Përfshirja e Republikës së Kosovës në Ligjin Amerikan për Autorizimin e Mbrojtjes Kombëtare (NDAA) për vitin fiskal 2026, duke u bazuar në kuadrin e së drejtës kushtetuese të Shteteve të Bashkuara të Amerikës dhe në normat e së drejtës ndërkombëtare publike.

Ky shqyrtim është i orientuar drejt identifikimit të implikimeve juridike, politike dhe ndërkombëtare që rrjedhin nga përfshirja e Kosovës në këtë akt ligjor, duke u fokusuar në çështje kyçe si sovraniteti, integriteti territorial, vetëvendosja legjitime, mosnjohja e situatave të paligjshme dhe pjesëmarrja e Kosovës në arkitekturën e sigurisë kolektive euro-atlantike.

Përfshirja e Kosovës në NDAA nuk është thjesht një akt politik i Kongresit Amerikan, por gjithashtu përfaqëson një shprehje të bindur të vullnetit sovran kushtetues të SHBA-së dhe të përputhjes së saj me normat ndërkombëtare të njohura, duke krijuar një bazë juridike që fuqizon:

1. Statusin ndërkombëtar të Republikës së Kosovës si subjekt i së drejtës ndërkombëtare, në përputhje me kriteret e Konventës së Montevideo (1933) për shtetësinë, duke përfshirë territorin e përcaktuar, popullsinë e përhershme, qeverisjen efektive dhe aftësinë për të hyrë në marrëdhënie me shtetet e tjera.ⁱ Montevideo Convention on the Rights and Duties of States, 1933.

2. Integritetin territorial të Kosovës si normë peremptore (jus cogens) dhe si interes erga omnes të komunitetit ndërkombëtar, të cilat nuk lejojnë devijim dhe garantojnë mbrojtje nga çdo ndryshim i detyruar apo ndërhyrje mbi bazë etnike.ⁱⁱ ICJ, Advisory Opinion, East Timor, ICJ Rep. 1995, p. 102; ICJ, Barcelona Traction, ICJ Rep. 1970, p. 32.

3. Parashikueshmërinë dhe stabilitetin juridik në marrëdhëniet ndërkombëtare, duke lidhur politikën e jashtme amerikane me detyrimet ndërkombëtare dhe duke krijuar një standard të besueshmërisë ligjore (international legal reliability) për aktorët ndërkombëtarë.

4. Parandalimin e paligjshmërisë dhe mbrojtjen kundër çdo pretendimi separatist që cenon rendin juridik ndërkombëtar, në përputhje me doktrinën e mosnjohjes së situatave të paligjshme sipas Draft-Artikujve të Komisionit të së Drejtës Ndërkombëtare mbi përgjegjësinë e shteteve.ⁱⁱⁱ Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, ILC, 2001, Arts. 41-42.

5. Integrimin euro-atlantik dhe arkitekturën e sigurisë kolektive, duke vlerësuar të drejtën sovrane të Kosovës për të zgjedhur aleancat e saj politike dhe të sigurisë në përputhje me parimin e autonomisë strategjike të shteteve sovrane dhe me praktikat e sigurisë së pandashme (indivisible security).ⁱⁱⁱⁱ Helsinki Final Act, 1975, Principle of Indivisible Security; NATO Strategic Concept documents.

Ky opinion ka për qëllim të ofrojë një analizë të thelluar juridike dhe ndërkombëtare, duke e lidhur politikën amerikane të mbrojtjes me parimet ligjore globale dhe duke evidentuar efektin normativ, preventiv dhe stabilizues të NDAA për Kosovën dhe rajonin e Ballkanit. Ai gjithashtu synon të ofrojë një udhërrëfyes për institucionet ndërkombëtare dhe aktorët politikë mbi mënyrën se si përfshirja e Kosovës në aktet ligjore të SHBA-së mund të kontribuojë në konsolidimin e një rendi ndërkombëtar të bazuar në rregulla, duke forcuar sovranitetin, integritetin territorial dhe stabilitetin rajonal. Në dritën e së drejtës kushtetuese dhe të së drejtës ndërkombëtare publike.

I. Kuadri Normativ

Ligji për Autorizimin e Mbrojtjes Kombëtare të Shteteve të Bashkuara të Amerikës (NDAA) për vitin fiskal 2026 është një akt ligjor federal i miratuar në përputhje me Kushtetutën e SHBA-së, që përcakton politika detyruese dhe prioritete strategjike në fushën e mbrojtjes kombëtare dhe sigurisë ndërkombëtare.1.Kushtetuta e SHBA-së, Artikulli I, §8; National Defense Authorization Acts (praktikë ligjore e përgjithshme).

Përfshirja e Republikës së Kosovës brenda këtij kuadri legjislativ vendos politikën amerikane ndaj Kosovës në një strukturë normative dhe kushtetuese, duke i dhënë asaj qëndrueshmëri, siguri juridike dhe vazhdimësi institucionale.

II. Shtetësia dhe Sovraniteti
Brenda NDAA-së, Republika e Kosovës trajtohet si subjekt i së drejtës ndërkombëtare publike, në përputhje me kriteret e përcaktuara në Konventën e Montevideos mbi të Drejtat dhe Detyrimet e Shteteve (1933): territor i përcaktuar, popullsi e përhershme, qeveri efektive dhe aftësi për të hyrë në marrëdhënie me shtete të tjera.2. Konventa e Montevideos mbi të Drejtat dhe Detyrimet e Shteteve, 1933, Art. 1.

Ky trajtim përbën:
• njohje funksionale të sovranitetit të Kosovës;
• afirmim të personalitetit të saj juridik ndërkombëtar; dhe
• përforcim të kapacitetit për veprim brenda rendit juridik ndërkombëtar.

III. Integriteti Territorial dhe Parimi i Uti Possidetis Juris

Kundërshtimi i NDAA-së ndaj ndarjes territoriale, shkëmbimit të territoreve ose ndryshimit të kufijve mbi baza etnike është në përputhje të plotë me:
• parimin e integritetit territorial të shteteve, të sanksionuar në Nenin 2(4) të Kartës së Kombeve të Bashkuara;3. Kartë e Kombeve të Bashkuara, Neni 2(4). dhe
• parimin e uti possidetis juris, i cili ruan kufijtë administrativ ekzistues në momentin e krijimit të shtetit.4. Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND), Frontier Dispute (Burkina Faso/Mali), Vendim, 1986.
Këto parime konsiderohen pjesë e normave imperative të së drejtës ndërkombëtare (jus cogens), nga të cilat nuk lejohet devijim dhe që përbëjnë shtylla themelore të stabilitetit ndërkombëtar.5. Konventa e Vjenës mbi të Drejtën e Traktateve, 1969, Neni 53.

IV. Ndalimi i Rikonfigurimit Territorial mbi Baza Etnike
Refuzimi i NDAA-së për ndryshime territoriale mbi baza etnike përputhet me ndalimin ndërkombëtar të praktikave që cenojnë:
• barazinë sovrane të shteteve;
• të drejtat themelore të njeriut; dhe
• parimin e mosdiskriminimit.6. Kartë e OKB-së, Nenet 1(2), 2(1).
Ky ndalim pasqyron mësimet e nxjerra nga përvoja historike e Ballkanit Perëndimor dhe shërben si mekanizëm juridik parandalues kundër konflikteve të rinovuara, pastrimeve etnike dhe destabilizimit rajonal.7. Jurisprudenca e ICTY-së; Rezoluta të Asamblesë së Përgjithshme të OKB-së mbi pastrime etnike.

V. Zgjidhja Paqësore e Mosmarrëveshjeve
NDAA riafirmon parimin e zgjidhjes paqësore të mosmarrëveshjeve ndërkombëtare, në përputhje me:
• Nenin 2(3) të Kartës së OKB-së;8. Kartë e OKB-së, Neni 2(3).
• ndalimin e kërcënimit ose përdorimit të forcës; dhe
• praktikën diplomatike ndërkombëtare të konsoliduar.
Brenda këtij kuadri, dialogu Kosovë–Serbi duhet të zhvillohet duke respektuar:
• sovranitetin e Republikës së Kosovës;
• barazinë juridike të palëve; dhe
• interesin erga omnes të komunitetit ndërkombëtar për paqe dhe stabilitet rajonal.9. GJND, East Timor (Portugal v. Australia), Vendim, 1995.

VI. Mosndërhyrja dhe Kundërveprimi ndaj Ndikimeve Destabilizuese

Dispozitat që autorizojnë masa kundër ndikimeve destabilizuese të palëve të treta janë në përputhje me:
• parimin e mosndërhyrjes në punët e brendshme të shteteve;10. GJND, Nicaragua v. United States, Vendim, 1986.
• të drejtën e shteteve për të marrë pjesë në mekanizma të sigurisë kolektive; dhe
• ruajtjen e një rendi ndërkombëtar të bazuar në rregulla.
Në këtë kontekst, Kosova njihet si komponent përbërës i sigurisë kolektive euro-atlantike.

VII. Integrimi Euro-Atlantik si Shprehje e Zgjedhjes Sovrane
Mbështetja për integrimin e Kosovës në NATO dhe Bashkimin Evropian përfaqëson ushtrim të të drejtës sovrane të shtetit për të përcaktuar orientimin politik dhe të sigurisë, në përputhje me:
• Aktin Final të Helsinkit (1975);11. Konferenca mbi Sigurinë dhe Bashkëpunimin në Evropë, Akti Final i Helsinkit, 1975.
• parimin e vetëvendosjes së brendshme; dhe
• autonominë strategjike të shteteve sovrane.

VIII. Efekti Juridik Ndërkombëtar (Opinio Juris)
Përfshirja e Kosovës në NDAA përbën shprehje të qartë të opinio juris të Shteteve të Bashkuara në favor të:
• shtetësisë së Republikës së Kosovës;
• paprekshmërisë së integritetit territorial; dhe
• mosndryshimit të kufijve me forcë ose mbi baza etnike.12. GJND, North Sea Continental Shelf Cases, 1969.
Ky qëndrim kontribuon në konsolidimin e praktikës ndërkombëtare dhe forcon pozitën e Kosovës në forumet multilaterale dhe ndërkombëtare.

IX. Karakteri Erga Omnes i Integritetit Territorial të Kosovës
Integriteti territorial i Republikës së Kosovës përbën jo vetëm një të drejtë shtetërore individuale, por edhe një interes të komunitetit ndërkombëtar në tërësi (erga omnes), sipas doktrinës së zhvilluar nga Gjykata Ndërkombëtare e Drejtësisë (GJND), veçanërisht në çështjet Barcelona Traction dhe East Timor.13. GJND, North Sea Continental Shelf Cases, 1969.
Dispozitat e NDAA-së që mbrojnë kufijtë e Kosovës forcojnë këtë karakter erga omnes, duke e vendosur mbrojtjen e integritetit territorial në një nivel që tejkalon marrëdhëniet dypalëshe.

X. Vetëvendosja dhe Ndarja nga Secesioni i Paligjshëm
E drejta e vetëvendosjes së popullit të Kosovës, e ushtruar në kontekstin e shpërbërjes së ish-Jugosllavisë dhe nën mbikëqyrje ndërkombëtare, përbën një rast sui generis në të drejtën ndërkombëtare.14. GJND, Accordance with International Law of the Unilateral Declaration of Independence in Respect of Kosovo, Opinion Advisory, 2010.
Përfshirja e Kosovës në NDAA:
• konfirmon karakterin jo-secesionist të paligjshëm të shtetësisë së Kosovës;
• dallon qartë Kosovën nga pretendime separatiste të tjera që cenojnë integritetin territorial të shteteve ekzistuese;
• mbështet doktrinën e vetëvendosjes riparuese (remedial secession) si reagim ndaj shkeljeve të rënda dhe sistematike të të drejtave themelore.15. A. Buchanan, Justice, Legitimacy, and Self-Determination, Oxford University Press.

XI. Marrëdhënia ndërmjet së Drejtës Kushtetuese Amerikane dhe së Drejtës Ndërkombëtare
NDAA, si akt i Kongresit të SHBA-së, përfaqëson shprehje të vullnetit sovran kushtetues të një shteti me rol qendror në rendin ndërkombëtar.
Kodifikimi i politikës amerikane ndaj Kosovës:
• krijon koherencë ndërmjet së drejtës së brendshme dhe detyrimeve ndërkombëtare;
• shndërron qëndrimet politike në norma veprimi për administratën federale;
• forcon besueshmërinë juridike ndërkombëtare të SHBA-së.16. Restatement (Third) of the Foreign Relations Law of the United States.

XII. Detyrimi për Mosnjohje të Situatave të Paligjshme
Refuzimi i ndryshimit të kufijve dhe ndarjes territoriale përputhet me parimin ndërkombëtar të mosnjohjes së situatave të krijuara në kundërshtim me normat jus cogens, siç është formuluar në Draft-Artikujt e Komisionit të së Drejtës Ndërkombëtare mbi përgjegjësinë e shteteve.17. Draft-Artikujt e ILC-së mbi Përgjegjësinë e Shteteve për Veprimet Ndërkombëtare të Paligjshme, Nenet 40–41.
Në këtë kuptim:
• çdo tentativë për cenimin e territorit të Kosovës do të ishte juridikisht e pavlefshme;
• shtetet kanë detyrim negativ për të mos e njohur një situatë të tillë;
• NDAA kontribuon në parandalimin normativ të këtyre skenarëve.

XIII. Siguria Kolektive dhe NATO

Përfshirja e Kosovës në kuadrin strategjik të NDAA-së e pozicionon atë brenda arkitekturës së sigurisë kolektive euro-atlantike.
Nga këndvështrimi juridik:
• siguria e Kosovës lidhet drejtpërdrejt me sigurinë rajonale;
• kërcënimet ndaj Kosovës trajtohen si çështje me implikime ndërkombëtare;
• kjo përputhet me konceptin e sigurisë së pandashme (indivisible security).18. Koncepti Strategjik i NATO-s; Dokumente OSCE mbi sigurinë e pandashme.

XIV. Efekti Preventiv dhe Stabilizues i Normës

Një aspekt thelbësor juridik i NDAA-së është efekti i saj preventiv, që buron nga:
• qartësia normative;
• autoriteti institucional i SHBA-së;
• lidhja e politikës së jashtme me të drejtën e brendshme.

Ky efekt shërben si:
• pengesë juridiko-politike ndaj aventurave territoriale;
• garanci për paqe afatgjatë;
• sinjal i fortë për aktorët shtetërorë dhe jo-shtetërorë.

Konkluzion
Në dritën e së drejtës kushtetuese dhe ndërkombëtare, përfshirja e Republikës së Kosovës në NDAA përbën:
1. konsolidim të statusit juridik ndërkombëtar të Kosovës;
2. afirmim të integritetit territorial si normë jus cogens dhe erga omnes;
3. garanci për mosnjohjen e çdo zgjidhjeje që cenon rendin juridik ndërkombëtar;
4. integrim të Kosovës në arkitekturën e sigurisë kolektive.

Vendi i Lekës;20.12.2025

Që nga çlirimi i Kosovës dhe derisa sa e kanë arrestuar, Hashim Thaçi, kokë më vete e në kundërshtim me Kushtetutën dhe ligjet ne fuqi, i ka nxjerrë, radhazi, në pazarin e madh kufijtë dhe territoret e Kosovës.

Për këtë, për çdo ditë po dalin fakte e dëshmi, sa që do të vijë dita, , që ai do të përgjigjet penalisht për rrezikimin serioz të integritetit territorial të vendit, vetëm e vetëm për nevojat e tij personale.

Pse tash kjo temë ?

Sepse kam vërejtur se jo vetëm në rrjetet sociale por edhe në debate të ndryshme po përvijohet kjo temë e rrezikshme…;

Sepse jam ndër të parë, në mos i pari që jam marrë me këtë temë të prushtë, posa ka nisë me u përvjedhë në medie dhe e kam kundërshtuar publikisht;

Sepse rrethanat e krijuara në Ukrainë, duhet të na i hapin sytë, të na bëjnë të çohemi peshë, i madh e i vogël, dhe ta kundërshtojmë çdo përpjekje që çon në gjymtimin e territoreve tona. Kudo qofshin ato.

Sepse, në pikëpamjen time, ai që nuk është në gjendje me e mbrojtë çdo pëllëmbë të atdheut, si vendlindjen e tij, ai mund të jetë gjithëçka, por jo patriot.

E nënvizoj se, në rast se do të realizohej plani antishqiptar Vuçiq&Thaçi, më së keqi do ta pësonte Kosova Lindore, sepse do të defaktorizohej përgjithmonë.

Në këtë vazhdim po e postoj një analizë të themelshme dhe serioze për pasojat që do të përplaseshin në territoret e Kosovës Lindore.

Këtë e kanë shkruar dy ekspertë akademikë të çështjes së kufijve, Ak. Hivzi Islami dhe Prof. Arsim Ejupi, të cilët janë nga Kosova Lindore. Dhe e njohin këtë çështje më mirë se kushdoqoftë tjetër.

Punimi është i gjatë, por një çështje kaq serioze nuk mund të përmblidhet në një kronikë lajmesh. Unë e kam lexuar disa herë prej që është publikuar dhe sa herë e lexoj mësoj diçka të re. Sepse është analizë e ekspertëve eminentë.

Duhet nënvizuar se me projektin Vuçiq-Thaçi, Kosova Lindore është dëmtuar substancialisht ; sepse shqiptarëve atje u është krijuar iluzioni se kjo çështje do të kryhet për së mbari. Dhe tash cilido që e kundërshton «bashkimin» e tyre me Kosovën kqyret dhe lexohet armiqësisht. E kuptoj, sepse shtypja që ushtron Serbia atje është e padurueshme dhe e gjithanshme.

Pavarësisht kësaj, unë mendoj se duhet ta themi të vërtetën. E vetmja mënyrë që Kosova t’i ndihmojë territoret e saj të pushtuara është të punojë në forcimin e ndikimit të elitave të tyre, ne denoncimin e vazhdueshëm të shkeljes së të drejtave të tyre, në financimin e projekteve rendësore në fushën e dijes, arsimit, infrastrukturës dhe marrëdhënieve ndërkombëtare… E mbi të gjitha të jetë shtet i fortë e serioz që nëse shteti pushtues rrezikon jetën e vëllezërve tanë, Kosova me u çu’ në këmbë, në shtatë e shtatëdhjetë, dhe me i mbrojtë e me i çliru.

Jemi para zgjedhjeve dhe, në parim, po të ishte Hashim Thaçi bartës i listës së PDK-së, nuk do të shkruaja për këtë temë, sepse nuk dua të implikohem në zgjedhje.

Duhet lënë që zgjedhësit, arbitri, ta japin verdiktin e tyre shlirë. Por meqë z. Bedri Hamza, nuk ka të bëjë fare me pazaret me territore, kjo analizë nuk e penalizon atë në asnjë mënyrë.

Vetëvetiu as Partinë Demokratike, sepse Hashim Thaçi nuk ka vepruar në emër të saj, por në emrin e vet dhe për interesat e tij strictement personale.

Lexojeni analizën e mëposhtme me laps në dorë nëse doni ta njihni me themel këtë çështje që është jetike për çdo shqiptar, pavarësisht se ku jeton.

‘Korrigjimi’ i kufirit dhe ‘bashkimi’ i Luginës me Kosovën, është lojë e dëmshme dhe e rrezikshme

Nga Hivzi Islami & Arsim Ejupi – 16:21, 05/09/2018

While international attention often focuses on the war in Ukraine and global tensions, the Western Balkans remain a highly sensitive strategic and legal zone. Statements by Serbian President Aleksandar Vučić near military bases along the Kosovo border, coupled with reports of hundreds of Serbian citizens fighting in Ukraine under the Russian banner, are not mere political gestures—they represent a destabilizing strategy with direct implications for Kosovo’s sovereignty and regional security.
This writing analyzes the risks, legal implications, and international frameworks relevant to Kosovo, as well as situations in other sensitive areas such as North Macedonia, the Presevo Valley, and Sandzak, while offering recommendations for alternative problem solving.

Vučić’s Implications and Serbo-Russian Influence
Vučić’s public statements and military symbolism serve several strategic purposes:
1. Consolidating a nationalist political base within Serbia and mobilizing public opinion around the idea of “recovering lost territories.”
2. Sending threatening signals to non-Serbian communities and Kosovo authorities, creating pressure on international actors.
3. Normalizing the idea of future territorial conflict, violating the principles of the UN Charter, Article 2(4), which prohibits the use of force against the territorial integrity of states [1].
From a legal perspective, these actions intersect with several key international instruments:
• The Hague Conventions (1907) and the Geneva Conventions (1949, Additional Protocols I & II), governing conduct in armed conflicts and civilian protection [2].
• Article 51 of the UN Charter, outlining the right to self-defense [3].
• The Vienna Convention on Diplomatic Relations (1961), prohibiting external interference in domestic affairs of states [4].

Situational Analysis in the Wider Region
1. Presevo Valley (Southern Serbia)
The Presevo Valley, predominantly Albanian, remains vulnerable to Serbian destabilizing narratives and Russian influence:
• Pressure on Albanian communities increases the risk of ethnic tensions and discriminatory policies.
• Violations of human and minority rights, as enshrined in the International Covenant on Civil and Political Rights (ICCPR), reinforce narratives of international neglect [5].
• Threats against Kosovo’s territorial integrity escalate regional security risks.

2. North Macedonia
• Serbian influence over local Serbian communities and political actors could affect inter-ethnic relations.
• External pressures may challenge the principle of non-intervention and regional stability, undermining agreements such as the Prespa Agreement (2018), which normalized relations with Greece and supported EU/NATO integration [6].

3. Sandzak (Serbia and Montenegro)
• Sandzak, with significant Bosniak and Albanian populations, is susceptible to nationalist rhetoric and paramilitary influence from Belgrade.
• Returning fighters under Russian influence could pose risks to local law and order, violating the Geneva Conventions and International Humanitarian Law [7].

Concrete Risks for Kosovo and the Region
1. Destabilization of northern Kosovo and neighboring regions: Returning fighters may integrate into paramilitary networks, violating Kosovo’s Criminal Code and International Humanitarian Law [8].
2. Diplomatic and legal pressure on the West: Coordinated narratives portraying Kosovo as a disputed entity may challenge international recognition and the principle of non-intervention [9].
3. Normalization of conflict ideology and ethnic tensions: Vučić’s rhetoric may influence Serbian and Albanian communities in the region, contravening Geneva Conventions and minority rights protections [10].
4. Use of Russia as a strategic shield: Moscow strengthens Belgrade’s aggressive stances and undermines regional stability, violating UN resolutions [11].

Recommendations for the West and KFOR
1. Continuous monitoring by KFOR, EULEX, and Western embassies of early indicators of destabilization in Kosovo and surrounding areas [12].
2. Strengthening preventive presence in northern Kosovo, the Presevo Valley, and Sandzak.
3. Coordinated diplomatic dialogue with Belgrade and Skopje to ensure compliance with international law and protect minority communities.
4. Accurate and coordinated counter-disinformation targeting destabilizing narratives.
5. Emergency response planning in coordination with NATO HQ and rapid reaction forces.
6. Support for local institutions to strengthen rule of law and integrate minority communities, in line with international human rights conventions [13].

Conclusion
The Western Balkans cannot be ignored. Destabilizing narratives, Vučić’s political symbolism, and Russian influence are not merely political challenges—they are real threats to regional stability and the international order. Kosovo and neighboring regions have demonstrated reliability as partners for peace and the rule of law. However, without coordinated action, continuous monitoring, and strong counter-narratives, the risk of escalation cannot be underestimated. Proactive measures are essential for the security of the entire Western Balkans.

Legal Footnotes and International References

[1]: Article 2(4), UN Charter – prohibition of use of force.
[2]: Geneva Conventions, 1949; Additional Protocols I & II.
[3]: Article 51, UN Charter – right of self-defense.
[4]: Vienna Convention on Diplomatic Relations, 1961.
[5]: ICCPR – International Covenant on Civil and Political Rights.
[6]: Prespa Agreement, 2018.
[7]: International Humanitarian Law and Geneva Conventions on paramilitary activity.
[8]: Kosovo Criminal Code and International Humanitarian Law.
[9]: Advisory Opinion, ICJ, 2010, on the Unilateral Declaration of Independence of Kosovo.
[10]: International Convention on the Protection of the Rights of National Minorities, 1992.
[11]: UN resolutions on international peace and security.
[12]: EULEX Kosovo, Security Assessment Reports, 2024–2025.
[13]: ICCPR and ICESCR – International Covenant on Economic, Social, and Cultural Rights.

The Land of Leka; 15.12.2025

Në një kohë kur vëmendja ndërkombëtare është e përqendruar te konflikti në Ukrainë dhe tensionet globale, Ballkani Perëndimor mbetet një zonë e ndjeshme strategjikisht dhe juridikisht. Deklaratat e Presidentit serb Aleksandar Vuçiç pranë bazave ushtarake kufitare dhe raportimet se qindra shtetas serbë po luftojnë në Ukrainë nën flamurin rus, nuk janë thjesht fenomene politike – ato përfaqësojnë një strategji destabilizuese me implikime të drejtpërdrejta për sovranitetin dhe sigurinë e Kosovës dhe të rajonit. Ky shkrim synon të analizojë rreziqet, implikimet ligjore dhe ndërkombëtare, si dhe situatën në rajone të tjera të ndjeshme si Maqedonia e Veriut, Lugina e Preshevës dhe Sanxhaku, dhe të ofrojë rekomandime për zgjidhjen alternative të problemeve.

Implikimi i Vuçiç dhe ndikimi serbo-rus
Deklaratat e Vuçiç pranë bazave ushtarake dhe narrative të tjera publike shërbejnë për:
1. Konsolidimin e bazës politike nacionaliste brenda Serbisë dhe mobilizimin e opinionit publik në funksion të “rikthimit të territoreve të humbura”.
2. Mesazhe kërcënuese ndaj komuniteteve jo serbe dhe institucioneve kosovare, duke krijuar presion mbi autoritetet ndërkombëtare.
3. Normalizimin e konfliktit të ardhshëm mbi territoret e humbura, duke cënuar parimet e Karta e Kombeve të Bashkuara (OKB), Neni 2(4), që ndalon përdorimin e forcës [1].
Nga këndvështrimi juridik, këto veprime përputhen me instrumente ndërkombëtare si:
• Konventat e Gjenevës (1949, protokollet e Shtesë I dhe II) mbi mbrojtjen e civilëve [2].
• Neni 51 i Karta e OKB-së mbi të drejtën e vetëmbrojtjes [3].
• Konventa e Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike (1961), duke ndaluar ndërhyrjen e jashtme në çështje të brendshme të shteteve [4].

Situata në rajonet përreth Kosovës
1. Lugina e Preshevës (Serbi jugore)
Lugina e Preshevës, me shumicë shqiptare, mbetet e ndjeshme ndaj narrativave destabilizuese serbe dhe ndikimit rus:
• Presioni mbi komunitetet shqiptare rrit rrezikun e tensioneve etnike dhe politikave segreguese.
• Shkeljet e të drejtave të njeriut dhe të pakicave, siç përcaktohet në Konventën Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), mund të përforcojnë narrative se komuniteti ndërkombëtar nuk është i përkushtuar për mbrojtjen e pakicave [5].
• Kërcënimet ndaj integritetit territorial të Kosovës shpien në rrezik të përshkallëzimit rajonal.

2. Maqedonia e Veriut
• Pjesë të komunitetit serb dhe ndikimet politike nga Beogradi mund të ndikojnë në çështje të komuniteteve lokale dhe marrëdhënie etnike.
• Presioni politik mbi Maqedoninë e Veriut mund të sfidojë parimin e mosndërhyrjes dhe stabilitetin rajonal, duke cënuar marrëveshjet e Prespës (2018) për normalizimin e marrëdhënieve me Greqinë dhe integrimin në BE/NATO [6].

3. Sanxhaku (Serbi dhe Mali i Zi)
• Sanxhaku, me një komunitet të konsiderueshëm boshnjak dhe shqiptar, është i ndjeshëm ndaj retorikave nacionaliste dhe ndikimeve paramilitare nga Serbia.
• Rikthimi i individëve të trajnuar në konflikte të tjera, nën influencën e Rusisë, mund të përbëjë rrezik për rendin dhe sigurinë lokale, duke sfiduar Konventën e Gjenevës dhe Ligjin Ndërkombëtar Humanitar [7].

Rreziqet konkrete për Kosovën dhe rajonin
1. Destabilizim i veriut të Kosovës dhe rajoneve përreth: Rikthimi i individëve të trajnuar në luftë mund të integrohet në rrjete paramilitare, duke shkelur Kodin Penal të Kosovës dhe Ligjet Ndërkombëtare Humanitare [8].
2. Presion diplomatik dhe juridik mbi Perëndimin: Narrative që paraqesin Kosovën si subjekt i diskutueshëm, mund të sfidojnë njohjen ndërkombëtare dhe parimin e mosndërhyrjes [9].
3. Normalizim i ideve të konfliktit dhe tensioneve etnike: Retorika e Vuçiç mund të ndikojë në komunitetet serbe dhe shqiptare në rajon, duke sfiduar Konventat e Gjenevës dhe të drejtat e pakicave [10].
4. Përdorimi i Rusisë si mburojë strategjike: Rusia forcon qëndrimet agresive të Beogradit dhe destabilizon rajonin duke shkelur Rezolutat e OKB-së [11].

Rekomandime për Perëndimin dhe KFOR
1. Monitorim i vazhdueshëm nga KFOR, EULEX dhe ambasadat e SHBA/BE mbi indikatorët e hershëm destabilizimi në Kosovë dhe rajone përreth [12].
2. Përforcim i prezencës preventive në veri të Kosovës, Luginën e Preshevës, Maqedonia e Veriut dhe Sanxhak.
3. Dialog diplomatik i koordinuar me Beogradin dhe Shkupin, për respektimin e ligjit ndërkombëtar dhe mbrojtjen e komuniteteve pakicë.
4. Kundër-dezinformim i saktë dhe i koordinuar mbi narrative destabilizuese.
5. Përgatitje e planeve emergjente për reagim të shpejtë dhe koordinim me NATO HQ dhe trupat e reagimit të shpejtë.
6. Mbështetje e institucioneve lokale për forcimin e sundimit të ligjit dhe integrimin e komuniteteve pakicë [13].

Rrzyme për mbyllje
Ballkani nuk mund të injorohet. Narrativë destabilizuese, simbolika politike e Vuçiç dhe ndikimi i Rusisë nuk janë thjesht sfida politike – ato janë kërcënime reale për stabilitetin rajonal dhe për rendin ndërkombëtar. Kosova dhe rajonet përreth kanë treguar se janë partnerë të besueshëm për paqen dhe sundimin e ligjit. Por pa veprim të koordinuar, monitorim të vazhdueshëm dhe kundër-narrativë të fuqishme, rreziku për përshkallëzim nuk mund të nënvlerësohet.
Veprim proaktiv dhe i koordinuar është thelbësor për sigurinë e të gjithë Ballkanit Perëndimor.

Fusnota ligjore dhe referencat ndërkombëtare

[1]: Article 2(4), Karta e Kombeve të Bashkuara – ndalimi i përdorimit të forcës.
[2]: Konventat e Gjenevës, 1949; Protokollet e Shtesë I dhe II mbi mbrojtjen e civilëve.
[3]: Neni 51, Karta e OKB-së – e drejta e vetëmbrojtjes.
[4]: Konventa e Vjenës mbi Marrëdhëniet Diplomatike, 1961.
[5]: ICCPR – Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat Civile dhe Politike.
[6]: Marrëveshja e Prespës, 2018.
[7]: Ligjet Ndërkombëtare Humanitare dhe Konventat e Gjenevës mbi armatimin paramilitar.
[8]: Kodi Penal i Kosovës dhe Ligjet Ndërkombëtare Humanitare.
[9]: Advisory Opinion, ICJ, 2010, mbi Deklaratën e Pavarësisë së Kosovës.
[10]: Konventa Ndërkombëtare mbi të Drejtat e Pakicave Kombëtare, 1992.
[11]: Rezoluta të OKB-së mbi paqen dhe sigurinë ndërkombëtare.
[12]: EULEX Kosovo, Security Assessment Reports, 2024-2025.
[13]: ICCPR dhe ICESCR – Pakti Ndërkombëtar mbi të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore.

Vendi i Lekës;15.12.2025

Kemi prej 2021 që presim protesta,

Kemi prej 2021 që presim protesta,

Pritëm nga Foltoret Rithemelimin,

por na zhgënjyet

Rithemelimin e shkëmbyet me Riciklimin

Ricikluat establishmentin e 2013 me gjithë ata të 8 Janarit,

me stilin e vjetër të mospërfshirjes, të përjashtimit

pa asnjë reflektim, pa asnjë katharsis,

pa asnjë ndjesë qindra mijë demokratëve!

Do të kemi protesta sot e protesta mot,

protesta në dimër e protesta në behar…

Proteston bota dhe i rrëzon e i ndryshon qeveritë

vetëm në Shqipëri nuk protestohet,

vetëm në Shqipëri bën qejf qeveria më e korruptuar e Europës,

sepse nuk ka opozitë!

Dr.Berisha thotë se me Edvinin kryeministër nuk fitojmë dot

dhe ka katër vjet që projekton protesta

pa protestues,

E pyesin gazetarët çdo herë,

kanë katër vjet që e pyesin gazetarët,

po kur Doktor,

kur do të protestoni?!

Ja sot, ja nesër, ja pasneser, ja më 22 dhjetor 2025,

Në 22 dhjetor një tjetër cirkiadë dy-tre orëshe –

dhe pastaj në pritje të protestave

si në pritje të Godosë

Keni dështuar Doktor Berisha,

më vjen keq që e pohoj këtë

më vjen keq për veten dhe qindra mijë demokratë që ju besuam,

Ju besuam si njerëz të lirë, pa jua patur nevojën,

Ju kërkuam të drejtën tonë, shtetin e së drejtës –

Atdheun e lirë –

por ju jeni peng i Edvin Ramës –

ai që mblodhi 35 firmat për Endri Shabanin është peng i Edvin Ramës,

ata 35 firmëtarët janë pengje të Edvin Ramës –

Ju i mashtruat njerëzit tuaj, u tallët me ta, u tallët me ne dhe me firmat tuaja Edvin Rama votoi njeriun e vet,

E njëjta tragjikomedi u luajt më 9 Nëntor në zgjedhjet lokale,

ishit ju që i bojkotuat!

S’ka ndjesë Doktor.

Ky ishte Kapitulli i fundit.

Më 11 dhjetor 2025

ju Dr.Berisha duhej të lajmëronit fundin e PD.

10 dhjetori shënon Ditën Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut. Një datë me rëndësi të veçantë, në mbarë botën.

Kjo ditë përkujton miratimin e Deklaratës Universale të të Drejtave të Njeriut (DUDNJ), më 10 dhjetor 1948 nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së. Një dokument themelor që përcakton të drejtat dhe liritë bazë që i takojnë çdo njeriu, pa dallim race, gjuhe, feje, gjinie apo statusi.

Pse është e rëndësishme kjo ditë?
• Rikujton parimet universale të dinjitetit dhe barazisë.
• Nxit vetëdijen për shkeljet e të drejtave të njeriut në botë.
• Inkurajon qeveritë, organizatat dhe qytetarët të punojnë për një shoqëri më të drejtë.
• Është një mundësi për të reflektuar mbi progresin dhe sfidat që mbeten.

Mesazh për ditën e sotme

Kjo ditë na fton të kujtojmë se të drejtat e njeriut nuk janë privilegj, por të drejtë e lindur.

Secili prej nesh mund të luajë rol,qoftë duke promovuar tolerancën, duke mbrojtur zërat e cenueshëm, ose duke ngritur zërin kundër padrejtësive.

Në Ditën Ndërkombëtare të të Drejtave të Njeriut, 10 dhjetor, edhe në rrethana të jashtëzakonshme si ato që po përjeton Kosova, mbrojtja e të drejtave themelore mbetet gur themeli i çdo shoqërie demokratike.

Gjendja e jashtëzakonshme kërkon unitet, kujdes dhe përgjegjësi, por nuk duhet të zbeh parimin se çdo qytetar ka të drejtë të shprehë mendime, shqetësime dhe kritika konstruktive.

Kritika e argumentuar, e bërë me qëllim ndërtues, nuk është kërcënim për stabilitetin, përkundrazi, ajo ndihmon në forcimin e institucioneve, transparencës dhe besimit publik. Edhe kur masat shtetërore kufizojnë përkohësisht disa liri për arsye sigurie, e drejta për të kërkuar llogari, për të bërë pyetje dhe për të dhënë ide mbetet pjesë e pandashme e një rendi demokratik.

Kjo ditë na kujton se dinjiteti njerëzor nuk pezullohet as në rrethana të jashtëzakonshme.

Përgjegjësia jonë e përbashkët është të ruajmë qetësinë, solidaritetin dhe mirëkuptimin,por edhe të mbajmë të gjallë dialogun e hapur, kritikën e matur dhe respektin për të drejtën e secilit zë të dëgjohet. Vetëm kështu forcojmë demokracinë dhe i japim kuptim real parimit se të drejtat e njeriut janë universale dhe të patjetërsueshme.

Në përputhje me përkushtimin e institucioneve për respektimin e ligjit dhe standardeve ndërkombëtare të të drejtave të njeriut. Institucioneve shtetërore të Shtetit të Kosovës, përmes mjeteve të informimit publik, ju dërgoj në bashkëngjitje këtë Letër Memorandum mbi:
• Mbrojtjen e lirisë së shprehjes dhe të drejtës për kritikë konstruktive;
• Sigurinë dhe mbrojtjen e gazetarëve dhe denoncuesve;
• Ruajtjen e pavarësisë dhe transparencës së institucioneve, veçanërisht gjatë periudhave të gjendjes së rënduar politike dhe parlamentare;
• Përputhshmërinë me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, ligjet vendore dhe standardet ndërkombëtare, duke përfshirë jurisprudencën e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ) dhe udhëzimet OSBE/ODIHR.

LETËR MEMORANDUM

Kjo Letër Memorandum synon të analizojë mbrojtjen e lirisë së shprehjes, të drejtës për kritikë konstruktive dhe sigurinë e gazetarëve dhe denoncuesve në Republikën e Kosovës, duke marrë parasysh periudhat e gjendjes së rënduar politike dhe parlamentare.

Respektimi i këtyre të drejtave është një parakusht për funksionimin e shoqërisë demokratike dhe institucioneve transparente dhe llogaridhënëse.

Kjo Letër Memorandum ka për qëllim të shërbej si udhëzues ligjor dhe praktik, duke integruar kuadrin kombëtar dhe ndërkombëtar.

Gjithashtu,thekson vërejtjet për ndikimet e jashtme,të cilat mund të ndikojnë në vendimmarrjen e institucioneve vendore. Përcakton mënyrat e mbrojtjes së gazetarëve dhe denoncuesve nga presioni, kërcënimi ose intimidimi.

Qëllimi

Kjo Letër Memorandum synon të ofrojë një analizë ligjore të detyrimeve të institucioneve publike për mbrojtjen e:
• Lirisë së shprehjes dhe kritikës konstruktive
• Pavarësisë së institucioneve nga ndikime të jashtme
• Sigurisë së gazetarëve dhe denoncuesve

Në përputhje me:
• Kushtetutën e Republikës së Kosovës. 1.Kushtetuta e Republikës së Kosovës, 15 qershor 2008.
• Ligjin Nr. 05/L-031 për Masat Institucionale në Situata të Veçanta. 2.Ligji Nr. 05/L-031 për Masat Institucionale në Situata të Veçanta, Kuvendi i Kosovës, 2013.
• Konventën Evropiane për të Drejtat e Njeriut. 3.Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut (KEDNJ), Strasburg, 1950.
• Paktin Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike. 4.Pakti Ndërkombëtar për të Drejtat Civile dhe Politike (ICCPR), OKB, 1966.
• Jurisprudencën e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut. 5.Jurisprudencë e Gjykatës Evropiane për të Drejtat e Njeriut (GJEDNJ), raste të përzgjedhura.
• Standardet OSBE/ODIHR. 6.OSBE/ODIHR Guidelines, mbi lirinë e shprehjes dhe mbrojtjen e denoncuesve.

Baza Kushtetuese

Kushtetuta e Republikës së Kosovës (2008)
• Neni 21 – Garanton të drejtat dhe liritë themelore, përfshirë lirinë e shprehjes.7.Neni 21, Kushtetuta e Republikës së Kosovës.
• Neni 22 – Instrumentet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut janë pjesë përbërëse e sistemit juridik. 8.Neni 22, Kushtetuta e Republikës së Kosovës.
• Nenet 40-41 – Të drejta për qasje në informacion dhe të drejtë për kritikë ndaj institucioneve.9.Nenet 40-41, Kushtetuta e Republikës së Kosovës.
• Neni 55 – Kufizimet e të drejtave duhet të jenë ligjore, proporcionale dhe të arsyetuara. 10.Neni 55, Kushtetuta e Republikës së Kosovës.
Ligji Nr. 05/L-031 për Masat Institucionale në Situata të Veçanta
• Neni 3 – Parimet themelore: proporcionalitet, transparencë, respektim të të drejtave.11.Neni 3, Ligji Nr. 05/L-031.
• Neni 4 – Masat institucionale: masat duhet të jenë të domosdoshme dhe ligjore.12.Neni 4, Ligji Nr. 05/L-031.
• Neni 5 – Respektimi i të drejtave: ruajtja e dinjitetit dhe shmangia e efektit frikësues. 13.Neni 5, Ligji Nr. 05/L-031.
• Nenet 10-11 – Transparenca: informim i qartë dhe arsyetim i çdo mase.14.Nenet 10-11, Ligji Nr. 05/L-031.

Standardet ndërkombëtare
• Neni 10 KEDNJ (1950) – Mbron debat publik dhe kritikë ndaj qeverisë.15.Neni 10, KEDNJ.
• Neni 19 ICCPR (1966) – Liria e shprehjes dhe qasja në informacion, kufizime vetëm për arsye legjitime.16.Neni 19, ICCPR.
• Standardet OSBE/ODIHR – Masat që ndikojnë në debat publik duhet të jenë transparente dhe jo frikësuese.17.Standardet OSBE/ODIHR për lirinë e shprehjes, 2012-2014.

Jurisporondenca e GjEDNJ

Raste kyçe:
• Lingens v. Austria, 1986 – Kritika ndaj zyrtarëve publikë mbrohet.18.Lingens v. Austria, 1986, 8 EHRR 407.
• Castells v. Spain, 1992 – Heshtja e kritikëve nga qeveria është e papranueshme.19.Castells v. Spain, 1992, 14 EHRR 445.
• Guja v. Moldova, 2008 – Denoncimi i shkeljeve institucionale mbrohet.20.Guja v. Moldova, 2008, 42 EHRR 7.
• Handyside v. UK, 1976 – Shprehjet shqetësuese ose ofenduese mbrohen.21.Handyside v. UK, 1976, 1 EHRR 737.
• Oberschlick v. Austria, 1991 – Kritika e fortë ndaj politikanëve është e mbrojtur.22.Oberschlick v. Austria, 1991, 13 EHRR 300.
Parimet kryesore: Debati publik, toleranca ndaj kritikës, proporcionaliteti i kufizimeve, mbrojtja e denoncuesve dhe gazetarëve, dhe detyrimi i institucioneve për transparencë dhe llogaridhënie.

Vërejtje për ndikimin e “diplomatëve” të nga jashtë
Institucionet vendore duhet të jenë të vetëdijshme për ndikimet e jashtme, të cilat mund të:
• Ndërhyjnë në vendimmarrjen ligjore ose politike
• Pengojnë hetimet institucionale ose transparencën
• Frikësojnë gazetarët ose denoncuesit.23.Rekomandime për mbrojtjen nga ndikimet e jashtme.
Çdo tentativë e tillë duhet të trajtohet në përputhje me ligjet kombëtare, standardet ndërkombëtare dhe me pavarësinë dhe integritetin e institucioneve vendore.
Institucionet shtetërore të Kosovës duhet të jenë në mbrojtje konstruktive të gazetarëve
1. Politikë e komunikimit transparent dhe e hapur.24.Politika komunikimi transparente dhe e hapur për institucionet.
2. Zbatimi i testit të proporcionalitetit për çdo kufizim të të drejtave.25.Zbatimi i testit të proporcionalitetit.
3. Trajnime për zyrtarët mbi lirinë e shprehjes, mbrojtjen e gazetarëve dhe jurisprudencën e GJEDNJ. 26.Trajnime për zyrtarët mbi lirinë e shprehjes dhe jurisprudencën e GJEDNJ.
4. Mbrojtja aktive e gazetarëve dhe denoncuesve nga çdo presion ose kërcënim.27.Mbrojtja aktive e gazetarëve dhe denoncuesve.
5. Monitorim dhe raportim publik i çdo mase që mund të kufizojë të drejtat.28.Monitorim dhe raportim publik.

Strategjia e komunikimit të përbashkët me Institucionet
1. Fokusimi në çështjet kyçe
• Thekso lirinë e shprehjes dhe qasjen në informacion.
• Mbro kritikat konstruktive ndaj institucioneve.
• Siguro mbrojtjen e gazetarëve dhe denoncuesve nga presion ose kërcënime.
2. Pajtueshmëria me ligjet dhe standardet ndërkombëtare
• Refero Kushtetutën e Kosovës dhe ligjet vendore relevante.
• Përdor standardet e KEDNJ, ICCPR dhe udhëzimet OSBE/ODIHR.
• Evidento se çdo masë apo rekomandim është i bazuar në ligj dhe standarde ndërkombëtare.
3. Promovimi i pavarësisë dhe transparencës institucionale
• Ruaj autonominë e institucioneve në vendimmarrje.
• Siguro transparencë dhe llogaridhënie në çdo veprim.
• Redukto ndikimet politike ose presionet e jashtme mbi proceset institucionale.
4. Përdorimi praktik
• Shërben si udhëzues për stafin e institucioneve në menaxhimin e situatave të debatit publik dhe raportimit.
• Mund të shoqërohet me memorandumet ligjore ose rekomandimet e tjera për të rritur kuptueshmërinë dhe zbatueshmërinë.
Plotësimi i standarteve të OSBE/ODIHR për gazetarët dhe denoncuesit
• Deklarata OSBE mbi lirinë e shprehjes (1999) – tolerimi i kritikës konstruktive. 29.Deklarata OSBE mbi lirinë e shprehjes, 1999.
• Manuali OSBE për mediat dhe shprehjen e lirë (2012) – transparencë dhe qasje e barabartë.30.Manuali OSBE për mediat dhe shprehjen e lirë, 2012.
• Udhëzimet OSBE për mbrojtjen e denoncuesve (2014) – mbrojtje e detyrueshme për gazetarët dhe denoncuesit.31.Udhëzimet OSBE për mbrojtjen e denoncuesve, 2014.

Fjalë përfundimtare
Kjo Letër Memorandum thekson rëndësinë e respektimit të lirisë së shprehjes, kritikës konstruktive dhe sigurisë së gazetarëve dhe denoncuesve, edhe gjatë periudhave të gjendjes së rënduar politike dhe parlamentare.
Institucionet duhet të garantojnë hapësirën për debat publik, transparencën, llogaridhënien, dhe mbrojtjen nga ndikimet e jashtme, në përputhje me Kushtetutën, ligjet kombëtare dhe standardet ndërkombëtare.
Jurisprudenca e GJEDNJ dhe standardet OSBE/ODIHR ofrojnë udhëzime për vendimmarrje të ligjshme, proporcionale dhe të arsyetuara, duke mbrojtur gazetarët dhe denoncuesit nga presioni dhe kërcënimet.
Promovimi i kritikës konstruktive dhe debatit publik mbetet një parakusht për qeverisje të mirë, transparencë dhe besim qytetar, duke siguruar që liria e shprehjes dhe pavarësia e institucioneve të mbeten garanci të pandashme të demokracisë në Kosovë.
Vendi i Lekës;10.12.2025

Kulti i individit ose mitizimi i ngjarjeve lind kur regjimi i një vendi ose jo rrallë dhe një individ, vë në shërbim dhe përdor të gjitha mjetet i informimit dhe të propagandës në favor të tij. Individi përdor gazetat, revistat, televizionet, spektaklet, artistët, sportistët, patriotizmin, mitingjet dhe tubimet, lidhje të veçanta me shtete e njerëz të fuqishëm, shpesh duke i korruptuar ata, madje edhe fenë kur është e mundur për të krijuar një imazh të idealizuar, të një njeriu të mençur, trim, atdhetar, të adhuruar nga njerëzit e vendit të tij, ku lajkat servilizmat, lavdërimet janë marramendëse. Gjithë kjo propagandë e gënjeshtërt, shurdhuese, shoqërohet me forcimin e shtetit policor dhe policisë së fshehtë, duke eliminuar kundërshtarët politikë si tradhëtarë e njerëz të korruptuar, me akuza të rreme. Ai nuk ngopet së nënshtruari kundërshtarët pa dallim të pasur e të varfër, nuk ndalet as duke e krahasuar veten me heronjtë kombëtarë, madje duke e vënë edhe mbi Zotin. Nëse ia arrin të krijojë imazhin e një njeriu jo të zakonshëm, ky individ fillon të manipulojë gjithë popullin, duke ndryshuar ligjet e kushtetutën në shërbim të pushtetit dhe njerëzve që e rrethojnë. Duke kapur të gjitha pushtetet e idealizuar figurën e vet ai e çon popullin drejt luftrave e revolucioneve, drejt kaosit, varfërisë, pasigurisë e mjerimit.

Enver Hoxha që sundoi me dorë të hekurt Shqipërinë sa ishte gjallë, duke shtypur çdo liri e të drejtë të shqiptarëve, ia doli të kthehej për një pjesë të madhe të tyre në një idhull, gati në një mit. Ai krijoi mitin e partisë dhe njeriut të pagabueshëm, madje të pavdekshëm dhe për dyzet vjet ia doli të helmonte popullin shqiptar me ideologjinë e nënshtrimit, skllavit dhe besimit absolut te partia dhe udhëheqësi i saj. Këngë të tilla si Dy luanë ka sot bota/Një Azia një Europa/Mao Ce Duni në Kinë/Në Tiranë Enveri inë, këndoheshin nga golikët e parot, në kongrese e pleniume ku njerëzit gjakosnin duart, duke duartrokitur të ekzaltuar deri në marrëzi. Një nga mitet që ai krijoi duke vendosur veten në qendër të tij është numri i dëshmorëve të rënë në Luftën e Dytë Botërore nga formacionet luftarake të forcave çlirimtare shqiptare. Ky numër është sa i falsifikuar aq dhe qesharak. Mijëra këngë u krijuan për partizanët çlirimtare, ku merita kryesore padrejtësisht i vishej vetëm Enverit. Djem e vajza të reja dolën partizanë për një luftë të shenjtë siç është ajo për çlirimin e Shqipërisë. Dhe kjo u arrit. Gjithë ata dëshmorë do të kenë respektin e popullit shqiptar e do të nderohen përjetësisht. Gjithçka që ndodhi pas viteve 1944 dhe vendosjen e diktaturës nuk ka të bëjë me ata që dhanë jetën për çlirim. Ideali i tyre ishte një Shqipëri e lirë dhe demokratike dhe jo një diktaturë gjakatare komuniste. Po le të kthehemi te numri i dëshmorëve të rënë gjatë luftës së Dytët Botërore.

Në vitin 2012, në kuadër të 100 vjetorit të shpalljes së Pavarësisë Kombëtare, ministria e Mbrojtjes, nën kujdesin e ministrit Arben Imami, botoi librin “Dëshmorët e Atdheut”, “Real-Stamp”, Tiranë 2012. Autorët e librit janë: Kolonel Prof. Asoc. Dr. Zaho Golemi, Nënkolonel (R) Prof. Asoc. Dr. Bernard Zotaj dhe Alida Vrioni. Në këtë libër, janë publikuar të gjithë dëshmorët e Atdheut të tri periudhave: 28 nëntor 1912 deri më 7 prill 1939, 7 prill 1939 deri më 31 dhjetor 1944 dhe të periudhës nga 1 janar 1945 deri ditët e sotme, të ndarë sipas qarqeve të vendit. Dëshmorët e Atdheut janë identifikuar me emrin, atësinë dhe mbiemrin, datëlindjen, vendlindjen si dhe datën dhe vendin ku kanë rënë dëshmor.

Sipas këtij libri, janë evidentuar mbi bazën e dokumentave, dëshmorët sipas qarqeve të vendit: Berati 570 dëshmorë, Dibra 252, Durrësi 138, Elbasani 451, Fieri 886, Gjirokastra 1077, Korça 1058, Kukësi 210, Lezha 38, Shkodra 180, Tirana 506, Vlora 1424 dëshmorë. Shuma e përgjithshme në Republikën e Shqipërisë arrin në 6790 dëshmorë. Po t’u shtojmë këtyre edhe dëshmorët me kombësi italiane të përmendur në këtë libër, 114 dëshmorë, shuma gjithsej shkon në 6904 dëshmorë. Le t’u japim fund miteve të krijuara nga sundimi i Enver Hoxhës dhe të jemi të vërtetë me historinë tonë. Mitet dhe glorifikimet vetëm sa na bëjnë qesharakë dhe na ushqejnë me trimërira e heroizma të paqena.

© Gëzim Zilja

Në 10-vjetorin e kalimit në amshim të Sh. T. Imzot Rrok Mirditës, dëshiroj ta kujtoj atë me nderim. Imzot Rrok Mirdita, Ipeshkëv i shuguruar nga duart e Papës historik të shekullit të kaluar, Shenjtërisë së Tij, Shën Gjon Pali II. Imzot Rrok Mirdita ka shërbyer me përkushtim si Arqipeshkëv Metropolit i Tiranë-Durrësit nga viti 1992 e deri në vitin 2015, kur ndërroi jetë duke mbyllur përgjithmonë shërbimin e tij ndaj Zotit dhe Atdheut. Siç dihet, periudha që ai shërbeu në Shqipëri si udhëheqës i Kishës katolike, dallohej si një prej kohëve më të vështira të tranzicionit politik në atë vend edhe për Kishën Katolike Shqiptare të vuajtur e të martirizuar për pothuaj gjysëm shekulli nga komunizmi enverist ndërkombëtar.

Imzot Rrok Mirdita, gjatë kësaj periudhe të vështirë për Shqipërinë dhe për shqiptarët, ai u bë një zë shprese, besimi, paqeje dhe udhëheqjeje shpirtërore, jo vetëm për besimtarët katolikë por edhe për shoqërinë shqiptare në përgjithsi. I quajtur edhe “ipeshkvi i lirsë”, Perendia e zgjodhi Mons Rrok Mirditën për misionin më të vështirë apostolik të kohës, duke e vendosur atë – për të ringjallur Kishën Katolike shqiptare, duke predikuar dashurinë dhe mirësinë e fesë së tij të Jezu-Krishtit, mu në qëndër të “antikrishtit” botëror në Tiranën e Shqipërisë komuniste – e cila me krenarinë dhe bindjen më të madhe ateiste kishte shpallur, me ligj, Shqipërinë vendin e parë në botë kundër Zotit.

Megjithë vështirsitë që shpesh dukehsin të pa kapërcyeshme, nën udhëheqjen e tij të urtë, Kisha Katolike në Shqipëri gjeti stabilitet, dinjitet dhe hapje ndaj së ardhmes. Me urtësinë dhe busullën e tij morale, fetare dhe atdhetare, shpresojmë ai të ketë kontribuar ndaj atij që eventualisht, të jetë themelimi i një shoqërie më të drejtë, më të dashur dhe më njerëzore ndër shqiptarët, pa dallim dhe kudo

Por ky është një përvjetor – 10-vjet pass kalimit të tij në amshim, për të kujtuar figurën e shquar të Monsinjor Rrok Mirditës — baritorit të urtë, meshtarin e përkushtuar dhe shqiptarin fisnik, i cili për gati gjysmë shekulli i shërbeu Kishës dhe kombit me përulësi e dashuri të pashtershme. Këto kujtime të mia nuk janë të reja pasi i kam shprehur edhe më heret, nga burime të ndryshme – kujtime, që në një mënyrë ose në një tjetër, i kam shënuar edhe në shkrime të tjera modeste gjatë dekadave mbi jetën dhe veprimtarinë e Mons Rrok Mirditës. Frank Shkreli: U nda prej nesh Monsinjor Rrok Mirdita | Gazeta Telegraf Frank Shkreli: Një vit pa Imzot Rrok Mirditën | Gazeta Telegraf –Frank Shkreli: 60-vjet nga themelimi i Lidhjes Katolike Shqiptaro-Amerikane në Nju Jork | Gazeta Telegraf – e tjera burime

Më duket e pabesueshme por kanë kaluar 10-vjet pa Mons Rrok Mirditën. i pabesueshëm është edhe fakti se sa e gjatë mbetet midis nesh edhe mungesa e njerëzve si Rrok Mirdita, që kanë lënë gjurmë të thella në historinë kishtare dhe shoqërore të Shqipërisë post-komuniste. Me “Dom Rrokun” – kështu në të vërtetë i referohemi atij edhe sot, të gjithë që e kemi njohur atë gjatë dekadave – më kanë lidhur shumë ngjarje e zhvillime private e personale të jetës time dhe të familjes. Duke filluar nga njohja me ‘të pas shugurimit të tij meshtar në Klleznën e tij të dashur, në vitin 1965 mos qofsha gabim. Lidhjet e mia dhe ato familjare me Dom Rrokun u forcuan edhe më tepër kur ai erdhi në Amerikë për t’i shërbyer komunitetit katolik në Shtetet e Bashkuara në fillim të 1970-ave. Ai ishte instrumental si “ndërmjetës” në fejesën time, që çoi në martesën me Vitoren –duke zyrtarizuar kështu, bekimin me kurorën shënjte, në ceremoninë që Dom Rroku bëri me 3 Janar, 1976 – pothuaj 50-vjet më parë, në Kishën Zoja e Këshillit të Mirë në lagjën Bronks të Nju Jorkut. Për të vazhduar kontakte me të për dekadat që pasuan, në Nju Jork, Washington e më vonë edhe në Shqipëri.

Për Mons Rrok Mirditën unë kam shumë kujtime të mira që lidhen me mua dhe familjen time, por kam edhe më shumë kujtime të paharrueshme mbi rolin e tij si udhëheqës publik dhe fetar gjatë dekdave në vendlindjen tonë të përbashkët në rrethin e Ulqinit, por më vonë në Amerikë dhe në Shqipëri. Janë kujtime të veçanta respekti dhe ndjesie njerëzore që, pëgjithsisht, ai i përcillte tek të gjithë bashkbidesuesit pa dallim,gjithmonë në qetësinë dhe urtësinë, që e dallonte atë.

Nuk e harroj kurrë mënyrën si fliste – ngadalë, me një ton të qetë, pa e ngritur zërin as kur çështjet ishin tepër të ndërlikuara dhe ndonjëjherë edhe konfliktuale. Kishte një aftësi të rrallë për t’i zhvendosur njerëzit nga tensioni i bisedës ose argumenteve, drejt reflektimit, nga dyshimi drejt shpresës dhe zgjidhjes së problemeve. Edhe kur nuk thoshte shumë, thoshte mjaftueshëm për të vendosur drejtimin e duhur për zgjidhjen e çeshtjeve. Ishte pikërisht kjo prani fisnike dhe e matur ajo që më ka lënë një mbresë të përhershme, gjatë gjithë kohës që e kam njohur dhe deri në ditët e sotëme.

Ndonëse Mons Rrok Mirdita, nuk ishte i vetmi ndër udhëheqsit fetarë e publikë shqiptarë të këtyre dekadave të fundit, me veti dhe vlera të dalluara fetari e shqiptari, por ky përvjetor i kalimit të tij në amshim më bën të reflektoj se sa shumë do i nevojiteshin shoqërisë aktuale konfliktuale shqiptare — asaj publike, politike dhe fetare — njerëz si Dom Rrok Mirdita qoftë në trojet shqiptare, por edhe në diasporë ku ai ka shërbyer për një kohë të gjatë.

Në nivel personal fetar dhe publik, Monsinjor Rrok Mirdita do mbetet një pikë reference shembullore, bashkjetetse. Jo sepse ishte i përsosur — askush nuk është — por sepse ishte i sinqertë në qëllim dhe i qëndrueshëm në vlera. Ai dinte të dëgjonte. Dinte të prekte plagë pa i hapur ato, siç shprehej dikur Profesor Sami Repishti, ish- i dënuari i regjimit komunist në Shqipëri. Dinte të jepte shpresë jo me fjalë të mëdha, por me atë lloj qetësie që vjen vetëm nga besimi idhe bindja e brendshëme shpirtërore.

Në këtë dhjetëvjetor, e ndiej sikur kemi humbur, jo vetëm, një figurë të madhe të Kishës, por edhe një busullë morale njerëzore të një kohe që sot mungon në rrafshin publik, shoqëror dhe ndoshta edhe fetar. Por, pavarësisht, viteve që kanë kaluar, Dom Rroku mbetet i pranishëm në kujtesën time dhe të gjithë atyre që e kanë njohur si një shembull i udhëheqsit të heshtur, i një force të qetë dhe i mirësisë, por edhe i vendosur, kur ishte nevoja, ndërsa kurrë nuk kërkonte vëmendje ndaj personit ose veprimtarive të tij. Prandaj në këtë 10-vjetor të kalimit në amshim të Imzot Rrok Mirditës, kujtoj me mall bashkvendasin, mikun e bashkpuntorin figurën e shquar fetare dhe publike të 5-dekadave të fundit, por për të gjithë të tjerët që e kanë njohur, bariun e urtë, meshtarin e përkushtuar dhe shqiptarin fisnik, i cili për gati gjysmë shekulli i shërbeu Kishës dhe Kombit me përulësi e dashuri të pashtershme. Uroj që Mons Rrok Mirdita të mbetet shembull për të gjithë ata që e kanë njohur sadopak se shërbimi ndaj t[ af[ërmit tëndë është forma më e lartë jo vetëm e shërbimit ndaj Zotit, por njëkohsisht edhe dhe ndaj Atdheut.

I paharruar qoftë kujtimi i tij!

Salla Nënë Tereza, Kisha ‘’Zoja e Shkodrës’’) 10 Qershor, 2012 – në 50-vjetorin e Lidhjes Katoliko-Shqiptaro-Amerikane

Në një shoqëri demokratike,figurat publike–politikanë,deputetë,drejtues institucioni dhe aktivistë–janë gurthemel i procesit demokratik. Vendimet dhe veprimet e tyre ndikojnë drejtpërdrejt në jetën e qytetarëve dhe në besimin e publikut në institucionet shtetërore. Megjithatë,shpifja e përsëritur dhe deklaratat e pavërteta të shpërndara përmes mediave,rrjeteve sociale dhe kanaleve publike kanë krijuar një fenomen agresioni psikologjik që cenon reputacionin,dinjitetin psikologjik të tyre dhe stabilitetin e vendit.

Përmes shpifjes, bëhet Agresion psikologjik dhe ka efekt të dyfishtë:
1. Individual:cenon shëndetin psikologjik,krijon presion emocional dhe frikë,dhe dëmton reputacionin profesional dhe publik të individit.
2. Institucional:dobëson besimin publik në institucionet shtetërore,minon legjitimitetin e vendimmarrjes politike dhe mund të krijojë krizë besimi qytetar.
Përmes këti shkrimi kam për qëllim të ofrojë një analizë ligjore, mbi shpifjen si formë e agresionit psikologjik.Duke e përfshi kuadrin ligjor vendor dhe ndërkombëtar, jurisprudencën relevante, kriteret juridike dhe mekanizmat mbrojtës për individët dhe figurat publike në Kosovë.

Baza Ligjor në Kosovë
1. Kushtetuta e Republikës së Kosovës
• Neni 40 – Liria e shprehjes: Garanton lirinë e shprehjes dhe lirinë e shtypit, por parashikon kufizime për shpifjen, fyerjet dhe deklaratat që cënojnë dinjitetin e individit.¹Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 40 –

Liria e shprehjes.
• Neni 24 – Dinjiteti dhe barazia: Mbron dinjitetin dhe reputacionin e individëve, duke u siguruar që askush të mos dëmtohet nga deklarata të pavërteta ose qëllimisht keqdashëse.² Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 24 – Barazia dhe dinjiteti.

Kushtetuta balancon lirinë e shprehjes me të drejtën e mbrojtjes së reputacionit dhe dinjitetit,duke krijuar një bazë të qartë ligjore kundër shpifjes dhe sulmeve psikologjike ndaj figurave publike.
2. Ligji i procedures Civile Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65)
• Neni 3(1):Shpifje konsiderohet çdo deklaratë e rreme që dëmton reputacionin e individit.³Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65), Neni 3–6.
• Neni 3(2):Për figurat publike, shpifja që imputon veprime kriminale ose imorale pa prova konsiderohet veprim serioz dhe i dëmtueshëm.
• Neni 5:Shpifësi mund të mbrohet vetëm duke provuar se deklarata është e vërtetë.
• Neni 6:Përgjegjësia civile përfshin kompensim për dëm moral, reputacional dhe psikologjik, duke përfshirë stresin emocional dhe presionin psikologjik të shkaktuar nga shpifja.
Ky ligj e njeh shpifjen si një formë dëmi i drejtpërdrejtë për individin, dhe parashikon mekanizma për kompensim dhe ndalim të deklaratave të rreme.
3. Ligji për Detyrimet
• Neni 124–130:Rregullon përgjegjësinë civile për dëmin material dhe moral.⁴ Ligji për Detyrimet i Republikës së Kosovës, Neni 124–130.
• Neni 125:Dëmi moral përfshin çdo dëmtim psikologjik dhe emocional që individi përjeton si pasojë e shpifjes.
• Neni 128:Parashikon ndëshkimin e shpifësit dhe kompensimin e plotë të dëmit për individin e prekur.
4. Ligji Penal (si referencë për shpifje me pasoja serioze)
• Neni 171 i Kodit Penal të Kosovës:Penalizon shpifjen dhe fyerjen publike kur ato shkaktojnë dëme të rënda psikologjike ose cenim të rendit publik.⁷ Kodi Penal i Kosovës, Neni 171 – Shpifja dhe fyerja publike.
5. Jurisprudenca ndërkombëtare
• GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986):Konstaton se shpifja ndaj figurave publike nuk mbrohet kur deklaratat janë të pavërteta dhe kanë qëllim diskreditimin.⁵GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986).
• New York Times Co. v. Sullivan (1964):Standardi për figurat publike kërkon provimin e keqdashjes ose pakujdesisë serioze të shpifësit.⁶New York Times Co. v. Sullivan (376 U.S. 254, 1964).
• Rasti Axel Springer AG v. Germany (2012):Publikimi i deklaratave të pavërteta që cenojnë reputacionin e një figure publike duhet të konsiderohet shkelje e të drejtës për privatësi dhe dinjitet.⁸ GJEDNJ, Axel Springer AG v. Germany (2012).

Përkufizimi i agresionit psikologjik përmes shpifjes
Agresioni psikologjik ndaj figurave publike përmes shpifjes përfshin:
1. Deklarata të pavërteta të paraqitura si fakte.
2. Përsëritja dhe shpërndarja e deklaratave në media dhe rrjete sociale.
3. Qëllim i drejtpërdrejtë për të minuar dinjitetin, reputacionin dhe shëndetin psikologjik.
4. Shkaktim i dëmit psikologjik dhe emocional,si stres,frikë,ndjenja e pasigurisë,izolim publik,dhe presion në vendimmarrjen profesionale dhe publike.

Shpifja dhe Agresioni psikologjik sistematik mund të konsiderohet edhe si forma e keqpërdorimit të lirisë së shprehjes,me qëllim dëmtimin e një figure publike. Duke shkelur të drejtat e mbrojtura nga Kushtetuta dhe ligjet civile.

IV. Elementet juridike të agresionit psikologjik përmes shpifjes

Deklarata si fakt, Deklarata e pavërtetë paraqitet si fakt i verifikueshëm. Ligji Civil Kundër Shpifjes, Neni 3(1)³ .

Publikimi tek palë e tretë, Përhapja e deklaratave në media, rrjete sociale, publik. Neni 3(1)³.

Qëllimi dhe përsëritja. Synim për të minuar reputacionin dhe shëndetin psikologjik. Neni 6³; Ligji për Detyrimet 125⁴

Dëmi psikologjik. Frikë, stres, presion dhe cenim i dinjitetit. Jurisprudenca GJEDNJ⁵,⁶,⁸

Standardi për figurat publike. Shpifja duhet të jetë me keqdashje ose pakujdesi serioze. Jurisprudenca GJEDNJ⁵,⁶

V. Prova të rekomanduara për kallëzim civil
1. Kopje të çdo deklarate shpifëse (media, rrjete sociale, intervista).
2. Dëshmi të dëmit psikologjik (raporte psikologjike, dëshmi të afërmve ose bashkëpunëtorëve).
3. Evidenca e përsëritjes dhe qëllimit të shpifjes (profilime të sulmit të përsëritur, lidhje me grupe politike ose mediatike).
4. Vlerësim profesional i reputacionit dhe humbjeve të mundshme materiale ose politike.
VI. Mbrojtja ligjore dhe mekanizmat e rekomanduar
1. Kallëzim civil për shpifje dhe dëm psikologjik.
2. Kërkesë për ndalim publikimi të deklaratave të pavërteta.
3. Korrigjim dhe sqarim publik.
4.Kompensim për dëmin moral, reputacional dhe psikologjik.
5. Ndjekje penale në rastet e shpifjes me pasoja serioze ose sulmeve të organizuara sistematike.

VII. Përfundim
• Agresioni psikologjik dhe shpifja ndaj figurave publike janë shkelje të drejtpërdrejta të dinjitetit, shëndetit psikologjik dhe reputacionit.
• Ligjet e Kosovës dhe standardet ndërkombëtare sigurojnë mbrojtje civile dhe penale dhe mekanizma për ndalim dhe kompensim.
• Lufta kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik është një çështje demokratike dhe shtetërore, që garanton debat politik të ndershëm, funksionimin e institucioneve dhe ruajtjen e integritetit të figurave publike.

Pasthënie

Agresioni psikologjik i manifestuar përmes shpifjes ndaj figurave publike përbën një shkelje të drejtave themelore të garantuara me Kushtetutën dhe ligjet e Republikës së Kosovës, duke cenuar dinjitetin, reputacionin dhe shëndetin psikologjik të individit. Ky fenomen nuk është vetëm një sulm ndaj individit, por gjithashtu ka pasoja serioze për funksionimin e institucioneve dhe stabilitetin demokratik.

Liria e shprehjes, e garantuar me Nenin 40 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës¹ Kushtetuta e Republikës së Kosovës, Neni 40 – Liria e shprehjes , nuk mund të interpretohet si mburojë për përhapjen e deklaratave të pavërteta dhe me qëllim diskreditimin e individëve publikë. Në të kundërtën, shpifja bëhet mjet presioni dhe frikësimi, duke krijuar një agresion psikologjik të qëllimshëm, i cili cenon funksionimin e lirë të debatit publik dhe demokracinë vetë.

Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65)² Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65), Neni 3–6. përcakton qartë se deklaratat e pavërteta që dëmtojnë reputacionin e individit – përfshirë figurat publike – krijojnë përgjegjësi civile dhe obligim për kompensim të dëmit moral, reputacional dhe psikologjik.

Sipas Ligjit për Detyrimet³ Ligji për Detyrimet i Republikës së Kosovës, Neni 124–130., dëmi moral përfshin jo vetëm humbje reputacioni, por edhe efektet psikologjike negative, duke përfshirë stresin, frikën, ndjesinë e pasigurisë dhe presionin ndaj vendimmarrjes profesionale dhe publike.

Jurisprudenca ndërkombëtare thekson se shpifja ndaj figurave publike nuk është mbrojtur nga liria e shprehjes kur:
• deklaratat janë të pavërteta;
• qëllimi është diskreditimi;
• ka pasojë reale në reputacion dhe shëndetin psikologjik të individit.

Raste si **Lingens v. Austria (1986)**⁴ GJEDNJ, Lingens v. Austria (1986). dhe **Axel Springer AG v. Germany (2012)**⁵ GJEDNJ, Axel Springer AG v. Germany (2012). e konfirmojnë qartë këtë parim dhe theksojnë se standardet demokratike kërkojnë mbrojtje efektive të individit nga shpifja dhe sulmet psikologjike të qëllimshme.

Për më tepër, mbrojtja ligjore kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik nuk është vetëm një çështje individuale. Ajo përbën një garanci për integritetin e debatit publik, për ruajtjen e funksionimit të institucioneve dhe për stabilitetin e demokracisë. Në këtë kuadër, mekanizmat ligjorë – kallëzimi civil, kërkesa për ndalim publikimi të deklaratave të pavërteta, korrigjimi publik dhe kompensimi i dëmit – janë instrumente të domosdoshme për të siguruar që figurat publike të veprojnë dhe të shprehen pa frikë dhe pa presion psikologjik.
Përfundimisht, mbrojtja kundër shpifjes dhe agresionit psikologjik është një mision ligjor dhe demokratik. Ky fenomen duhet të trajtohet me seriozitet të veçantë, duke garantuar respektimin e dinjitetit, shëndetit psikologjik dhe reputacionit të figurave publike, dhe duke ruajtur kështu funksionimin normal të demokracisë dhe debatit publik konstruktiv në Kosovë.

Shpifja dhe Mbrojtja e Figurave Publike – Kosovë dhe Standardet Ndërkombëtare
1. Liria e shprehjes vs shpifja
• Në Kosovë, Kushtetuta garanton lirinë e shprehjes (Neni 40), por e kufizon kur deklaratat janë shpifëse ose cenojnë dinjitetin dhe reputacionin (Neni 24).
• Standardet ndërkombëtare (GJEDNJ, SHBA) pranojnë kritikën ndaj figurave publike, por shpifja e pavërtetë nuk mbrohet.
2. Mbrojtja ligjore
• Ligji Civil Kundër Shpifjes dhe Fyerjes (Nr. 02/L-65) dhe Ligji për Detyrimet në Kosovë parashikojnë përgjegjësi civile, kompensim për dëmin moral, reputacional dhe psikologjik.
• Jurisprudenca ndërkombëtare (Lingens v. Austria, Axel Springer AG v. Germany) mbështet këtë parim, duke theksuar se shpifja e qëllimshme duhet të ndalohet dhe të kompensohet.
3. Figurat publike dhe standardet e prova
• Në Kosovë, figura publike mbrohet pa nevojën për të provuar “keqdashje” të paditurit, duke e bërë mbrojtjen më të drejtpërdrejtë.
• Në SHBA, figura publike duhet të provojë “actual malice” për të fituar rast shpifjeje civile.
4. Përputhshmëria dhe avantazhet e Kosovës
• Kuadri ligjor kosovar është në përputhje me standardet evropiane dhe garanton mekanizma efektivë për ndalim, korrigjim dhe kompensim të shpifjes.
• Mbrojtja ligjore është jo vetëm individuale, por edhe demokratike, duke siguruar funksionimin normal të debatit publik dhe stabilitetin e institucioneve.

Kosova ofron një mbrojtje të fortë ligjore ndaj shpifjes dhe agresionit psikologjik ndaj figurave publike, harmonizuar me standardet ndërkombëtare, duke garantuar balancën mes lirisë së shprehjes dhe mbrojtjes së dinjitetit, reputacionit dhe shëndetit psikologjik të individëve publikë.

Vendi i Lekës;07.12.2025

E Hënë, 12.06.2010, 11:11am (GMT+1)

(Foto është marrë nga faqja zyrtare në Facebook e Presidentit të Finlandës, Alexander Stubb)