Pavarësisht se për disa ditë skandali McGonigal u la në qetësi nga mediat ndërkombëtare, revista amerikane “Amerikan Thinker” i është rikthyer sërish sot kësaj çështjeje.

Duke ripërsëritur skemën e mashtrimit të ndjekur nga ish zyrtari i lartë i FBI Charles McGonigal, revista ka bërë një lidhje mes McGonigal, djalit të presidentit amerikan Joe Biden dhe kompanisë kineze CEFC.

Në artikull bëhet i qartë edhe roli i Dorian Duçkës si ndërmjetës mes McGonigal dhe kryeministrit të Shqipërisë Edi Rama, ndërsa më pas sqarohet se ky person ishte pjesë e një zinxhiri e-mailesh të zbuluara në laptopin e djalit të Joe Biden, ku përmendej shpërblimi në lidhje me shërbimet e kryera prej tij.

Pjesë nga artikulli:

Rasti i dytë i korrupsionit që doli në dritë është aktakuza e ish-agjentit të nivelit të lartë të kundërzbulimit të FBI-së, Charles McGonigal. Ndërsa kreu i zyrës së kundërzbulimit të FBI-së në Nju Jork nga viti 2016 deri në vitin 2018 dhe më pas, ai kishte marrëdhënie të pazbuluara korruptive që shfaqnin shuma të mëdha pagesash në para me agjentë të kryeministrit të korruptuar shqiptar Edi Rama dhe agjentë të oligarkut rus Oleg Deripaska, të cilit Prokurori i posaçëm Robert Mueller i “Rusigate” ka deklaruar se ishte i lidhur ngushtë me presidentin rus Vladimir Putin .

Të dyja rastet janë qartësisht histori tronditëse të një agjenti të nivelit të lartë të FBI-së që përdor pozicionin e tij për të çuar përpara interesat e rivalëve të huaj.

“McGonigal mori para nga agjenti i Oleg Deripaska për të ndihmuar në heqjen e sanksioneve amerikane kundër tij dhe për të hetuar një oligark rival, të dy të ngarkuar me përdorimin e burimeve të inteligjencës amerikane. Ai gjithashtu mori para nga një ish-oficer i inteligjencës shqiptare për të bindur kryeministrin e korruptuar Rama që të mos jepte kontrata për shpimin e naftës për disa kompani të frontit rus dhe t’i drejtonte ato tek kompanitë me të cilat ai ishte i lidhur. Cila ishte një kompani? Duket se ka qenë CEFC China Energy.

Një hallkë kyçe e shënuar në padinë e McGonigal, ndaj kryeministrit shqiptar ishte një person i paidentifikuar i cili në fakt është një Dorian Ducka. Ducka ishte i punësuar nga firma globale kineze e energjisë CEFC; Ai ishte edhe aq i afërt me kryeministrin Rama, sa mbante titullin e “këshilltarit të investimeve” të Shqipërisë. Duket se CEFC po ndikonte në mënyrë korruptive tek Rama për të marrë kontrata shpimi.

Hunter Biden, djali i presidentit të SHBA Joe Biden, ishte një nga personat me të cilët CEFC “kishte marrëdhënie të mira”, ku një zyrtar i së cilës i dha atij një diamant 3,16 karat dhe 100,000 dollarë blerje. Hunter dhe bashkëpunëtorët e tij fituan më pas pesë milionë dollarë duke “rregulluar” blerjen nga CEFC të aseteve të Energjisë së SHBA dhe Kanadasë, të cilat duhej të miratoheshin nga agjencitë qeveritare të SHBA.

Kujtojmë se Tony Bobulinski pohoi, duke iu referuar marrëdhënieve të tij dhe të Hunter-it CEFC, se 10% e pronësisë së sipërmarrjes ishte për ” Big Guy “, për të cilin ai pretendoi se ishte Joe Biden.

Në vitin 2017, Shtetet e Bashkuara paditën zyrtarin e CEFC-së, Patrick Ho, për përpjekjen për të korruptuar zyrtarët në Çad dhe Ugandë në mënyrë që të merrte kontratat për shpimin e naftës për CEFC. Dehe telefonata e parë e tij pas arrestimit ishte pikërisht për James Biden, vëllain e Joe Biden.

Kujtojmë se kanali i lidhjes mes McGonigal dhe Ramës ishte Dorian Ducka i CEFC. Në laptopin e Hunter-it ka një zinxhir e-mailesh me grupin e tij CEFC për ‘përkujdesjen me shpërblim’ të Dorian Duckës, në lidhje me ndihmën e marrë prej tij që nga fillimi.

Duket se një aktivitet madhor i CEFC ishte prokurimi korruptiv i aseteve të energjisë për importuesin e “uritur për energji”, Kinën.

A besonte CEFC se po blinte ndikim me qeverinë e Shteteve të Bashkuara përmes Hunter? Ky është sigurisht një përfundim i mundshëm. CEFC tani e ka deklaruar veten të falimentuar, çka nuk do të ndodhte nëse qeveria kineze nuk do ta lejonte.bw

Në trasenë e segmentit të rrugës nacionale Ersekë – Leskovik një firmë ndërtuese po punon për rikthimin e normalitetit në pjesën më të dëmtuar të saj. Megjithatë, drejtuesit e mjeteve përpiqen ta shmangin kalimin nga ky aks, duke preferuar rrugën më të gjatë nëpërmjet superstradave të  Shqipërisë së mesme.

Rruga Ersekë-Leskovik 42 km thuajse të pakalueshme

“Jo, jo, nuk jua këshilloj që të kaloni nga Leskoviku – tha Artani, një djalë i ri nga Përmeti. Ditën e Shën Valentinit unë shkova në Korçë, po u bëra pishman. Rruga është për faqe të zezë – shtoi ai për BIRN.

Artani shton se në dimër përrenjtë mund të dalin nga shtrati, duke bllokuar trafikun. Pasiguria e lëvizjes së automjeteve ka ndikuar negativisht në lidhjet turistike të qyteteve të juglindjes, pasi udhërrëfyesit-guida nuk duan të rrezikojnë transportin e udhëtarëve vendas apo të huaj.

Vasili, që administron një nga hotelet në qendër të Përmetit tha për BIRN se të huajt kanë informacione për afërsinë me Korçën, 130 km gjithsej, dhe duan ta njohin zonën dhe ta përshkojnë atë.

“Para një muaji Përmetin e vizituan një grup i madh gazetarësh. Ata lëvizën me autobuz, dhe iu deshën më shumë se 4 orë deri në Ersekë – tha më tej Vasili. Të njëjtën gjë si gazetarët bëri edhe Shpëtim Canka, i cili bashkë me të afërmit e tij, mbërriti nga Leskoviku në Ersekë për dy orë.

“Unë jam me origjinë nga Përmeti dhe vij shpesh në vendin e të parëve të mi.

Më pas, herë pas here vazhdoj për në Korçë, pasi kam vizituar edhe monumentet historikë dhe natyrorë të zonës – tha mesoburri nga Durrësi, duke shtuar: Çfarë kuptimi ka që të kthehem në Rrogozhinë për tiu drejtuar pastaj Pogradecit apo Korçës.

Nga Përmeti deri në Leskovik rruga e rindërtuar vitet e fundit si dhe vendqendrimet e automjeteve e bëjnë mjaft të këndshëm udhëtimin, me lumin Vjosë dhe Malin e Nëmërçkës në të njëjtin krah.

Situata ndryshon kur hyn mes fshatrave të Kolonjës, aty ku numri i automjeteve në rrugë nuk i kalon gishtat e një dore.

Udhëtimi i Shpëtimit u ndërpre për rreth 20 minuta, kur mjetet e rënda të një firme ndërtuese po zgjeronin karrexhatën e rrugës, duke përdorur gurët e thyer nga një gurore pranë. Andoni, një nga teknikët specialistë tha për BIRN se rikonstruksioni i rrugës prej 42 km dhe zgjerimi i saj ka nisur kohë më parë.

Tashmë është shpallur edhe firma e cila do të fillojë punën në muajin maj dhe brenda një viti do të dorëzojë objektin e asfaltuar dhe të përfunduar”  – vijoi Andoni, pa e hequr vemendjen nga punonjësit dhe mjetet në rrugë.

Infrastruktura turistike nuk mbaron me rrugën

Rruga Ersekë – Leskovik, që pritet të përfundojë vitin e ardhshëm, do ti shërbejë rizgjimit të turizmit dhe komunikimit ekonomik në këtë territor, ku bashkohen edhe disa nga nyjet ndërkombëtare me fqinjin jugor, Greqinë.

Por, ndërsa Korça dhe Pogradeci kanë filluar ta shfrytëzojnë turizmin, si një element të rëndësishëm punësimi dhe mirëqënieje, qytetet e jugut kanë nevojë për ritme më të larta në zgjidhjen e problematikave të infrastrukturës.

“Nga tre kishat pranë Përmetit që i dedikohen Shën Marisë, vetëm në njërën prej tyre, në atë të Kosinës mbërrin me automjet – shprehet Johan Nako, i cili administron një bujtinë.

Kishat mesjetare të Leusës dhe të Bënjës janë të parritshme me autoveturë, megjithëse ndodhen shumë afër rrugës së asfaltuar.

Të shpallura “Monument kulture” objektet e kultit pranë Përmetit aktualisht mund të vizitohen vetëm nëse nisesh në këmbë drejt tyre. Edhe në Bual, ku një mësues i pasionuar ka ngritur një muze me elemente folklorike turistët mund të mbërrijnë vetëm në këmbë.

Së bashku me dy ortakë, Sokol Kallo ka ngritur dy vjet më parë një inkubator përpunimi të produkteve ‘tipike lokale’. “Puna jonë është e përqendruar në vjeshtë, atëherë kur fermerët vjelin frutat e stinës” – tha Sokoli për BIRN, por ai e ndjen se fshatarët kanë nevojë për mbështetje me subvencione nga shteti, duke shtuar se një pjesë e tyre po largohen nga vendi.

“Jemi qytet mikpritës, por duhet tu tregojmë vizitorëve të gjitha mrekullitë e natyrës dhe ato të historisë që na rrethojnë – përfundon Johan Nako./BIRN

Demokratët dhe gjithë elektorati opozitar i njeh kandidatët e dalë nga primaret si sfidantët e vërtetë përballë PS dhe makinerisë së saj të mirëpaguar për zgjedhjet vendore të 14 majit. Kandidatët e opozitës së vërtetë janë votuar direkt nga demokratët me “një anëtar një votë” dhe ka tre muaj që janë në terren në takime me qytetarët. Ata i njohin të gjithë qytetarët, të djathtë dhe të majtë. Të vetmit që nuk kanë dashur t’i njohin, madje i kanë injoruar, janë përfaqësuesit e PD së emëruar me vendim gjyqi. Këto tre javë pas 6 marsit, kur ata u autorizuan të kryejnë detyrat me delegim nga kryetari i strukur, edhe nga KAS, por jo nga demokratët, fatkeqësisht përfaqësuesit e emëruar të PD u përpoqën të mbulojnë diellin me shoshë, duke u bërë gjoja ftesa kandidatëve të primareve të braktisin votuesit e tyre të vërtetë dhe t’i bashkohen të emëruarve të qeverisë në krye të PD. Ky grup i emëruar synonte të maskonte rolin e tij të vërtetë si “vrasës politik me pagesë”, duke i ngulur thikën pas shpine demokratëve me atë ankimin, pa qenë palë e vërtetë, në Gjykatën e Apelit, të cilin qeveria e përdori me mjeshtëri për të goditur edhe njëherë Partinë Demokratike të vërtetë.
Qeveria e realizoi qëllimin e saj plotësisht: e emëroi edhe de jure një gjoja opozitë, si vrasëse politike me pagesë e shpresave dhe idealeve të demokratëve të thjesht, me shpresë që t’i shpëtoj uraganit opozitar në zgjedhjet e 14 majit. Opozita vrasëse politike me pagesë, e emëruar nga Rama & Co e vazhdoi shfaqjen e saj të shëmtuar teatrale. Vrasësit politikë me pagesë bënë sikur po diskutonin me gjoja organet e tyre të mbetura deri sot, nëse do të dilnin me kandidatë për kryetarë bashkish, si bishta të kandidatëve të PS, faktikisht me rol të vrasësvve politikë të paguar kundër kandidatëve të primareve. Mbrëmë dhe sot po clirohet nga sikleti grupi drejtues i opozitës vrasëse politike me pagesë, teksa deklaroi skenarin e hershëm dhe të vërtetë që ka marrë përsipër, sic bëjnë vrasësit ordinerë, por me të vetmin ndryshim që ka natyrë politike: hakmarrje me cdo mjet kundër demokratëve që kanë votuar kandidatët e tyre përmes primareve! Në fakt, i gjithë ky ishte një teatër tallës me publikun. Dhe kjo për një shkak të thjesht: Ditën kur qeveria i emëroi edhe de jure, me vulën e Apelit dhe konfirmimin e KAS, u ngarkoi edhe misionin e paguar të vrasësit politik. Ka të ngjarë t’u këtë dhënë edhe listën e kandidatëve, me të cilët opozita e emëruar do të vriste shpresat e popullit të thjesht demokrat, i cili po shkon në këto zgjedhje me kandidatët që i kanë votuar vetë në primare.
Ky teatër po mbyllet sonte. Madje, kamikazët e Ramës i përcaktuan mbrëmë kandidatët, në sinkronizim të plotë edhe në kohë, thuajse në të njëjtën orë, me PS. Vrasësit politik me pagesë të emëruar nga Rama janë në misionin e tyre kundër demokratëve dhe ai është shumë i thjesht: sa më shumë vota t’u hiqen kandidatëve të opozitës së vërtetë, në mënyrë që të fitojnë kandidatët e Ramës, mundësisht në të 61 bashkitë e vendit! Këto 50 ditë të mbetura të fushatës do të nxjerrin në shesh akoma më shumë gjithë shpirtin vrasës politik të këtij grupi të ngushtë kamikazësh. Kjo ishte e pritshme dhe ka gabuar shumë cilido, që ka shpresuar, që kamikazët e opozitës së emëruar të kenë vërtetë ndonjë nuancë gatishmërie për t’u bashkuar me demokratët, të cilëve këta kamikazë të Ramës u hodhën gazin lotsjellës dhe i dhunuan egërsisht me policinë të qeverisë në 8 janarin 2022.
Por a ka ndonjë mundësi dhe hapësirë që të goditet dhe neutralizohet ky skenar makabër i Ramës përmes kamikazëve vrasës politik me pagesë të gjoja opozitës së emëruar ?
Unë mendoj se një mundësi reale ekziston akoma. Dhe kjo qëndron në bashkimin e demokratëve në bazë. Unë mendoj se, edhe ata demokratë, të cilët nuk e kanë pranuar shumicën, pra PD e Rithemeluar, qoftë edhe Berishën, ndoshta ka prej tyre edhe kandidatë të emëruar nga grupi i vrasësve politikë me pagesë, e kanë kuptuar, dhe gjatë fushatës do ta kuptojnë akoma më shumë, se edhe ata po përdoren thjesht si “vrasës me pagesë” për t’u hakmarrë ndaj vëllezërve dhe motrave të të njëjtit ideal, demokratëve të thjesht, vetëm e vetëm për të dëmtuar demokratët dhe opozitarët dhe për t’u siguruar fitoren kandidatëve të Ramës.
Unë shpresoj akoma se ata nuk do të pranojnë të shkojnë në qendrat e votimit si vrasës politik me pagesë për këtë hakmarrje të shëmtuar ndaj vellëzërve dhe motrave të tyre të të njëjtit ideal. Pikërisht ko është edhe pikënisja për bashkim në bazë. Por ky proces kërkon një lidership lokal. Këtë lidership mund t’a udhëheqin tani kandidatët e primareve. Ata duhet të jenë të parët që t’i shtrinë dorën e bashkëpunimit bashkëqytetarëve të tyre demokratë të mashtruar nga kamikazët e Ramës, duke filluar madje me kandidatët e nxjerrë prej këtij grupi. Ky bashkim duhet të bëhet në emër të shpëtimit nga asgjësimi i familjes së idealeve të tyre të përbashkëta demokratike dhe të historisë së përbashkët të vuajtjeve nga Diktatura komuniste si dhe nga pasardhësit e tyre, të cilët kanë instaluar në këto 10 vite të një Neodiktaturë të egër. Këto janë qëllimet e larta të bashkimit të demokratëve në bazë.
Por ky bashkim duhet të bëhet edhe për hir të interesit të përbashkët të demokratëve si bashkëqyetarë, të cilët, për shkak të humorit të ish kryetarit të tyre tani të strukur, prej 4 vitesh, nuk kanë asnjë akses në pushtetin vendor, asnjë këshilltar, madje as edhe një kryeplak fshati. Ata vuajnë njëlloj dhe janë privuar njëlloj nga cdo mundësi dhe hapësirë në bashkitë ku jetojnë. Ata janë të persekutuarit e rinj; janë të injoruar a thua sikur nuk janë banorë të bashkisë; janë të përndjekur nga pushteti vendor socialist për cdo gjë; atyre u është hequr kafshata e ndihmës sociale; fëmijët e familjeve demokrate nuk kanë asnjë shans që të aplikojnë për bursa, pa folur për mundësi për t’u punësuar në administratën apo ndërmarjet e shërbimeve të bashkisë, dhe plot forma të tjera të shtypjes së vërtetë politike nga ky sekt i rrezikshmë që sundon në Shqipëri, ose e thënë më thjesht, format dhe mënyra të persekutimit neodiktatorial, që kanë prekur, deri në palcë, cdo shtresë të demokratëve.
Në këtë situatë ku janë demokratët, pyetja që shtrohet është: a do të pranojnë ata të qëndrojnë të persekutuar si qytetarë të dorës së dytë nën sundimin e neodiktatorëve socialist vendor, apo do të luftojnë për t’i përmbysur këta sundimtarë të rinj dhe do të marrin në dorë fatin e tyre fillimisht përmes zgjedhjes së përfaqësuesve të tyre si kryetarë të bashkive, kryetarë të këshillave bashkiakë, kryetar të Njësive administrative dhe përmes fitimit të shumicës në këshillat bashkiakë. Mundësitë dhe hapësirat për këtë bashkim të të gjithë demokratëve në bazë rreth kandidatëve të primareve janë reale. Ata mund t’u afrojnë kandidatëve të nxjerrë nga opozita e emëruar, një bashkëpunim konkret që nga bashkëqeverisja e bashkisë dhe ti ftojnë ata të bëhen pjesë e shtabeve të tyre të fushatës dhe ekipeve të nesërme të drejtimit të bashkisë.
Ky bashkim i demokratëve në bazë nën lidershipin kandidatëve të primareve, si njërëz të votuar direkt nga vetë demokratët, jo vetëm do të rritë shanset e fitores masive të demokratëve të bashkuar në bashkitë e vendit, por do të përbënte një bazë të sigurtë për të realizuar Bashkimin e shumëpritur dhe të shumëkërkuar të Partisë Demokratike. Në një farë mënyre, ky proces do të ishte shumë më i shëndetshëm, sepse do të bëhej nga poshtë – lart. Demokratët e bashkuar ne bazë do të neutralizonin strategjinë e vrasësve politikë më pagesë të opozitës së emëruar. Nga ana tjetër, ky bashkim në bazë, do t’i impononte edhe lidershipit në qendër të PD së vërtetë, një shpejtësi dhe dinamikë të re në këtë proces jetik për të ardhmen e PD dhe gjithë opozitës shqiptare.
Unë uroj që kandidatët e votuar në primare do të kuptojnë këtë rol të rëndësishëm që ata mund ta luajnë që nesër, në mënyrë që demokratët të shkojnë të bashkuar në bazë në zgjedhjet e 14 majit, për ti dhënë grushtin e parë këtij sekti sundues në bashki dhe pastaj edhe në qeveri.

Artikujt që kemi shkruar herë pas here që i referohen çështjeve gjuhësore tërheqin interesin e shumë lexuesve. Disa në komentet e tyre herë pas here paraqesin shumë grekë modernë si të ardhur nga Shqipëria, duke lavdëruar në të njëjtën kohë alfabetin e “pasur” të shqipes, në të njëjtën kohë duke u tallur me greqishten “të varfër”.

Por a vlen gjithçka që shkruajnë lexuesit-komentues? A është kaq i madh ndikimi i gjuhës shqipe në greqisht? Me këto çështje do të merremi sot, duke pasur si burim kryesor librin e Konstantin Ev. Economou, i cili për shumë vite ishte Pedagog, Asistent Profesor dhe Profesor i Asociuar i Universitetit të Janinës, “NDIKIMI I GJUHËS SHQIPE NË IDIOMAT KONTIENTALE”. Duhet theksuar se K. Economou përdor si burim më shumë se 40 shkrime greke dhe të huaja, të cilat i citon me hollësi në librin e tij.

A ka lidhje shqipja me gjuhën ilire?

Shqipja është gjuhë e pavarur indoevropiane. I përket degës satθm të gjuhëve indoevropiane (edhe pse për të janë bërë rezerva nga A. Hetzer-Z. Finger në veprën e tyre “Lehrbuch der vereintlichten albanischen Schriftsprache”, Hamburg, 1993). Në të kaluarën ekzistonte mendimi se shqipja është vazhdimësi e gjuhës ilire. Megjithatë, kjo pikëpamje nuk pranohet gjerësisht sot, pasi hendeku kohor midis dëshmive të para gjuhësore të ilirishtes që nga lashtësia (toponime, antroponime dhe pak parafjalë) dhe dëshmive të para të shkruara të shqipes që datojnë në shekullin e 15-të është i madh. Natyrisht, shqiptarët e sotëm e konsiderojnë veten pasardhës të ilirëve të lashtë dhe gjuhën e tyre si zhvillim të ilirishtes së lashtë.

Gjuha shqipe u ndikua shumë nga të tjerët (latinisht, greqisht, turqisht etj.) gjë që e bën edhe më të vështirë reduktimin e saj në ilirisht. Vazhdimi i gjuhës ilire është sot gjuha mesapiane në Italinë e Poshtme. Natyrisht, në ndryshim nga shqipja, greqishtja ruan nga baza gjuhësore paragreke shumë toponime e antroponime si dhe parafjalë (emra që tregojnë një grup personash të ngjashëm kafshësh ose sendesh, p.sh. njeri, qen, shtëpi).

Ku flitet sot gjuha shqipe dhe si u krijua ajo?

Gjuha shqipe sot flitet brenda kufijve gjeografikë të Shqipërisë në pjesën më të madhe të Kosovës dhe nga popullsia shqiptare (rreth 500.000) e të ashtuquajturës “Maqedonia e Veriut”. Përveç këtyre zonave, nga epoka e vonë bizantine dhe nga epoka e sundimit osman ekzistojnë “ishuj gjuhësorë” shqip në Italinë e Poshtme ku një dialekt shqip flitet nga të ashtuquajturit arbëreshe, në Greqi ku shqipja është një grup i ndryshëm “varietetet” e toskanes (të dialektit të shqipes jugore) dhe në zona të izoluara të Bullgarisë, Ukrainës dhe Dalmacisë ku fliten idioma shumë të lashta të shqipes (Bucholz-Fiedler, “Albanische Grammatik”, Leipzig 1987).

Gjuha e sotme shqipe ndahet në dy grupe të mëdha dialektore: gega në veri dhe toska në jug. Kufiri midis dy të folmeve të shqipes konsiderohet të jetë lumi (Alb. Shkubin-i) që përshkon Shqipërinë nga lindja në perëndim. Përveç zonës në veri të Genusit, gega flitet edhe në zonën e Kosovës. Raporti është 2:1, pra për çdo 2 shqiptarë që flasin dialektin geg, ka një që flet toskën.

Gjuha e sotme zyrtare shqipe u krijua mbi të dhënat gjuhësore të dialektit toskë, i cili për shkak të shtrirjes gjeografike në pjesën jugore të Shqipërisë, ndikoi kryesisht në idiomat e Epirit. Bartësit e dialektit toskë hynë në viset greke nga shekulli i 14-të dhe krijuan arvanitishten.

“Alfabeti” i shqipes

“Alfabeti” i shqipes (citimet janë në librin e Kostas Oikonomou) u krijua relativisht kohët e fundit, në vitin 1908 në Konferencën e Manastirit. Kështu në shqip nuk ka problem drejtshkrimi historik. Në shqip ajo që shkruhet lexohet dhe ajo që flitet shkruhet. Gjuha shqipe përfshin zanore simfonike, 9 prej të cilave përkthehen me karaktere simfonike dyshifrore.

Sa fjalë shqipe ka në idiomat e Epirit?

Simbioza dhe kontakti i popullsive shqiptare me epirotët daton në mesin e shekullit të 14-të (T. Jochalas, “Uber die Einwanderung der Albaner in Griechheland”, Dissertations Albanical (in Honorem Josephi Valentini et Ernesti Kolidi), Mynih 1979, f. 89-106). Për shkak të kontaktit shekullor mes dy popujve, si greqishtja në gjuhën shqipe ashtu edhe shqipja në idiomat e Epirit ishin të pashmangshme.

Disa do të prisnin që në idiomat e Epirit të ketë mijëra fjalë shqipe. Por kjo nuk ndodh. Në total, K. Economou ka regjistruar 248 hyrje të lidhura, nga të cilat 140 (përqindja 56,45%) kanë kuptim të njëjtë ose të ngjashëm në idiomat shqipe dhe ato kontinentale, ndërsa 108 (përqindja 43,55%) shfaqen me një kuptim të ri që iu dha atyre fjalëve që janë me origjinë shqiptare gjatë përdorimit të tyre nga epirotët. Regjistrimet me origjinë shqiptare i referohen karakteristikave fizike ose mendore (24 nga 183), jetës bujqësore dhe baritore (22/183), emrave të kafshëve (21/183), emrave të bimëve dhe frutave (20/183), në aspektin gjeografik dhe tokësor (20/183), në vegla dhe profesione (13/183), në terma veshjesh (10/183), në artikuj ushqimorë (8/183), në amvisëri (8/183), në sëmundjet (7/183), në jetën familjare (6/183), në masa dhe pesha (2/183), në jetën shoqërore (3/183) ndërsa një hyrje i referohet dukurive të motit. Së fundi, 18 hyrje janë përfshirë në “të ndryshme”.

Është mbresëlënës fakti që ka 90 “huazime” shqiptare në zonën e Janinës, 84 në Thesproti, 60 në Konicë, 40 në Vorio Epir dhe 13 në zonën Himarë-Drimadhë-Palas, që K. Oikonomou e konsideron të veçantë (disa “ kreditë” ekzistojnë në më shumë se një rajon). Edhe pse në zonën e Thesprotisë do të pritej që të kishte më shumë “hua” shqiptare për shkak të Çamërisë, nuk është kështu. Të njëjtën gjë e vërejmë edhe në rajonet e Vorio Epirit. Kjo ose për shkak të mospranimit të vetëdijshëm të fjalëve shqipe nga leksikografët ose, mbi të gjitha, për shkak të mbrojtjes, refuzimit të greqishtfolësve për të përvetësuar fjalë shqipe që ishin të ndërgjegjshëm jo vetëm për dallimet e tyre racore, por edhe gjuhësore.

Sa fjalë shqipe ka në fjalorin e gjuhës së re greke?

“Huazimet” shqiptare të gjuhës së re të përbashkët greke janë të pakta. “Rreth dhjetë, ndoshta pak më shumë” akademiku z. Christoforos Charalambakis na tha se ato ekzistojnë në “Fjalorin e përdoruesit të gjuhës moderne greke” (CLNG) të Akademisë së Athinës. Le të shohim fjalët shqipe që gjetëm në fjalorin kryesor të greqishtes dhe disa të tjera:

vlamis, “vëlla, mik” (<shqip vellam,-i)

gionis, “lloj zogu” (<shqip gjon,-i)

gor(i)cia, “dardhë e egër” (<shqip gorrice/e, a)

gusha, “foleja e shpendëve” (<shqip. gush/e,-a)

besa, “besë” (<shqip bes/e, -a)

fara, “brez, fis”, (<shqip far/e, -a = the fara, gjinia)

mui, “Z. në fr. i bëj mut=dështoj’, (<shqip mut=jashtëqitje e njeriut dhe e kafshëve). Një element mbresëlënës në fjalën e mësipërme është se megjithëse ka hyrë në fjalorin e greqishtes moderne të zakonshme vitet e fundit, ajo ekziston për më shumë se 60 vjet në idiomat epirote me kuptimin “papastërti” (Evangelos Bogas, “Idiomat gjuhësore të Epiri”, 1964-1966 ) por edhe “vulva” (N. Tsiakas, “Parga-steria”, 1968).

zverkos, “qafë” (<shqip zverk,-u)

Fjala rombolo, “një lloj pishe e egër” shfaqet në HLNG pa etimologji. Në FJALORIN E GJUHËS SË GREKËS botuar nga PAPYROS lexojmë: etimol. në një vështrim të pakonfirmuar<latinisht robur,-oris “lis i egër, pemë e egër me dru të fortë”)

Economou etimologjizon nga shqipja rrobull “një lloj pishe e bardhë”, me origjinë latine (robur) ose aromatike, (a. ) robuli, lloj bredhi.

Ka edhe disa fjalë të tjera që vijnë nga shqipja, por që nuk përdoren gjerësisht, p.sh.: giza, “lloj myzithra” (<shqip gjize).

Çfarë kuptimi kanë mbiemrat Gekas dhe Latsis?

Fjala gekas kishte një kuptim origjinal në idiomat epirotiane të “sheqershitës”, sepse këtë profesion (në natyrë me tavëll në kokë) e bënin kryesisht geki, d.m.th. banorë të Shqipërisë së Veriut. Ge(g)kas është edhe emri i një qeni gjuetie me origjinë nga Shqipëria e Veriut. Fjala është shqip: gege, banor i Gregerisë së Shqipërisë së Veriut.

Fjala shqipe llaç do të thotë ndihmës ndërtuesi. Pirsogianitët (nga Pyrsogianni Konitsis i Janinës), ndërtues të famshëm, u quajtën “Latsis”. Nga kjo fjalë vjen edhe mbiemri Latsis.

Fatkeqësisht, ka nga ata që, duke parë ngjashmëritë e fjalëve të greqishtes së vjetër me shqipen, etimologjikisht i nxjerrin nga shqipja e vjetër! Sidoqoftë, ngjashmëritë e fjalëve shtrihen edhe në gjuhë të tjera. Si shembull, përmendim shembullin e mëposhtëm.

Fjala mall është me origjinë angleze dhe do të thotë “qendër tregtare”. Për herë të parë është shfaqur në anglisht rreth vitit 1660. Le të shpresojmë që disa nuk do të pretendojnë se fjala është me origjinë shqiptare, pasi mall në shqip do të thotë pronë, prona dhe gjithashtu mall.

Gazeta Shqiptare