VOAL

VOAL

007-ët zviceranë: Lufta ka tronditur sigurinë

June 27, 2022

Komentet

Në Vevey të Zvicrës “Chaplin’s World”, i vetmi muzé në botë për gjeniun e madh të artit Reportazh nga Elida Buçpapaj & Skënder Buçpapaj

Artisti i madh komik Sten Laurel: Unë nuk e meritoj të përmendem në të njëjtën fjali me emrin e Charlie Chaplinit.

Martin Landau, shkrimtar amerikan: Komikët vërtet të mëdhenj, si Charli Chaplin, të bëjnë të qeshësh dhe, një sekondë më vonë, të qash.

Michail Gondry, shkrimtar amerikan: Unë nuk dua ta krahasoj veten me të. Unë nuk dua që njerëti të më shohin mua ngjashëm me këtë gjeni të madh- por kur unë i shoh filat e Charli Chaplinit atje ka një ndërthurje të dramës, naivitetit dhe kuptimi social, të cilin unë mund ta shikoj te vetja, në një tjetër nivel.

Josh Gad, aktor amerikan: Idhulli im ndërsa rritesha ishte Charlie Chaplin. Unë isha i magjepsur pas tij. Unë mbeta i magjepsur me idenë e komedisë fizike.

Jon Landau, producent amerikan: Bob Dylan mund të jetë Charlie Chaplin i rokenrollit.

Jackie Googan: Ne përdorëm formulën e Charlie Chaplinit në të gjithë filmat e mi. Bëji njerëzit të qeshin në gjysmën e parë të bobinës dhe pastaj bëji të qajnë në gjysmën e dytë të saj. Por jepu atyre një shans për t’i tharë lotët përpara se të ndizen dritat.

 

***
Për ne të dy është hera e dytë që vijmë tek shtëpia dhe pronat e i Charlie Chaplinit. Herën e parë, në verën e vitit 1996, erdhëm me artistin tonë të madh komik Viktor Gjoka. Asgjë nuk pipëtinte. Prej 19 vitesh i zoti i shtëpisë i mungonte kësaj bote. Edhe zonja e shtëpisë prej pesë vitesh prehej pranë tij në varrezat Coursier-de-Vevey. Erdhëm, pamë nga jashtë shtëpinë e Chaplinit, kompleksin e studiove, lëvizëm përgjatë fermës, bëmë foto prej aty deri në brigjet e Liqenit Liman, ku ndodhet shtatorja e Chaplinit, me bastunin e tij në dorë, ndërsa përballë, në bordurën që ndan bregun nga uji, është një pirun gjigant.

Ferma, e njohur si Champ de Ban, shtrihet në një sipërfaqe 14 kilometrash katrorë dhe konsiderohet si një ndër parqet më të bukura në Zvicër. Nëpër këto livadhe e këto pemë, secila një monument natyror më vete, Charlie Chaplin shtëtiste vetëm, me zonjën, me miqtë, këtu ai luante me fëmijët e tij.

Viktori nuk pushonte së imituari komikun anglez dhe nuk nuk reshtnim së qeshuri. Dhe e përsëriste: “Nuk mund të më bëhej dhuratë më e çmuar. Kjo është ndër dhuratat më të çmuara në jetën time.”

Vini re: Përdorimi “gjeni i madh” është i pazakonshëm, ndoshta vetmor. Por është i mirëfilltë për një gjeni të aktrimit, një gjeni të regjisë, një gjeni të skenarit (pra, të shkrimit), gjeni të kompozimit për filmat. Edhe nëse bie nëpër hollësitë e secilës fushë, cilësimi “gjeni” do të vijonte: gjeni i pantomimës, gjeni i baletit, gjeni i metafores filmike. Dhe prapë duket sikur mbeten të pathëna të tjera për gjeniun e madh.

Epilog- pasi e kemi mbaruar vizitën në muze

 

“Chaplin’s World” është një muze me një magji të veçantë. Ndonëse autorët, me një pretendim gjithsesi modest, e kanë quajtur “Bota e Chaplinit”, ata gjithsesi nuk mund t’i shpëtonin ngasjes, nuk mund të mos i bindeshin frymëzimit të tyre për t’i dhënë, nëpërmjet arkitekturës së brendshme, idenë e pafundësisë së këtij muzeu çdo vizitori, për t’i krijuar atij gracka pas grackash, secila më e magjishme. Këtu janë jo vetëm 25 vitet e fundit të jetës së tij të gjatë, por edhe inventari i jashtëzakonshëm i një jete të një artisti të pavdekshëm. Sekush nga vizitorët sjell me vete botën e tij për ta pasuruar me një botë të madhe që e gjen këtu. Ai është i dyndur ndaj informacionit, zbavitjes, shuarjes së kureshtjes. Ne hyjmë këtu, ndoshta, me mendimin se dimë aq shumë për Chaplinin, por, në çdo hap e kuptojmë se na mbetet edhe shumë për ditur. Vetëdijshëm a pavetëdijshëm, ne të gjithë, pavarësisht cilit brezi të sotëm i përkasim, jemi adhurues të Chaplinit, të artit (që është jetë) dhe të jetës së tij (që është art). Pothuaj çdo mjedis, pothuaj çdo eksponat i muzeut sikur të fton e të grish që të mos largohesh prej tij. Sepse të gjitha, qoftë edhe me heshtjen e tyre, të flasin për diçka, të magjepsin dhe të mbajnë të përqëndruar. Gjithçka na sjell një kujtesë nga ndonjëra prej veprave të Chaplinit, na sjell të gjallë një periudhë jete të tij që është e lidhur me një vepër të dhënë, gjithçka të bën të zhytesh në meditime. Gjithkush këtu ka dëshirë të mos lërë asgjë jashtë vëmendjes. Gjithçka të çlodh fizikisht e, pa e ndjerë, të lodh fizikisht. Kjo kundërthënie midis tyre mund të zgjidhet vetëm nëse kemi ndjesinë e duhur për ta pjesëtuar sa më mirë kohën e qëndrimit në çdo mjedis, para çdo ekponati, para çdo objekti muzeal.

Charl Chaplin – shijues gjenial i së bukurës

 

Ndër të tjera, deshëm të themi, vizitori këtu nuk mund të jetë asnjë grimcë çasti thjeht kundrues pasiv i mjediseve, objekteve, relikteve, sepse është doemos dëshmitar i një kapitulli të madh të historisë së një arti të madh të vendosur në kohë përgjatë Shekullit XX për të jehuar sa më gjatë nëpër shekuj.

 

Siç e paralajmëruam në reportazhin tonë nga Berna, caku i dytë i udhëtimit do të ishte “Chaplin’s World”, muzeu i vetëm në botë kushtuar atij njeriu dhe artisti, të cilin ne doemos e vështrojmë, megjithatë, si një miniaturë tejet të pasur e të pafundme, të asaj që është “Chaplin’s Universe” e që nuk mund të mbyllet brenda mureve të asnjë muzeu.

 

Jemi një grup kolegësh nga Apes (Shoqata e Gazetarëve të Huaj në Zvicër dhe Lihtenshtajn, ku ne të dy – Elida Buçpapaj dhe Skënder Buçpapaj- jemi anëtarë aktivë, madje nga më aktivët, prej më shumë se njëzet vitesh- – siç ia vlen ta theksojmë sa më shpesh). Me ne është edhe Presidenti ynë Jean Musy dhe Mr. Swiss Turismus, Federico Sommaruga, organizator i këtij udhëtimi, sikurse edhe i shumë të tjerëve të shoqatës sonë.

 

Në hartën e Botës, në pafundësinë e Universit, Charli Chaplini zgjodhi pikërisht Zvicrën për të shijuar lirinë dhe, në hartën e Zvicrës, për ta shijuar jetën në liri, ai zgjodhi pikërisht këtë bukuri buzë Liqenit Leman, mes vreshtnajës së Lavaux, prej vitesh Pasuri e Trashëgimisë Botërore të UNESCO, ndër më poetikët e botës, dhe kundruall Alpeve Zvicerane, më të përkryerat në bukuri. Ishte shija gjeniale ndaj bukurisë së lirisë ajo që e ndolli Chaplinin gjer këtu. Në shtator 1952 ai po promovonte filmin Limelight në Evropë kur iu bë e ditur se i revokohej viza për SHBA.

 

Rezidenca e tij Manoir de Ban, e ndërtuar më 1840, mirëpriti banorët e rinj prej 6 janarit 1953. I zoti i ri i shtëpisë, para se të vendosej përfundimisht, e rinovoi atë dhe i riorganizoi mjediset e brendshme. Shtëpinë në Hollivud e shiti dhe mobiljet i solli në shtëpinë e re. Ona, e bija e dramaturgut Nobelist Eugene O’Neill gruaja e fundit me të cilën qenë martuar kur ajo ishte 18 vjeçe ndërsa ai 53 vjeç, ishte në pritje të ëmbël për fëmijën e tyre të pestë nga tetë sa patën gjithsejt bashkë. Chaplini tre fëmijët më të mëdhenj i pati me tri gra të tjera.

 

Manoir de Ban ka 19 dhoma në tri kate. Bodrumet e dikurshme të verës i përshtati për arkivat e tij. Ne na shoqëron këtu Caroline Duy. Na pret në holl vetë i zoti i shtëpisë, prej dylli, me fytyrën e qeshur, me sytë e tij tërë dritë, në një pantomimë të pafundme çapliniane në sfondin e një foto të mrekullueshme të Onës. Të gjithë duam të bëjmë foto me Chaplinin, askush nuk i lë radhë as hapësirë tjetrit. Në katin e parë është zyra e punës, biblioteka, dhoma e ngrënies e tjerë. Në një kënd janë të gjitha revistat ku ai është në ballinë dhe të gjitha gazetat ku ai është në faqen e parë. Ngjitim katet, qëndrojmë më gjatë në dhomën e tij të gjumit me dritare që shikojnë nga Alpet. Pastaj lëvizim nga kthina në kthinë. Në një kend ndejtje ku gjithçka është e rregulluar me art shfaqet violina, aty në kënd piano.. Virtuoz edhe si violinist dhe pianist. Telefon ka vetëm në zyrën e tij në katin e parë. Nuk do asgjë që mund t’ia prishë qetësinë. Fëmijët e vegjël i futen në studoi por ai është aq i përqendruar sa nuk i vë re. Qëndrojmë në sallën e kinemasë të familjes. Shikojmë një video të shkurtër ku ai ka zënë vend në krah të Onës e cila mban kreun e tavolinës me familjen e tij të madhe. Situatat gazmore e shoqëruan e Chaplinin në çdo hap të jetës dhe të artit, në ditët e tij më të vështira dhe në ditët e tij më të lumtura. Dolëm në taracën prej nga ai, teksa pinte kafenë dhe lexone gazetën, nuk ngopej duke parë Alpet: “Sa i lumtur ndjehem duke i vështruar pafundësisht këto pamje kaq të bukura.” Ai është gjithnjë e më i kënaqur nga qëndrimi në Zvicër: “Këtu unë ndjehem çdo vit e më mirë!”

Ajnshtajni: e+Chaplin’sfriendship=mc2

 

Në njërën nga banjot e shtëpisë, në mes shkrimesh pa fund të zezë në të bardhën e mureve, mund të gjesh edhe formulën e mësipërme të Ajnshtajnit, sipas të cilit, gjithçka tjetër është relative, përfshirë teorinë e tij të relativitetit, por miqësia e tij me Charl Chaplinin është absolute. Miqësia e gjenive lindi më 1931 në SHBA. Siç thonë mediat “Charlie Chaplin ishte i vetmi person në Hollivud të cilin Albert Ajnshtajni donte të takonte.” Nobelisti i fizikës gjeti rastin të merrte pjesë në premierën e filmit CityLights në Los Anxhelos. Në kujtesën e të gjithëve ka mbetur ky dialog mes gjenive: “Einstein: ‘Më i admirueshmi në artin tënd është universalizmi i tij. Ti nuk thua asnjë fjalë dhe prapë bota të kupton ty!” Chaplin: ‘E vërtetë. Por lavdia jote është edhe më e madhe! E gjithë bota të admiron ty, megjithëse askush nuk e kupton një fjalë nga ato që thua ti!”

 

Në “Chaplin’s World” është një mjedis, relativisht i ngushtë, që falë teknologjisë dhe falë fantazisë së realizuesve të muzeut, ngado të hedhësh sytë, poshtë, lart apo ansh, duket i pafundëm si një hapësirë qiellore. Është plot me ekrane, ku, mjafton të zgjedhësh një pamje të vogël, ta prekësh me gisht dhe aty të të shfaqen skena të filmuara nga takimet e Chaplinit me personalitete të artit, të kulturës, të shkencës, të politikës nga e gjithë bota gjatë karrierës së tij. Për të shuar kureshtjen këtu nuk do të mjaftonin as orë, as ditë të tërä, por vizitori, siç e theksuam më herë, duhet të ketë patjetër sensin e masës.

 

Charlie Chaplin gjatë 25 viteve të tij në Zvicër, ka pritur këtu që nga Albert Ajnshtajni, Uillson çërçilli, Marlon Brando, Truman Capote, Federico Fellini, Sophia Loren, Majkëll Xheksoni, Roberto Beninji. Paolette Goddard e plot të tjerë. Janë përjetuar në përmasa natyrore me shtatore dylli në një mjedis të posaçëm në formë piste vetë Chaplini dhe Ajnshtajni, Xhekson, Loren, Fellini etj.etj.

 

Intermexo e gjatë – sa tingëllim aktual

Nga tetori 2020 deri verën 2021 Muzeu “Chaplin’s World” kujtoi 80 vjetorin e filmit ikonë ‘Dikatori i madh’

Me sloganin #LETUSALLUNITE (LE TË BASHKOHEMI TË GJITHË)

 

Që nga tetori i vitit 2020, deri në verën e vitit 2021, muzeu Chaplin’s World ka organizuar festimet e 80 vjetorit të një prej filmave ikonë të Charlie Chaplin: “Diktatori”. Në përkujtim të këtij filmi, Chaplin’s World dhe Fondacioni i Muzeut Charlie Chaplin filluan fushatën #LETUSALLUNITE: një projekt afresk njerëzor i klasit botëror për t’i dhënë nderim filmit, artistit e për të bashkuar qytetarët e botës rreth vlerave universale.

 

Ishin 2.326 pjesëmarrës nga 69 vende të ndryshme të botës që formuan shkronja të cilat u përdorën nga artisti zviceran NOTsoNOISY Guillaume Reymond, për të riprodhuar të gjithë fjalimin përfundimtar të filmit “Diktatori”, i cili mbeti i ekspozuar në një kanavacë afresk banderolë të instaluar më shumë se 37 metra të gjatë në murin rrethues të Chaplin’s World si dhe në faqen e tij në internet; duke e bërë kështu edhe veprën e tij dhe nderimin për aktorin dhe kauzën të arritshme për të gjithë.

 

Chaplin’s World është një muze i krijuar në kujtim të jetës dhe veprës së Charlie Chaplin, i themeluar në Zvicër, në Corsier-sur-Vevey, pikërisht aty ku ka jetuar aktori i madh nga 1953 deri në vdekjen e tij në 1977. Ky muze u krijua nga Philippe Meylan, Arkitekt dhe sipërmarrës zviceran dhe Yves Durand, muzeograf nga Quebec, në partneritet me Muzeumin Grévin, që zyrtarisht u hap më 16 Prill 2016.

 

Ekspozita e përkohshme, “Chaplin and the Dictator”, u inaugurua në pranverën e 2020 duke përkujtuar këtë film kryevepër që u shfaq në kinematë amerikane në vitin 1940. Në atë ekspozitë u shfaqen foto të panjohura më parë, si dhe skena të prera gjatë xhirimeve të njërit prej filmave më emblematikë në historinë e artit të shtatë.

 

Ekspozita ishte një kujtesë për rëndësinë e kësaj vepre vizionare. Chaplin, që kaloi jetën duke mbrojtur të drejtat e njeriut, kishte filluar të mendonte që në vitet 1930 për pasojat e ardhjes së nazizmit. Përtej kontekstit të tij historik, filmi mbetet tmerrësisht aktual duke treguar shkatërrimet e një diktature.

 

“Që në atë kohë Charlie Chaplin ishte një nga regjisorët e paktë që kritikoi Hitlerin dhe Nazizmin. Atij iu desh të përballej me kërcënime me vdekje si dhe me një presion të madh, veçanërisht nga qeveria amerikane, për të mos e bërë filmin e tij. Ai e financoi atë vetë për të provuar se ishte i lirë dhe se nuk e lejoi veten të ndikohej”, ka treguar për shtypin zviceran Eugène Chaplin, një nga djemtë e mjeshtrit të kinemasë së heshtur.

 

Filmi një parodi saterike e nazizmit, i pari film me zë i artistit të madh, që fut në shenjestër direkt Adolf Hitlerin, u shfaq premierë më 15 tetor 1940 në New York, me skenar, regji, muzikë, producent dhe dy rolet kryesore të interpretuar nga Charlie Chaplin. Por në shumë vende të tjera të përfshira në Luftën e Dytë Botërore, ky film u shfaq nëpër sallat e kinemave vetëm pas përfundimit të LDB.

 

Filmi “Diktatori i Madh”

 

“Më shumë se në çdo gjetje komike”, do të shkruante Orwell për filmin “Diktatori i Madh”, “hijeshia e Chaplin qëndron në aftësinë e tij për të riafirmuar të vërtetën – të mbytur nga fashizmi dhe gjithashtu, disi komikisht, nga socializmi – se vox populi është e barabartë me vox Dei dhe se gjigantët janë krimba”.

“Diktatori i Madh” tregon historinë e një berberi hebre që nuk e pranon shtypjen e regjimit të Adenoid Hynkel, një karikaturë e Adolf Hitlerit, por që është fizikisht identik me diktatorin. Dhe pikërisht në këtë ngjashmëri fizike realizohet filmi. Në fund të filmit puna shkon aty, sa që berberin e ngatërrojnë me diktatorin dhe kështu shkëmbehen vendet, diktatorin e çojnë në Geto, ndërsa berberi përfiton nga situata për të mbajtur një fjalim të tolerancës dhe paqes në fund të filmit, që titullohet Let’s all Unite:

Lexuesit po ua sjellim këtë fjalim të hatashëm që ka aq tingull aktual. Mos harroni se “Diktatori i Madh” është shfaqur në tetor 1940, ndërsa SHBA kanë hyrë në luftën e Dytë Botërore pas sulmit në Pearl Harbur, në dhjetor 1941.

 

Fjalimi mitik tek “Diktatori i Madh”

 

“Më vjen keq, por nuk dua të jem perandor. Kjo nuk është puna ime. Unë nuk dua të sundoj ose të pushtoj askënd. Do të doja t’i ndihmoja të gjithë – nëse është e mundur – hebrej dhe, johebrej – të zinj e të bardhë. Të gjithë duam të ndihmojmë njëri-tjetrin. Qeniet njerëzore janë të tilla. Ne duam të jetojmë nga lumturia e njëri-tjetrit – jo nga mjerimi i njëri-tjetrit. Ne nuk duam ta urrejmë dhe përçmojmë njëri-tjetrin. Në këtë botë ka vend për të gjithë. Dhe toka e mirë është e pasur dhe mund të sigurojë për të gjithë. Mënyra për të jetuar mund të jetë e lirë dhe e bukur, por ne e kemi humbur rrugën.

 

Lakmia ka helmuar shpirtrat e njerëzve, ka barrikaduar botën me urrejtje, na ka tërhequr në mjerim dhe gjakderdhje. Ne kemi zhvilluar shpejtësinë, por kemi mbyllur vetveten. Makineritë që japin bollëk na kanë lënë në skamje. Njohuritë tona na kanë bërë cinikë. Mënçuria jonë të ashpër dhe jo dashamirës. Ne mendojmë shumë dhe ndjejmë shumë pak. Më shumë sesa makineritë, kemi nevojë për njerëzimin. Më shumë se për zgjuarsinë, ne kemi nevojë për mirësinë dhe butësinë. Pa këto cilësi, jeta do të jetë e dhunshme dhe të gjitha do të humbin…

 

Aeroplani dhe radioja na kanë afruar së bashku. Vetë natyra e këtyre shpikjeve thërret për mirësinë tek njerëzit – bërtet për vëllazërinë universale – për unitetin e të gjithëve. Edhe tani zëri im po arrin miliona në të gjithë botën – miliona burra, gra dhe fëmijë të dëshpëruar – viktima të një sistemi që i bën burrat të torturojnë dhe burgosin njerëz të pafajshëm.

 

Atyre që mund të më dëgjojnë, u them – mos u dëshpëroni. Mjerimi që është tani mbi ne nuk është veçse kalimi i lakmisë – hidhërimi i njerëzve që kanë frikë nga rruga e përparimit njerëzor. Urrejtja e njerëzve do të kalojë, dhe diktatorët do të vdesin, dhe fuqia që ata morën nga njerëzit, do të kthehet te njerëzit. Dhe për sa kohë që njerëzit vdesin, liria nuk do të vdesë kurrë …

 

Ushtarë! Mos e pranoni t’i bindeni egërsisë – atyre që ju përçmojnë – ju skllavërojnë – që e fusin në regjimente jetën tuaj – që ju tregojnë se çfarë të bëni – çfarë të mendoni dhe çfarë të ndjeni! Kush ju detyron – ju trajton si bagëti, ju përdor si mish për top. Mos pranoni t’iu bindeni këtyre njerëzve të pashpirt – makineri – me mendje makineri dhe zemër makineri! Ju nuk jeni makineri! Ju nuk jeni bagëti! Ju jeni burra! Ju jeni njerëz! Ju keni dashurinë e njerëzimit në zemrat tuaja! Ju nuk urreni! Vetëm urrejtja urren! Ushtarë! Mos luftoni për skllavëri! Luftoni për liri!

 

Në Kapitullin e 17-të të Shën Lukës është shkruar: “Mbretëria e Zotit është brenda njeriut” – jo një njeri, as një grup njerëzish, por te të gjithë njerëzit! Tek ti! Ju, njerëzit keni fuqinë – fuqinë për të krijuar makineri. Fuqinë për të krijuar lumturi! Ju, njerëzit, keni fuqinë ta bëni këtë jetë të lirë dhe të bukur, për ta bërë këtë jetë një aventurë të mrekullueshme.

 

Atëherë – në emër të demokracisë – le ta përdorim këtë fuqi – le të bashkohemi të gjithë. Le të luftojmë për një botë të re – një botë të denjë që do t’u japë njerëzve një shans për të punuar – që do t’iu japë të rinjve një të ardhme dhe pleqërisë një siguri. Me të tilla premtime, brutaliteti dhe shëmtimi janë ngritur në pushtet. Por ata gënjejnë! Ata nuk e përmbushin atë premtim. Ata kurrë nuk do ta bëjnë!

 

Diktatorët mendojnë për lirinë e tyre, por ata skllavërojnë popullin! Tani le të luftojmë për ta përmbushur atë premtim! Le të luftojmë për të çliruar botën – për të hequr barrierat kombëtare – për të hequr dorë nga lakmia, nga urrejtja dhe intoleranca. Le të luftojmë për një botë me arsye, një botë ku shkenca dhe përparimi do të na çojnë në lumturi të gjithëve ne, të gjithë njerëzimit.

 

Ushtarë! Në emër të demokracisë, le të bashkohemi të gjithë! Let us all unite!”

*****

Cikloni Chaplin

 

Charlie Chaplin është cikloni më jetëgjati i kinematografisë botërore. Si askush tjetër, gjeniu i madh e përshkoi artin botëror në gjithësejt tetë dekada të Shekullit XX. Arti i vërtetë dhe liria janë të përjetshëm, eternel.

 

Chaplini i dha kinematografisë Sharlotin, figurën e Vagabondit, në të vërtetë figurën e çapkënit që nuk linte gur pa lëvizur, nuk linte pa tallur, pa vënë në lojë kënd t’i shkrepej atij në kokë.

 

Me regjitë e tij, me skenarët e tij, me lojën e tij aktoreske, Chaplini i dha kinematografisë botërore metaforikën e pasur dhe të përkryer, e cila do ta bënte kinemanë në përgjithësi të heshtte kur duhej të heshtte dhe të fliste kur duhej folur, të heshtte sa suhej heshtur, të fliste sa duhej folur.

 

Me baletin e tij ai u bë i pari njeri hënor, shumë para se Michael Jackson të shpikte kërcimin e njeriut në Hënë. Këtu buron edhe adhurimi i lindur i Machael Jacksonit për Charli Chaplinin.

 

I pyetur për qëndrimin e tij politik, ai qe vetpërkufizuar si anarshist. Koha, edhe pas jetës së tij, ka provuar se, në të vërtetë, as më shumë e as më pak, ai e dashuronte së tepërmi lirinë, ishte një dashurues me tepëri i lirisë.

 

Pikërisht dashuria pas lirisë e solli në Zvicër. Këtu më 1957 përfundoi së realizuari filmin “Një mbret në Nju Jork” me temën e makartizmit, filmi i tij i parafundit, i vetmi ku luajti djali i tij Michael. Këtu, më 1964 , përfundoi autobiografinë 500 faqesh “Historia e jetës sime”, e cila u bë menjëherë bestseller në gjithë globin. Këtu më 1966 përfundoi së realizuari filmin e tij të fundit “Kontesha e Hong Kongut”. Këtu më 1966 shkroi skenarin për filmin “Freak”, i vetmi që nuk u realizua asnjëherë. Këtu kompozoi kolonat zanore të disa prej kryeveprave të tij. Këtu ua zëvendësoi kolonat zanore këtyre filmave, i rivuri në qarkullim dhe mori pronësinë e të drejtat e autorit të të gjithë filmave të tij.

 

Në fund të viteve pati ’60 një goditje të lehtë në tru. Kjo ia ngadalësoi disi ritmet e punës dhe të jetës, por nuk ia ndërpreu ato.

 

Më 1972, pas 20 vitesh, u kthye në SHBA, ku do të merrte Oskarin e dytë të nderit (të parin e kishte marrë më 1929), me motivacionin “ndikimi i pamasë që ka pasur ai në filmat dhe në formën e artit të këtij shekulli”. Publiku e priti me 12 minuta ovacion i ngritur në këmbë, çka thyente rekordet historike të ovacioneve. Chaplini foli me lotë në sy, i mallëngjyer dhe i mrekulluar. Ne e pamë regjistrimin e këtij momenti në video disa herë gjatë vizitës sonë në “Chaplin’s World” dhe ishim të rrëmbyer për të qëndruar aty e për ta parë edhe kushedi sa herë të tjera. Më 1973 mori çmimin Oskar për kolonën zanore të filmit “Limelight”. Ua kutojmë lexuesve se ai ka pasur shtatë nominime për Oskar për regji, për skenarë origjinalë e tjerë.

 

Më 1975, mori nga Mbretëresha Elizabetë II Urdhrin e Kalorësit. Kishte pësuar goditje të tjera në tru dhe tashmë lëvizte në karrocë invalidi. Që atëherë ai do të jetë Sir Charlie Chaplin. Për këtë urdhër ishte propozuar më 1956, por për shkak të qëndrimeve të tij politike, nuk i ishte miratuar. Më 1952, ia jepte Italia një çmim të tillë, ndërsa më 1971 ia jepte Franca. Nderimet, vlerësimet, çmimet vërshuan në të katër anët e botës. Shumë prej tyre vizitori mund t’i vështrojë në origjinal.

 

Në origjinal mund t’i vizitojë skenat më të famshme të filmave të tij kryevepra të cilat gjenden në kompleksin e studiove të “Chaplin’s World”. Janë mjedise prej të cilave vizitorit nuk i bëhet të largohet. Janë hipnotizuese. Ndërsa kinemaja në hyrje të kompleksit transmeton vazhdimisht filma të tij. Teksa i shikon të duket sikur peronazhet e filmit, Sharloti me të tjerë do të dalin nga sheshi i xhirimit dhe do të vijnë në radhët e spektatorëve.

 

Gjeniu i madh u nda nga jeta më Ditën e Krishtlindjeve të 25 dhjetorit 1977. Pasditën e vigjiljes së festës, ai e kishte porositur të shoqen, Onen, ta linte hapur derën e shtëpisë, në mënyrë që të hynin tingujt e festës. Në orën 4.00 të mëngjesit, teksa ishte në gjumë, ai dhe frymën e fundit të kësaj jete dhe nisi frymën e parë të përjetësisë.

 

Varrimi u bë në mënyrë private në varrezat e Coursier-sur- Vevey. Vërshuan vlerësimet nga personalitetet më të mëdha botërore. Regjisori i madh René Clair shkroi: “Ai ishte monument i kinemasë, i të gjitha vendeve dhe i të gjitha kohërave.”

Fotot Peter Kenny

 

Të dehur me verën dhe peisazhin nga Hotel Leman

 

 

© Peter Kenny

Në Hôtel du Léman

Caku i tretë dhe i fundit i këtij udhëtimi është Hôtel du Léman, në Vevey – Montreux Riviera (Rivierën e Montrësë) vazhdim i Rivierës Zvicerane.

Është një bukuri mahnitëse e natyrës. Poshtë nesh krejt i gjelbër është Liqeni i Lemanit. Përballë nesh, krejtësisht të bardha, Alpet Zvicerane. Mes tyre, hapësira me ajër krejtësisht të lehtë, krejtësisht të kthjellët dhe krejtësisht të kulluar.

Nga presin dy zonja: Tiffany Duc, e komunikimit me mediat, dhe Lusi Wüthrich, koordinatore projekti. Hôtel du Léman është një nga përkryerjet e raporteve mes njeriut dhe e natyrës, një histori e bukur e harmonisë mes veprës së njeriut dhe veprës së natyrës.

Zonjat na tregojnë se, në shekullin e 18-të një manastir i quajtur Saint-Laurent. Vizitorët ende mund të admirojnë qemerët dhe muret shumë të trasha të manastirit në Carnotzet. Më pas, historia është paksa e errët, por dihet se ishte një familje e ardhur nga Kanadaja që e bleu pronën në liqenin e Gjenevës rreth vitit 1920. Pronarja tjetër ishte zonja la Comtesse de Schneour. Më në fund, në vitin 1930, zonja ua shiti të gjithë pronën prej rreth 51 000 m2 kooperativave të konsumit (aktualisht Coop Suisse). Më 1965, Hôtel du Léman ndërmori zgjerimin, modernizimin e kuzhinës dhe dhomës së ngrënies, si dhe ndryshimin e funksionit të Villa Praz Verdan si një vartësi e Hotelit. Kompleksi mund të strehojë rreth njëqind klientë dhe të qëndrojë i hapur për publikun.

Gjatë verës, turistë nga e gjithë bota vijnë në Jongny për pushime me afate të ndryshme kohore. Nga vjeshta në pranverë, në Qendrën e Trajnimit Coop organizohen kurse, të destinuara si për punonjësit e tyre ashtu edhe për ata të organizatave private. Përballë kërkesës vazhdimisht në rritje nga kjo e fundit, Qendra duhej të modernizohej dhe zgjerohej edhe një herë. Në fund të viteve 1990, Villa Praz Verdan iu nënshtrua rinovimeve të mëdha. Aktualisht, një pjesë e ambienteve të saj janë marrë me qira nga Bâloise Assurances dhe Allianz Assurances, të cilët kanë krijuar qendrën e tyre të trajnimit atje. Në vitin 2011, për t’i dhënë një drejtim më të madh industrisë së hotelierisë dhe restoranteve, menaxhmenti vendosi të riemërtojë kompleksin “Hôtel du Léman and Seminar Center”.

Në prag të largimit, ne duam të bëjmë foto. Nuk dimë cilin kënd magjepsës të zgjedhim më parë që ta kemi për sfond të këtij udhëtimi kaq mrekullues e mbresëlënës.

SWI swissinfo.ch- ZVICRA NË ZEMRA Reportazh nga Elida Buçpapaj dhe Skënder Buçpapaj

Sapo kemi zbritur nga treni në stacionin qendror të Bernës. Me një frymë arrijmë SWI – Radiotelevizionin Publik të Zvicrës. Gjithmonë kur vizitojmë Bernën kemi ndjesinë se kthehemi në shtëpi, pasi qendrimi ynë i parë ishte pikërisht në këtë qytet të bukur ndërtuar si një ndërtesë gjigande me kate, mbuluar nga gjelbërimi ku, nga urat aq piktoreske, shihet gjarpërimi i  Lumit Aare. Swissinfo-SWI-SRG gjendet shumë afër Monbijou park ku kemi banuar.

Jemi pjesë e grupit të gazetarëve të APES, që drejtohet nga presidenti Jean Musy (Shoqata e Gazetarëve të Huaj në Zvicër dhe Lihtenshtajn me një jetë 96 vjeçare, ku ne jemi anëtarë aktivë prej më shumë se 20 vitesh) në këtë vizitë të organizuar nga Switzerland Tourism dhe SWI-SRG. Ne shoqërohemi nga Mr.Tourism Federico Sommaruga me të cilin APES ka vite që bashkëpunon shumë ngushtë. Guidat e përgatitura nga ST për gazetarët e APES  janë gjithmonë mbresëlënëse.

Pas vizitës në SWI-SRG udhëtimi ynë do të vazhdojë për në Chaplin’s World në Vevey, rreth të cilit do t’ju tregojmë në një reportazh të veçantë.

Si gazetarë dhe botues kemi vite e vite që navigojmë në faqet online të Swissinfo, një platformë mediatike sot në dhjetë gjuhë, burim profesional shumë i besueshëm informacioni tek lexuesi. Prania jonë virtuale, duke shfletuar faqet e rubrikave të larmishme tek Swissinfo, është e përditshme në këtë shtëpi të veçantë mediatike. Ndërsa kjo vizitë është një prani reale fizike, në mjedise ku menjëherë ndjehesh i familjarizuar, është prani reale fizike doemos edhe për vizitorët tanë të shumtë, të VOAL voal.ch në të katër anët e globit, kureshtarë për këtë burim kaq serioz të lajmit, të cilin e kanë ndeshur në faqet tona.

Gazetaria, sipas nobelistit të letrave Gabriel Garci Marquez, është profesioni më i bukur në botë. Ai ka magjinë dhe forcën për të hapur të gjitha dyert. Por sot dyert i gjejmë të hapura si zemra.

 

SWI swissinfo.ch – në vitin e 25-të të jetës

Mikpritësja jonë është në vitin e 25-të të jetës, është në përmbushje të çerekshekullit të parë të historisë së saj. Sigurisht, në këtë jubile të rëndësishëm ajo e ndjen veten mirë në lartësinë e rolit dhe në të gjithë parametrat profesionalë përkrah kompanive transmetuese veterane, supërfuqive të tilla mediatike të të njëjtit profil si atij britanik BBC World Service, atij francez FMM, gjerman DW, amerikan USAGM e tjerë.

Ndonëse një strukturë relativisht e re, SWI swisinfo.ch, është ndërtuar mbi themele solide të disa dekadave. Andaj, për këdo të mikpritur të sotëm është e udhës të hedhë shikimin aq thellë e aq larg sa shkojnë këto themele në kohë.

Kjo multimedie (media në internet, me shërbime për vizitorët lexues, dëgjues, shikues) shënon fazën e katërt dhe më të lartën e shërbimeve mediatike të Zvicrës për publikun jashtë vendit. Mendojmë, për shembull, se është një model i përkryer, për Kosovën, shtet që nuk ka trashëguar shërbime të tilla.

 

Kapërcim gjigant nga valët e shkurtëra tek teknologjia e internetit

 

“Zëri zviceran në botë” lindi bashkë me valët e shkurtëra, një tekonologji e re e asaj kohe që bënte të mundur arritjen e publikut në kohë reale, bënte të mundur pushtimin e eterit të planetit. Lindja e këtij shërbimi mediatik, i mbiquajtur “radio nostalgji”, u përjetua si rivendosje e kordonit kërthizor me bashkësitë gjithnjë e më të mëdha të bashkatdhetarëve të emigruar në pesë kontinentet. Pas periudhës eksperimentale në një rreze prej disa qindra kilometrash, dalja zvicerane në valët ndërkombëtare filloi më 1 gusht 1935 me transmetimin në Amerikë të fjalimit të këshilltarit federal Rudolf Minger me rastin e festës kombëtare të Zvicrës.

Por shumë shpejt ky shërbim do të merrte përmasa të reja jo të parashikuara përballë kërcënimeve që rëndonin mbi Konfederatën në prag të Luftës së Dytë Botërore. Aneksimi i Austrisë nga Hitleri më 1938 u parapri nga propaganda politike dhe ky rrezik i kanosej drejtpërdrejt edhe Konfederatës. Qeveria shpalli parimin e “mbrojtjes shpirtërore” nga ndikimet e jashtme dhe për të forcuar identitetin kombëtar e unitetin kombëtar midis rajoneve të ndryshme kulturore të vendit. Shërbimi botëror filloi në gjermanisht, frëngjisht dhe italisht.

Vitet 1939-1945 shënojnë fazën e dytë të këtij shërbimi, sikurse për Zvicrën e rrethuar në të katër anët nga lufta, shënon vitet e mbylljes hermetike të vendit ndaj botës dhe të botës ndaj Zvicrës. “Asnjëherë më parë Zvicra nuk e ka gjetur veten kaq hermetikisht të izoluar nga pjesa tjetër e botës sa vitet e fundit. Ne ishim të rrethuar nga forca që përpiqeshin të luftonin idealet tona me çdo mjet propagande. Njëkohshëm në nivel ushtarak, politik, ekonomik, por edhe shpirtëror”, shkruante Paul Borsinger, drejtori i parë i këtij shërbimi, në maj të vitit 1945. “Midis popujve të vendeve të largëta që ndanin idealet tona, po përhapej gjithnjë e më shumë përshtypja se regjimet autoritare tani dominonin në të gjithë kontinentin. Vetëm valët e shkurtra mundën të na lejojnë të kapërcejmë distancat që na ndanë nga këta popuj, për t’i bërë të ditur se ekziston ende një iriq i fundit i vogël demokratik në zemër të Evropës”. Më 1941 u shtuan transmetimet në anglisht, spanjisht dhe portugisht iu bashkuan atyre në gjermanisht, frëngjisht dhe italisht. Në gjashtë gjuhë tashmë i bëhej e ditur botës se “në një Evropë në luftë, Zvicra është e gatshme të mbrojë pavarësinë e saj me armë”.

Vjen pastaj faza e tretë, më e gjatë dhe më konkurruesja. Eteri i planetit shndërrohet në fushëbetejë të dy blloqeve të mëdha, duke u përdorur shpesh si një instrument i propagandës ideologjike dhe politike. Duke u bërë simbol i fuqishëm i një vendi neutral, pa një të kaluar koloniale dhe pa interesa ekspansioniste, Shërbimi Zvicerane me Valë të Shkurtëra i shndërruar tashmë në Radion Ndërkombëtare Zvicerane, ( me shtatë gjuhë: gjermanisht, frëngjisht, italisht, anglisht, spanjisht, portugalisht dhe arabisht) arrin një vend udhëheqës në valët radiofonike botërore, duke u vlerësuar për besueshmërinë dhe paanshmërinë e tyre dhe pasqyrojnë pluralitetin e informacionit të një vendi multikulturor me një traditë të madhe demokratike. Radio Ndërkombëtare Zvicerane transmeton 70 orë programe çdo ditë drejt pesë kontinenteve dhe, në kulmin e Luftës së Ftohtë, ajo vjen në sondazhe pas stacioneve të mëdha, si BBC, Radio France Internationale ose Deutsche Welle. Është kjo koha kur Radio Tirana për Jashtë transmetonte në 20 e sa gjuhë dhe synonte të zhurmonte edhe shërbimet më të mëdha botërore radiofonike në valë të shkurtra.

 

Nga Radio Ndërkombëtare Zvicerane (SRI) në SWI (swissinfo.ch)

 

Paslufta e Ftohtë, si në të gjitha shërbimet e mëdha radiofonike botërore, edhe në shërbimin zviceran do të ndodhnin riformatime të mëdha. Telekomunikacioni satelitor dhe interneti lënë në hije valët e shkurtra. Më 30 tetor 2004, gati 20 vjet më parë, Radioja Ndërkombëtare Zvicerane ndalon së transmetuari. Pasojë e shndërrimeve të njëpasnjëshme në rrafshet financiare, të personelit, të vizioneve është swissinfo.ch, mjediset e të cilit i vizitojmë me sot dhe realitet i gjallë të cilin ne e prekim nëpër indet e tij drejtpërdrejt. Faza e katërt e shërbimeve mediatike zvicerane shënon cilësinë e tyre të re- shërbimin multimedial, i cili komunikon me publikun lexues, dëgjues dhe shikues, nëpërmjet disa funksioneve të disa shqisave njerëzore njëherësh. Kjo platformë e re interneti, nga viti 1999, ofron informacion online për Zvicrën përmes lajmeve, artikujve, dosjeve, audios, videove dhe fotografive. Pionieri i këtij shërbimi, Peter Hufschmid, kur hapi më 1999 (25 vjet më parë) swissinfo.org (nga 2014 SWI swissinfo.ch), një faqe interneti që integron imazhin, zërin e më vonë edhe videon, vështirë se mund ta ketë përfytyruar suksesin e vizionit të tij. Nga viti 2006 shërbimet e janë në 9 gjuhë (gjermanisht, frëngjisht, italisht, anglisht, spanjisht, portugalisht, arabisht, kinezisht dhe japonisht), këto njëherësh janë gjuhë të vendeve me të cilat Zvicra kryen afërsisht 85% të shkëmbimeve të saj ekonomike dhe tregtare. Nga maji 2009 u shtua edhe rusishtja.

Bashkëbiseduesi ynë kryesor është Mark Livingston, kryeredaktor i swissinfo.ch, i ardhur në këtë detyrë pas një përvoje 30 vjeçare në Radiotelevizionin Publik Zviceran (SRF- Schweizer Radio und Fernsehen) në poste të rëndësishme, një profesionist me profil të dalluar reformues. Në këndvështrimin e tij swissinfo.ch shpreh vizionin e një Zvicre globale, është një urë mediatike e vendit me Botën. Me 2.5 milionë ndjekës dhe me 445 mijë abonentë, me më shumë se 7 milionë faqe të konsultuara çdo muaj nga 160 vende të botës, tashmë synimet duken gjithnjë e më të arritshme dhe optimiste, gjithnjë e më motivuese për 103 punonjësit, mes të cilëve 70 gazetarë. Përballë kundërthëniesh të shumta që sjell globalizmi, Konfederata shpesh e gjen veten në qendër të kritikave nga mediat ndërkombëtare, në një botë gjithnjë e më të globalizuar, ku suksesi i një vendi varet gjithnjë e më shumë nga prania e imazhit të tij dhe markës së tij në skenën ndërkombëtare, sfida e shërbimit mediatik zviceran për të huajt është gjithnjë e më vendimtare. Tema të tilla të mprehta për SWI swissinfo.ch janë sekreti bankar apo integrimi i të huajve. Nëpërmjet dosjeve speciale, të përgatitur nga eskpertët më të mirë të fushave përkatëse, arrihet të realizohet ndërgjegjësimi rreth Zvicrës në rrafsh ndërkombëtar.

Zvicra e Pestë

Swissinfo.ch ka një buxhet vjetor 18 milionë franga zvicerane, nga ku 50 % të mbuluara nga shteti. Kryeredaktori na argumenton se përse Zvicra Globale është e pandarë nga Zvicra e Pestë. Si çdo risi tjetër, aq më tepër një risi mediatike e lidhur me risitë tekonoligjike, swissinfo.ch u përball me skepticizmin e politikës, deri aty sa të propozohej që kjo strukturë të shkurtohej. Ishte Zvicra e Pestë ajo që vendosi edhe për fatin e Zvicrës Globale. Mbështetja e saj u bë vendimtare për fatin e swissinfo.ch. Më 2022 Zvicra numëronte mbi 800 000 qytetarë të saj jashtë vendit, pra, rreth 10 për qind e popullsisë ose sa kantoni i Waadt. 64 për qind e tyre jetojnë në Evropë, të tjerët në SHBA, Azi, Australi, Oqeani dhe Afrikë. Prej vitit 1992, nëpërmjet votave me korrespondencë, Zvicra e Pestë merr pjesë rregullisht në të gjitha votimet që zhvillohen në Atdhé. Në fund të vitit 2009, mbi 130 000 banorë zviceranë jashtë vendit u përfshinë në regjistrat zgjedhorë të Zvicrës. Më 2021 ishin 211 000. Pa harruar misionin e saj për t’u hapur ndaj botës, SWI swissinfo.ch ka për detyrë të informojë qytetarët zviceranë jashtë vendit për ngjarjet në vend në mënyrë gjithëpërfshirëse, të verifikuar dhe kritike. Popullariteti i SWI swissinfo.ch në mesin e zviceranëve jashtë vendit po rritet ndjeshëm, sipas një studimi të pavarur të kryer nga Mediapulse. Në mesin e emigrantëve zviceranë që konsultohen me SWI swissinfo, nëntë nga dhjetë persona thonë se janë të kënaqur me përmbajtjen e zgjedhjeve dhe votimit.

Janë 13 kryetema, të quajtura “Beats”, sipas emrit të kufjes që vendos në kokë dhe në veshë drejtuesi i emisionit radiofonik në studion e transmetimit, ato që e bënë këtë multimedia të fitojnë davanë ndaj të gjitha sfidave të kohës, duke u bërë, siç theksuam më lart, ndër më të rëndësishmet krahas shërbimit britanik për të huajt BBC World Service, atij francez FMM, gjerman DW, amerikan USAGM. Quhen ndryshe tema të zgjedhura nga publiku, bazuar, para së gjithash, pikërisht tek interesimi i bashkatdhetarëve zviceranë nëpër botë.

Nga viti 2021 SWI swissinfo.ch është certifikuar nga JTI (Journalism Trust Initiative) për besueshmërinë, pavarësinë dhe profesionalizmin e lartë të dëshmuar veçanërisht gjatë periudhës së pandemisë së koronavirusit përballë vërshimit të gjithfarë informacioneve të rreme.

Më 2023 mori Çmimin e Ndikimit Social, «Social Impact Award» nga Konventa Ndërkombëtare e Transmetimeve (IBC) International Broadcasting Convention për arritjen e përfaqësimit të balancuar gjinor në pasqyrimet mediatike.

 

Mes kolegësh

 

Mes anëtarëve të APES dhe drejtuesve të SWI swissinfo.ch i vjen rradha shkëmbimit të njohjeve dhe të përvojave, një komunikim sa i çilër dhe konstruktiv, çka vijohet me drekën, një mjedis çlodhës, me dalje në taracën nëpërmjet së cilës ke përpara qytetin dhe sfondin e bukur e të madhërishëm të Alpeve. Në të gjitha bisedat ndihet dëshira për të zgjeruar bashkëpunimin tonë mediatik me interes të ndërsjellët informimin sa më të mirë, sa më të drejtë, të shpejtë e profesional të publikut.

Të shoqëruar në çdo hap nga kolegia Florence Spörri, pas drekës ne vizitojmë studiot, të vogla e të mëdha, secila e individualizuar sipas funksionit të caktuar.

Nëpër shkallët, korridoret, ashensorët, me laptopë në duar, për të mos u shkëputur asnjë çast nga përkushtimi i tyre ditor, lëvizin gazetarë. Një përmasë themelore e këtij shërbimi mediatik për të arritur publikun janë mediat sociale: Facebook, Instagram, X, Youtube e tjerë. Ndiqet sekondë për sekondë dinamika e lexueshmërisë dhe shikueshmërisë. Aty ndihet live më saktë se kudo reagimi i publikut me vizitat e tij, sidomos me pëlqimet, me reagimet nëpërmjet komenteve dhe me debatet. Nëpër këtyre mediave sociale matet çdo çast pulsi dhe nervi i publikut në larminë e tij të të gjitha natyrave.

Më lart ne thamë se gazetaria, profesioni më i bukur në botë, ka epërsitë e saj. Një ndër to është që kudo të ndeshësh fytyra të njohura. Ndërsa po lëviznim nëpër mjediset e studiove, na u shfaq një ish kolege e APES, Akiko Uehara. Kemi disa vjet pa u takuar. Akiko ka një karierë shumë të suksesshme në SWI.

Pastaj ne vizitojmë SRG, vizitojmë këndin muzeal, si dhe studiot aktuale të Radiotelevizionit Publik Zviceran. Ndodhemi mes kolegësh fytyrat e të cilëve janë të njohura për ne nëpërmjet ekranit të vogël.

Kemi një bisedë interesante me Susanne Brunner, Shefen e Redaksisë së Jashtme të SRG, redaksi tejet e lidhur edhe me funksionimin e suksesshëm të SWI swissinfo.ch, një poligliote me karierë të gjatë që ka qenë e pranishme në shumë vatra konfliktesh. Tërhiqte menjëherë vemendjen me mënyrën se si tregonte. Ajo është e lidhur prej 1986 me Radiotelevizionin Publik Zviceran. Ka raportuar nga e gjithë bota. Ka qenë korrespondente e Lindjes së Mesme me qëndrim në Aman të Jordanisë Mesme për të gjitha rrjetet e Radiotelevizionit Publik Zviceran (për rrjetin gjermanishtfolës, atë frëngjishtfolës dhe atë italishtfolës). Që nga 1 shtatori 2022 është redaktore e temës ndërkombëtare në Bernë dhe shefe e redaksisë së jashtme, domethënë shefe e gjithë rrjetit të korrespondentëve në SRF, të shpërndarë këta në kryeqytetet kryesore si dhe në vatrat e luftërave të konflikteve nëpër botë.

 

Zvicra në zemra

 

Die Schweiz im Herzen. Kjo është fjalia mungesore (pa kallëzues) që mirëpret dhe që përcjell të gjithë ata dhe ato që hyjnë në ndërtesën e RSF dhe dalin prej saj. Zvicra në zemra. Kjo është fjalia që na frymëzon edhe ne, sikurse kolegët tanë, koleget tona që i japin jetë ditë e natë këtij shërbimi mediatik të mrekullueshëm të destinuar për Zvicrën e Pestë dhe për mbarë publikun e interesuar për Zvicrën, neutralitetin e saj, demokracinë direkte të saj, për modelin gjithnjë e më të përkryer që jep ajo në rrafshin e diplomacisë, ekonomisë, shoqërisë, kulturës, bashkëjetesës në diversitet.

 

Jean Musy, Florence Spörri, Mark Livingston, Federico Sommaruga
Susanne Brunner
Fotot nga Peter Kenny
Foto Elida Buçpapaj

Sot në Zvicër votohet! Nga Elida Buçpapaj

Sot ditë e diel. Në Zvicër votohet.

Por në mëngjesin e vonë askush nuk e kish prishur gjumin. Qyteza jonë ende flinte të mblidhte energji për javën që do të nisë nesër.

Të flesh në ditën e zgjedhjeve, pa ndryshuar ritualin, nuk do të thotë se qytetarët këtu nuk janë të përgjegjshëm për detyrimin e tyre kushtetutes. Tashmë ky detyrim përgjithësisht është kryer.

Votohet për dy iniciativa popullore që kanë lidhje me pensionet e pleqërisë dhe dy votime në nivel bashkiak.

Iniciativa e parë me sloganin «Für ein besseres Leben im Alter», “Për një jetë më të mirë në pleqëri” kërkon votim për të drejtën e pensionit të 13-të AHV. Kjo nismë u dorëzua nga Federata Zvicerane e Sindikatave në maj 2021. Këshilli Federal dhe Parlamenti rekomandojnë refuzimin e nismës. Kjo iniciativë ose nismë popullore pati si shkas pasojat e inflacionit që ka rritur çmimet, ulur fuqinë blerëse. Ndërkohë janë shtuar blerësit nga Zvicra nëpër supermerkatot e shteteve limitrofe Gjermani, Francë dhe Itali.

Sindikatat bëjnë thirrje që kjo iniciativë të votohet “pro”. Nëse kjo nismë do të kalojë sot, do të ketë një kosto prej rreth 5 miliardë franga zvicerane në vit dhe do të hyjë në fuqi më 2026.

Iniciativa e dytë me nismëtarë të rinjtë liberalë radikalë synon të rrisë moshën e pensionit për burrat dhe gratë në 66 vjeç, nga 65 vjeç për burrat dhe 64 për gratë (pensioni i grave do të shkojë në 65 në vitin 2025).

Një muaj më parë, sikur ndodh rëndom, në kutitë e postës Bashkia shpërndau zarfat tek të gjithë qytetarët me të drejtë vote. Ishin dy zarfa. Një për zgjedhjet e reja në këshillin e qytetit dhe zarfi tjetër për dy iniciativat popullore dhe një votim për këshillin bashkiak. Kësaj here u votua në rang konfederate dhe të bashkisë. Zvicra ka një sistem politik të ndërtuar në tre nivele, atë të konfederatës, të kantoneve dhe të bashkive. Në zarfa gjeje gjithçka që duhej: broshurat sqaruese me qendrimet e qeverisë, fletëpalosje, listat e kandidatëve sipas partive, zarfat e vogla me fletën e votimit për dy iniciativat, fleta me emrin e votuesit e vendin bosh për firmën e tij dhe lista bosh me 7 kandidatë që priste të mbushej me dorë me propozimet nga ata që do të votonin. Votat numërohen nga administrata në bashki, partitë nuk afrohen.

I njëjti zarf që sillte dokumentacionin do të kthehej me postë B të paguar, prandaj këshillohej që hapja të bëhej me kujdes pa e dëmtuar.

Zarfat kthehen me postë ose hidhen direkt në kutinë e Bashkisë së qytezës dhe kështu shkon në rang konfederate.

Ndonjë i vonuar mund të shkojë të votojë edhe sot direkt.

Por kur dolëm për xhiron e mëngjesit rreth orës dhjetë, qyteti ende flinte.

Tashmë fati i këtyre dy inicitivave popullore është vendosur, po ashtu edhe të zgjedhurit për këshillin e qytetit dhe pjesërisht atë bashkiak.Rezultatin e ka vendosur sovrani.

Duke parë këtë proces zgjedhor që shkon “vaj”sikur gjithë të tjerët këtu në Zvicër, pa kontestime, ku rezultati jepet menjëherë posa mbyllen kutitë e votimit, vendi i referendumeve dhe iniciativave popullore, me një sistem demokratik unik, demokraci direkte, që nuk e favorizon kultin e liderit apo të individit, ku këshilltarët e Konfederatës, dmth anëtarët e qeverisë përdorin trenat dhe udhëtojnë pa skorta, ne zviceranëve me rrënjë shqiptare mendja na rreh për Atdheun e Shqipeve, Shqipërinë, e cila ka mbetur si një Republikë Banane me një sistem zgjedhor që i ka kthyer në feudalë kryetarët e partive. Se vendosin ata cilët do të jenë të zgjedhurit e tyre të zemrës në listat e votimeve për në Parlamentin paçavër apo ministrat e korruptuar në qeveri.

Edvin Rama, që në mënyrë pompoze pret e përcjell samite si furrtar amator simitesh, është kryeministri i një vendi që po shpopullohet në mënyrë drastike nga rinia, i gatshëm ta kthejë Shqipërinë në një burg për refugjatë të papranuar nga Bashkimi Europian, si konçesion me liderët e vendeve të BE-së për të zgjatur pushtetin. Për tri mandate në pushtet, janë larguar 1 milionë shqiptarë! Dhe është duke përgatitur mandatin e katërt, ndërsa mban të fshehur rezultatet e censusit që tregon se në Shqipëri kanë mbetur 1.4 milionë shqiptarë.

Protestat dhe presioni i BE-së e SHBA  e detyruan edhe aleatin e tij Aleksandër Vuçiç, një lider autokrat me një background nga koha e regjimit kriminal të Milosheviçit,  të rishpallë në Serbi zgjedhjet e reja pas manipulimit të zgjedhjeve më të fundit.

Largimi i Vuçiqit është në prag të derës.

Po në Shqipëri si do të bëhet!

A do të reformojë faktori politik sistemin zgjedhor që kërkon edhe ndryshime të Kushtetutës?

Apo në zgjedhjet e 2025 që po trokasin në derë do të përsëritet horrori zgjedhor, me numërime tribale votash që zgjasin me javë dhe, në fund, me zgjedhje të vjedhura dhe lideri ballkanik në shoqërinë e Aleksandër Soros do të organizojë samite te tjera për rrëzimin e sistemit demokratik në të gjithë Ballkanin!

E pra, Zvicra ka qenë gjithnjë model për Rilindasit!

Ata të vërtetët!

Kjo është ora që njeh vitet e brishta për 400 vitet e ardhshme

Shpikësi është me origjinë nga Graubyndeni, Mario Scarpatetti: “Është diçka e veçantë, sepse është tërësisht mekanike. Ndërkohë që bota jonë po bëhet gjithnjë e më dixhitale dhe elektronike.”

VOAL- Dje ishte 29 shkurti, dita “ekstra” e vitit 2024, ajo që e gjejmë në kalendar çdo 4 vjet. Një mundësi për të folur për një orë shumë të veçantë që njeh – automatikisht – vitet e brishta. Dhe do ta bëjë këtë për katër shekujt e ardhshëm. Shpikja erdhi nga një orëpunues nga Graubynden. Një shpikje që është shpërblyer disa herë dhe që ai vetë donte ta patentonte. Modelja, për momentin, është ende unike, por së shpejti do të ketë shoqëri.

Të jesh orëndreqës është një punë që kërkon saktësi në të qindtën e milimetrit. Mario Scarpatetti e di mirë këtë, pasi të gjitha pjesët e tij i formëson me dorë, me ndihmën e makinerive të cilësisë së mirë. Duke ndërtuar gjithçka në mënyrë artizanale, i jepet një karakter i caktuar mekanizmit të orës. Është firma e orëndreqësit, sepse vetëm ai dallon dallimet e vogla, të dhëna pikërisht nga mjeshtëria.

Elementi i çelikut i përgatitur në atelienë në Parsonz është vetëm një nga mbi 500 pjesët e shpikjes së 32-vjeçares: i ashtuquajturi kalendar i përhershëm, pra një orë që mund të ndjekë në mënyrë të pavarur kalimin e muajve. Orët luksoze tashmë e bëjnë këtë. Por ajo që zhvilloi Mario Scarpatetti arrin të njohë vitet e brishtë për 4 shekujt e ardhshëm. “Tashmë gjatë stërvitjes sime isha magjepsur nga mekanika e kalendarëve të përhershëm, të cilët deri tani njohin vetëm vitet e brishta të një shekulli të caktuar. Kështu që pyesja veten nëse nuk do të ishte e mundur t’i përpunoja ato, në mënyrë që ata të njihnin vitet e brishtë të çdo shekulli dhe mijëvjeçari, “thotë Scarpatetti.

Ora e parë dhe deri tani e vetme e pajisur me këtë kalendar të përhershëm është ekspozuar në Buchs në kantonin St. Gallen. Mekanika drejtohet nga një kuarc rozë 21 kilogramësh nga Valposchiavo. Çdo 45 ditë rimbushet manualisht. Scarpatetti-t iu deshën 1000 orë për ta ndërtuar atë.

Sonte ora do të lëvizë automatikisht në 1 Mars. Goditja nxitet nga një rrotë e dhëmbëzuar, së cilës i duhen 400 vjet për të bërë një revolucion të plotë dhe vendos, çdo shkurt, nëse jemi në një vit të brishtë.

Ora shekullore e Mario Scarpatettit do të ketë gjithashtu nevojë për mirëmbajtje. Prandaj, në të ardhmen do të jetë e nevojshme që kjo njohuri të transmetohet. “Për katërqind vjet ora ime do të jetë diçka e veçantë, sepse është tërësisht mekanike. Ndërkohë që bota jonë po bëhet gjithnjë e më dixhitale dhe elektronike”, nënvizon Scarpatetti.

Shpikja artizanale e orëpunuesit do të vazhdojë të vëzhgojë ndryshimet e kësaj bote në shekujt e ardhshëm, duke shënuar çdo sekondë të vetme.rsi-eb

Më 2024 bëhen 170 vjet prej kur treni i parë udhëtoi në Zvicër- Përgatitën Elida Buçpapaj dhe Skënder Buçpapaj

Për ndërtimin dhe funksionimin e binarëve të parë në Zvicër, kompania hekurudhore duhej të respektonte një listë shumë të detajuar të detyrimeve. Ilustrimi: Marco Heer

Më 15 qershor 1844, treni i parë u nis në territorin zviceran, jo midis Badenit dhe Zyrihut, por në një segment rreth dy kilometra të gjatë midis kufirit francez dhe qytetit të Bazelit.

Pyetjes “ku dhe kur u nis treni i parë në Zvicër dhe si quhej?”, një pjesëmarrës në kuic me siguri do t’i përgjigjej: “Spanisch-Brötli-Bahn nga Badeni në Zyrih në 1847”. Por a është vërtet kështu? Përgjigja sigurisht që do të pranohej, por, për ata që e dinë, ajo është vetëm pjesërisht e saktë. Spanisch-Brötli-Bahn ishte sigurisht linja e parë hekurudhore që kalonte tërësisht në territorin zviceran, por jo hekurudha e parë në Zvicër.

Për të gjetur përgjigjen e saktë, le të largohemi nga stacioni historik i Badenit dhe të lëvizim rreth 50 kilometra në perëndim, në drejtim të Bazelit, madje disa vite mbrapa në kohë. Deri në vitin 1840, vendet fqinje kishin ndërtuar dhe operuar disa qindra kilometra shina. Në Zvicër, sipërmarrësit kishin identifikuar potencialin e madh ekonomik të hekurudhës dhe prezantuan projektet e para, por gjithçka ishte ende në zhvillim e sipër.

Në fakt, armiqësia e përgjithshme midis kantoneve, e cila kulmoi më 1847 me Luftën e Sonderbundit, u përshkua nga mosmarrëveshjet se ku duheshin hedhur binarët. Nuk kishte ende një shtet federal të aftë për të arbitruar konfliktet dhe për të sjellë projekte që përfshijnë shumë kantone në një përfundim të suksesshëm.

Detaje të një harte të hekurudhës Strasburg-Bazel nga viti 1840. Hekurudha zvicerane ende mungon. Bibliothèque de l’EPFZ

Nga vjeshta 1840, segmentet e linjës së parë midis Strasburgut dhe Saint-Louis u vunë në shërbim në veri të Bazelit. Në qershor 1843, Këshilli i Madh i Bazelit vendosi të zgjerojë hekurudhën, ndërtimi i së cilës kishte ndaluar në kufi, në Bazel, duke ia atribuar koncesionin kompanisë hekurudhore Strasburg-Bazel (Compagnie du chemin de fer de Strasbourg à Bâle).

Megjithëse ishte vetëm dy kilometra në territorin zviceran nga 130 të linjës së Strasburgut, autoritetet e Bazelit hartuan një listë shumë shteruese detyrimesh që rregullonin detajet më të vogla, jo vetëm ndërtimin e hekurudhës dhe stacionit, por edhe kohën e shërbimit të dielave dhe ditëve të javës, tarifat dhe shumë më tepër.

Ekstrakt nga lista e detyrimeve “në lidhje me shtrirjen e linjës hekurudhore Strasburg-Bazel, nga Saint-Louis në qytetin e Bazelit”. Arkivat federale suisses

Çështja e ndërtimit të stacionit intra-muros apo ekstra-muros ishte gjithashtu shumë e diskutueshme brenda Këshillit të Bazelit, i cili kishte mendime kontradiktore për këtë çështje. Gazeta NZZ madje kishte frikë se një qytet zviceran do të kalonte “nën ngjyrat franceze” nëse një stacion francez do të ndërtohej brenda mureve të qytetit. Politikanët përfunduan duke i dhënë dritën jeshile zgjerimit me një shumicë të ngushtë, me kusht që të ndërtohej një portal bllokues në muret e qytetit për të mbyllur kalimin hekurudhor.


Mbërritja e trenit të parë në territorin zviceran, 15 qershor 1844. CFF Historik

Më 15 qershor 1844, pasi kaloi kufirin, treni i parë i transportuar nga lokomotiva me avull i quajtur “Napoleone” hyri në stacionin e përkohshëm të ndërtuar pranë qytetit. Një vit e gjysmë më vonë, më 11 dhjetor 1845, u festua përurimi i stacionit të parë zyrtar zviceran në vendin e Biozentrum-it aktual të Universitetit të Bazelit. Pesë trena kalonin itinerarin çdo ditë. Në mbrëmje, pas mbërritjes së trenit të fundit, ushtarët ulën grilën e hekurt të portalit, e cila u rihap herët në mëngjes.

Portali hekurudhor në muret e Bazelit. Staatsarchiv Basel-Stadt

Festimi i inaugurimit të stacionit të parë zviceran, Bazel, 11 dhjetor 1845. Ilustrim nga revista L’Illustré, Paris. Wikimedia

Një pjesë e madhe e kësaj rruge historike dhe stacionit nuk ekzistonin më në vitet 1860. Kur linja e re Basel – Liestal u hap, Schweizerische Centralbahngesellschaft vuri në shërbim një stacion të përkohshëm në lindje të qytetit. Stacioni qendror u hap në vitin 1860, ku ndodhet stacioni aktual FFS (Hekurudhat Federale Zvicerane), bëri të mundur lidhjen e linjës Basel-Liestal dhe linjës Alsasiane, duke e bërë stacionin e parë të tepërt.

U ndërtuan binarët nga qendra historike deri te stacioni aktual FFS dhe stacionet e vjetra u shkatërruan. Sot asgjë nuk është më nga këto ndërtesa plot histori.


Ekstrakt detajesh nga Malerischen Plan der Stadt Basel (Plani i qytetit të Bazelit) krijuar dhe botuar nga Friedrich Mähly në 1847. Vendi imponues i hekurudhës me portalin që shpon muret është riprodhuar në detaje. Bibliothèque Nationale Suisse

Duhet theksuar se, ndryshe nga trafiku rrugor, trenat qarkullojnë në të majtë dhe jo në të djathtë. Kjo veçori ka origjinë historike. Në të vërtetë, është në Angli që, duke filluar nga viti 1825, trafiku i lokomotivave me avull u rregullua nën ndikimin vendimtar të pionierit hekurudhor anglez George Stephenson (1781-1848). Aftësitë e tij ishin shumë të kërkuara në vende të tjera evropiane, të cilat përvetësuan, përveç drejtimit anglez të udhëtimit, edhe matësin 1.435 metra të propozuar nga Stephenson.

Pasi studioi anglisht dhe shkenca politike, Alexander Rechsteiner filloi të punojë për Muzeun Kombëtar të Zvicrës në departamentin e komunikimit. swissinfo.ch

Karnavalet e Bazelit nisin me “Morgestraich”

Që nga viti 2017, Karnavalet e Bazelit janë përfshirë në listën e UNESCO-s të trashëgimisë kulturore jomateriale të njerëzimit.

Në orën 4 të mëngjesit u fikën të gjitha dritat e qytetit për paradën tradicionale me fenerë të mëdhenj të ndriçuar.

VOAL- Karnavalet e Bazelit u hapën mëngjesin e sotëm në orën 4.00 me “Morgenstreich” tradicional. Të gjitha dritat në qytet u fikën dhe grupet e karnavaleve parakaluan nëpër rrugë nën zhurmën e tubave dhe daulleve, me fenerë të mëdhenj të ndezur.

Dhjetëra mijëra njerëz morën pjesë në manifestim. Që nga viti 2017, Karnavalet e Bazelit janë përfshirë në listën e UNESCO-s të trashëgimisë kulturore jomateriale të njerëzimit..

Shtypi kinez për vizitën e kryediplomatit zviceran

Lidhjet mes dy vendeve janë pozitive dhe përfaqësojnë “një forcë të rëndësishme për të udhëhequr botën në rrugën e duhur të globalizimit”.

VOAL- Partneriteti inovativ Kinë-Zvicër e çon botën në rrugën e duhur mes histerisë së reduktimit të rrezikut. Ky është titulli i Global Times, tabloidi shtetëror kinez në gjuhën angleze, në analizën e udhëtimit në Kinë të këshilltarit federal zviceran, Ignazio Cassis. Global Times thekson shumë shtrirjen e marrëdhënieve dypalëshe, duke argumentuar se lidhjet midis Kinës dhe Zvicrës përfaqësojnë “një forcë të rëndësishme në udhëheqjen e botës në rrugën e duhur të globalizimit”. Nuk mungojnë kritikat për strategjinë e “uljes së rrezikut” të ndjekur nga Bashkimi Evropian, e cila në këndvështrimin e Pekinit do të ishte një lloj “shkëputjeje e maskuar”. Kthehet edhe formula “guxoni të jeni i pari”, e përdorur nga ministri i Jashtëm Wang Yi gjatë dialogut strategjik me Cassis dhe pika qendrore e retorikës së Pekinit për marrëdhëniet me Bernën. Zvicra ishte në fakt një nga vendet e para perëndimore që filloi marrëdhëniet zyrtare diplomatike me Republikën Popullore të Kinës, tashmë në vitin 1950, disa muaj pas themelimit të saj më 1 tetor 1949. Wang dhe Global Times i kërkojnë Zvicrës të vazhdojë të promovojë këtë frymë të “guxojnë së pari” për të “eksploruar perspektiva të reja për marrëdhëniet dypalëshe”.

China Daily fokusohet në nisjen e mundshme zyrtare të negociatave për përditësimin dhe zgjerimin e marrëveshjes së tregtisë së lirë, duke argumentuar se një marrëveshje mund të arrihet në vitin 2025, me rastin e 75-vjetorit të marrëdhënieve diplomatike midis dy vendeve. Analistët kinezë të cituar nga Global Times argumentojnë se marrëveshja mund të “shtyjë Bashkimin Evropian të rivlerësojë ngrirjen e mëparshme të marrëveshjeve të investimeve me Kinën, të rishikojë tendencat e saj proteksioniste dhe politizimin negativ që vërehet aktualisht në marrëdhëniet e Evropës me Kinën”. Sipas rrëfimit të mediave kineze, marrëdhëniet midis Kinës dhe Zvicrës kanë shërbyer në të kaluarën si një pionier për marrëdhëniet midis Kinës dhe Evropës. Dhe ata mund të jenë akoma të tillë në një moment vështirësie të madhe. Lavdërimi i qëndrimit zviceran duhet të lexohet në kontrast me kritikat për praktikat e miratuara nga BE në aspektin tregtar, por edhe për mungesën e pretenduar të “autonomisë strategjike” në politikën e jashtme, me G7 të përshkruar si një “instrument i hegjemonia amerikane”. Në vend të kësaj, media kineze vlerëson “neutralitetin” e Zvicrës, duke pretenduar se vizita e Cassis tregon se në Evropë “ka vende me pozicione të ndryshme dhe që dëshirojnë të forcojnë bashkëpunimin me Kinën”.

The People’s Daily, organi zyrtar në gjuhën kineze i Partisë Komuniste, i dha hapësirë ​​në faqen e parë të së mërkurës 7 shkurt takimit midis Cassis dhe zëvendëspresidentit Han Zheng. Si gjithmonë, toni këtu është më zyrtar. Më shumë hapësirë ​​për propozime, më pak për kritika indirekte ndaj BE-së. “Kina është e gatshme të bashkëpunojë me Zvicrën për të promovuar zhvillimin e sistemit të qeverisjes globale në një drejtim më të drejtë dhe më të arsyeshëm me synimin e ndërtimit të një komuniteti me një të ardhme të përbashkët”, thuhet në raport, duke iu referuar qartë konceptit të presidentit Xi Jinping. “Njerëzimi me një të ardhme të përbashkët”. Një parim që gjen gjithnjë e më shumë hapësirë ​​në retorikën e Pekinit.

Megjithatë, në të përditshmen People’s Daily të enjten më 8 shkurt, cikli i tretë i dialogut strategjik midis Cassis dhe Wang është vendosur në faqen 3. Faqja e parë në fakt dominohet nga lajme të ndryshme në lidhje me Xi. Raporti i takimit i është besuar raportit të agjencisë shtetërore të lajmeve Xinhua, ku ndër të tjera përmendet viti i kulturës dhe turizmit Kinë-Zvicër dhe përjashtimi i vizave për pasaportat zvicerane. Në këmbim, thotë ai, qytetarët kinezë do të kenë “lehtësi më të madhe për të marrë viza” për Zvicrën.

Kërkesa e Cassis drejtuar Kinës për të marrë pjesë në konferencën e paqes për Ukrainën komentohet nga Global Times, e cila e komenton ftesën si një njohje të rolit ndërkombëtar të Pekinit: “Zvicra është e etur të ketë Kinën në tryezë, duke pasur parasysh ndikimin e saj në globale. çështjet e sigurisë. Ai gjithashtu shpreson të përdorë pjesëmarrjen e Kinës për të bindur Rusinë të marrë pjesë.” Megjithatë, Kina i kushton rëndësi të madhe parimit të saj të mosndërhyrjes në punët e brendshme të vendeve të tjera dhe neutralitetit të supozuar përballë krizave ndërkombëtare, të cilat, sipas Pekinit, e lidhin atë me Zvicrën. Kjo është arsyeja pse, në konferencën e paqes, Global Times shton: “Kina nuk ka gjasa të pranojë të marrë pjesë nëse nuk janë të pranishëm edhe Ukraina dhe Rusia. Përndryshe, forumit do t’i mungonte drejtësia.”rsi-eb

Zvicër: Energjia e erës u fuqizua nga stuhitë

 

Në vitin 2023, impiantet zvicerane vendosën një rekord prej 169 milionë kilovat orë, veçanërisht falë erërave të forta vjeshtën e kaluar.

VOAL- Me 169 milionë kilovat orë, energjia e erës e prodhuar në Zvicër mbuloi nevojat e pothuajse 153,000 njerëzve në vitin 2023. Është një rekord i ri, siç bëri të ditur sot (e mërkurë) shoqata Suisse Eole. Krahasuar me një vit më parë, termocentralet kanë prodhuar 12.5% ​​më shumë energji elektrike.

Rezultati i atribuohet veçanërisht stuhive që goditën Zvicrën vjeshtën e kaluar, me erëra të forta që gjeneruan kulmin e prodhimit. Ferma e erës Peuchapatte në kantonin Jura, për shembull, vendosi një rekord të ri të të gjitha kohërave prej 17.1 milion kilovat orë, duke prodhuar 43% më shumë se sa pritej.

“Turbinat me erë janë të afta të prodhojnë energji me erëra deri në 150 kilometra në orë”, shpjegon Lionel Perret, drejtor i Suisse Eole, cituar në një shënim. Dhe ai thekson se fillimi i vitit 2024 ishte gjithashtu “me erë jashtëzakonisht”. Për më tepër, duke marrë parasysh që gjashtë turbina janë lidhur në rrjet në Sainte-Croix (VD), prodhimi rekord pritet përsëri këtë vit.rsi-eb

Muzeu i FIFA-s në Zyrih kremton tetëvjetorin, me rekordin 273 000 vizitorë të arritur më 2023- Përgatitën Elida Buçpapaj dhe Skënder Buçpapaj

Muzeu i FIFA-s, në qytetin e Zyrihut, përballë selisë qendrore të Federatës Botërore të Futbollit, e kremton tetëvjetorin e tij më 28 shkurt, me një rekord të vërtetë vizitorësh. Më 2023  shtëpia e historisë dhe kulturës ndërkombëtare të futbollit, arriti një moment historik të ri, duke mirëpritur 273 000 vizitorë, numri më i lartë që nga hapja e tij në Zyrih tetë vjet më parë. 350 000 vizitorë të tjerë në internet eksploruan ekspozitat dixhitale të muzeut, ndërsa gjashtë milionë fansa në mbarë botën u angazhuan me përmbajtjen kulturore dhe edukative të muzeut gjatë gjithë vitit.

Një metropol bregujor me pamje të mrekullueshme të Alpeve të mbuluara me borë në horizont, Zyrihu, i njohur si fuqia ekonomike e Zvicrës, si një ndër pesë qendrat financiare më të mëdha të botës, ai është edhe qendra kulturore e Zvicrës, duke ofruar një përzierje unike atraksionesh me më shumë se 20 muze, disa koleksione publike dhe mbi 100 galeri arti. Me qendrat e shumta kërkimore, universitetet dhe selitë e kompanive ndërkombëtare, rajoni i Zyrihut është pulsi i jetës shkencore dhe ekonomike të Zvicrës dhe ka reputacionin e një qendre kozmopolite, dinamike dhe të larmishme.

Krahas Lozanës, e konsideruar Kryeqytet Botëror Olimpik, ku ndodhen Komiteti Olimpik Ndërkombëtar, Muzeu i Lojërave Olimpike, Gjykata Ndërkombëtare e Sportit, Zyrihu është qyteti tjetër zviceran i rëndësisë ndërkombëtare, ku, përveç FIFA-s ka selinë  qendrore Federata Ndërkombëtare e Hokejit në Akull. Ndërsa në  qytete të tjera zvicerane: në Nyon është selia qendorr e Unionit të Shoqatave Evropiane të Futbollit (UEFA), në Tun është selia Federatës Ndërkombëtare të Skive, në Aigle është selia qendrore e Federatës Ndërkombëtare të Ciklizmit, në Bazel është selia qendrore e Federatës Ndërkombëtare të Hendbollit.

I shtrirë në një sipërfaqe prej 3 500 metrash katrorë në tri katet e poshtme të ndërtesës dhjetëkatëshe përballë stacionit hekurudhor të Zyrihut dhe Hotelit Ascot në pronësi të FIFA-s, Muzeu i FIFA-s ekspozon mbi një mijë objekte. Këto përfshijnë kujtime nga çdo Kupë Botërore e FIFA-s dhe Kupa Botërore e FIFA-s për femra, ku më i famshmi është Trofeu origjinal i Kupës së Botës FIFA. Në vitin 2017, muzeu u nominua për Çmimin Gjerman të Dizajnit.

Një bibliotekë që mund të vizitohet lirisht në katin e parë përmban më shumë se 7500 botime që kanë të bëjnë me fenomenin e futbollit. Muzeu ka gjithashtu një restorant me tarracë, një dyqan dhe një zonë seminari. Katet e sipërme të pallatit përdoren si apartamente dhe zyra.

“Ne jemi të kënaqur që jemi lidhur me një komunitet të gjerë të adhuruesve të futbollit dhe kulturës, si personalisht ashtu edhe përmes platformave tona dixhitale. Viti 2023 ishte shumë i suksesshëm në kryerjen e misionit dhe përgjegjësisë së Muzeut të FIFA-s për të ndarë magjinë e futbollit me të gjithë botën”, tha Drejtori Menaxhues Marco Fazzone. “Përveç ekspozitës sonë të përhershme, ne theksuam arritjet më të rëndësishme në futbollin e femrave, shfaqëm 211 kultura futbolli, eksploruam kryqëzimin e dizajnit dhe lojës së bukur, zgjeruam shtrirjen tonë globale dhe përqafuam inovacionin teknologjik. Rritja e numrit të vizitorëve, së bashku me rezonancën dhe rritjen tonë ndërkombëtare, nënvizon angazhimin tonë të palëkundur për të festuar dhe mbrojtur trashëgiminë dhe kulturën e futbollit në një shkallë të vërtetë globale.”

Programi i larmishëm i muzeut filloi në shkurt me ekspozitën e ftuar “Paolo Rossi, un Ragazzo d’oro”, në bashkëpunim me Fondacionin Paolo Rossi, duke ofruar një portretizimi intim të jetës dhe karrierës së shkëlqyer të legjendës së futbollit italian.

Ekspozita speciale “211 Kultura. One Game”, e cila eksploroi kulturat unike të futbollit të secilës prej 211 shoqatave anëtare të FIFA-s, përfundoi në gusht. Kjo u pasua nga “Designing the Beautiful Game”, një bashkëpunim me prestigjiozin The Design Museum në Londër, i cili u hap në tetor dhe do të zgjasë deri në pranverën e vitit 2024, duke u ofruar vizitorëve një perspektivë të freskët dhe frymëzuese që shqyrton marrëdhëniet midis futbollit dhe dizajnit përgjatë gjithë kohës duke ndriçuar historinë se si ka evoluar sporti.

Muzeu gjithashtu përqafoi sferën dixhitale me lançimin e përvojës së tij të parë të realitetit virtual. Duke përdorur teknologjinë më të fundit, përvoja i transporton vizitorët në atmosferën historike të Estadio Centenario gjatë inaugurimit të Kupës së Botës FIFA-s më 1930 dhe i çon ata në udhëtimin ikonik të SS Conte Verde, anijes që solli atë kohë Presidentin e FIFA-s Jules Rimet dhe ekipe nga Evropa dhe Brazili në Uruguai për turneun.

Muzeu ofron hyrje falas në ekspozitat e tij në Zyrih për klasat e shkollave nga e gjithë bota (kërkohet regjistrim paraprak), dhe më shumë se 7 000 fëmijë të moshës shkollore eksploruan programin edukativ të Muzeut FIFA më 2023.

Muzeu priti gjithashtu shfaqje publike të njohura të çdo ndeshjeje në Kupën e Botës të Femrave të FIFA-s në Australi dhe Zelandën e Re 2023.

Prezantuar nga Hyundai dhe ekspozuar në FIFA Fan Festival në Sydney/Gadigal’s Tumbalong Park, ekspozita speciale e Muzeut FIFA, “Calling the Shots: Faces of Women’s Football”, tërhoqi mbi 50 000 vizitorë në katër javë gjatë Kupës Botërore të FIFA-s për femra në Australi dhe Zelanda e Re 2023. Ekspozita pati në qendër individet që e bënë lojën e femrave atë që është sot dhe frymëzoi një brez të ri lojtaresh.

Kjo shënoi ekspozitën e katërt në vend të Muzeut të FIFA-s në vendin pritës në Kupën e Botës FIFA ose Kupën e Botës FIFA për Femra, me ekspozita të mëparshme duke përfshirë “The History Makers” në Moskë në 2018, “The Women’s Game” në Paris më 2019 dhe “Qëllimet krijojnë histori” në Doha më 2022.

Në një lëvizje novatore, Muzeu FIFA zgjeroi shtrirjen e tij ndërkombëtare në vitin 2023 duke hapur ekspozitën e tij të parë të përhershme jashtë vendit. Në bashkëpunim me LEGENDS dhe me vendndodhje në kryeqytetin spanjoll të Madridit, përvoja i kushtohet historisë së Kupës së Botës FIFA dhe Kupës së Botës FIFA për Femra.

“Hapja e ekspozitës sonë të parë të përhershme jashtë Zyrihut ishte një moment historik i rëndësishëm për Muzeun FIFA – një hap vendimtar në strategjinë tonë globale që na lejon të ndajmë historinë, trashëgiminë dhe kulturën e futbollit me një audiencë edhe më të gjerë në mbarë botën”, tha Fazzone.

***

Ndonëse ndër muzetë më të rinj të qytetit, Muzeu i FIFA-s merr pjesë çdo vit në The Long Night of Museums ose Nata e Gjatë e Muzeve. Një veprimtari e themeluar më 2005, në kuadrin e Natës Evropiane e Muzeve, është një ngjarje kulturore në të cilën muzetë dhe institucionet kulturore mbeten të hapura deri në orët e vona të natës për t’u prezantuar me klientët e rinj të mundshëm. Vizitorëve u jepet një leje hyrjeje e përbashkët që u jep atyre mundësi për të bërë bizita në të gjitha ekspozitat si dhe iu siguron transport publik falas brenda zonës. Nata e Gjatë e Muzeve, Lange Nacht der Museen, u zhvillua për herë të parë në Berlin më 1997. Koncepti u prit shumë mirë. Në vitin 2005, Këshilli i Evropës, UNESCO dhe Këshilli Ndërkombëtar i Muzeve u bashkuan për të promovuar këtë ngjarje me synimin për të përmirësuar aksesin në kulturë. Nata e Gjatë e Muzeut zhvillohet të shtunën e tretë të majit. Së fundmi në vitin 2021, rreth 1200 muze në 120 qytete në të gjithë Evropën, si dhe vende të tjera, duke përfshirë Argjentinën dhe Filipinet, mirëpritën afro 2 milionë vizitorë në koleksionet e tyre.

Natyrisht, viti 2024, si vit i Evropianit të Futbollit, krijon pritshmëri për arritje më të mira edhe Muzeun e FIFA-s në Zyrih.

Zvicra: Shërbimi ushtarak jashtë vendit? Ndoshta në të ardhmen

Është një mundësi e ngritur nga raporti për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse të ushtrisë, por baza ligjore aktualisht mungon

Konkretisht, raporti dëshiron të lejojë shërbimet arsimore edhe në terrene trajnimi në vendet fqinje ose në kontekstin e ushtrimeve shumëpalëshe

 

VOAL- Nëse deri tani shërbimi ushtarak ishte një mënyrë për shumë ushtarë të rinj për të zbuluar Konfederatën, në të ardhmen ai mund t’i çojë edhe jashtë vendit. Kjo është një nga mundësitë që shfaqet në raportin për forcimin e kapaciteteve mbrojtëse dhe thellimin e bashkëpunimit ndërkombëtar të ushtrisë, miratuar në seancën e sotme të Këshillit Federal.

Raporti paraqet masa konkrete për intensifikimin e bashkëpunimit shumëpalësh. Në veçanti, qeveria përmend pjesëmarrjen në stërvitjet e Paktit Atlantik, fillimisht me formacione të ushtarëve profesionistë, pastaj me milici. Për momentin, megjithatë, nuk ka asnjë bazë ligjore për ta bërë këtë: aktualisht, në fakt, nuk është e mundur të detyrohet personeli ushtarak zviceran të marrë pjesë në kurse jashtë vendit. Në çdo rast, specifikon Këshilli Federal, ushtrimet e përbashkëta do të kërkonin autorizim nga NATO.

Ekzekutivi gjithashtu dëshiron të ekzaminojë tranzitin e trupave të NATO-s përmes Zvicrës për stërvitje. Gjithashtu në këtë rast do të ishte e nevojshme një bazë ligjore, “në përputhje me neutralitetin”.rsi-eb

34% e zviceranëve nuk kanë përkatësi fetare

VOAL- Me një përqindje prej 34%, në Zvicër në vitin 2022 popullsia pa përkatësi fetare ka tejkaluar për herë të parë atë të besimeve katolike (32%). Ndërsa ky komunitet fetar, si ai i njerëzve të reformuar ungjillorë, ka rënë në mënyrë të vazhdueshme në vitet e fundit, që nga viti 2010 grupi pa përkatësi fetare është rritur me mbi 13 pikë përqindjeje dhe në kantonet Basel-Stadt dhe Neuchâtel përbën në fakt shumicën e Popullsisë.

Njerëzit pa përkatësi fetare janë mesatarisht mjaft të rinj; në fakt, në vitin 2022, në grupmoshën 25 deri në 34 vjeç, përqindja e tyre ishte 42%. Kjo është ajo që del nga rezultatet e fundit në lidhje me fetë, të marra nga sondazhi i Zyrës Federale të Statistikave (FSO).

Në vitin 2022, mbi një e treta (34%) e popullsisë së moshës 15 vjeç e lart nuk i përkiste më asnjë komuniteti fetar. Kështu, ky grup është bërë grupi më i madh në Zvicër për herë të parë, duke ia kaluar popullatës katolike, e cila, me 32%, përbën grupin e dytë më të madh, përpara anëtarëve të Kishës Ungjillore-Reformuar (21%) dhe atyre të tjerë. komunitetet fetare (13%), të cilat janë kryesisht komunitete të tjera të krishtera dhe islame (6% secila).

Dallime të mëdha midis kantoneve

Përqindja e njerëzve pa përkatësi fetare ndryshon shumë nga kantoni në kanton. Në kantonet Basel-Stadt (56%) dhe Neuchâtel (53%), për shembull, shumica e popullsisë nuk i përket asnjë komuniteti fetar, ndërsa në disa nga kantonet e Zvicrës qendrore, përkatësisht Nidwalden (24%). , Obwalden (22%) dhe Uri (19%), kjo përqindje është më pak se gjysma e dy të parëve të përmendur. Pjesa më e vogël gjendet në Kantonin Appenzell Innerrhoden (15%). Në përgjithësi, njerëzit pa përkatësi fetare janë më pak të përfaqësuar në zonat rurale të Zvicrës sesa në zonat urbane (28% kundrejt 36%).

Në Tiçino ka 179.705 katolikë dhe 83.525 pa fe. Në Graubynden ka 67.262 katolikë, 49.299 protestantë dhe 44.850 pa religjion.

Shpesh janë të rinjtë që nuk kanë përkatësi fetare

Popullsia pa përkatësi fetare është më e re se pjesa tjetër e popullsisë. Vetëm 16% e personave të moshës 75 vjeç e lart deklarojnë se nuk kanë besim fetar, ndërkohë që kjo përqindje rritet vazhdimisht me zvogëlimin e diapazonit të moshës (përveç moshave 15 deri në 24 vjeç). Përqindja më e lartë e njerëzve pa përkatësi fetare gjendet në grupmoshën 25 deri në 34 vjeç (42%). Në përgjithësi, në mesin e njerëzve që nuk i përkasin asnjë feje, meshkujt janë më shumë se femrat (36% kundrejt 31%).rsi-eb

Zvicër: Bashkëshortët e ardhshëm, kthim te mbiemri i dyfishtë

Mendimi pozitiv i Këshillit Federal për një nismë parlamentare të Komisionit të Çështjeve Ligjore të Këshillit Kombëtar

VOAL- Në të ardhmen duhet të jetë e mundur që bashkëshortët të zgjedhin një mbiemër të dyfishtë, një mundësi që duhet të shtrihet edhe tek fëmijët, pavarësisht nëse prindërit janë të martuar. Praktikisht bëhet fjalë për rikthimin në situatën para vitit 2013. Kështu mendon Këshilli Federal për një nismë parlamentare të zhvilluar në vitin 2021 nga Komisioni i Çështjeve Ligjore të Këshillit Kombëtar (CAG-N).

Që nga viti 2013, nënvizon sot një deklaratë e qeverisë, bashkëshortët duhet të vendosin në momentin e martesës nëse do të mbajnë mbiemrin apo do të zgjedhin një mbiemër martesor. Mbiemrat e dyfishtë nuk lejohen më. Ekziston vetëm mundësia për të zgjedhur një mbiemër jozyrtar të afinitetit. Fëmijët mund të marrin mbiemrin bashkëshortor ose mbiemrin e njërit prej dy prindërve, të zgjedhur si mbiemër të fëmijëve në momentin e martesës. Fëmijët e çifteve të pamartuara mbajnë mbiemrin e njërit prej prindërve të tyre.

Sipas ligjit aktual, nuk është e mundur që një çift i martuar ta shprehë këtë lidhje nëpërmjet mbiemrit, pa hequr dorë nga mbiemri aktual njëri prej bashkëshortëve. Për më tepër, vetëm prindërit e martuar mund të nxjerrin në pah botën e jashtme, nëpërmjet mbiemrit të tyre, lidhjen që i bashkon me fëmijët e tyre. Por realiteti social, sipas ekzekutivit, tregon se bashkëshortët shpesh duan të mbajnë mbiemrin. Në të njëjtën kohë, është e shpeshtë dëshira për të bërë të dukshme lidhjen mes bashkëshortëve dhe fëmijëve të tyre përmes mbiemrit. Për këtë arsye, CAG-N propozon që çiftet e martuara të mund të rikthehen të kenë mbiemër të dyfishtë, të përbërë nga mbiemrat e të dy bashkëshortëve, me ose pa vizë. Gjithashtu pritet që edhe fëmijët të mund të marrin mbiemër të dyfishtë, pavarësisht nëse prindërit e tyre janë të martuar apo mbajnë mbiemrin aktual.

Ndërsa miraton nismën e komisionit, Këshilli Federal megjithatë sugjeron thjeshtimin e dispozitave të reja ligjore dhe në të njëjtën kohë shqyrtimin e mundësive të reja për përbërjen e mbiemrit, p.sh. duke lënë secilin bashkëshort të vendosë rendin e mbiemrave në mbiemrin e dyfishtë.rsi-eb


Send this to a friend