Kushtetuta po respektohet

Kosova po pranohet nga Serbia

Vizat po hiqen

Integrimi po pershpejtohet

Njohjet po zhbllokohen

Hajnat po mbesin larg buxhetit

Me fjale tjera…

Kosova po bëhet shtet pa banda, pa tuxharë, pa grenella e pa argatë t’Serbise.

Dmth puna eshte shume mire.
***

Dje me studentë folem per politiken e jashtme dhe diplomacine e BE-se dhe shembull per implikimin konkret te Evropes ne Ballkan e mora rastin e fundit te planit franko-gjerman dhe pranimit te tij nga palet.

Tani mu kujtuan krejt dhunuesit e Kosoves te konvertuar ne shpetimtarë dhe me shkoi buza n’gaz « qysh hala s’ia qellun »😃

Në 16 mars të këtij viti policia në Durrës arrestoi Neralt B, një 23 vjeçar i dënuar me vendim të formës së prerë në qershor 2022 për përdhunim. Policia njoftoi se i riu do duhej të vuante rreth 2 vjet e 7 muaj burg për një ngjarje të ndodhur në gusht 2020, kur ai përmes kërcënimit dhe shantazhit përdhunoi një vajzë 17-vjeçe.

I riu në fakt ishte arrestuar nga policia në 4 gusht 2020. Ai qëndroi në qeli në paraburgim deri në korrik 2021, kur u lirua me kusht për shkak të “zemërgjërësisë” të Gjykatës së Shkallës së Parë në  Durrës.

Vendimi i gjykatës tregon se në korrik 2021 Neralt B. 23 vjeç, u gjet fajtor për përdhunim. Por pavarësisht se vendosi që 23-vjeçari përmes shantazhit dhe kërcënimit kishte përdhunuar një të mitur, një trup gjykues i përbërë nga ish-gjyqtarja Eda Kaja kryesuese, me anëtarë gjyqtarët Rexhep Bekteshi dhe Vladimir Skënderi, e konsideroi të mjaftueshme si kohë burgimi qëndrimin në paraburgim për një vit. Trupa e dënoi në letër Neralt B me 6 vjet burg, që u ul në 4 vjet për shkak të gjykimit të shkurtuar dhe u shndërrua në 3 vjet dënim me provë pasi gjykata vendosi të zbatojë nenin 59 të lirimit me kusht.

Në vendim Gjykata e Shkallës së Parë Durrës referon si lehtësuese në pjesën e arsyetimit faktin që i riu ishte “penduar thellë” dhe një letër nga babai i viktimës që pretendon se marrëdhëniet mes familjeve ishin normalizuar.

Por pasi prokuroria e Durrësit e ankimoi lirimin me kusht në qershor 2022 Gjykata e Apelit në Durrës e gjeti të padrejtë vendimin e lirimit, duke e argumentuar me rrezikshmërinë e veprës penale.

BIRN gjeti se një rast i tillë nuk ishte hera e parë që ndodhte. Në 4 vendime për veprat penale të dhunës seksuale ndaj të miturave 14-18 vjeç të marra nga gjykata në Durrës në vitet 2020-2022, 2 ishin ndryshuar në Apel për të rrëzuar vendimin e Shkallës së Parë për liri me kusht. Ndërkohë në një nga vendimet, ka qenë  Apeli që ka shkuar në krahun tjetër duke e dhënë ai dënimin e zbutur.

Për ekspertët kundër dhunës ndaj grave kjo është vetëm dukja e një fenomeni që i detyron vajzat e mitura të dhunuara të heshtin, ndërsa e bën gjykatën pjesë të sistemit të dhunës ndaj tyre dhe ndikon në mosdenoncimin e dhunës dhe shtimin e saj.

Rezarta Agolli, juriste pranë Rrjetit të Fuqizimit të Gruas në Shqipëri (AWEN), thotë për BIRN se viktimat e dhunës duhet të sfidojnë një sistem të tërë të ngritur kundër tyre, i cili u bën presion për të heshtur dhe i shtyn drejt tërheqjes së kallëzimeve dhe ndryshimit të dëshmive.

Një sistem të cilin vendimet e buta të gjykatës e inkurajojnë.  “Edhe në rastet me të mira kur kallëzuesja nuk heq dorë nga kallëzimi dhe kërkon dënimin e autorit të veprës penale, nëpërmjet sistemit te korruptuar ata autorët gjejnë hapësira për t’i shpëtuar dënimit”, tha Agolli.

Viktimat në “çark”

Vendimet e Gjykatës së Apelit dhe asaj të Shkallës së Parë në Durrës për akuzën e përdhunimit të 4 adoleshenteve në 4 vitet e fundit duke në si përsëritje e njëra tjetrës. Në tre raste gjykata është përballur me ndryshim të dëshmive të viktimave dhe të afërmve të tyre, që tregon se ata ishin para presionit.

Në një rast dëshmia e ndryshuar e të dhunuarës është marrë kur ajo nuk ishte më në Shqipëri. Sipas vendimit të gjykatës viktima, një 16 vjeçare e dhunuar nga një 29-vjeçar e ndryshoi dëshminë duke pretenduar se shenjat e dhunës, për të cilat ajo qëndroi disa ditë e shtruar ishin shkaktuar nga përplasja me një tavolinë.

Vajza iu nënshtruar edhe tre ekspertizave kriminalistike gjatë hetimeve. E fundit prej këtyre, siç del në vendimin e gjykatës, duke iu referuar edhe kohës së kaluar nga ngjarja duket se pranoi dyshimet se shenjat e lëndimeve mund të ishin nga mjete të tjera.

Por gjyqtarja e çështjes Besjana Garxenaj nuk e pranoi këtë ndryshim qëndrimi. Garxenaj iu referua në vendim qëndrimit të mjekes gjinekologe që kishte shtruar vajzën në Spitalin e Durrësit menjëherë pas ngjarjes dhe kartelës së hapur për këtë qëllim, në të cilën bëhet e qartë se ajo ishte viktimë e dhunës seksuale. Garxenaj po ashtu nuk i mori për bazë dëshmitë e zbutura të dhëna në vijim dhe vendosi dënimin me 5 vjet burg të 29-vjeçarit Skerdjan P.

Kjo nuk i dha fund historisë, pasi me një vendim për të cilin Gjykata e Apelit Durrës ka bërë publik vetëm dispozitivin, vendimi i Garxenajt u ndryshua dhe përdhunuesi u lehtësua duke u dënuar përfundimisht vetëm me kusht.

Aktivistja Rezarta Agolli thotë se kjo mënyrë e të trajtuarit të viktimave të dhunës dhe mungesa e ndëshkimit për dhunuesit bie mbi viktimat e veprave penale. “Pasojat për viktimat nga vepra penale janë shumë të rënda. Nuk ekzistojnë projekte afatgjata për rehabilitimin e tyre dhe ato me të drejtë lodhen, herë-herë ato bëhen viktima të krimeve të tjera të pasionit deri ne trafikim”, tha ajo.

Agolli thotë se ishte bërë praktikë që mbas 2 muaj mase sigurimi “arrest në burg”, gjykatat e rretheve gjyqësore me kërkese të të pandehurit bëjnë zëvendësimet e masave të sigurimit  për të arrestuarit për këto vepra me arsyet shpesh “të pabaza e qesharake”.

Ndërkohë sipas avokates durrsake Shqiponja Meta, këto vepra penale kanë marzh dënimi të lartë dhe lirimi i autorëve sjell së pari pasiguri dhe rrit kriminalitetin. “Këta persona kanë rrezikshmëri të lartë për recidivizëm (prirje për përsëritje të krimit), sidomos kur kanë diferencë të madhe në moshë mes autorit dhe viktimës”, tha Meta.

Tërheqja e viktimave si mbrojtje për dhunuesit

Gjetja e mjeteve për lehtësimin e dënimit të autorëve, kur kallëzimi nuk tërhiqet dhe çështja përfundon në gjyq, është një nga përpjekjet e palës mbrojtëse në gjykim.

Sipas përfaqësueses së organizatës AWEN, favorizimi i autorëve në gjykim është i shpeshtë përmes aktivizimit të mjeteve të tjera, si deklarata para noterëve nga viktima, ose deklarata për normalizim marrëdhëniesh nga familjarët e saj, siç ndodhi në rastin e gjykimit të Neralt B që u pasua me zbutje të dënimit në Shkallën e Parë.

E pyetur nga BIRN për fenomenin dhe aplikimin e nenit 59, Prokurorja e Rrethit Gjyqësor Durrës Anita Jella thotë se vlerësimi bëhet rast pas rasti, po kur prokurori çmon se vendimi i gjykatës nuk ka qenë i drejtë e ankimon atë.

“Synimi është që përmes dënimeve të rënda të parandalohet fenomeni që po rritet ndjeshëm në shoqërinë tonë”, tha Jella .

Një prej apelimeve është një vendim ndaj një shpërndarësi picash në Durrës, që kishte pasur raport me një 12-vjeçare.

Edhe në këtë rast arsyetimi i gjykatës ka qenë se i riu, që u gjet fajtor për nenin 100 të Kodit Penal, ishte i vetmi krah pune për familjen e tij dhe se ai nuk e dinte moshën reale të vajzës, por mendonte se ishte më e madhe. Gjithashtu, gjykata në këtë rast pati arsyetuar se vendimmarrja është ndikuar edhe nga pandemia.

Kështu shpërndarësi i picave i dënuar fillimisht me 7 vjet burgim dhe në aplikim të nenit 406 të Kodit të Procedurës Penale, për uljen me 1/3 e dënimit, me 4 vjet e 8 muaj burgim, u la i lirë nga gjykata e rrethit gjyqësor Durrës, në zbatim të nenit 59.

Pas ankimit të prokurorit gjykata e Apelit vendosi të lërë në fuqi dënimin e dhënë dhe të shfuqizojë pezullimit të dënimit me burgim. Por ky proces merr shpesh deri në dy vjet, duke e bërë mjaft të vështirë për viktimat e dhunës dhe duke e zbehur çështjen.

Sipas aktivistes Agolli ky proces shpesh i gjatë hetimit dhe kalvari i gjatë në gjykatë deri në dënimin e autorit, i lodh viktimat. “Kalimi i një kohe të gjatë nga data e ndodhjes së ngjarjes deri në përfundim të procesit gjyqësor e zbeh çështjen dhe përfundimi është zbatimi i dënimeve alternative deri te pezullimi i dënimit me burgim dhe vënia në provë”, thotë ajo.

Ndëshkimet e buta ndaj dhunuesve shpesh janë fajësuar për krime të përsëritura apo për ngjarje më të rëndë në të cilat gratë dhe vajzat humbi jetë në duar të dhunuesve.

Agolli thotë se rrjeti AWEN që përbëhet nga 9 organizata të shpërndara në rrethe të ndryshme të vendit dhe që punojnë në mbrojtje të drejtave të vajzave dhe grave po lobojnë për më shumë vëmendje dhe dhënien fund të paligjshmërisë në dëm të miturve dhe vajzave e grave.

Aktivistja thotë se për të ndihmuar viktimat duhet bashkëpunim dhe bashkërendim institucional “që të drejtat e tyre të mos mbeten në letër”./BIRN

Analisti Genc Burimi përmes një komunikimi të drejtpërdrejtë në rubrikën “Opinion” në News24 ka folur në lidhje me zhvillimet e fundit në vend, teksa ka komentuar vizitën e kryeministrit në Britani si edhe deklaratat e tij në lidhje me sulmet mbi median në vend.

Burimi deklaroi se vizita e Ramës në Londër ishte një vizitë e dështuar në gjithë pikëpamjet pasi kjo është hera e parë që një kryeministër viziton Britaninë jo për marrëdhëniet dypalëshe mes vendeve, por për të dhënë llogari mbi dyndjen e emigrantëve shqiptarë.

Sa u përket komenteve të kryeministrit ku ai u shpreh se nuk i ka vendosur asnjë gjobë mediave në vend, Burimi u shpreh se Rama ka bërë lojë fjalësh, ndërsa shtoi se duke sulmuar një biznes si “Prestige Resort” të lidhur me median News24 është të dobësosh këtë të fundit ekonomikisht si pjesë e grupit ekonomik.

“Vizita e Ramës në Londër ishte një vizitë e dështuar në gjithë pikëpamjet. Edi Rama iu nënshtrua intervistave në lidhje me dyndjen e shqiptarëve drejt Anglisë. Për këtë arsye nuk mbaj mend në histori që një kryeministër viziton Londrën jo për marrëdhënie dypalëshe normale, por për të dhënë llogari për dyndjen e shqiptarëve në një kohë paqeje.
Në intervista ai u jep leksione britanikëve, nuk është ai që bën politikën e Britanisë. I bëhet pyetja se pse vijnë njerëzit në masë dhe ai thotë se të gjithë kanë nevojë të largohen. Të vendosësh jetën në rrezik për të kaluar La Manshin do të thotë se rreziku në Shqipëri është më i madh.

Të njëjtën gjë bën edhe me News24. Kur i bëhet pyetja për gjobën që ka vendosur, ai bën lojë fjalësh. Imagjinoni sikur në Francë, 3 kanalet që japin lajm si News24 pa ndërprerë u takojnë disa biznesmenëve të mëdhenj. Imagjinoni sikur në Francë qeveria t’i vihet ndërmarrjeve të tjera të këtyre pronarëve dhe të thotë se nuk i ka rënë medias. Duke dobësuar grupin në tërësi do të thotë se ke dobësuar median. Ai thotë se si mund të godasë median dhe fjalën e lirë kur vetë është goditur për fjalën e lirë.
Si mund t’i bie unë mediave thotë kur kam ngrënë levën në kokë për fjalën e lirë, e bën dhe më keq akoma. Ai e bën në mënyrë më të ndyrë dhe u bie qindra punonjësve që mund t’i nxjerrë pa punë dhe të dynden në Angli më pas.

Media bën pjesë në një grup ekonomik. Rama kërkon të na bëjë për budallenj. Doli raporti i DASH, do dalin dhe shumë raporte të tjera për këto ngjarje. Rama ia arriti të hiqte vëmendjen nga McGonigal me gjyqin e PD-së në 3 mars. Por nuk do i shpëtojë asaj. Të huajt janë në dijeni dhe nuk është normale ajo që bën Rama. Gjërat që po i nxjerr grupi Hysenbelliu
Balluku thotë që kemi vënë gjoba se kemi parë që gazetarët paguhen pa u siguruar totalisht. Kjo qeveri ka kohë të shohë nëse paga që merr një gazetar te ju është nën mesataren e gazetarëve në vend. Këta pse nuk vëzhguan ku shkonin paratë e inceneratorëve, dhe vënë re se sa paguhen gazetarët këta. Akoma paguajnë koncesionin e analizave mjekësore, ndërsa në kohën e Covidit nuk kishte analiza.

Jemi në një shtet të së drejtës, nuk mund të merren vendime pa një vendim gjyqësor. Nuk ecet me ekzekutivin si të shenjtë, ai gabon kudo. Këtu ministri i financave është arrestuar sepse bënte luftë për evazion fiskal, ndërsa kishte fshehur miliona. Nëse Balluku dhe Rama kanë dyshime për evazion fiskal këtë e provon drejtësia dhe jo të shkojë e të hedhë në erë hotelin. Ligji njeh vetëm rrogën minimale, por jo se sa të paguhen punonjësit, nuk është roli i qeverisë ky sepse bëhet si Big Brother.

Balluku thotë që u sulmua Prestige dhe nuk ishte sulm ndaj medias. Këtë bëjnë ata. Ka shumë kontradikta në këtë histori të cilat i zgjidh gjykata dhe jo në Shqipëri. E njëjta gjykatë që i ktheu vjehrrit të Lulzim Bashës. Ose Rama të na fusë në BE dhe të zbatojë metodat e tyre. Mos të na japë as ai e as Balluku leksione sepse janë vetëm pjesë e ekzekutivit.
Në Shqipëri duhet të ketë ligj vetëm për një mandat se më pas u merr koka erë, të ketë një ligj që të paguajnë nga xhepi për shkeljet që bëjnë. Këta që janë sot në fuqi do i godasë drejtësia një ditë, edhe Rama do dalë një ditë në pension. Prandaj e zgjat qëndrimin në pushtet ai, e di që nëse largohet do ndëshkohet.

Në BBC u tregua fodull Rama dje, ndërsa sot e drodhi deklaratën për ministren sepse ka marrë një presion të fortë nga Britania e Madhe. Britania ka presion më të madh pasi shpalli non-grata Berishën, por edhe ky mund të shpallet non-grata nëse vazhdon kështu. Nëse kumbari i tij Erdogan humb zgjedhjet do ketë humbur një mbështetje të fortë”, tha ai.

Mijëra qytetarë serbë të Kosovës vazhdojnë punën në institucione paralele, të financuara dhe menaxhuara nga shteti i Serbisë, që nga paslufta më 1999.

Serbia ndan dhjetëra-miliona euro për to çdo vit.

Komuna, kompani e ndërmarrje publike, çerdhe, shkolla fillore, të mesme, si dhe universitete publike, të financuara drejtpërdrejt nga Qeveria e Serbisë, ka në shumë qytete të Kosovës, ku jetojnë pjesëtarë të komunitetit serb.

Këta mekanizma, edhe pse jolegalë sipas ligjeve të Kosovës, nuk janë ndalur së vepruari, pavarësisht se Kosova ka shpallur pavarësinë në vitin 2008.

Një marrëveshje për shuarjen e tyre është arritur në prill të vitit 2013, në kuadër të dialogut Kosovë-Serbi për normalizimin e marrëdhënieve, por zbatimi i saj i plotë në terren lë për të dëshiruar.

Një pjesë e komunitetit është integruar vetëm në disa institucione, si policia apo gjyqësia.

Në kuadër të dialogut, Kosova dhe Serbia janë pajtuar edhe për formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe, që do të kishte “juridiksion të plotë” në fusha të caktuara, si: planifikimi hapësinor, shëndetësia, arsimi, zhvillimi ekonomik e kështu me radhë.

Megjithatë, Qeveria e Kosovës nuk e ka zbatuar kurrë këtë marrëveshje, me arsyetimin se mund ta kërcënojë funksionalitetin e shtetit.

Në një takim në Ohër, më 18 mars, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiç, janë pajtuar për zbatimin e një marrëveshjeje të re drejt normalizimit, të mbështetur nga Bashkimi Evropian.

Kjo marrëveshje, mes tjerash, parasheh që komunitetit serb në Kosovë t’i sigurohet një “nivel adekuat i vetëmenaxhimit”.

Saktësisht se për çfarë bëhet fjalë, nuk dihet ende.

Në një raportim para Kuvendit të Kosovës, më 23 mars, Kurti ka thënë se “vetëmenaxhimi nuk është as vetëqeverisje, as vetadministrim” dhe ka shtuar se nuk mund t’iu shmanget marrëveshjeve të mëhershme me Serbinë.

I dërguari i posaçëm i BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, Mirosllav Lajçak, ka thënë në një intervistë për Radion Evropa e Lirë se Kosova e ka obligim që menjëherë të fillojë me zbatimin e pjesës së marrëveshjes për normalizim, që lidhet me formimin e Asociacionit të komunave me shumicë serbe në Kosovë.

Në një intervistë për REL-in, i dërguari i posaçëm i SHBA-së për Ballkanin Perëndimor, Gabriel Escobar, ka thënë se strukturat paralele të Serbisë që funksionojnë në Kosovë, do të futen në kuadrin ligjor të Kosovës kur ta formojë Asociacionin.

“…kështu që ato nuk do të jenë të udhëhequra nga Serbia, por nga Kosova, përmes Asociacionit”, ka thënë Escobar.

Por ku gjenden këto struktura dhe si funksionojnë?

Sipas të dhënave publike të Qeverisë së Serbisë, në territorin e Kosovës, Serbia ka mbi 20 komuna paralele aktive.

Disa prej tyre kanë pak staf, por ato më të mëdhatë, si komuna paralele e Prishtinës me seli në Gracaniçë apo komunat paralele në veriun me shumicë serbe – Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Leposaviç dhe Zubin Potok – kanë staf më të madh dhe kryejnë detyra të përditshme, ngjashëm si komunat zyrtare dhe të ligjshme të krijuara nga institucionet e Kosovës.

Duke qenë se komuna paralele e Prishtinës është më e madhja në Kosovë, REL-i ka vizituar objektin e saj në Graçanicë, por aty nuk është lejuar qasja e as fotografimi.

Kohë më parë, REL-i ka vizituar edhe komunën paralele serbe në Zveçan. Ajo është në të njëjtin objekt me Komunën e Zveçanit, të krijuar nga institucionet e Kosovës.

Në disa raste, kryetarët dhe stafi serb janë të njëjtë – punojnë edhe për sistemin e Kosovës, edhe për atë të Serbisë.

Qeveria e Serbisë emëron rregullisht persona në poste udhëheqëse në komunat e saj paralele në Kosovë.

Këto janë disa nga vendimet e nënshkruara nga kryeministrja serbe, Ana Bërnabiç, për komunën paralele të Prishtinës dhe atë të Suharekës:

Më 23 korrik, 2021, Qeveria e Serbisë emëroi drejtues dhe anëtarë në këto 16 komuna paralele në Kosovë: Kaçanik, Skenderaj, Fushë Kosovë, Shtime, Deçan, Podujevë, Prishtinë, Dragash, Vushtrri, Istog, Pejë, Gjakovë, Rahovec, Zveçan, Suharekë, Leposaviç.

Mbi 70 shkolla të Serbisë në Kosovë
Që nga përfundimi i luftës së viteve ‘98-‘99 e deri sot, Serbia ka ruajtur sistemin e saj arsimor në Kosovë. Më shumë se 70 shkolla të të gjitha niveleve, të menaxhuara e financuara nga Serbia, funksionojnë në territorin e Kosovës.

Ato kanë plan-programet e tyre. Për shembull, një nxënës serb i klasës së dytë mëson nga i njëjti libër sikurse një nxënës i klasës së dytë në Serbi.

Disa përpjekje të institucioneve të Kosovës për t’i integruar këto shkolla në sistemin e arsimit të Kosovës, kanë rezultuar të pasuksesshme.

Serbia udhëheq edhe universitete në Kosovë. Universiteti paralel i Prishtinës ndodhet në Mitrovicë të Veriut.

Ai nuk i jep llogari shtetit të Kosovës dhe nuk ka fare lidhje me sistemin arsimor në Kosovë. Financohet dhe menaxhohet nga Ministria e Arsimit e Republikës së Serbisë.

Numri i saktë i punëtorëve të arsimit që punojnë në sistemin paralel të Serbisë në Kosovë, nuk është publik.

Sistemi paralel i shëndetësisë
Ambulanca, spitale dhe qendra të tjera shëndetësore financohen dhe menaxhohen nga shteti i Serbisë në pjesë të ndryshme të territorit të Kosovës.

Qendra të mjekësisë familjare ka në shumicën e fshatrave ku jeton komuniteti serb.

Spitalet më të mëdha të financuara dhe menaxhuara nga Serbia, janë tri: në Mitrovicë të Veriut, në Graçanicë dhe në fshatin Pasjan të Gjilanit.

Numri i saktë i punëtorëve shëndetësorë që punojnë në institucione të tilla, nuk është publik.

Zyrat për punësim, pensione dhe sigurime shëndetësore
Serbia mban aktive edhe një numër të madh zyrash për punësim në Kosovë.

Një e tillë është në Graçanicë, ku më 21 mars kishte qytetarë të shumtë që merrnin shërbime.

Zyra të tilla paralele operojnë edhe në qytete të tjera të Kosovës, por më aktivet janë ato në komunat veriore: Mitrovicë e Veriut, Zveçan, Zubin Potok dhe Leposaviq.

Në tabelën në hyrje të objektit shkruan: Qendra Nacionale për Punësim, Zyra krahinore për punësim, Kosovë dhe Metohi, Dega Prishtinë.

Në Graçaninë dhe komuna të tjera me shumicë serbe funksionojnë, po ashtu, zyra për pensione të Republikës së Serbisë.

Serbia ka në Kosovë edhe zyra për sigurime shëndetësore, pasi çdo serb i Kosovës, sipas ligjeve në Serbi, ka të drejtën e sigurimit shëndetësor.

Posta e Serbisë, funksionale në Kosovë
Aktiviteti i Postës së Serbisë nuk është shumë i dukshëm në Kosovë, por para objektit të saj në Graçanicë shihen dhjetëra vetura të parkuara të këtij institucioni paralel.

Posta e Serbisë funksionon, po ashtu, pa pajtimin e institucioneve të Kosovës.

Sistem paralel i kulturës

Qendra të ndryshme kulturore, librari e biblioteka janë të shumta në lokalitetet ku shumica e banorëve janë serbë.

Në Graçanicë ushtron funksionin Teatri Popullor i Prishtinës – institucion paralel i financuar dhe menaxhuar nga institucionet e Serbisë.

Në të njëjtin objekt është edhe Qendra Kulturore e Graçanicës, e cila ngjashëm menaxhohet dhe financohet nga Serbia.

Biblioteka Kombëtare e Serbisë gjendet, po ashtu, në Graçanicë.

Në komunën e Mitrovicës së Veriut janë funksionale: Biblioteka e qytetit “Vuk Karaxhiç”, Muzeu i Qytetit, Qendra kulturore “Dragica Zharkoviç” – të gjitha institucione paralele.

Atje funksionon edhe organizata humanitare Kryqi i Kuq i Serbisë.

Sporti paralel
Shumë klube sportive nga lokalitetet me shumicë serbe në Kosovë garojnë në garat shtetërore të Serbisë.

Vetëm në Mitrovicë të Veriut janë disa klube që nuk janë pjesë e ligave e as sistemit të Kosovës, si: Klubi i futbollit “Trepça”, Klubi i futbollit “Rudari”, Klubi i basketbollit “Trepça”, Klubi i atletikës “Trepça” dhe Klubi i hendbollit “Trepça”.

Klube të tilla ka edhe në Leposaviç, Zveçan, Zubin Potok, por edhe në komuna të tjera të banuara me serbë në pjesën jugore të Kosovës.

Serbia mban aktive edhe ndërmarrje publike
Në territorin e Kosovës janë aktive edhe ndërmarrje dhe kompani të ndryshme publike të Serbisë. Disa prej tyre që funksionojnë në baza të rregullta, janë: Drejtoria për Hapësirë Banesore dhe Afariste me bazë në Mitrovicë të Veriut, Drejtoria për Tokë Ndërtimore dhe Rrugë me bazë në Mitrovicë të Veriut dhe kompania publike e ujësjellësit “Ibri”, po ashtu me bazë në Mitrovicë të Veriut.

Në ueb-faqet e këtyre ndërmarrjeve shihen aktivitetet e tyre që përfshijnë ndërtimin e rrugëve, mirëmbajtjen, riparimin e dëmeve e të tjera.

Të integruarit që u çintegruan sërish
Me marrëveshjet e arritura në kuadër të dialogut për normalizimin e marrëdhënieve, Kosova dhe Serbia kanë rënë dakord për të integruar disa struktura paralele serbe brenda sistemit juridik dhe kushtetues të Kosovës.

Mbi 700 persona që kanë punuar në organizatën “Mbrojtja Civile”, e cila ka operuar në komunat në veri, janë integruar në institucionet e Kosovës në vitin 2016.

Për këtë organizatë ka pasur perceptime të ndryshme – nga institucionet e Kosovës, ajo është cilësuar si strukturë ilegale paraushtarake, ndërsa për serbët ka qenë strukturë për ofrimin e ndihmës për civilët në raste emergjente.

Shumica e pjesëtarëve të kësaj strukture janë integruar në Policinë e Kosovës.

Në nëntor të vitit të kaluar, pjesëtarët e komunitetit serb në veri kanë dhënë dorëheqje nga të gjitha institucionet e Kosovës, në shenjë kundërshtimi ndaj një vendimi të Qeverisë së Kosovës për t’i riregjistruar makinat me targa serbe në targa RKS, apo Republika e Kosovës.

Data 24 Mars simbolizon përvjetorin e një ngjarjeje të skalitur dhe shenjtëruar me meritë në memorien e historisë sonë kombëtare. Në mbrëmjen e 23 Marsit 1999, misionari i Paqes, ambasadori amerikan , Richard Holbrooke, u kthye nga Beogradi në Bruksel, “fatmirësisht i dështuar” në përpjekjen e fundit diplomatike për të evituar ndërhyrjen ushtarake të NATO-s.

Ditën tjetër, 24 Mars 1999, ose 24 vjet më parë, fuqia ajrore e SHBA dhe NATO-s për herë të parë u angazhuan në një luftë historike “jashtë artikullit 5”, dhe pa miratimin e Këshillit të Sigurimit (OKB-së) duke e legjitimuar njëkohësisht NATO-n si “Aleancën e lirisë dhe të besimit te vlerat demokratike” në mbarë botën.

E parë kështu, 24 Marsi 1999 jo vetëm simbolizon përvjetorin e një ngjarjeje të shënuar në memorien tonë kombëtare, por gjithashtu edhe meriton të skalitet si data e mirënjohjes Kombëtare ndaj fuqisë ushtarake, Aleancës Transatlantike (USA/ NATO) si dhe vlerave perëndimore. Për më tepër, që kjo datë-ngjarje jo vetëm shënoi nisjen e luftës për të gjunjëzuar një kriminel lufte si Millosheviçi, por megjithë përpëlitjet e Ariut-Polar/Rus, kjo datë ndryshoi përjetësisht hartën gjeopolitike të Rajonit, në favor të kombit shqiptar.

Prandaj, kjo ngjarje mbetet pa asnjë mëdyshje edhe një datë e përuljes kombëtare ndaj të rënëve si dhe e nderimit më të thellë ndaj sakrificave të papërshkruara për liri dhe pavarësi të luftëtarëve dhe popullit të Kosovës. Në shtesë, duke e lexuar këtë ngjarje në ditët e sotme, 24 Marsi mbetet një ngjarje me mesazhe shprese për fundin e turpshëm të pushtuesve gjakatarë në Ukrainë, por edhe që: “Rusia – Putiniste do të gjunjëzohet e diskretituar edhe në përballjen me fuqinë ushtarake të USA/NATO-s, por edhe me kredibilitetin dhe interesat gjeopolitike të demokracisë të Aleancës Euroatlantike”!

Në përmbledhje, 24 Marsi jo vetëm që mbetet një ngjarje e lavdishme për Kosovën, por edhe një datë për të na kujtuar neve si komb, që Aleanca Transatlantike (/NATO) meriton mirënjohjen në përjetësi nga mbarë shqiptarët.

* Ekspert për SK, Rajonin dhe NATO, Zv/President i Këshillit të Atlantikut, Anëtar i Bordit të “Istrael House” si dhe Ish: Këshilltar i Presidentit të RSh & Zv/ShShPFA, Përfaqësues Kombëtar Ushtarak në NATO

gsh