Dikur mendohej se pirja në nivel të moderuar e alkoolit ofronte përfitime për zemrën, por përmirësimi i metodave të studimit e ka hedhur poshtë këtë.
“Pirja në sasi të vogël e alkoolit është një mënyrë e mirë e përmirësimit të shëndetit”, thotë Dr. Timothy Naimi, i cili drejton Institutin Kanadez mbi Studimin e Përdorimit të Substancave në Universitetin e Viktorias në Kolumbian Britanike.
A PO NDRYSHOJNË UDHËZIMET PËR PIRJEN E ALKOOLIT?
Udhëzimet ndryshojnë shumë nga vendi në vend, por ka një prirje të përgjithshme të pakësimit të konsumit të alkoolit.
Britania, Franca, Danimarka, Holanda dhe Australia së fundmi shqyrtuan prova të reja dhe ulën rekomandimet e tyre për konsumimin e alkoolit. Duke filluar nga viti 2026, Irlanda do ta bëjë të detyrueshme përfshirjen e paralajmërimit për kancer në etiketat e pijeve alkoolike.
“Konsensusi shkencor është zhvendosur për shkak të provave të shumta që lidhin alkoolin me mbi 200 sëmundje, përfshirë kancerin, sëmundjet kardiovaskulare dhe plagosjet”, thotë Carina Ferreira-Borges, këshilltare rajonale për alkoolin në zyrën rajonale të Organizatës Botërore të Shëndetësisë për Evropën.
Banakierët e restoranteve janë bërë gjithnjë e më novatorë me koktejet joalkoolike, duke mbështetur prirjen kulturore për ulje të konsumimit të alkoolit.
“Njerëzit e moshës sime i kuptojnë më mirë tani ata që nuk konsumojnë alkool”, thotë 28 vjeçarja Tessa Weber nga Teksasi. Ajo hoqi dorë nga alkooli në janar, sepse alkooli po ia shtonte ankthin. Ajo është e kënaqur me rezultatin e vendimit të saj, bën gjumë më të mirë dhe ka më shumë energji.
“Është mirë të vlerësoni pasojat e pirjes së alkoolit“, thotë zonja Weber.
KONSUMIMI I MODERUAR I ALKOOLIT NUK KA PËRFITIME SHËNDETËSORE?
Kjo ide erdhi nga studimet e mangëta, që krahasonin grupe njerëzish sipas sasisë së alkoolit që ato konsumonin. Zakonisht, konsumi matej në një periudhë të caktuar. Asnjë nga studimet nuk bëri zgjedhje të planifikuar mirë të pjesëmarrësve që konsumonin alkool dhe atyre që nuk e bënin këtë, kështu që ata nuk mund të vërtetonin lidhjen mes shkakut dhe efektit të pirjes së alkoolit.
Njerëzit që thonë se pinë në mënyrë të moderuar alkool kanë përgjithësisht nivel më të lartë arsimimi, të ardhura më të larta dhe qasje më të mirë në kujdesin shëndetësor, thotë Dr. Naimi.
“Rezulton se kur merren parasysh këta faktorë, përfitimet e konsumimit të alkoolit fillojnë të zhduken”, thotë ai.
Një problem tjetër është se shumica e studimeve nuk përfshinin të rinjtë. Pothuajse gjysma e njerëzve që vdesin nga shkaqe të lidhura me alkoolin vdesin para moshës 50 vjeçare.
Studime të tjera sfidojnë idenë se alkooli ka përfitime. Këto studime krahasojnë njerëzit me një variant të gjenit që e bën të pakëndshëm pirjen e alkoolit dhe atyre që nuk e kanë këtë variant të gjenit. Njerëzit me këtë variant të gjenit priren të konsumojnë shumë pak ose aspak alkool. Një nga këto studime zbuloi se njerëzit me variantin e gjenit që e bënë të pakëndshëm pirjen e alkoolit kanë një rrezik më të ulët të prekjes nga sëmundjet e zemrës, një goditje tjetër për idenë se alkooli i mbron njerëzit nga problemet e zemrës.
SA PIJE ALKOOLIKE DUHET TË KOINSUMONI NË DITË?
Kjo varet nga gjendja e individit.
Pirja rrit rrezikun e disa llojeve të kancerit, përfshirë kancerin e zorrës së trashë, atë të mëlçisë, kancerin e gjirit, gojës dhe fytit. Alkooli shkatërron substancën e quajtur acetaldehid, e cila mund të dëmtojë qelizat e trupit dhe të frenojë riparimin e tyre. Kjo krijon kushtet për përhapjen e kancerit.
Mijëra vdekje në vit në Shtetet e Bashkuara do të mund të parandaloheshin nëse njerëzit ndjekin udhëzimet e qeverisë për dietën, të cilat këshillojnë burrat të kufizojnë konsumin e alkoolit në dy, ose më pak pije në ditë dhe gratë në një, ose më pak pije në ditë, thotë Dr. Naimi.
“Mesazhi i thjeshtë, që mbështetet më së miri nga provat është se, nëse konsumoni alkool, më pak është më mirë kur bëhet fjalë për shëndetin”, thotë ai.
Gjumi në orët e vona rrit rrezikun e sëmundjeve të zemrës dhe sulmit në tru. Ja cila është koha më e mirë për të fjetur!
Një studim i ri shkencor në Mbretërinë e Bashkuar tregon se njerëzit që shkojnë në shtrat herët, veçanërisht midis orës 22:00 dhe 23:00, kanë një rrezik më të ulët të sëmundjeve të zemrës dhe sulmit në zemër ose goditje në tru sesa ata që shkojnë në shtrat vonë ose para orës 22:00 të natës.
Ndërkohë që ka pasur disa studime mbi lidhjen midis kohëzgjatjes së gjumit dhe shëndetit kardiovaskular , marrëdhënia midis kohës së fillimit të gjumit dhe shëndetit të zemrës është studiuar më pak mirë . Në punën e botuar në Gazetën Evropiane të Zemrës, Shëndeti Dixhital i Shoqatës Evropiane të Kardiologjisë , studiuesit , të udhëhequr nga David Planes nga Universiteti i ExeteR, analizuan të dhënat nga 88,026 njerëz me një moshë mesatare 61 vjeç (43-79 vjeç) .
Zakonet e gjumit u regjistruan për një javë me një pajisje speciale të mbajtur në krahun e pjesëmarrësit , dhe pjesëmarrësve iu kërkua gjithashtu të plotësonin pyetësorët mbi të dhënat demografike, mjekësore dhe të stilit të jetesës. Më pas ata u monitoruan për diagnoza të mundshme të infarktit të miokardit, dështimit të zemrës, sëmundjes kronike ishemike dhe goditjes në tru.
Gjatë gjashtë viteve të ardhshme, 3.6% e njerëzve zhvilluan një problem të tillë. Probabiliteti ishte më i lartë për ata që flinin pas mesnate dhe më i ulëti për ata që flinin midis orës 10 dhe 11 të darkës.
Krahasuar me ata që shkonin në shtrat midis orës 10 dhe 11 të darkës, ata që shkonin në shtrat pas mesnate kishin një rrezik mesatarisht 25% më të lartë të sëmundjeve kardiovaskulare. Ndërsa ata që shkonin në shtrat midis orës 11 dhe 12 të darkës me ata që shkonin në shtrat para orës 10 të darkës, kishin një rrezik 12% më të lartë. Ky rrezik është përgjithësisht më i lartë për gratë sesa për burrat, dhe duket se gratë përfitojnë më shumë nga gjumi midis orës 10 dhe 11 të darkës.gsh
Ndotja me PFAS në fruta dhe perime është rritur 220% gjatë dekadës së fundit
VOAL- Nëse do të shkruanim se të gjithë ne jemi plot me copa të vogla plastike, do të dukej sikur po përfshiheshim në terrorizëm mediatik. Në vend të kësaj, për fat të keq, është e vërteta, e konfirmuar nga shumë studime shkencore nga e gjithë bota, përfshirë ato zvicerane.
Këto “grimca të vogla plastike” mbajnë emrin PFAS, një akronim për “substancat per- dhe polifluoroalkil” që përfshin mbi katër mijë substanca të ndryshme të pranishme në shumë pjesë të jetës së përditshme. PFAS, për shembull, përdoren për të veshur tiganët që nuk ngjiten dhe xhaketat e papërshkueshme nga uji, por janë gjithashtu të pranishme në implantet mjekësore, kozmetikë, plehra dhe madje edhe paketime ushqimore. Pak a shumë drejtpërdrejt, ato përfundojnë brenda nesh dhe akumulohen ngadalë në trupin tonë.
Për të kuptuar se sa invazive janë bërë në realitetin tonë, kini parasysh se në Evropë më shumë se një e katërta e frutave të kultivuara në nivel kombëtar është e kontaminuar nga PFAS. Kjo është sipas një analize të të dhënave zyrtare nga programet kombëtare të mbikëqyrjes së vendeve anëtare të BE-së të paraqitura në shkurt 2024, të cilat zbuluan gjithashtu një rritje prej 220% të ndotjes në krahasim me dekadën e mëparshme. Përqindjet më të larta të produkteve të kontaminuara shënohen te luleshtrydhet, pjeshkët dhe kajsitë, ndërsa ndër perimet më të prekura janë kastravecat dhe çikoret.rsi-eb
Një thënie e degjuar shpesh kjo. E në fakt do të ishte një mënyrë e mirë për të menduar. Problemi qëndron në zbatimin e këtij arsyetimi, veçanërisht në sektorin e shëndetit.
2020 ishtë një vit që sejcili nga ne do ta kujtojë gjatë dhe gjatë.
Ne po përjetojmë një situatë të re, kemi ndryshuar stilin e jetës, zakonet sociale, por NUK kemi ndryshuar zakonet tona të të ngrënit, aspak, në fakt.
As qasja ndaj parandalimit nuk ka ndryshuar, pavarësisht gjithçkaje që kaluam.
Parandalimi është thelbësor dhe ju duhet të dini se si ta bëni atë POR jo të gjithë duket se janë të interesuar ta bëjnë atë.
Nëse flasim për koronavirusin, për shembull, dimë disa gjëra që do të na lejojnë të bëjmë parandalim dhe të ndihmojmë më të dobëtit – sepse ata janë më të prekurit.
Deri më sot, ne e dimë se koronavirusi prek të gjithë, të rinj dhe të moshuar, burra dhe gra, të pasur dhe të varfër, POR ne gjithashtu e dimë se më pak të rinj dhe të moshuar, më shumë burra dhe më pak gra, më të varfër dhe të pasur vdesin.
Gjithashtu (ata qe vuajten me shume konseguencat e coronavirus ishin personat mbipeshë, diabetikët, hipertensionistët, të sëmurët, me pak fjalë personat me inflamacion kronik.
Askush nuk ngriti gishtin për të folur për parandalimin e ushqimit ose plotësimin ushqimor, POR ne thjesht menduam të “numëronim” dhe të bënim pazare.
Askush nuk ka folur për vitaminat, aktivitetin fizik apo ushqimin e duhur si MJETE të nevojshme për parandalimin adekuat.
Jo shumë është bërë më parë për suplementet për parandalim, por le të vazhdojmë.
Në shtetet e tjera, megjithatë, diçka është bërë.
Në Angli, për shembull, doza falas të VITAMINËS D u shpërndahen të moshuarve në rrezik që ndodhen në shtëpi pleqsh.
Edhe pse me disa muaj (ose ndoshta vite) vonesë, për mendimin tim, ato po ecin në drejtimin e duhur të parandalimit pasi shumë studime shkencore dëshmojnë tashmë se rreth 80% e pacientëve me COVID-19 kanë mungesë të vitaminës D.
Megjithatë, pak ose asgjë nuk është bërë përsa i përket ushqimit, me përjashtim të indikacioneve përmbledhëse që do të preferoja disa ushqime (fruta dhe perime) sesa të tjerat (ushqime të rafinuara, etj.).
Një terren i përflakur, i brishtë, i sëmurë, i moshuar, imunosupresionuar, i kequshqyer është një terren pjellor për çdo lloj sëmundjeje, aq më tepër për koronavirusin.
Ndezja e televizorit, dëgjimi i radios ose leximi i disa rreshtave në Google, në këtë periudhë, mund të jetë një gjë e zgjuar nëse nuk keni neurone funksionale.
Ne flasim për gjithçka, përveç PARANDALIMIT apo ushqimit të SHËNDETSHËM, me të vërtetë.
Shpërndahen informacione të pasakta, joadekuate dhe tendencioze.
Duhet të hamë karbohidrate sepse ato janë burim energjie për trurin tonë, vitamina D është e padobishme, është toksike dhe shkakton gurë, mishi shkakton kancer, etj etj.
Deri më sot, të gjitha këto i shoh si një instrument torture dhe si një strategji kundër PARANDALIMIT.
Obeziteti dhe diabeti, psh, janë sëmundje metabolike INFLAMMATORE që janë të shfrenuara dhe prevalenca e të cilave rritet vit pas viti POR vazhdojnë të na ofrojnë “dietën mesdhetare” si një armë parandalimi për sëmundjet kardiovaskulare.
Megjithatë, presidenti i Shoqatës Italiane të Kardiologjisë, disa muaj më parë deklaroi se duhet të konsumojmë më pak karbohidrate, të rrisim perimet dhe të reduktojmë sheqernat për të reduktuar aksidentet KARDIOVASKULARË dhe vdekjet nga sëmundjet kardiovaskulare.
Shoqata Amerikane e Diabetologëve rekomandon – në udhëzimet e disa viteve më parë – një dietë me karbohidrate të ulëta për të trajtuar pacientët me prediabet ose DM2 të plotë.
Por çdo ditë na japin të kundërtën, na shesin të kundërtën dhe ne delet bëjmë atë që na thonë.
Ajo duket si fermeri i gëzuar i Xha Tomit, delet e mëdha në njërën anë dhe gjelat injorante nga ana tjetër.
Mungon vetëm kau dhe gomari dhe jemi ngopur.
Duke thënë këtë, ku e filloni parandalimin?
Bëni një pazar të mirë në supermarket.
Shmangni sheqernat dhe mbeturinat industriale.
Bëni aktivitet fizik.
Merrni vitamina shëndetësore.
Fikni televizorin më shpesh.
Ju mund t’i pini çajrat detox në çdo kohë të ditës dhe të jeni të sigurt se ato do t’ju ndihmojnë të hiqni kilogramët e tepërt Detoksifikimi është gjithashtu shumë i rëndësishëm për të gjithë njerëzit të pasi i ndihmon të heqin qafe toksinat e dëmshme nga trup
Aborti, mentaliteti që kushton shumë- Forma që po përdoret gjerësisht në Shqipëri për t’i dhënë fund shtatzanive të padëshiruar. Mjekët: Kontroll farmacive!
Aborti medicinal kushton më pak se ai kirurgjikal dhe është një nga format më të përdorura vitet e fundit nga vajzat e reja për t’i dhënë fund një shtatzanie të padëshiruar. Po cilat janë kostot afatgjatë?
Aborti është një temë komplekse dhe me ndikim në shumë aspekte të jetës shoqërore. Ndërsa debatet mbi moralitetin dhe etikën e abortit janë të vazhdueshme, është po aq e rëndësishme të shqyrtohen edhe aspektet ekonomike të këtij fenomeni. Në planin familjar, një abort mund të ketë pasoja të theksuara në dinamikën dhe strukturën e familjes. Ndërsa disa persona mund ta shohin abortin si një mundësi për të mbajtur nën kontroll numrin e fëmijëve dhe burimet familjare, të tjerë mund ta perceptojnë si një humbje potenciale në lidhje me pasurinë e ardhshme të familjes.
Nga një perspektivë socio-ekonomike, ndikimi i abortit mund të reflektohet në nivelin e rritjes së popullsisë dhe strukturën demografike të një shoqërie. Megjithatë, është po aq e rëndësishme të përmendim edhe kostot ekonomike të një aborti. Përveç kostove mjekësore dhe atyre që lidhen me ndërprerjen e shtatzënisë, ka edhe aspekte të tjera ekonomike që mund të mos jenë shpesh të perceptueshme në fillim. Për shembull, humbja e potencialit të kontributeve në forcën e punës dhe rritja e ndikimit në shëndetin emocional të individit, të cilat mund të shkaktojnë sfida afatgjata në planifikimin financiar dhe zhvillimin personal. Vitet e fundit, një fenomen i përhapur ka qenë aborti medicinal.
Në fakt, është një praktikë e pranuar në shumë vende të botës, por në asnjë rast, pilulat të përdorura për kryerjen e tij, nuk mund të jepen pa rekomandimin e mjekut, pasi ky i fundit ka kryer një sërë ekzaminimesh për shëndetin e gruas. Mjekët gjinekologë deklarojnë se, kjo lloj praktike abortimi mund të kryhet deri në javën e shtatë të shtatzënisë dhe se mund të sjellë komplikacione të rënda shëndetësore, në rast se kryhet jashtë kësaj periudhe dhe pa ekografitë dhe ekzaminimet shëndetësore të gruas.
Por, çfarë ndodh në terren, është një realitet krejt tjetër.
Dhjetëra vajza dhe gra mendohet se kryejnë abort medicinal jashtë vëmendjes së mjekëve dhe sistemit shëndetësor, duke marrë pilulat në farmacitë e lagjeve me të njëjtën lehtësi, siç do të merrnin një paracetamol. Shifrat zyrtare flasin për ulje të numrit të aborteve në Shqipëri, ajo çfarë është ulur janë vetëm abortet e regjistruara në maternitetet e vendit. Nga një vëzhgim në farmacitë në kryeqytet, këto pilula mund të blihen duke filluar nga 4 deri në 10 mijë lekë. Gjenden me emrat tregtarë si Mifeprex apo Mifegyne dhe zyrtarisht, nuk mund të lëshohen pa recetë mjeku.
Në një përpjekje për blerje pa recetë, revista “Monitor” testoi 10 farmaci në qytet, në zonën e Komunës së Parisit, Rrugës së Kavajës dhe zonës së ish-Bllokut.
Në 2 nga këto farmaci, mund të blihej pilula pa recetë, ndërsa 8 të tjerat nuk e lëshonin. Në komunikimet me 2 farmacistët e parë, pilulat nuk gjendeshin në stok, por zotoheshin ta gjenin kundrejt një kostoje prej 7000 lekësh.
Sipas mjekes gjinekologe obstetër Mimoza Keta, shitja e tyre ndodh gjithmonë nëpër xhepa. “Duhen kontrolle më të larta. Vajzat e reja drejtohen nëpër farmaci që t’i gjejnë këto lloj tabletash dhe pa ditur asnjë lloj protokolli. Por ajo çfarë ndodh më pas është se, vijnë në spitale apo klinika me pasojat e tyre shëndetësore, ose me shtatzëni, të cilat nuk janë abortuar si rezultat i marrjes së tabletave se nuk kanë ditur t’i marrin. Problematikat vijnë zinxhir”, – thotë për “Monitor”, Dr. Keta.
Ndikimet
Se cilat janë ndikimet e një aborti medicinal, mjekët përgjigjen njëzëri: rrezik i madh në shëndetin e gruas. Sipas tyre, aborti medicinal ka ndikime afatgjata në trupin e një gruaje. Kjo procedurë mund të shoqërohet me ndryshime hormonale, emocionale dhe fizike. Pas abortit medicinal, shumë gra raportojnë përvoja të ndryshme, përfshirë dhimbje, ndryshime hormonale, shëndetësore dhe emocionale.
Për disa gra, ky proces mund të jetë një periudhë sfiduese dhe mund të kërkojë kohë për të rimarrë veten dhe për t’u përshtatur me ndryshimet e ndërthurura në jetën e tyre. Kjo ndikon në jetën e tyre personale dhe profesionale. Dr. Mimoza Keta thotë se, mjekët luajnë rol kyç në ndihmën dhe mbështetjen e pacientit gjatë këtij procesi. Në komunikimin e tyre me pacienten, ata japin informacion të plotë mbi procedurën dhe pasojat në situatën e pacientit. Sipas saj, duke marrë pilula pa rekomandimin e mjekut, veçse rrezikojnë shëndetin.
Kostot afatgjatë të një aborti medicinal mund të ndryshojnë në varësi të shumë faktorëve, përfshirë vendndodhjen gjeografike, shërbimet shëndetësore dhe specifikat e rastit të çdo pacienti.
Sipas mjekës obstetër Denisa Bajraktari, është e rëndësishme të përfshihen politikat publike dhe ndërhyrjet sociale në diskutimin mbi efektet ekonomike të një aborti. “Rregullimi i qasjes në shërbimet shëndetësore, edukimi seksual dhe mbështetja për familjet janë faktorë që mund të ndikojnë në vendimet dhe pasojat ekonomike të një aborti”, – thotë doktoresha.
Abortet sipas qarqeve
INSTAT raportoi se në vitin 2022 kishte 170 aborte për 1000 lindje nga 164 që ishte ky tregues më 2021. Numri i aborteve në vitin 2022 ishte 4.199. Raporti lindje-abort tregon se për çdo 5,9 lindje, ka ndodhur paralelisht edhe një abort. Abortet spontane mbajnë peshën më të madhe të aborteve, duke përbërë 83,9% të totalit. Pjesa më e madhe e aborteve kryhen nga gratë e grupmoshës 20-34 vjeç, e cila është dhe grupmosha më riprodhuese e gruas.
Abortet klasifikohen në spontane dhe të provokuara. Aborti i provokuar është një veprim i ndërmarrë me qëllim për të ndërprerë barrën, kryesisht për arsye shëndetësore. Të gjitha abortet e tjera konsiderohen spontane. Raporti i abortit për grupmoshën 15-19 vjeç rezulton të jetë i lartë në moshën 19-vjeçare, ku vihet re vlera më e lartë të këtij treguesi: 119 aborte për 1.000 lindje të gjalla.
Ndër vite, vihet re se gratë me nivel më të ulët arsimor kanë përqindjen më të lartë të aborteve të kryera. Vitin e kaluar 29,4% e grave me arsim 9-vjeçar kryen aborte, përkundrejt 24,6% e grave me arsim të lartë. Sipas statusit martesor, 71,6% e aborteve janë kryer nga gratë e martuara dhe 7,5% nga gratë beqare. Abortet e kryera nga gratë e papuna ose të pasiguruara, ndër vite, ndjekin të njëjtin trend dhe nivele të përafërta.
Në vitin 2022, përqindja e aborteve të kryera nga gratë e punësuara shënoi rënie prej 1,7 pikë përqindje, krahasuar me vitin e kaluar. Vit pas viti, abortet spontane po rriten, për arsye të komplikacioneve. Mjekët obstetër shpjegojnë se martesat në mosha të mëdha dhe niveli i lartë i ndotjes shpesh bëhen shkak për ndërprerje jo të vullnetshme të shtatzënive.
Një studim rajonal ka gjetur se në kryeqytetet e shteteve të Ballkanit ka ulje të fertilitetit dhe nivel të lartë abortesh nga ndotja shumë e lartë se normat e rekomanduara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë.
Ndikimi ekonomik i një aborti
Një nga efektet më të mëdha të legalizimit të abortit është rënia e nivelit të fertilitetit, si dhe e popullatës. Ky trend botëror po vihet re edhe në vendin tonë. Aborti u bë i ligjshëm në Shqipëri në dhjetor të vitit 1995, ndërsa sipas të dhënave të raportit të survejimit të Institutit të Shëndetit Publik (ISHP), vetëm në 7 vitet e fundit, ka pasur mbi 29 mijë aborte në të gjithë vendin. Sipas ekspertëve, legalizimi i abortit ndryshon modelin familjar: më pak fëmijë rriten në familjet me një prind, më pak fëmijë rriten në qendra sociale dhe më pak në varfëri. Ndërsa abortet mendohet se rrisin nivelin e mirëqenies për fëmijët e lindur, nga ana tjetër, ata gjithashtu heqin barrën nga tatimpaguesi.
Pohimi se, duke eliminuar një popullsi përmes abortit, sjell më pak shpenzime për ushqim, veshje dhe rritje për të, injoron faktin se në këtë mënyrë shkatërron një popullsi që do të ishte në të ardhmen forcë pune. Në një humbje prej 29 mijë personash në 5 vitet e fundit, që do të kishin qenë anëtarë të shoqërisë, pas 13 vitesh ata do të ishin në moshën për të marrë pjesë aktive në forcën e punës.
Ka gjithmonë një arsye pse një vajzë apo grua kërkon të abortojë një fëmijë. Ashtu sikurse është edhe shpërndarja e aborteve, që kryesisht vjen nga rrethet. Sipas mjekes obstetre Denisa Bajraktari, ka shumë që abortojnë edhe fëmijën e parë, dhe kjo ndodh te vajzat e reja që nuk kanë një jetesë të qëndrueshme, nuk kanë një lidhje serioze.
Ashtu sikurse ka gra që abortojnë të dytin, të tretin. Janë shumë të tilla nga zonat rurale, por edhe nga Tirana, pohon ajo.
Por, nuk përjashtohen as faktorë të tjerë socialë. “Pasiguria ekonomike, mungesa e informacionit, mospërdorimi i kontraceptivëve nga frika e efekteve anësore, mungesa e planifikimit familjar në shumë familje, janë të gjitha arsye për t’u konsideruar”, shton mjekja.
Stigma sociale
Stigma sociale e një aborti është një realitet për shumë gra në shumë pjesë të botës. Stigmatizimi i abortit vjen nga besime, vlera, dhe norma sociale të caktuara dhe ka ndikim të madh në jetën e atyre që kanë zgjedhur të kryejnë një abort, si dhe në atë të mjekëve dhe profesionistëve shëndetësorë që ofrojnë këtë shërbim.
Në disa raste, stigma sociale e një aborti mund të shprehet në mënyrën se si shoqëria i shih dhe trajton gratë që kanë pësuar një abort. Kjo mund të çojë në ndjesi fajësimi, gjykim të hapur, apo mohim të mbështetjes dhe kujdesit. Një grua mund të ndiejë presion nga shoqëria për të mbajtur shtatzëninë, edhe nëse ky nuk është një vendim i dëshiruar ose i arsyetueshëm për të.
Sipas psikologëve, stigmatizimi i abortit mund të çojë në ndikime psikologjike dhe emocionale të thella. Gratë që përjetojnë këtë stigmatizim mund të ndihen të izoluara, të pasigurta dhe të ndiejnë një barrë të rënduar shoqërore mbi shpatulla tyre.
“Është e rëndësishme të theksohet se aborti është një zgjedhje personale dhe komplekse. Çdo grua ka të drejtën të vendosë për trupin e saj dhe për jetën e saj.
Përkundër stigmatizimit, organizata dhe grupe mbrojtëse të të drejtave të grave punojnë për të ulur këtë stigmë dhe për të promovuar një qasje më të mirë ndaj grave që kanë zgjedhur të kryejnë abort”, – thotë psikologia Valentina Telhaj.
Sipas saj, është e rëndësishme të ndërmerren hapat drejt ndryshimit të opinionit publik dhe për të krijuar një mjedis më mbështetës dhe të kuptueshëm për gratë që kanë pësuar abort.
“Edukimi publik, dialogu i hapur dhe ndërgjegjësimi janë disa nga mjetet që mund të ndihmojnë në zvogëlimin e stigmatizimit dhe në krijimin e një shoqërie më tolerante dhe respektuese ndaj zgjedhjeve të grave”, -përfundon ajo.
A lidhet aborti vetëm me mungesën e parave?
Aborti nuk lidhet vetëm me mungesën e parave; është një vendim kompleks dhe ndikon prej faktorëve të ndryshëm. Për disa gra, mungesa e burimeve financiare mund të jetë një nga shkaqet që ndikojnë në vendimin për të kryer një abort, por ka shumë faktorë të tjerë që mund të ndikojnë këtë zgjedhje. Sipas sociologes Marsida Simo, arsyet për abort mund të përfshijnë:
1. Mungesa e përgatitjes për një fëmijë:
Një person ose një çift mund të jenë të pavetëdijshëm ose të ndihen të paaftë për t’i ofruar një fëmije një mjedis të përshtatshëm dhe kujdesin e nevojshëm.
2. Çështjet shëndetësore:
Problemet shëndetësore të grave ose foshnjës mund të jenë një shqetësim serioz dhe të ndikojnë në vendimin për abort.
3. Marrëdhëniet ndërmjet prindërve:
Konfliktet në marrëdhëniet ndërmjet prindërve, pabarazitë gjinore, apo mungesa e mbështetjes sociale mund të ndikojnë në zgjedhjen për abort.
4. Shkollimi dhe karriera:
Në disa raste, mund të ketë shqetësime në lidhje me ndikimin e një fëmije në shkollim dhe karrierë, duke çuar në vendimin për të kryer një abort, për të vazhduar edukimin dhe zhvillimin profesional.
5. Mungesa e përgatitjes emocionale:
Një person mund të ndihet se nuk është gati emocionalisht për prindërimin dhe vendos të bëjë abort për këtë arsye.
6. Rrethanat ekonomike:
Pabarazitë ekonomike mund të jenë një faktor në vendimin për të kryer një abort, por nuk janë gjithmonë shkaqet kryesore.
/Monitor
Studiuesit në universitetet e shtetit amerikan të Merilendit po përdorin inteligjencën artificiale për të diagnostikuar dhe trajtuar më mirë sëmundjet e rënda. Ekspertët mjekësorë në Universitetin “Johns Hopkins” po përpiqen të përmirësojnë diagnostikimin për sëmundjet e zemrës dhe kancerin.
Studiuesit e inxhinierisë biomjekësore në Universitetin “Johns Hopkins” po punojnë për të transformuar kujdesin shëndetësor për pacientët me sëmundje të zemrës.
Ata tani mund të krijojnë një kopje digjitale të zemrës së një pacienti dhe me ndihmën e Inteligjencës Artificiale mund të bëjnë parashikime më të sakta mbi rreziqet me të cilat përballen pacientët.
“Ne bëjmë imazhe me rezonancë magnetike të zemrës dhe më pas mund të kombinojmë të gjitha të dhënat klinike që njihen për pacientin. Kjo kombinohet me analizën e mbijetesës dhe ne mund të parashikojmë për një periudhë mbi 10 vjeçare nivelin e rrezikut të një pacienti nga një vdekje e papritur kardiake.”
Ndryshe nga imazhet e segmentuara që përdoren më shpesh sot, profesorja Natalia Trayanova thotë se imazhet e plota të zemrës,
ofrojnë parashikime më të sakta për pacientët që mund të kenë nevojë për defibrilatorë.
“Ne kemi algoritme që ofrojnë analiza më të hollësishme dhe një pasqyrë më të mire të gjendjes shëndetësore të pacientit”, thotë profesorja Trayanova.
Në Qendrën Gjithëpërfshirëse të Kancerit “Sidney Kimmel” të Universitetit Johns Hopkins, Dr. Victor Velculescu po udhëheq studimet për zhvillimin e metodave të reja për zbulimin e kancerit të mushkërive në fazën e hershme dhe kancereve të tjera.
Ai dhe ekipi i tij vunë re se qelizat e kancerit rriten dhe riprodhohen në mënyrë më kaotike sesa qelizat normale. Pra, kur ato qeliza vdesin, ato lënë pas shenja të fragmentve të ADN-së që qarkullojnë në gjak, të cilat mbartin të dhëna nëse një person mund të ketë kancer.
Ekipi i tij krijoi një program të quajtur DELFI, për të analizuar fragmentet e këtyre qelizave.
“Ne analizojmë gjakun, identifikojmë molekulat e ADN-së, të quajtura AND-ja pa qeliza dhe studiojmë modelet e kësaj ADN-je pa qeliza si një mënyrë për të identifikuar ata individë që kanë kancer kundrejt atyre pa kancer.”
Dr. Velculescu thotë se përmirësimi i procesit të analizave të gjakut mund të çojë në kontrolle më të sakta të kancerit në mbarë botën.sn
SHBA
Miliarderi teknologjik, Elon Musk bëri të ditur se kompania e tij Neuralink ka arritur të vendosë me sukses një çip ne trurin e njeriut për herë të parë në histori. Rezultatet fillestare treguan sinjale premtuese të neuroneve ose impulseve nervore dhe pacienti qe iu nënshtrua provës është duke u rikuperuar deklaroi Musk.
Qëllimi i kompanisë është të lidhë trurin e njeriut me kompjuterët dhe thotë se dëshiron të ndihmojë në trajtimin e kushteve komplekse neurologjike.
Kompanisë së Musk iu dha leja për të testuar çipin te njerëzit nga rregullatori amerikan FDA në muajin maj, një moment historik pas përpjekjeve të mëparshme për të siguruar miratimin. Kjo dha dritën jeshile për fillimin e studimit gjashtëvjeçar gjatë të cilit një robot po përdoret për të vendosur kirurgjikisht 64 fije fleksibël, më të holla se një qime floku, në një pjesë të trurit që kontrollon “qëllimin e lëvizjes”, sipas Neuralink.
Kompania thotë se këto fije lejojnë implantin e saj eksperimental – të mundësuar nga një bateri që mund të ngarkohet me vale, të regjistrojë dhe transmetojë sinjalet e trurit me valë në një aplikacion që dekodon se si personi synon të lëvizë.
Përmes rrjetit social X, Musk tha se produkti i parë i Neuralink do të quhej Telepathy. Telepatia, tha ai, do të mundësonte “kontrollin e telefonit apo kompjuterit tuaj, dhe përmes tyre pothuajse çdo pajisje, vetëm duke menduar”. “Përdoruesit fillestarë do të jenë ata që kanë humbur përdorimin e gjymtyrëve të tyre”, theksoi Musk.bw
Çdo gjë e trashëgojmë nga prindërit, duke filluar nga sjellja e deri tek inteligjenca. Megjithëse gjenetika është diçka komplekse, hulumtimet kanë treguar se disa trajta të caktuara i trashëgojmë vetëm nga nëna.
INTELIGJENCA
Një anketim me mbi 12,000 njerëz mes moshave 14 dhe 22 vjet ka zbuluar se çfarë faktorë ndikojnë në inteligjencë, status socio-ekonomik dhe në edukim. Rezultatet kanë treguar se nëna e ka ndikimin më të madh gjenetik në inteligjencën e fëmijës.Sipas ekspertëve, inteligjenca e nënës dhe fëmijës dallon mesatarisht vetëm 15 pikë.
SHPREHITË E GJUMIT
Studimi i publikuar në revistën “Sleep Medicine” kishte zbuluar se nënat ua trashëgojnë fëmijëve shprehitë e gjumit dhe se bebet pushojnë më pak dhe flejnë më vonë nëse nënat e tyre kanë probleme me gjumë.Në mënyrë interesante, shkencëtarët nuk e kanë zbuluar të njëjtën lidhje me baballarët e tyre.
SHPEJTËSIA E PLAKJES
Siç duket, gjenet e nënës ndikojnë në shpejtësinë tonë të plakjes. Shkencëtarët kanë zbuluar se një gjen të cilin e trashëgojmë vetëm nga nëna e kontrollon në mënyrë të pjesshme procesin tonë të plakjes.
MENOPAUZA
Edhe mosha në të cilën e kaloni menopauzën duket se trashëgohet nga nëna. Megjithatë, ekipi hulumtues ka zbuluar se nuk luan rol vetëm gjenetika, por edhe stili i jetesës.bw
Çaji është një ndër pijet më të njohura dhe konsumuara në botë, sidomos në Mbretërinë e Bashkuar, ku çdo ditë pihen rreth 100 milionë gota çaji.
Megjithatë, profesoresha e shkollës “Stone Mountain Elementary”, Michelle Franci mendon se ka gjetur sekretin e një filxhani perfekt çaji dhe përbërësi është pikërisht kripa.
Hulumtimi i saj shokoi, tronditi dhe iu duk absurd anglezëve dhe puna shkoi aq larg, sa reagoi edhe ambasada e SHBA-së në Mbretërinë e Bashkuar, e cila u shpreh në X (ish-Twitter): “Ne duam të sigurojë njerëzit e Mbretërisë së Bashkuar që nocioni i paimagjinueshëm i hedhjes së kripës në pijen e tyre kombëtare, nuk është politika zyrtare e SHBA e nuk do të jetë kurrë”.
Gjithsesi, profesoresha ka qasjen dhe argumentet e veta. Ai tha për BBC se së pari, nuk donte të shkaktonte një incident diplomatik. “E-maili im është çmendur sot. Unë s’e mendoja që do zgjohesha këtë mëngjes për të parë njerëzit që flisnin për kripën në çajin e tyre”, tha ai, duke vijuar se kripa vepron si bllokues i receptorit që e bën shijen e çajit të hidhur, veçanërisht kur ai është i zier.
Duke shtuar pakëz kripë gjelle në çaj, do të kundërveprosh me shijen e hidhur të çajit. “Nuk është si të shtosh sheqer. Unë mendoj se njerëzit kanë frikë që të shtojnë kripën”, tha ajo. “Është mirë të eksperimentosh, kam bërë eksperimente në kuzhinën time për këtë teori. Lidhuni me shkencëtarin tuaj të brendshëm”, tha ajo, duke i nxitur anglezët të pinë çaj me pakëz kripë.
Profesoresha u shpreh se e ka dashur çajin qysh prej vegjëlisë dhe rekomandon që për pirjen e tij të përdoret bima dhe jo bustina, megjithatë e pranon se në SHBA, njerëzit kanë zakone “të tmerrshme” për pirjen e çajit, si për shembull ngrohja e tij në mikrovalë.
Nuk është hera e parë që pirja e çajit ka shkaktuar polemika mes SHBA dhe Mbretërisë së Bashkuar. Në vitin 1773, protestuesit e Bostonit hodhën 300 arka me çaj në portin e Massachusetts, si një protestë kundër taksave të Britanisë, e cila e kishte kolonizar territorin. Ky ishte dhe një moment kyç për Revolucionin Amerikan.sn
Lajmet me interesante
-
Drejtuesi i Report tek RAI3 Sigfrido Ranucci: Do ta transmetojmë – presim akord të intervistojmë Ramën
April 29, 2024
-
Jep dorëheqjen drejtori i rëndësishëm i Erion Veliajt, pritet arrestimi nga SPAK-u?!
May 1, 2024
-
Autori i emisionit “Report” i referohet sondazhit të BalkanWeb: 60% e shqiptarëve i besojnë investigimit të RAI 3
April 28, 2024
-
Kujtim prej hiri që bie si muzg i vranët- Cikël poetik nga LULZIM LOGU
April 29, 2024
-
Dr. Gëzim Alpion: Forthcoming lectures on Mother Teresa in Singapore, Chennai and New Delhi – between 29th April and 3rd May
April 27, 2024
-
Sa monotoni Poezi nga Elida Buçpapaj
May 1, 2024
Lajmet e fundit
-
Ushtria e Kosovës bëhet me snajperë të rinj
By voal.ch | May 4, 2024
-
Franca stërvit ‘ushtrinë kibernetike’ kundër sulmeve gjatë Olimpiadës së Parisit
By voal.ch |
-
BIRN: Rënie e pandalshme: Emigrimi kyç dhjetëra shkolla në qarkun e Shkodrës
By voal.ch |
-
Qeveria e re serbe me dy zëvendëskryeministra rusë- Nga SHABAN MURATI
By voal.ch |
-
Po kush ishte nacionalisti dhe antikomunisti i përbetuar ish Ministri i Brendshëm shqiptaro amerikani ing. Xhafer Deva- Nga KLAJD KAPINOVA
By voal.ch |
-
NJË BISEDË SERIOZE…- Tregim nga HAMIT TAKA
By voal.ch |
Komentet