinj, krijojnë marrëdhënie romantike me viktimat e trafikimit seksual (veçanërisht vajzat adoleshente), duke u premtuar viktimave martesë dhe fëmijë së bashku.

Raporti thekson qartë se një tregues i trafikimit të qenieve njerëzore sot në Shqipëri është natyra e nxituar e krijimit të një marrëdhënieje romantike.

Trafikantët futen shpejt në jetën e viktimës dhe familjen e tyre dhe më pas i zhvendosin viktimat me shpejtësi në një qytet tjetër ose jashtë shtetit.

Mediat sociale, mjet për trafikim
Mediat sociale po përdoren gjithnjë e më shumë si një mjet nga trafikantët meshkuj për të identifikuar viktima të reja femra të mundshme me të cilat mund të krijojnë një marrëdhënie të rreme përpara se t’i trafikojnë ato për shfrytëzim seksual në Shqipëri apo gjetkë.

Autoret femra luajnë një rol shumë të rëndësishëm në veprat penale të trafikimit të qenieve njerëzore: ato veprojnë si mikesha e viktimës, por më pas i joshin ato drejt vendit të shfrytëzimit.

Shumë autore femra janë vetë ish-viktima të trafikimit.

Për fëmijët që trafikohen nga anëtarët e familjes, nuk përdoren taktikat e rekrutimit, por përkundrazi, ata manipulohen nëpërmjet përgjegjësisë së fëmijës për të mbështetur financiarisht familjen dhe detyrohen të bëjnë punë shfrytëzuese.

Taktikat e kontrollit
Disa nga taktikat e kontrollit të identifikuara në studim janë ato që janë identifikuar më parë në literaturën mbi trafikimin e qenieve njerëzore. Trafikantët përdorin taktikat e kontrollit nëpërmjet kërcënimit, dhunës, izolimit dhe konfiskimit të dokumenteve të identitetit,udhëtimit dhe të telefonit, për të kontrolluar viktimat e tyre. Përveç kësaj, ata mund t’i bëjnë viktimat të binden përmes përdorimit të drogës në mënyrë të rregullt.

Studimi zbulon disa gjetje të reja dhe të rëndësishme në lidhje me taktikat e kontrollit të trafikantëve ndaj viktimave.

I njohur për viktimën, trafikanti mund ta manipulojë më lehtë atë (se sa trafikantët që nuk njihen nga viktimat) përmes borxheve të pavërteta dhe kërcënimeve.

Për shkak se viktima beson se është në një marrëdhënie, ose se janë miq të ngushtë me trafikantin, ajo bie dakord kur i thuhet se duhet të shlyejë një borxh të pavërtetë. Viktimat që e njohin trafikantin e tyre gjithashtu kontrollohen lehtësisht përmes kërcënimeve ndaj anëtarëve të familjes së tyre, sepse viktima e di që trafikanti është i vetëdijshëm për cenueshmëritë e tyre dhe ka adresën dhe të dhënat e tjera personale të anëtarëve të familjes. Trafikantët që njihen nga viktima gjithashtu mund ta kontrollojnë lehtësisht viktimën duke e ndarë atë nga familja.

Për shembull, trafikantët mund të krijojnë mosmarrëveshje midis viktimës dhe anëtarëve të familjes së tyre dhe, më vonë, ta bëjnë viktimën të kontaktojë me familjen për t’i thënë se janë shpërngulur jashtë shtetit me partnerin ose shokun e tyre intim (trafikantin) dhe nuk duan të komunikojnë më me familjen.

Kjo e lë viktimën të ndjehet se nuk ka mbështetje familjare dhe, për rrjedhojë, të mos ketë ku të shkojë dhe të mos ketë askënd për ta ndihmuar. Për pjesëmarrësit në intervista që ishin trafikuar kur kishin qenë fëmijë, sipas tyre, në atë moshë ata kishin një kuptim të kufizuar të faktit se po shfrytëzoheshin.

“Trafikantët (shpesh anëtarë të familjes) thjesht e shfrytëzonin këtë mungesë njohurie dhe mirëkuptimi për t’i mbajtur fëmijët të bindur. Kërcënimet e vazhdueshme mbi fëmijën që detyrohet të jetojë në rrugë kanë një efekt të fortë dhe e pengojnë atë të largohet nga situatat e shfrytëzimit dhe abuzimit.”,- vërehet në studim.

Studimi tregon se viktimat që trafikohen nga dikush që ata e njohin mund t’i vonojnë përpjekjet për t’u arratisur për shkak të ndjenjave të detyrimit, dashurisë dhe dhembshurisë ndaj trafikantëve të tyre. Për fëmijët viktima, ndjenja e detyrimit ndaj familjes luan një rol shumë të rëndësishëm në hezitimin për t’i shpëtuar shfrytëzimit. Viktimat që trafikohen nga një partner intim përjetojnë mosbesim që janë shfrytëzuar nga dikush që ata e duan. Ata mund të shtyjnë çdo përpjekje për t’u larguar sepse shpresojnë se shfrytëzimi do të mbarojë dhe marrëdhënia e tyre me trafikantin do të kthehet si ka qenë më parë.

Nga ana tjetër, studimi identifikon se marrëdhëniet midis viktimave dhe trafikantëve mund të kenë efekt negativ mbi cenueshmërinë e viktimave ndaj ritrafikimit nga i njëjti autor.

Fëmijët që trafikohen nga anëtarët e familjes dhe viktimat që trafikohen nga një partner intim, duket se janë në rrezik më të madh për t’u ritrafikuar nga i njëjti autor.

Megjithatë, nëpërmjet shërbimeve mbështetëse gjithëpërfshirëse, viktimat mund të ndihmohen ta kalojnë traumën dhe të marrin vendimin që të ndërpresin çdo kontakt me trafikantin, duke ulur kështu cenueshmërinë e tyre ndaj ritrafikimit.

Përpjekjet për të parandaluar fenomenin e trafikimit për të rinjtë shqiptarë (meshkuj dhe femra) mund të zvogëlojnë rrezikun e kryerjes së krimeve. Studimi tregon se meshkujt dhe femrat e reja shqiptare luajnë një rol kryesorë në veprat penale të trafikimit të qenieve njerëzore.

“Nëpërmjet edukimit në shkollë të mesme mbi treguesit e trafikimit të qenieve njerëzore, ndërgjegjësimit për dëmin që u shkakton trafikimi i qenieve njerëzore viktimave dhe dënimeve të rrepta në rast deklarimi fajtor, të rinjtë mund të frenohen për kryerjen e veprave të tilla në të ardhmen.

Në Shqipëri duhet të futen ose zgjerohen programe arsimore që të përmirësojnë aftësinë e prindërve për të folur me fëmijët e tyre për shëndetin seksual, dhunën dhe abuzimin seksual dhe marrëdhëniet e shëndetshme.”

Nga ana tjetër vërehet se agjencitë përkatëse qeveritare dhe OJQ-të duhet të përpiqen më shumë për të identifikuar familjet që jetojnë në varfëri, borxhe, abuzojnë me drogën dhe alkoolin ose dhunohen dhe për t’u ofruar këtyre familjeve mbështetje sociale dhe ekonomike.

Tiparet karakteristike të trafikantit/es

Anëtarët e familjes që trafikojnë fëmijët zakonisht shfrytëzojnë vetëm një ose dy prej tyre./GazetaSi

Trafikantja femër

Foto histori: Padër Filip Mazreku me grupin artistik Shkodër

Nji foto me vlera te rralla.

E postueme nder komente nga zotni Anton Lleshi .

Grupi i pare muzikor organizuar nga pader Filip Mazreku,ku ne mesin e tyne gjinden koloset e muzikes shqiptare.

Çesk Zadeja, Prenk Jakova, Tish Daija,Tonin Harapi e te tjere…

“Pader Filip Mazreku nji muzikant nxanes i Pader Martin Gjokes, i cili studioj ne Firence teologi e muzike, ku mas Pader Martinit vune themelet e muzikes moderne klasike, gja qe vertetohet nga ky grup kompozitorash qe dolen nga durt è tij, por fatkeqsisht i harrum nga muzikologet, per mu(cit. @Anton Lleshi) qellimisht si hakmarrje per nji thesar qe Pader Filipi nuk ja dha, bahet fjale per arkivin e muzikes se Fretneve, ma vone mas nji denoncim ne degen e brenshme e sekustrun dhe vjedhen kompozime dhe e shkatrrun kete arkiv. (nga nipi i Pader Filipit, djali i motres)/ Gegnisht

Një skemë e pastër, e cila konsiston në ngritjen e shoqërive fantazëm, për të justifikuar milionat që buxheti i shtetit i ka kaluar inceneratorit të Tiranës është zbardhur pas një pune hetuese 6 mujore. Në bazë të saj qëndron një parim i thjeshtë. Nëse inceneratori i Tiranës financohet vetëm me para publike, pronarët e tij, të lidhur ngushtë me qeverinë që edhe pse janë në kërkim vazhdon e i paguan ende me afro 80 mijë USD në ditë, duhet të gjenin një mënyrë që, milionat që u derdheshin nga buxheti, ti raportonin si punë të kryera, duke përdorur për këtë qëllim kompani inekzistente, të cilat gjoja u shisnin betonin, hekurin, bitumin etj. Këto kompani fantazëm regjistroheshin në emra njerëzish të panjohur, shpesh mbi 80 vjeçarë, ose me porofesione si kamarier, berber, bujk, që nuk kishin bërë kurrë biznes në jetën e tyre.

Inceneratori i Tiranes pamje me dron e dates 6 korrik

Një celulë me financierë e ngritur nga LSI- rezultatet, dokumentat, faturat tatimore dhe konkluzionet e së cilës Lapsi.al i ka verifikauar një për një- ka punuar prej muajsh për ta zbardhur këtë skemë. Prej saj rezulton se janë të paktën 24 kompani fiktive që kanë shërbyer si mbulese për vjedhjen e parave publike që disbursoheshin nga thesari. Për të kuptuar funksionimin e saj duhet ditur që sipas kontratës me qeverinë inceneratorit të Tiranës do ti duheshin 128 milionë euro për tu ndërtuar.

Deri në momentin që flasim nga thesari drejt tre të këkruarve, Zoto, Mërtiri, Gugallja janë disbursuar afro 60 milionë euro. Por rezulton se pothuajse gjysma, 30 milionë euro, janë punë që i kanë kryer këto kompani fantazmë.  Po si përvetësoheshin këto 30 milionë euro? Për këtë është vënë në funksionim një skemë e menduar nga mjeshtra të mashtrimit financiar. Ata ngrinin fillimisht dhe regjistronin kompaninë fantazëm. Ajo bënte sikur kryente aktivitet blerjeje. Për ilustrim ne po marrim si shembull njërën prej tyre të quajtur “AM CO&CO”, e regjistruar në Mëzez, me gjoja pronarë Arben Përlala dhe Mrika Përlala (poshte).

Po të shohësh bilancin e kësaj kompanie fantazëm del se ajo ka bërë blerje afërsisht në masën 18 milionë USD. Dhe po në të njëjtën kohë ajo ka bërë shitje tek inceneratori i Tiranës në masën 19.5 milionë USD tek inceneratori i Tiranës. Pra po të ndjekësh nga pas vetëm shifrat operacioni duket si normal, po po të thelloshesh pak skandali bëhet më i madh, sepse “AM CO&CO” nuk ka në aktivitetin e saj blerje që do i shërbenin një firme që ndërton inceneratorin. Ajo blerjet i ka bërë në kompani që iportonin, për shembull, fruta nga jashtë, apo që prodhon ujë në Shqipëri. Natyrisht kompania fanjtazëm nuk e blen realisht as shishet e ujit as ananasin, ajo vetëm lëshon fatura……………………….Dhe në kompjuterin e tatimeve ajo rezulton si një kompani me xhiro të madhe. Kështu që kur ajo i shtet beton apo inerte inceneratorit të Tiranës, në sipërfaqe gjithçka duket normale.

Por 19. 5 milionë eurot që ajo i ka bërë shitje fiktive inceneratorit të Tiranës shërbejnë vetëm për të justifikuar se puna për të cilën inceneratori është paguar nga buxheti i shtetit është kryer dhe u mundëson pronarëve të tij tashmë të arratisur që paranë publike ta transferojnë në llogaritë e tyre në parajsa fiskale.

Natyrisht kjo vjedhje ditën për diell, nuk mund të realizohet kurrë pa bashkëpunimin e ndërgjegjshëm të tatimeve të cilëve nuk mund ti shpëtojë dot anomalia e një kompanie që blen kivi dhe shet beton dhe pa mbylljen e qëllimshme të syve nga drejtoria e mbikqyrjes së koncesioneve në ministrinë e Financave. Pra është e qartë se kjo është një skemë e ideuar e mirëmenduar dhe e mbikqyrr nga lart.

Por duke hetuar aferën e vjedhjeve me djegësin e Tiranës dhe aktivitetin e 24 kompanive që bënin të njëjtën punë si  “AM CO&CO” celula e financiare e LSI-së, gjetjet e së cilës i ka bërë publike sot Monika Kryemadhi, ka zbuluar edhe një skandal më të madh. Këto kompani, që figurojnë në tabelën këtu poshtë, rezulton se nuk janë përdorur vetëm nga bosët në arrati të inceneratorëve.

Nga të dhënat e tatimeve del se ato janë përdorur edhe nga oligarkë të tjerë që fitojnë garat publike të rrugëve duke ofruar 99.9% të vlerës dhe pastaj kanë nevojë të fryjnë kostot e punimeve duke bërë blerje fiktive si ato që i ofronte inceneratorit të Tiranës “AM CO&CO”. Gjithashtu rezulton se ‘shitjet’ fiktive që këto firma fantazëm i kanë bërë të mëdhenjve, i kanë shërbyer këtyre të fundit për të bërë evazion fiskal ër të fryrë kostot në mënyrë që të paguajnë më pak tatime dhe për të rimbursuar TVSH. Kur prezantoi të hënën në mëngjes gjetjet e investigimit, Monika Kryemadhi bëri të ditur se do ti denoncojë ato në SPAK. Sipas të gjitha gjasave Prokuroria e Posaçme e kapur nga pushteti s’ do të bëjë asgjë më shumë sesa tatimorët me sy të mbyllur. Por nëse rastësisht ndodh e kundërta, kjo është një nga ato afera që rrëzojnë shteti. Sepse ajo dëshmon se si me bashkëpunimin e plotë të qeverisë është ngritur në këmbë një skemë e pastër e grabitjes të parave publike.

Pjesa Nr. 44. Zamak i Flamurit Kastriotit…

DON ALFONS TRACKI

(1896 – 1946)

“I  HUMBUNI”  DON  ALFONS  TRACKI !

“Misionarët në Shqipni vriten tri herë,

pushkatohen, harrohëen dhe, të tretën

herë, Ua dhunojnë edhe vorrin e Tyne”.

Vetem kaq: “I humbun”, shënohej ndër të gjithë rregjistrat e klerikëve që ishin mbrenda “perdës së hekurt”, e ndoshta, përgjithmonë mbetej ashtu.

Jo vetem, nuk asht e meritueshme që shumë figura të ndrituna të historisë sonë kombëtare të mbulohën nga pluhuni i harresës, por jo ma pak përgjegjësi historike dhe morale kemi edhe përpara veprës së misionareve të fesë, të cilët, në rininë e tyne, me punë vetmohuese provuen me fakte se toka Shqiptare për ta ishte Atdheu i dytë i Tyne.

Kjo asht arsyeja kryesore që më shtyni me u ndalue tek “i humbuni” Don Alfons Tracki, i ardhun misionar nga Breslau.

Don Alfonsi asht le nga prindët Jozef e Marta Tracki, në vitin 1896 në Breslau. I ati ishte oficer i gardës mbretnore. Don Alfonsi kishte edhe dy vëllazën të tjerë, Hansin dhe Gjergjin, që u vranë në Luftën e Dytë Botnore, ndërsa e motra e tij Kordola, mbas vitit 1944 nuk dihet ku ka përfundue.

Alfonsi i ri, pa mbushë 17 vjet, vjen ushtar në Shqipni me forcat Austro-Hungareze. Mbas luftës vëndos me qëndrue këtu, pikërisht, kur Breslau i kalon Polonisë. Në natyrën e tij dallohet kjartë gërshetimi i karakterit të vendosun gjerman me besimtarin katolik polak. Ka lanë në një anë armët e hekurta dhe rrokë armën ma të fuqishme të njerzimit, tue u ba përjetësisht ushtar i Krishtit në armatën Shqiptare. Ai e admiroi këtë armatë sëpse asht pikërisht ai kler që një vit maparë, bashkë me të gjithë atdhetarët shqiptarë kishte ngritë nalt edhe njëherë flamurin e Gjergj Kastriotit, tue i ba të ditun Botës se Shqiptarët janë këtu. Edhe pse kishim kalue pesë shekuj robni të dhunëshme fara e krishtënimit jo vetëm nuk ishte shue, por kishte marrë aq hov sa me shumë frikë e thom, “drue se nuk përsëritet kurrma!” 

E, ku i kanë vorret Herojt? – Kurrkund!

Imzot Mikel Koliqi më tregonte se veprimtaria e Don Trackit, ishte baza e “Veprimit Katolik” në Shqipni. Krahas veprimtarive sportive e zejtare vendin kryesor e zente aktiviteti atdhetar. Vazhdon edhe ai vetë Seminarin Papnuer të Jezuitve dhe i përfundon studimet teologjike në Bosnje. Në vitin 1926 shugurohët meshtar. Fillon menjëherë aktivitetin fetar në Shqipni.

Formon lidhje të ngushta e miqësore me meshtarët Shqiptarë Don Kolec Prennushi, At Pjetër Meshkalla, vëllaznit Gazulli, që simpatizojnë Lëvizjen e malësorëve të Veriut kundër Zogut. Don Gjoni u var nga Zogu, ndërsa Don Nikolli u dënue me katër vjet burg në Gjinokastër. Për këtë lidhje edhe Tracki u nxuer jashtë nga Shqipnia nëpërmjet të Musa Jukës, i cili nuk e shihte me sy të mirë grumbullimin e rinisë shkodrane rreth Trackit. Ndërhymja e Bajraktarit të Shkrelit, Vat Marashi tek Zogu, e rikëthen Trackin në Shqipni, me kusht mos me qëndrue në Shkodër. Ai shkoi në qendrën malarike të Velipojës ku banonin malësorë të ramë nga Alpet.

Zotnonte mirë gjuhën shqipe gja e cila bani me u hy në zemër fshatarëve. Njohja e zakonëve të malësisë e vëndoste në krye të vendit mbasi shumë shpesh, malësorët kishin nevojë për mendimin e priftit ndër kuvendët e tyne. Merrej me pajtim gjaqësh dhe ishte kudo ku lypej me u shmangë vëllavrasja. Kjo arësye e shtyni shpesh me ndërhy edhe pranë organëve qeveritare për me shpëtue ndonjë që binte ma vonë në duert e gjermanve.

Po cili kje shpërblimi që mori prej nesh?

Në vitin 1944 Hausdingu i shpjegoi Trackit, se edhe në Shqipni ka shumë ngatrresa të mbrendshme dhe se mundësia e ardhjes në pushtet asht e komunistëve, mbasi ata i ndihmojnë edhe anglezët prandej, eja me né, se do të kenë edhe ndryshim sistemesh dhe ti do të konsiderohësh edhe gjerman. Pavarësisht se ti i ke ndihmue shumë shqiptarët nuk ka me t’a dijtë kush për nderë pra, mos e rreziko jetën me qëndrue këtu!

Tracki ju përgjegj: “Jo, nuk vij me ju, mbasi nuk kam ardhë në Shqipni për qëllime politike, as ushtarake dhe as si pushtues.

Këtu unë kam Atdheun e dytë, Shqipninë, të cilit, i kam shërbye si Meshtar dhe këtu, due të vdes si Shqiptar!”.

Ata ikën, ndërsa Tracki qëndroi këtu.

Për me evitue përpjekjet me partizanë në ditët e para të 1945, ai shkoi në malësi tek priftnit Nikoll Gazulli, Luigj Pici, Ndre Zadeja dhe se fundit tek Don Injac Gjoka.

Aty e njoftuen se kërkohet nga disa partizanë, që në Velipojë e kanë shpallë armik. Ato ditë edhe Ndoc Jakova kishte ikë nga ushtria mbasi fillojnë përshpëritjet se Ndoci, asht i lidhun ngusht me klerin katolik. Edhe Ndoci shkon tek Don Injaci, ku takohet me Trackin dhe të dy bashkë shkojnë në Shpellë të Mëri Kokës në Stenë.

Po kalonte vitin me grupin e Gjergj Vatës, Martin Sheldisë, Gjelosh Lulit, Mark Malës, Nikoll Prenk Dedës, Pjetër Gjokës etj. Jeta e malit dihet. Tracki nga Breslau në shpella të Veriut.

E, pse? Për ata që njohin zonën e Shllakut asht e kjartë vuejtja dhe sakrifica e madhe që ka ba Tracki.

Terroristi Zoji Themeli, kryetar i seksionit Mbrendshëm të Shkodrës më 31 dhjetor 1945, e njofton Drejtorinë e Mbrojtjës së Popullit në Tiranë: “Ju njoftoj se përveç Dom Alfons Trackit që gjindet në këtë qark, nuk ka elementa fetarë me kombësi gjermane.” (Dosja 1885).

Në mes të natës së 12-13 shkurtit 1946, kur forcat e Ndjekjës nisën për në Dushman, mbasi ishte ba një vrasje atje gabojnë rrugë. Koha e keqe me shi kishte vështirsue kalimin. Prrojet kishin shpërthye. Brigada merr drejtimin kah shtegu i shpellës, jashtë së cilës atë natë bante roje Ndoc Jakova. Në shpellë ndigjohen disa krizma armësh që u shuen shpejt. I pari i ndigjoi Gjergj Vata, i cili i zgjoi shokët nga gjumi dhe po prisnin sinjalin prej Ndocit për me veprue. Nuk ndihej asgja. Mendojnë pse Ndoci nuk po i ban me dijtë, shka ndodhi!? Vrojtojnë me kujdes jashtë dhe vërejnë se aty afër ndigjohen ecje këpucësh ushtarake, që ushtojnë pak prej natës e pak prej gurve të kalldramit të rrugës.

Pergatitën me ça rrethimin nga një shteg që nuk njihëj nga Ndjekja. I pari prinë Gjergji, mbasi dinte shtigjet, të tjerët u nisën mbas tij.

Don Alfonsi nuk pranoi me marrë atë drejtim pa shkue deri tek vendi ku ishte Ndoci. Gjergji ka kundërshtue tue parashikue pritën. Don Alfonsi ishte i vendosun me shkue kah Ndoci, parandjente dishka të keqe dhe u nis. Kur mërrinë tek vendi gjenë Ndocin e plagosun randë që ishte i lamë me gjak. Ndoci e njeh. Don Alfonsi i jep të zgjidhun, e kungon dhe e vojon, i çon kokën nga balta e pellgu i gjakut, e mbështetë për parzëm, i ban Kryq dhe qëndron me té derisa Ndoci jep Shpirt. Si një babë i mirë që shtërngon fort djalin  e vet në fund të jetës.

Afrohën forcat e Ndjekjës. Don Alfonsi nuk lëvizë nga vendi, madje, u thotë: “Afronju, mos kini frikë se nuk kam armë, tashti ejani kur të doni se unë e kreva detyrën teme!” E lidhën me litar duersh dhe e sollën në Seksionin e Mbrendshëm të Shkodrës. Aty ra në duert e një krimineli fanatik, i pa ngopun me gjak klerikësh, tek katili Fadil Kapisyzi që për pesë muej nuk la gja pa ba në trupin e Trackit. Përpilohët, si gjithënjë një proçes falls (me sekretar Kol Kirin), ku nuk mungojnë as shpifsit, po as trilluesit kundër misionarit të pafaj që kishte shpëtue sa jetë të rinjësh nga duert e nazistëve si: Çesk Kabashi, Zef Kol Preka, që me paturpësi e akuzon Trackin se i kishte kërkue 200 napolona me i shpëtue djalin, apo  një vagabond si Gjovalin Mazrreku, që e quan me fjalorin e njohun të tij t’ agjentit sigurimit: “Fashisti i poshtër Don Alfons Tracki”.

Debili Rustem Sykja e akuzon për propagandë naziste etj. Shpërblimi i veprës së misionarit të palodhun ndaj atyne të rinjve që i kishte ndihmue pa dallim feje dhe që, ndodheshin në sallën e kinema “Rozafat”, ishin thirrjet e tyne mizore dhe të paturpëshme: “Plumbin ballit, kriminelët në litar!”

            ***

Tracki deklaron në gjyq (Dosja nr. 1885):

 “Për doktrinën fashiste kishe me thanë se kjo ka gjetë njeriun dhe njeriu kokën. Sa për nazizmin, unë jam gjerman por, nuk jam nacional-socialist. Nuk jam as nuk due me kenë mbasi si doktrinë asht e gabueme. Na kurrfarë ndihmet nuk i kemi dhanë. Tham se fashizmi dhe nazizmi janë njilloj, e duhet me kenë kundër. Unë me politikë nuk jam marrë, pyetni ata që kam ndejë me ta. Prifti po të merret me politikë sharron, prandej edhe kam ndejë larg. Ndersa tek Oberlajn dhe Dr. Hotnik nuk kam shkue, kishin zyre të tjera se merrëshin me hetime politike. Në rrethin “Veprimi Katolik” flitej për fenë. Propagandë kundër Bashkimit Sovjetik nuk kam ba, por si gjerman kam dashtë me fitue Gjermania në luftë kundër Rusisë.

Kam kenë tek Hausdingu, por kjo nuk don me thanë se jam nazist. Fillimi i luftës ka kenë i padrejtë. Për Gjrmaninë naziste jam gëzue që ka mbarue. Nazizmi nuk asht potencë që ka dalë nga populli por me dhunë. Nuk e lente kush fitorën e nazizmit, se ishte çue gjithë bota kundër.

Delegati Apostolik nuk ka shkue te Hausdingu, por më ka çue mue për disa dezertor italian, për pilotët, po, kam ndërhy dhe u asht falë jeta. Mos me ndigjue me ba përkthime në Gestapo nuk e queja gja të mirë, mbasi unë punoja në interes të popullit shqiptar. Unë dola në mal se partizanët nuk ishin ushtri e rregullt, vepron kushdo në kokën e tij, të vrasin dhe të përsekutojnë. Me Ndoc Jakovën kemi nda bukën dhe sende të tjera, që na nepshin katundarët, por edhe kemi ble. Partizanët kur na kanë rrethue në luftë, unë jam diftue ushtar! Nuk kam dijeni se Papa ka bekue armët. Unë këtu kam kenë në Atdheun tem.”

Po japim disa mendime politike të Trackit: “Krotnik më ka thanë se na po shkojmë, por ky popull asht në grindje në mes të shoqi-shoqit e mund të fitojnë komunistat, se i ndihmojnë anglezët. Për majorin Nil, ishte dy ftyrash, ndryshej me Sali Myftinë, e ndryshej me Nik Sokolin. Gjermanët donin me lanë oficera në Dukagjin por në tetor ky urdhën u prapsue. Zef Mirashi e Gjergj Vata më kanë tregue se Muharrem Bajraktari asht Komandant i Përgjithshëm.

Anglia e Gjermania e luftojnë shoqi-shojnë për jetë a për dekë e në Shqipni, të thuesh bashkë-veprojnë. Këto të pohueme janë fakte, por si shpjegohën? – Unë nuk dij me dhanë përgjegje. Por, një fakt asht se, që Anglia si e ka pasë ma përpara edhe tash don me pasë konceptin e sundimit. Sundimin e Evropës e don! Historia e vërteton se ekujlibrin ndërmjet shtetëve të Evropës don ekskluzivisht me e rregullue Anglia. Shembujt janë: (Holanda, Spanja, Franca – lufta e pafund e njiqindvjetve, Lufta e I-rë dhe e II-të Botnore), e tash? – Mue më duket se në hesapë të vet Anglia nuk ka shti një Rusi të evolucionarizueme e prandej, tash mbas Luftës së II-të Botnore, nuk i del besoj hesapi si ka mendue e dashtë.

Shtetet e ndryshme të Evropës edhe të vogla tue përdorë të drejtat e veta të fitueme me gjak nuk po këcejnë ma simbas vishkëllimit e taktit të Anglisë, e nuk po pvesin atë për trajtimin e qeverimit të vet, me një fjalë i kanë dalë dorët Anglisë.Rregullimi i Evropës nuk asht ma në dorën e saj si dikur.

Ardhjën e Gjermanisë në Shqipni nuk mund ta konsideroj as mirë as keq mbasi jam gjerman, por mbas principit tem – lum i forti – por edhe kjo prap asht ide e gabueme! Ndoshta për problemet kombëtare të Shqipnisë gjermanët kanë punue mirë, mbasi Kosova me tokat tjera që i përkasin truellit Shqiptar e ja kanë marrë, kam frikë se nuk i kthehën ma.

Populli më ka pyet: “A të shkruhemi fashista?” – Unë i kam thanë se edhe po të shkruheni nuk asht ndonjë dam se merrni harxh, por nuk i kam thanë se po mos të jesh fashist – nuk je katolik, për milici i kam thanë mos u shkrueni! (Ky asht një dorëshkrim i Trackit, fq. 9,10.).

Kam kenë në Meshkallë (Shllak) më 31 dhetor 1945 dhe jam nisë te Don Injac Gjoka në Mazrrek, ku kam pritë anmisti prej Don Luigj Picit e Luigj Mjedës. Më 12 janar kam shkue në shpellë tek Gjergj Vata e Nik Sokoli.

Më 13 shkurt 1946, më kapën partizanët.”

Me datën 17 korrik 1946, ora 17.00 Trupi Gjykues i përbamë nga: Kryetari Mustafa Iljazi, antarë, Zurdi Shehu e Anastas Koroveshi dhe prokuror Aranit Çela (akti nr. 249), vëndosi: 1. Llesh Marashi, me varje në litar. 2. Kol Ashiku, 3. Nikoll Preng Dedaj dhe 4. Don Alfons Tracki , dënohën me vdekje, me pushkatim. Don Alfonsi nuk kishte asnjë lidhje me grupin.

Me datën 17 korrik, pra, atë natë bahët kërkesa për falje jete nga avoketnit e secilit të dënuem me vdekje.

Më datën 18 korrik 1946, bahet shqyrtimi i akteve në Gjykatën e Lartë në Tiranë, nga: Kryetari, major Frederik Nosi, antarë kap.Veladin Zejneli e kap. Nexhat Hyseni, prokuror Nevzat Haznedari dhe vëndosi:..

Me datën 18 korrik 1946 njoftohët Drejtoria e Sigurimit të Shtetit në Tiranë, me shkresën  nr. 902/7 se: “Në bazë të vëndimit të dhënë me datën 17 korrik 1946, u ekzekutuan kriminelët: Llesh Marashi, Kol Ashiku, Nikoll Preng Dedaj dhe Don Alfons Tracki. I pari në litar. Dënimi i tyre në përgjithësi është konsideruar me vend nga i gjithë opinjoni.

Vetëm për priftin Don Alfons Tracki, propaganda e klerit bëri që të kishte më tepër diskutime, kështu që u fol se si Don Alfonsi, nuk e meritonte dënimin me vdekje, mbasi s’ishte kriminel, por u dënua si klerikal.

Në anën katolike është ndjerë dhëmshuri për këtë.

Shef i Seksionit Shkodër (Zoji Themeli) d.v.

Ekzekutimi u krye në orën 5.00 të datës 18 korrik 1946, po kërkesat e të dënuemve kur janë shqyrtue nga Gjykata e Naltë dhe Kuvendi Popullor?

Pse në shkresën e Zoji Themelit nuk asht emni i të ndjerit Kel Abati, që u pushkatue me këtë grup pa pasë asnjë lidhje me ta?

Pse asnjëherë nuk doli në dritë vrasja misterioze e Kel Abatit, mos edhe ky ishte “kriminel”? A duhet besue se me të vërtetë Kel Abatit ju fal jeta mbas ekzekutimit?

Ndoshta ma vonë e drejta do të dalin, por kam frikë se jo!

Vrasësit gjithmonë punojnë me mbulue krimet e veta, mjeti ma i mirë i tyne asht harresa! Po, mos harroni se Tracki ngriti një Permendore me vepra!

“Tracki ishte modeli ma i përkryem i Meshtarit Katolik”, shkruan At Konrrad Gjolaj O.F.M. Ai shenon në librin “Çinarët”(1966) edhe Emnat e Nderuem të Klerikëve që ka përgatitë Misionari Don Alfons Tracki:

1. Don Mark Gjani     I mbytun në sigurim në 1945, vjeç 36, në Mirditë.
2. Don Dedë Maçaj     I pushkatuem ushtar në 1947, vjeç 27.
3. Don Mark Bicaj      I mbytun në sigurim në 1948, vjeç 37.
4. Don Dedë Malaj      I pushkatuem në 1959, vjeç 42, në Shkoder.
5. Don Ejëll Deda        Vdes mbas dy vjetësh në burg në 1948, 31 vjeç.
6. Don Mark Hasi        Vdes mbas 20 vjetësh në burg në 1981, 60 vjeç.
7. Don Nikoll Gjini      Vdes mbas 24 vjetësh në burg në 1987, 76 vjeç.
8. Don Anton Muzaj    Vdes mbas hetuesisë, në 1948, 29 vjeç.
9. Don Lazer Sheldija  Vritet në 1988 në ShBA, nga sigurimi komunist.
10. Ndue Sokai              Vdes mbas 10 vjetësh burg, 54 vjeç.
11. Don Injac Gjoka     Vdes mbas 10 vjetësh burg.
12. At Zef Pllumbi         Vdes mbas 25 vjetësh burg.
13. At Konrrad Gjolaj   Vdes mbas 17 vjetësh burg.
14. Don Preng Ndrevashaj Ishte me sherbim fetar në ShBA.

E kushedi sa, do të vazhdonte rreshti i Zamakve të Flamurit të Kastriotit, sikur, Ky Misjonar, të mos pushkatohej në vitin 1946 në Atdheun e Dytë, në Shqipni. Edhe Ky ishte Zamak i vertetë i Flamurit të Skenderbeut!

            Melbourne, 4 Korrik 2022.

Marrëdhëniet diplomatike ndërmjet Shqipërisë dhe ish Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike (BRSS) ose më shkurt Bashkimit Sovjetik, kanë një trajektore zhvillimesh gati unikale. Pas vendosjes së tyre për herë të parë, janë ndërprerë dhe rivendosur edhe dy herë të tjera.

Ato u vendosën në vitin 1924, kur në krye të vendit ishte qeveria e Fan S.Nolit, e cila është etiketuar si qeveri e majtë dhe vetë Noli si bolshevik. Ai erdhi në pushtet pas përmbysjes me revolucionin e qershorit 1924 të qeverisë së Ahmet Zogut. Zogu dhe përkrahësit e tij, por edhe përfaqësues të shteteve të tjerë që i trembeshin përhapjes së komunizmit në Ballkan, e konsideruan këtë hap si një mëkat të madh, që “njollosi” Shqipërinë dhe politikën e saj me “bolshevizëm”, duke rrezikuar ta shndërronte atë në një vatër infektive komuniste në rajon.

Duke i gjykuar ngjarjet me objektivitet, nga një distancë kohore gati shekullore, mund të thuhet pa hezitim se nuk bëhet fjalë për kurrfarë mëkati dhe nuk ka asnjë arsye për ta qortuar ose për ta akuzuar Nolin. Ishte një veprim normal, që ndërmerret nga çdo shtet i porsa ardhur në jetë dhe nga çdo qeveri e një shteti të tillë ose nga ana e çdo qeverie që vjen në fuqi në rrugë jokushtetuese, siç ndodhi me qeverinë e Nolit.

Në këto raste sigurimi i sa më shumë njohjeve ndërkombëtare i shërben afirmimit ndërkombëtar dhe është conditio sine quoi non për vazhdimin e ekzistencës normale të tyre. Prandaj nuk vështrohet shumë se cili është regjimi dhe natyra politike e shteteve “ku trokitet” për njohje.

Nga ana tjetër, Rusia sovjetike e asaj kohe, e bojkotuar gjerësisht nga shtetet e tjerë, kur u krijua pas përmbysjes së regjimit carist, me shndërrimin në BRSS, në vitin 1922, filloi të pranohej si një realitet ndërkombëtar i pamohueshëm, sepse e kishte kapërcyer periudhën e izolimit politik. Është për këtë arsye që veprimi i qeverisë shqiptare të qershorit 1924, s’ka arsye të paragjykohet.

Ka edhe një tjetër arsye formale. Procedura e njohjes së ish Bashkimit Sovjetik kishte nisur një vit e gjysmë përpara ardhjes së Nolit në krye të qeverisë shqiptare, diku nga fundi i vitit 1922 dhe fillimi i vitit 1923. Moska shfrytëzoi interesimin e Tiranës zyrtare për riatdhesimin e disa shqiptarëve të mbetur në Rusi, përpara vitit 1917.

Në vazhdim të korrespondencës zyrtare, më 3 janar 1923, ajo i propozoi qeverisë shqiptare vendosjen e marrëdhënieve normale midis të dy vendeve.

Në një letër të firmosur nga zëvendëskomisari (zëvendësministri) për punët e jashtme, M. Litvinov, thuhej se “Qeveria e Republikës Ruse e shtyrë nga dëshira për të vendosur marrëdhënie normale e miqësore me të gjithë popujt që nuk kanë lakmi imperialiste, duke përgëzuar popullin shqiptar për luftën e guximshme për pavarësinë e tij të plotë, mendon se ka ardhur koha për të vendosur marrëdhënie diplomatike midis popujve rus e shqiptar, që do të lejonte të zgjidheshin të gjitha çështjet me karakter politik që ekzistojnë midis dy popujve” (AQSH, F.151, V.1923, D.198).

Ahmet Zogu, kryetar i qeverisë shqiptare, më 26 janar 1923 iu drejtua Ministrisë së Punëve të Jashtme, duke i kërkuar mendim për propozimin për vendosjen e marrëdhënieve diplomatike dhe shkëmbimin e përfaqësuesve diplomatike (AQSH, F.149, V.1923, D.I-550, fleta 33).

Nuk rezulton që të ketë pasur ndonjë veprim tjetër nga autoritetet shqiptare.

Çështja do të lëvizte pozitivisht në drejtim të finalizimit, me ardhjen në pushtet të qeverisë së Fan Nolit, në qershor 1924. Pak ditë pas konstituimit, më 28 qershor 1924, ajo mori vendim për ta shtruar vet çështjen e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike me qeverinë sovjetike. Në zbatim të tij, në fillim të korrikut Ministria e jashtme shqiptare, nëpërmjet një note që iu dorëzua përfaqësuesit sovjetik në Romë, K. Jureniev, i komunikoi komisarit për punët e jashtme, Georgij Vasileviç Çiçerin, dëshirën e qeverisë shqiptare për të vendosur marrëdhënie diplomatike e miqësore midis popullit shqiptar dhe atij rus. (AQSH, F.151, V.1924, D.296).

Siç u tha, ky veprim nuk ishte ndonjë hap i paprecedent. Shtete të tjerë, madje Fuqi të Mëdha, Britania e Madhe, Franca etj kishin vendosur prej kohe marrëdhënie diplomatike me ish-Bashkimin Sovjetik.

Përgjigja e Moskës ishte shumë e shpejtë dhe pozitive. Jurenjev, iu përgjigj legatës shqiptare në Romë se qeveria sovjetike e priti me kënaqësi propozimin për të vendosur marrëdhënie normale midis dy vendeve. Kontaktet vazhduan me anë të përfaqësuesve të tyre në Romë, çka bëri që legatat shqiptare në Londër, Paris, e gjetkë të përcillnin në drejtim të Ministrisë së Jashtme të njoftime shqetësuese. Në shtypin perëndimor si dhe në atë të vendeve fqinje kishte filluar një zhurmë e madhe, me akuza se Shqipëria po kthehej në një qendër bolshevike në Ballkan. Noli u step.

Më 19 gusht, Ministri i Jashtëm, Sulejman Delvina, udhëzonte legatën shqiptare në Romë, që në qoftëse përfaqësia sovjetike e atjeshme, kërkonte shpjegim mbi këtë çështje, të jepte përgjigje evazive, jo përfundimtare (AQSH, F.151, V.1924, D.296). Prandaj përçapjet e përfaqësisë sovjetike, mbetën pa reagim.

Të njëjtin fat pati edhe ndërhyrja personale e Çiçerinit, i cili, me anë të një letre që i dërgoi Ministrisë së Jashtme të Shqipërisë, në fillim të shtatorit, kërkonte shpejtimin e vendosjes së marrëdhënieve diplomatike.

Formalisht marrëdhëniet diplomatike midis BRSS dhe Shqipërisë u vendosën më 17 shtator 1924, duke mbetur në letër, pa ndonjë veprim për konkretizimin e tyre praktik.
Ishte Noli, i cili ndërmori një hap të mëtejshëm në vjeshtën e 1924, në kohën e udhëtimit të tij në Gjenevë, ku do të merrte pjesë në sesionin e zakonshëm të Asamblesë së Lidhjes së Kombeve.

Në nëntor të atij viti, rrugës për t’u kthyer në atdhe, u ndal në Romë, ku priti për vizitë përfaqësuesin sovjetik në Itali. Në takim u arrit marrëveshja për shkëmbimin e përfaqësuesve diplomatikë. Njoftimi u bë shkak për rifillimin e zhurmës, tashmë me tone edhe më agresive, çka e trembi qeverinë e Nolit, e cila u tërhoq sërish dhe kësaj radhe përfundimisht.

Më 10 dhjetor kryeministri i telegrafoi Legatës shqiptare në Romë që të njoftonte përfaqësinë sovjetike se qeveria shqiptare e shihte të nevojshme të shtyhej për më vonë shkëmbimi i përfaqësuesve diplomatikë, për të mos i dhënë një armë në dorë partive të opozitës, të cilat përpiqen me çdo mënyrë t’i krijojnë vështirësi qeverisë.

Përpara se njoftimi t’i transmetohej Komisarit për punët e jashtme, personeli i Legatës sovjetike, i përbërë nga 7 vetë, i kryesuar nga Arkadi Krakojevski, nëpërmjet Vjenës, ishte nisur për në Shqipëri dhe mbërriti në Tiranë më 16 dhjetor 1924. Qeveria shqiptare kishte caktuar Kostë Boshnjakun me detyrën e ministrit fuqiplotë të Shqipërisë në Bashkimin Sovjetik.
Mbërritja e personelit diplomatik sovjetik në Tiranë, e vuri në vështirësi serioze qeverinë, e cila duhet të përballonte presionet e ashpra të përfaqësuesve diplomatikë të perëndimit.

Ajo e shqyrtoi çështjen në një nga mbledhjet e saj të fundit dhe në 20 dhjetor 1924, vetëm pak ditë para se të rrëzohej, botoi një komunikatë, në të cilën njoftohej se përfaqësuesve sovjetikë iu ishte kërkuar të largoheshin nga Shqipëria. Ata e lanë Tiranën vetëm pas nja dy ditësh qëndrimi.

Më 18 dhjetor 1924, Noli i kërkoi Këshillit të Naltë (regjencës), organ që kryente funksionin e kryetarit kolektiv të shtetit shqiptar, shkarkimin e Nush Bushatit sepse pa qenë i autorizuar iu kishte dhënë vizë diplomatëve sovjetikë që do të vinin në Tiranë. (AQSH, F.149, V.1924, D.I-652, fleta 121).
Noli u përmbys nga pushteti me rikthimin e Ahmet Zogut.

Për koincidencë ai u ndihmua jo vetëm nga qeveria serbe por edhe nga kundërshtarët e qeverisë sovjetike të strehuar në Jugosllavi, të njohur ndryshe si forcat vrangeliste, nga emri i drejtuesit të tyre, gjeneralit bjellogardist Vrangel (Piotr Nikolaïevitch Wrangel). Marrëdhëniet e mirëfillta do të vendoseshin në shtator të vitit 1934, kur qeveria shqiptare iu përgjigj pozitivisht propozimit të përsëritur të BRSS për rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike. Niveli i tyre ishte në rang legatash. Legata sovjetike ishte me rezidencë në Athinë.

Në janarin e vitit 1935 postin e ambasadorit sovjetik në Shqipëri do ta merrte Mikhail V. Kobetsky, përfaqësuesi fuqiplotë i BRSS në Greqi. Më 23 janar 1935 u emërua njëkohësisht edhe përfaqësues fuqiplotë i BRSS në Shqipëri (Gazeta “Izvestija”, 24 janar 1935). Në prillin e vitit 1937, u emërua Nikolai Sharonov, i cili e përfaqësoi vendin e vet në Shqipëri deri në pranverën e vitit 1939, kur Shqipëria u pushtua nga Italia fashiste dhe marrëdhëniet diplomatike u ndërprenë.

Siç shihet, në kohën e Nolit vendosja e marrëdhënieve diplomatike me ish Bashkimin Sovjetik, u konsiderua sakrilegj dhe u shoqërua me pasoja. Rivendosja dhe rifillimi i lidhjeve në kohën e Zogut, 10 vjet më pas, ndodhi si një veprim normal dhe i pakomentuar, ndonëse ishte i njëjti shtet, që kishte mbetur ende socialist.
Marrëdhëniet Shqipëri – Bashkimi Sovjetik u ndërprenë në prill 1939, si rrjedhojë e pushtimit të Shqipërisë nga Italia fashiste, që u bë shkak i ndërprerjes së personalitetit të saj juridiko-ndërkombëtar.

U rivendosën në 1945, pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore. Në vitin 1956 ato u ngritën në nivel ambasadash. Në nëntor 1961 qeveria e BRSS, njoftoi ndërprerjen e marrëdhënieve diplomatike, tërhoqi nga Tirana personelin e ambasadës së vet dhe kërkoi mbylljen e përfaqësisë diplomatike shqiptare në Moskë dhe largimin e personelit. Me përfundimin e procedurave dhe veprimeve konkrete, që përkoi me dhjetorin e vitit 1961, marrëdhëniet shqiptaro-sovjetike, u ndërprenë sërish.

Kësaj radhe shkaku kishte të bënte me mosmarrëveshjet ndërmjet drejtuesve të të dy shteteve. Ato u rivendosën sërish në korrik 1990.

Turhan Pashë Permeti (1846 – 1927)

Nga Aurenc Bebja*, Francë – 3 Korrik 2022

“L’Express de Mulhouse” ka botuar, të hënën e 10 marsit 1919, në ballinë, kërkesën e Turhan Pashës në Konferencën e Paqes në Paris në lidhje me kthimin e territoreve shqiptare dhënë Malit të Zi, Serbisë dhe Greqisë pas vendimeve të Kongresit të Berlinit dhe Konferencës së Londrës, të cilën, Aurenc Bebja, nëpërmjet Blogut “Dars (Klos), Mat – Albania”, e ka sjellë për publikun shqiptar :

Shqipëria dhe kërkesat e saj

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

“Shqipëria, gjatë shekujve, ka qenë gjithmonë pre e fqinjëve të saj, më të fuqishëm se ajo, të cilët e lakmuan atë për shkak të vendndodhjes së saj gjeografike shumë tërheqëse. Dikush do të mendonte se diplomatët modernë, duke kuptuar domosdoshmërinë e vendosjes së rendit në Gadishullin Ballkanik, do t’i kishin kthyer Shqipërisë atë që i takon dhe do ta kishin mbrojtur nga orekset e popujve të tjerë.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Kongresi i Berlinit i vitit 1878, i quajtur “varrimi i Shqipërisë”, ishte i pari që shpërfilli të drejtat e kombit shqiptar, pasi i privoi këtij vendi territoret e Tivarit, Hotit, Grudës, Triepshit (Trieshit), Kuçit, Podgoricës, Plavës dhe Gucisë në dobi të Malit të Zi, dhe një pjesë të Shqipërisë së Jugut, midis Gjirit të Prevezës dhe lumit Kalamas (Kalamait) në dobi të Greqisë. Shqiptarët, natyrisht u revoltuan nga ideja e copëtimit të atdheut të tyre dhe formuan Lidhjen e Prizrenit, e cila bëri një rezistencë energjike ndaj pretendimeve sllave dhe greke.

Në vend që të korrigjonte këto padrejtësi, Konferenca e Londrës e vitit 1913 i përkeqësoi ato. Nuk u mjaftua të vendoste si kufi vijën e Kalamas-it (Kalamait), të refuzuar nga shqiptarët, por i dha Greqisë të gjithë rajonin nga Arta deri në Kepin Satos; ky vend quhet Çamëri; në veri i dha Malit të Zi dhe Serbisë territoret e Krajës, Anës së Malit, fiset e Hotit dhe Grudës, rrethet e Plavës dhe Gucisë, Pejën, pjesën lindore të rrethit të Mitrovicës, rrethet e Prishtinës, Gjilanit, Ferizajt, Kaçanikut, një pjesë të rrethit të Shkupit, rrethet e Prizrenit, Kalkandelenit (Tetovës), Gostivarit, Kurçovës, Dibrës, Strugës dhe Ohrit.

Burimi : gallica.bnf.fr / Bibliothèque nationale de France

Sot, delegacioni shqiptar ka dalë para Konferencës së Dhjetëve për të zhvilluar kërkesa të bazuara vetëm mbi barazinë, pasi ato konsistojnë në kthimin e territoreve në mëmëdhe, të cilat vitet e fundit i janë shkëputur padrejtësisht.

Kërkesat e tij përfshijnë kthimin e territoreve shqiptare të përfshira në Mal të Zi, Serbi dhe Greqi pas vendimeve të Kongresit të Berlinit dhe Konferencës së Londrës. — Kundërshtim ndaj pretendimeve të reja sllave dhe greke.

Të gjitha arsyet historike, gjuhësore dhe etnike militojnë në favor të Shqipërisë. Larg nga dëshira për t’u zgjeruar në kurriz të të tjerëve, Shqipëria kërkon vetëm të riintegrohet në kufijtë e saj të vërtetë, për të parë t’i kthehen grupimet (territoret) që i janë shkëputur nga dhuna në të kaluarën.

Më në fund Shqipëria, e rraskapitur nga grabitjet e njëpasnjëshme të të cilave ka qenë viktimë, shpreson të marrë dëmshpërblime ekonomike nga Konferenca e Paqes për shkatërrimet e bëra si nga grekët në Epirin e Veriut, ashtu edhe nga ushtritë e Perandorive qendrore në të gjithë vendin.”

Turhan Pasha

Delegat i parë i Shqipërisë

Kam ardhur tek varri i rrënuar i Shote Galicës në vendin e quajtur Teqja e Fushë Krujës. E vështroj varrin sikur të jem aktor e po luaj ndonjë film dokumentar. Heroinën e Kosovës për të cilën janë shkruar një vargmal me libra, janë realizuar filma, balete e janë kënduar në koncerte qindra këngë, fati pas kaq motesh e ka braktisur. Varri është mbuluar nga ferrat, drizat, myshqet e pluhuri. Mbi pllakën e plasaritur vallëzojnë një çift hardhucash. Përbri varrit në një rrugë të verbër lëvizin udhëtarë të vetmuar, gjahtarë të fshehtë, kositës bari, vrasës, trafikantë të drogës e njerëz që e kanë humbur rrugën. Edhe për shkak të autostradës Tiranë – Shkodër varrin po e përthith pylli i ndërtimeve që çdo vit bëhet edhe më i egër. Askush nuk e viziton më varrin e femrës më me emër në Shqipëri. E para është Shote Galica e pastaj renditen të tjera gra e vajza që kanë bërë histori. Dikur vinin me dhjetëra autobusë me nxënës si dhe turistë nga bota. Tani vetëm vajton era e maleve të Krujës dhe një shpend i zi. Vendasit thonë se është një korbë dhe, si të jetë vajtojcë nga ato të Radishevës, mërmërin fatin e Shote Galicës…

***

Që kur pas zgjedhjeve u bë Kryeministër Fatos Nano një grup atdhetarësh nga Prishtina, nga Galica e Azem Galicës dhe nga Radisheva, ku ka lindur Shote Galica bënë disa kërkesa që eshtrat e Shote Galicës të zhvarroseshin dhe pastaj ato të varroseshin pranë burrit të saj Azem Galicës në Drenicën e Pashës. Por të gjitha kërkesat, takimet, konsultat dhe në bisedat me deputetë dhe njerëz të jurisprudencës përfunduan në koshin e plehrave. Herë me po, po dhe herë jo, jo. Këshilltarët e Nanos përgjigjeshin se Shote Galica nuk mund të zhvarroset. E kundërshton komuniteti i kosovarëve që banojnë në Fushë – Krujë. Por trokitjet nuk u sosën edhe kur u ndërrua pushteti i Fatos Nanos. I njëjti avaz që nga Galica e Radisheva e nëpër zyrat e shtetit shqiptar ku ndërrojnë “foletë” punonjësit e partive politike. Asnjë zgjidhje e qashtër. Kosovarëve të interesuar u thuhej tipikisht shqiptarçe se “çështjen e zhvarrimit të eshtrave të Shote Galicës e kemi në shqyrtim”. Por deri më sot asnjë mendje kreative dhe vizionare nuk i ka dhënë zgjidhje. Kosovarët venë e vinë dhe i përsëritin kërkesat në trajtat më të ashpra përtej limiteve gjersa çështja përsëri zerohet.

Prej luginës filloi të fryjë era e vjeshtës. Pa i hequr sytë nga fotografia e Shote Galicës era e rrëzës së malit më kujtoi “Baladën e burgut të Ridingut” të Oskar Uajlldit. Dhe ashtu i hutuar recitoja vargjet: – “O erë e mjerë, ç’të kishim bërë/ që s’na u ndave në ketë mjerim”. Pse shkove kaq larg m’u duk sikur më tha Shota që nga pllaka e varrit? Ngrije zërin dhe këndo vargjet e këngës që këndohet në Radishevën ku kam lindur: “Ç’janë këto gjamë qi po i bjen era?/ Po liftojnë Rugova e Peja/ Na u ka rrasë serbi tek dera”.

Dhe unë ashtu bëra. Tek po lexoja emrin Shotë m’u kujtuan tregimet që kam mbledhur në Radishevë dhe në Galicë të Drenicës së Pashës. Shota e vogël mësoi prej atit të saj Halil Sejdisë se përse kjo pjesë e Kosovës quhet Drenica e Pashës. Komandanti i ushtrisë turke quhej Jashar Pasha. U përpoq që ta nënshtronte Drenicën. U kërkoi drenicasve që t’i sillnin një nga vajzat e bukura që t’i shërbente. Por populli i Drenicës e sulmoi. Dhe Jashar Pashës në fill i shpëtoi koka. Dhe kështu këtyre viseve u mbeti emri Drenica e Pashës. Ç’fat të çuditshëm që ka kjo grua i thashë vetes. Në Kosovë dhe në Shqipëri ajo njihet me emrin Shote Galica. Por në fakt në dokumentin e lindjes nuk e ka emrin Shotë. Ati i saj Halil Sejdia dhe e gjithë familja në Radishevë vajzës që u lindi pas gjashtë vëllezërve ata u gëzuan dhe emrin ia vunë Qerime. Por për çudi në vitet që rrodhën vajzës së vogël askush nuk i thirri me Qerime. Ati i saj Halil Radisheva nisi ta thërriste qysh të vogël me emrin Shotë. Me këtë emër në Kosovë i thërrisnin rosës. Shotë në Kosovë u thërrisnin vajzave me trup të vogël. Ashtu qe dhe Qerimeja. Me shtatë të shkurtër e topolake. Dhe ati Halil Radisheva filloj t’i thërriste “Shota e babës”. Ai kurrë nuk e kishte menduar se me emrin përkëdhelës Shotë të bijës Qerime do t’i thërrisnin jo vetëm familja, por tërë Radisheva, Galica ku ajo u martua me Azem Galicën, Drenica, Kosova, Shqipëria dhe Evropa.

***

Nuk i ndaj dot sytë në shkallë vështrimi nga fotoja e plasaritur e puthitur açik pas pllakën së mermerit. Portretit të Shotës si të jetë një perlë fishtiane i bie në sy cepi i gërshetit. Në rininë time, kur u bëra burrë e deri sa u përmbys socializmi të gjitha vajzat dhe nuset imitonin “rosën” e Radishevës. Në të gjitha shkollat e mesme vajzat i shikoje me ngazëllim të epërm që të thurnin gërshetat si Shota. Shprehjet “sa shumë që i ngjan Shotës moj goce” ishin në fjalorin e përditshëm. Valltari Besim Zekthi në rolin e Azem Galicës nuk e realizoi dot një valle me motive nga Drenica e Pashës se nuk u gjet një kërcimtare që t’i ngjante nga gërsheti Shote Galicës. Mendimet m’i ndërpret një fshatar që po kalonte sipër varrit të Shote Galicës i hipur mbi kalë. “Vate Shota” më tha ai pa i folur unë. U çudita. Nuk ka më Shote Galica vazhdoi ai. Edhe pllakat e lapidarit ia vodhën. Kam dëgjuar se do t’ia rrëmbejnë eshtrat dhe do t’i çojnë tek burri i saj në Drenicë, Azem Galica. Kështu e do edhe zakoni. E ndërpreva dhe i thashë se kush e thotë këtë gjë. “Kështu flitet lart e poshtë kësaj rrëze” u përgjigj ai.” Tek burri të shkojë” ore mik. Tek Azem Galica. Në kohën e mbretit Zog nuk e ndihmuan. Shotën e sëmurë me plagë të gangrenizuara nga plumbat e lanë pa bukë me të tre fëmijët jetimë që i kishte me vete. Dhe Shote Galica për të mbajtur fëmijët jetim të trimave të Drenicës u detyrua dhe e shiti kalin e Azem Galicës. Kur ma tha këtë gjë u drodha. E pyeta me këmbëngulje se kush nga vendasit e bleu kalin e Azem Galicës. Fshatari ngriti supet. Mbase e di baba që është 90 vjeç. Baba e ka parë me sytë e tij Enver Hoxhën në janar të vitit 1968 kur ai qau si fëmijë tek lapidari kushtuar Shote Galicës. Ishte shumë e re tha Enver Hoxha. 32 vjeçe. I kam thënë vajzës Pranverës që të lërë një gërshetë si Shota nga Radisheva e Drencës së Pashës.

***

Lëviz nga vendi dhe nis të pastroj barin dhe gjembat e kuq të verës. Nëpër pllakat e hequra të mermerit ferrat kanë hedhur rrënjë e kanë lëshuar sythe. Askush nuk mendon për varrin e harruar. Pjesa më e madhe e kosovarëve të ardhur nga Drenica e Pashës dikur, kanë emigruar. Kanë mbetur ca pleq. Dhe këta janë të fundit. Jam takuar shpesh me ta. U vjen keq për varrin e Shotës. Por nuk kanë takat. …E ndërsa e pastroj varrin me aq sa mundem mendja ime harbon për në Galicë të Kosovës. Kam shkuar disa herë mes për mes pyjeve të Përçevës dhe të Gllaverës të komunës së Rahovecit, ku është humnera më e madhe që njihet me emrin “Çuku që kërcet”. Aty Shote Galica me trimat më 17 korrik 1924 në thellësi të shpellës e fshehën trupin e Azem Galicës. Ishte amaneti i tij. Trupi i Azem Galicës të mos binte në duart e çetnikëve serbë. Në buzë të humnerës së shpellës “Çuku që kërcet” kam dëgjuar tregimet e malësorëve. Trupin e Azem Galicës trimat e çetës e afruan në buzë të shkëmbit, ku siç thuhej po të hidhje një gur ai fillonte të tringëllinte pambarim derisa të binte në fund të humnerës. Si në ndonjë tragjedi atje në mes të errësirës vikat zëri i Shote Galicës: – “Sillni konopët!”. Dhe trimat zbatuan urdhrin. Shote Galica mbante një fener. I përkëdheli me dorë fytyrën Azemit, i rregulloi kësulën e bardhë në krye dhe trupin e të shoqit e mbështolli me dy jorganë. Trimat e lidhën trupin e mbështjellë prej Shotës me një litar të gjatë. Nipërit e Halim Përçevës, i cili bashkë me Shotën ka ulur me litar trupin e Azem Galicës tregojnë se fjalët e fundit të Shotës të larë në lot kanë qenë: – “Azem! Ngreje kryet dhe një herë! Shiko shokët, Drenicën dhe Kosovën. Ti në male e pate folenë”. Trimat filluan ta lëshojnë litarin e gjatë. Shota priste në merak. Po litarët mbaruan. Fundi i shpellës nuk dihej. Pastaj Shota i urdhëroi trimat: – “Shtrëngoni zëmrat vllazën. Lëshojeni!” Dhe shokët e çetës e lëshuan trupin e Azem Galicës.

Sa herë e kam dëgjuar këtë tregim atje në pyjet e Drenicës e kam kujtuar Shote Galicës. Dhe tani pranë varrit të saj këtu në arat e djegura të Fushë Krujës bie në mendime. Përse nuk e lejojnë që edhe trupi i Shotës të shkojë në Galicë tek i shoqi. Azem Galica shumë mote më vonë është nxjerrë nga shpella e Perçevës. “Jeta e njeriut është si stinat e vjetit” thonë në Radishevë dhe në Galicë. Unë besoj në misteret e kësaj bote. Jam i sigurt që kur Azem Galicës t’i shkojë tek varri nusja e tij e bukur Shota ata të dy do të kuvendojnë gjerë e gjatë. Dhe kanë se çfarë të tregojnë.

…Fjalën e merr i pari Azem Galica. E mban mend, i thotë ai Shotës. Të dy prej Gjergjevikut po lëviznim të hipur në kuaj për të dalë në Fushën e Kralanit. Por e humbëm rrugën. Thirra një djalë që po kosiste dhe i thashë të na nxirrte në katundin Gergovac. Djaloshi më pyeti se kush isha dhe unë i thashë se isha Miliq Keresta. Djaloshi sikur ta kishte pickuar gjarpri më tha : “Pse ti je Miliq Kresta, ai çetniku që grabit çikat tona dhe ua shpie shkive në Beograd?” Po ju përgjigja. Ç’at grue e kam rrëmbyer sot. Dhe i tregova kalin ku ti Shote rrije e na dëgjoje. Djaloshi nuk foli. Tha vetëm një fjali. “Pas ani hajde!” Dhe nuk e zbërtheu më gojën. Bëmë një copë rrugë dhe unë e pyeta: – A vjen knenaj Azem Galica i veshur tebdil? Kam dëgjuar se e kanë vrarë tha djaloshi i bërë pikë e vrer. Nuk po më njeh i thashë aty për aty. Jo, valla, u përgjigj djaloshi që nxinte si retë e Çiçavicës. Unë bre djalë jam Azem Galica dhe ajo e hipur në kalë është gruaja ime Shota. Më fal, o Azem Galica, tha djaloshi. Prej idhnimit fola ashtu. Si është e mundur i thashë vetes që për së gjalli të Azem Galicës Miliq Keresta të grabit çikat tona. Si mundet të jetë tek Rrasa e Kralanit Miliq Keresta kur është gjallë Azem Galica?

Pastaj nis të tregojë Shota. Dhe ngjarjet e tyre nuk kanë mbarim…

Nuk e di se sa e saktë është ajo që më tha malësori i Fushë Krujës se po përpunohet kurthi që të rrëmbehen eshtrat e Shote Galicës. Por lufta për ta zgjidhur zyrtarisht vazhdon. Informacioni i fundit më vjen nga komuna e Skënderajve. Në Galicë dhe Radishevë po mblidhen firmat që trupi i Shote Galicës të vejë tek buri i saj Azem Galica. Një tis misteri e mbulon këtë dramë. Po bëhen mbi njëzetë vjet dhe vazhdon i njëjti avaz.

Mbështetem tek pllaka në formë trekëndëshi ku janë shkruar ca parulla partie. Nëse nuk do të ketë zgjidhje juridike fundja le t’i rrëmbejnë eshtrat e Shote Galicës. E ç’krim do të quhet ky? Cila do të jetë akt – akuza nëse edhe unë do të jem një ndër nga ata që do t’i rrëmbejmë eshtrat dhe do shkojmë t’i varrosim në Galicë të Drenicës së Pashës? Kurrë nuk kam kryer ndonjë vepër penale. Sa krenar do të jem kur t’m’i vënë prangat.

Kështu mendoj tek varri i braktisur i Shote Galicës.

Pjesa Nr. 43, Zamak i Flamurit Kastriotit…

DON JAK BUSHATI

(1890 – 1949)

Jak Kolë Bushati asht le në Shkoder me 8 Gusht 1890. Nga dukumentacioni i ruejtun shihet kjartë origjina e Familjes së Tij qytetare Shkodrane.

Jaku nga vllau i madh Filipi merr me andje dëshiren per shkollim dhe, tue Ju kushtue thirrjes shpirtnore hyn në shkollen Françeskane të Shkodres.

Asht nder studentat që bije në sy per perkushtim dhe sjellje shembullore.

Rregjistrohet në Seminarin papnuer në Shkoder ku, në vitin 1909 dhe, i ka perfundue studimet e nalta si Meshtar shekullar në Maji 1915, plot 25 vjeç.

Fillon detyren meshtarake në Abacinë e Mirditës, në Nderfanë, një krahinë shumë e vorfen, me zakone tipike të egra të Mirditës, ku Meshtari i ri në një periudhë të shkurtë njifet me boten e tyne të panjoftun, kryesisht në lidhje me gjakmarrjen dhe vrasjet shpesh edhe të dhunëshme, ku me guxim dhe një perkushtim të veçantë shpesh me rrezik koke, zbaton detyren e vet.

Njohja e gjendjes ekonomike e shtynë per zbatimin e dy veprave të mëdha e sidoemos per kohen mbeten historike: Ngritja e një Kishe të bukur në Gëziq dhe, hapja e një shkolle në vitin 1936, dy vepra të perjetëshme që e daltojnë emnin e Nderuem të Don Jak Bushatit në Historinë e Lavdishme Shqiptare.

Duhet theksue se Kleri Katolik Shqiptar kudo që ka vue kamben e zbathun, kishte parim kryesor dhe detyrë shpirtnore formimin kulturor të vendasve, gja që fatkeqësisht pushtimi sllavokomunist ka punue dhe punon gjithnjë per fshimjen e atyne fakteve të pamohueshme nder shekuj të shekujve. Asht fakt moszanja në gojë e Shkollës së Shirokës nga Don Zef Ashta në 1874.

Don Jak Bushati në vitin 1946 transferohet në Kallmet të Zadrimës, fshat ma i mirë nga gjendja ekonomike, por i mbikqyrun dhe i kontrolluem nga Sigurimi shtetit shumë ma teper se zonat tjera të Zadrimës. E nuk duhet të harrojmë asnjëherë se bahet fjalë per vitin 1946, viti i mnershem kur Kleri Katolik Shqiptar masakrohet si asnjëherë në historinë e Tij Dymijvjeçare.

Ishte muej Prill 1949 kur, Don Jak Bushati arrestohet nga Sigurimi i shtetit komunist dhe prej Dosjes Tij shenohet nga studjuesi Dr. Pjeter Pepa akuza: “Në materialet arkivore ndodhen dokumentat se Don Jak Bushati në disa procese del se ka qenë prift. Në kishen e tij janë organizuar mbledhje…” 

E, si gjithnjë vazhdon hetuesia me shpikjet e saja per zhdukjen e Don Jakut.

At Aleks Baqli ka tregue se Don Jaku merrej në pyetje disa herë në ditë dhe kthehej në birucen e Tij i pergjakun në gjendje kome. I kerkohej të mohonte Krishtin, dhe se eprorët i kerkonin organizim veprash kunder pushtetit. Ai jo vetem nuk i pranonte po dhe i mohonte si shpifje të paverteta kunder Tij.

Dosja e Don Jak Bushatit duhet studjue per të pa si u masakrue Ky Klerik?

E kanë lanë të varun per shpatullash nder trenat e hetuesisë me disa ditë.

Në trupin e Tij kanë provue me ngulë gozhda të skuquna derisa ftohen.

I kanë ngulë kunja pishe nder thonjët e gishtave per ditë të tana.

E kanë lanë pa ngranë dhe e rrahnin në kamxhik deri sa i gjakosej trupi.

Po, Don Jak Bushati kishte vendosë me vdekë Klerik i Vertetë i Fesë Krishtit e, per asnjë moment jo vetem s’u ligështue, po Besimi e forconte ma shumë.

Ishte fillimi i vitit 1949, kohë dimni dhe të ftohtit fortë, kur po në hetuesinë e Lezhës ishte i arrestuem dhe At Konrrad Gjolaj. Më ka tregue dy momente që At Konrradi i ka pa me sytë e Tij, kur po torturonin mizorisht Don Jakun që, n’ atë kohë aq të akullt, kur trupi nuk ju ngrohte me muej të tanë, kishin marrë të shkretin Prift në të 60 vjetë dhe, e kishin zhytë në ujë të pistë, në një podrum të hetuesisë, ku edhe dritaret ishin pa xhama. Trupi i Don Jakut ishte i zhytun deri nenstjetulla dhe duert’ e lidhuna mbrapa. Kjo torturë me Don Jakun vazhdonte me ditë e natë paasnjë ndërpremje, madje jo vetem i mungonte ushqimi, po edhe ujin e pinte të pistë. Nga ora 23.00 e natës, ate e merrnin policët dhe e dergonin në birucë, ku mbyllte pak orë sytë.

E, pa dalë drita rreth orës 6 të mengjesit e sillnin prap dhe ashtu të lidhun me hekra, e zhytnin prap në ujin e ndytë të podrumit hetuesisë. Koha kur Ate e rrahnin e torturonin në ndonjë zyre hetuesije, ishte koha që nuk ishte i zhytun në ujin e pistë. E kjo vazhdonte me muej të tanë panderpremje.

Shpesh, thonte At Konrradi, kam mendue me vete këte gja: “Ku ishte gjithë ajo urrejtje e mbledhun tek ata hetues kunder Don Jak Bushatit?!”

Asnjëherë s’ mujta me u perqendrue në një mendim që të më dukej i saktë!!

Kishin kalue ditë e muej, kur njëditë një polic disi ndryshej, m’u afrue tek biruca ime dhe më tha: “Don Jakun e nxorem nga uji të vdekun, ishte ngri nga të ftohtit dhe ka dhanë Shpirtë!!” Mu mbushen sytë me lot dhe u ula nder gjunjë dhe u luta per Shpirtin e Don Jakut, që me siguri ishte pranë Jezusit, per të cilin Ai edhe u flijue! E pashë kur kaluen me Trupin e Tij në korridor…Vazhdova me u lutë per Atë Burrë që vdiq: “Ushtar i Krishtit!

Don Jak Bushati asht kenë një Klerik Katolik, që vuejtja nuk e ka thye, po deri me 12 Shtator 1949, Ai ishte Zamak i Flamurit Kastrotit – Skenderbeut.

            Melbourne, 1 Korrik 2022.