VOAL- Studiuesi i shquar shqiptar Dr. Gëzim Alpion, autor i librit “Nënë Tereza – shenjtorja dhe kombi i saj” do të japë leksione këto në Singapore, Chennai e New Delhi nga 29 prill deri më 3 maj. Për këtë iu drejtohet me këtë e-mail të gjithë miqve dhe të interesuarve të tjerë për të marrë pjesë në leksione:

Të dashur kolegë,

Shpresoj që ky email t’ju gjejë mirë.

Nëse ndodheni në Singapor, Chennai ose Nju Delhi dhe jeni të lirë midis 29 prillit dhe 3 majit, jeni të mirëpritur të merrni pjesë në fjalimet e mia për Nënë Terezën.

Kam kopjuar më poshtë disa informacione për secilën nga tri leksionet e ardhshme dhe kam bashkangjitur një fletushkë mbi librin tim të fundit Nënë Tereza: Shenjtorja dhe kombi i saj (Bloomsbury Academic 2020, 2022, 2023).

Urimet më të mira,

Gëzimi

—

Gëzim

Forthcoming lectures on Mother Teresa in Singapore, Chennai and New Delhi

Gëzim Alpion (PhD)

Associate Professor of Sociology, University of Birmingham, UK

Singapore:

National University of Singapore

Topic        Mother Teresa and Multidisciplinarity: A Geopolitical Approach to a Complex Personality

Date         Monday, 29 April 2024

Time         4.00 – 5.30pm

Venue      AS8, Level 4, Seminar Room 04-04, 10 Kent Ridge Crescent, Singapore 119260

Website    https://ari.nus.edu.sg/events/20240429-mother-teresa/

Abstract   Since the publication of Mother Teresa’s personal writings in the 2000s, an increasing number of scholars affiliated with various academic disciplines are engaged in ‘unpacking’ her complex personality to better understand her religious role and international aura. Notwithstanding the tensions between disciplinary ‘purists’ and ‘trespassers’, the growing Mother Teresa scholarships is testimony to the benefits of employing a multidisciplinary approach. Having acknowledged the welcome contribution of recent studies in areas like theology, philosophy, psychiatry, psychology, media studies and celebrity studies, Alpion focuses on the contribution that Sociology, especially Sociology of Religion, can render in throwing light on aspects of Teresa’s life and spirituality that, to this day, are mostly perceived as a ‘monopoly’ of theology. Focusing on Teresa’s interrelated ministry and spiritual darkness, he explores their causality by employing both ‘sociological imagination’ and a biographical approach in the context of an array of interrelated personal, familial and ethno-spiritual milieus. Reassessing her impact on world Catholicism and global geopolitics, Alpion argues that Teresa’s formative years determined her choice of vocation and every decision thereafter, including the current features of the religious order she generated, the Missionaries of Charity.

Chennai:

Indian Institute of Technology Madras

Lecture     Mother Teresa and the Question of Values in Social Sciences

Date         Wednesday, 1 May 2024

Topic        Mother Teresa and the Question of Values in Social Sciences

Abstract   Gëzim Alpion has been conducting research into the interrelationship between ‘authorship’ and ‘spirituality’ since the early 1990s. Drawing mainly on his work on Mother Teresa, at the start of the talk at IIT Madras, Alpion identifies some of the challenges and benefits of being a multi/interdisciplinary author intimating that searching for Truth remains a demanding endeavour. He then acknowledges the influence of some medieval and modern thinkers on his work – Aquinas, Ibn Khaldun, Weber, Said, Bauman – before highlighting the need to engage anew with the debate about ‘values’, claiming that Humanities and Social Sciences have never been, can never be, completely ‘value natural/free’. He concludes that, like sociologists, scholars affiliated with other academic disciplines too would benefit from more ‘imagination’ to bring about what C. Wright Mills calls the ‘intersection of biography and history’. Being central to his research on Teresa, this interaction, Alpion claims, has been helpful in his ongoing efforts as an author to be a committed, and yet detached, go-between. This role is accomplished better, he believes, if one is prepared to take Tagore’s challenge to serve the country while reserving worship for Right.

New Delhi:

Jesus and Mary Colle, Delhi University

Date:        3 May 2024

Topic:       Mother Teresa: Saint of India and Saint for the World

Abstract:  Gëzim Alpion has been conducting research on Mother Teresa’s life, work and spirituality from a sociological perspective for over two decades. In his invited talk at Jesus and Mary College, Delhi University, Alpion will initially share with faculty and students some of his published findings before focusing on his work in progress. Alpion contends that Teresa’s ethno-spiritual-familial milieu constitutes the foundation of her lifelong devotion to the poor. In his view, Albanian-born Gonxhe Agnes Bojaxhiu, known to the world in her lifetime as a Living Saint and since her canonisation in 2016 as St Teresa of Calcutta, is a perfect example of how an international personality of her calibre benefits from and enriches the traditions she comes from. Mother Teresa epitomises the best of two ancient nations – her native Albania and adopted India – when it comes to spirituality and compassion. Alpion highlights the need for more research on Mother Teresa’s life and work from academics affiliated with various academic disciplines to explore and implement better her ‘love in action’ philosophy. This, he concludes, will ensure that the world acts more effectively to protect human dignity which Mother Teresa held sacred.

Biography:

Gëzim Alpion has a BA from Cairo University and a PhD from Durham University, UK. He is a Senior Fellow of the Higher Education Academy (SFHEA) and a Fellow of the Academy of Sciences of Albania. Currently an Associate Professor of Sociology at the University of Birmingham, UK, Alpion’s main publications include: Vouchers: A Tragedy (2001), Foreigner Complex: Articles and Short Stories about Egypt (2002), Mother Teresa: Saint or Celebrity? (Routledge 2007), Madre Teresa: Santa o Celebrità? (Salerno Editrice 2008), If Only The Dead Could Listen (Globic Press 2008, 2024), Encounters with Civilizations: From Alexander the Great to Mother Teresa (Routledge 2017), and Mother Teresa: The Saint and Her Nation (Bloomsbury Academic 2020), winner of the Association of Catholic Publishers (ACP) Excellence in Publishing Award 2023 for biographies. Alpion is considered ‘the most authoritative English-language author’ on St Teresa of Calcutta and ‘the founder of Mother Teresa Studies’.

VOAL- Robert Oppenheimer ishte një fizikant i rëndësishëm amerikan me origjinë gjermane dhe hebreje. Kontributet e tij në fushën shkencore gjenden mbi të gjitha në kontekstin e mekanikës kuantike: ai ishte i pari që kuptoi efektin e tunelit kuantik, që iu afrua zbulimit të pozitronit, formuloi teoritë mbi shirat e rrezeve kozmike dhe verifikoi kolapsin e yjeve të mëdhenj të shkaktuar nga forca gravitacionale.

Megjithatë, historia e kujton atë mbi të gjitha për pjesëmarrjen në ndërtimin e bombës së parë atomike si pjesë e projektit Manhattan gjatë Luftës së Dytë Botërore; Oppenheimer më vonë pati një krizë ndërgjegjeje që e bëri atë të refuzonte të punonte në bombën me hidrogjen.

Fëmijëria dhe studimet

Julius Robert Oppenheimer lindi më 22 prill 1904 në Nju Jork, i biri i Ella-s, një piktore, dhe Julius, një importues tekstili i pasur hebre, i cili erdhi në Shtetet e Bashkuara nga Gjermania më 1888. Në vitin 1912, familja Oppenheimer u zhvendos në një apartament në Riverside Drive, në Manhattan, një zonë luksoze: dhe me të vërtetë pasuria ekonomike e prindërve të Robertit konfirmohet nga koleksioni i tyre i artit, i cili përfshin vepra të Picasso dhe Van Gogh.

Roberti i vogël, pasi ndoqi Shkollën Përgatitore Alcuin, u regjistrua në Shkollën e Shoqërisë së Kulturës Etike të themeluar nga Felix Adler, i frymëzuar nga lëvizja e Kulturës Etike.

I pasionuar pas letërsisë dhe mineralogjisë franceze, Roberti përfundoi vitin e tretë dhe të katërt në një vit të vetëm.

Më vonë, pasi hyri në Kolegjin e Harvardit në moshën tetëmbëdhjetë vjeç, ai duhej të përballej me një sëmundje mjaft të rëndë: për t’u shëruar, ai u dërgua në New Mexico. Pasi shërimit, ai kompenson kohën e humbur duke studiuar dhe pranohet në Phi Beta Kappa; brenda tre vjetësh, ai u diplomua me lavde.

Në vitin 1924 mësoi se ishte pranuar në Kolegjin Christ’s, Kembrixh; prandaj, ai i shkroi Ernest Rutherford për të kërkuar leje për të punuar në Laboratorin Cavendish. Marrëdhënia me Radhërfordin shpejt përfundon, por në fund Robert Oppenheimer arrin të kontaktojë me J. J. Thomson. Pavarësisht konfliktit me mësuesin e tij, Patrick Blackett, Oppenheimer ia arrin qëllimit.

Në vitin 1926 ai vazhdoi studimet në Institutin Georg-August në Göttingen dhe pak më pas dërgoi një artikull me titull “Teoria kuantike e spektrave të vazhdueshme” në një revistë shumë autoritare gjermane, “Zeitschrift fuer Physik”.

Në vitin 1927 ai mori doktoraturën, duke krijuar marrëdhënie të ngushta me disa fizikantë evropianë. Për më tepër, në këtë periudhë ai u shqua për kërkimet e tij, të cilat synonin të lehtësonin hetimin e spektrave molekularë; dhe një pikë referimi për të gjithë studiuesit e angazhuar në sektorin molekular bëhet përafrimi Born – Oppenheimer, një traktat që ai e shkroi me bashkëpunimin e Max Born.

Zbulimet e para të rëndësishme shkencore

Në vitin 1928, fizikani i Nju Jorkut zbuloi efektin e tunelit (i cili më vonë do të ishte baza për funksionimin e transistorëve me një elektron dhe mikroskopët skanues të tunelit): ai ia bëri të njohur botës shkencore në mars falë një artikulli të botuar në “Proceedings of the National Academy of Sciences” “Proceedings”, i cili shpjegon se elektronet mund të çlirohen nga bërthama origjinale edhe me një fushë elektrike të dobët.

Në muajt e parë të vitit 1929, ndërsa vlerësonte disa oferta nga Shtetet e Bashkuara, Robert Oppenheimer vendosi të ndalet në Zyrih së bashku me Wolfgand Pauli: në këtë periudhë komuniteti shkencor po debatonte teorinë kuantike të elektronit të Paul Dirac.

Pikërisht në këtë kontekst Oppenheimer i afrohet shumë zbulimit të pozitroneve, grimcave me masë të barabartë me masën e elektroneve.

Më vonë u kthye në Amerikë, ku e ndau kohën e tij midis Institutit të Teknologjisë në Kaliforni dhe Universitetit të Berklit, i angazhuar si mësues i fizikës teorike dhe si studiues; i kushtohet studimit të përshpejtuesit të grimcave dhe pasojave të mundshme që rrjedhin nga përdorimi i deuteroneve në bombardimin e bërthamave të rënda.

Në fund të viteve 1930 ai botoi “Tkurrje gravitacionale”, në bazë të së cilës ai hodhi bazat teorike në fazat përfundimtare të proceseve yjore dhe avancoi hipotezën e ekzistencës së vrimave të zeza dhe yjeve neutron.

Projekti Manhattan dhe bomba atomike

Në vitin 1942 ai u thirr nga qeveria amerikane për të drejtuar Projektin Manhattan, dhe për ta bërë këtë ai vendosi të thërrasë fizikanët bërthamorë më të rëndësishëm në botë.

Projekti Manhattan çoi në zhvillimin dhe prodhimin e bombave të para atomike që u lëshuan gjatë Luftës së Dytë Botërore: Oppenheimer ishte përgjegjës për drejtimin shkencor, ndërsa gjeneralit Leslie Groves iu caktua koordinimi administrativ dhe menaxhues.

Oppenheimer-it, në veçanti, i kërkohet të studiojë nëse një armë atomike është e realizueshme: prandaj ai fillon të punojë në çështjen e difuzionit të neutroneve në një reaksion zinxhir (me bashkëpunimin e Robert Serber, nga Universiteti i Illinois) gjithashtu duke vënë në pikëpyetje hidrodinamikën dhe efektet që mund të shkaktojë shpërthimi që rezulton nga reaksioni zinxhir.

Në qershor të vitit 1942, Oppenheimer mblodhi teoricienë si Edward Teller, Hans Bethe, Richard Tolman dhe Felix Bloch në Universitetin e Kalifornisë, të cilët vendosën fizibilitetin e një bombe me ndarje: ishte hapi i parë drejt ndërtimit të bombave atomike.

Pas hedhjes së bombave në Japoni, Hiroshima dhe Nagasaki, Roberti është i vetëdijshëm për përgjegjësitë e tij: pas përfundimit të luftës, në fakt, pasi u emërua kryetar i komitetit këshillues të komisionit të energjisë atomike, ai do të kundërshtojë ndërtimin e bombës me hidrogjen.

“Fizikanët e kanë njohur mëkatin” – ishte komenti i tij pas shpërthimit të bombës në Hiroshima. Vetëm njëzet ditë më parë, gjatë testit të Trinitetit, ai kishte shqiptuar një frazë tjetër të tmerrshme, të marrë nga Bhagavadgita (teksti i shenjtë i hinduizmit): “Unë jam bërë Vdekja, shkatërruesi i botëve”.

Në vitin 1963 iu dha çmimi Enrico Fermi, si simbol i një lloj rehabilitimi historik.

Robert Oppenheimer vdiq në moshën 61-vjeçare më 18 shkurt 1967, në Princeton.

Në vitin 2023 u publikua biografia për historinë e tij: “Oppenheimer” me skenar dhe regji nga Christopher Nolan, me Cillian Murphy në rolin e protagonistit./Elida Buçpapaj

Veprimtaria e përurimit të monografisë “Ballkani, viktimë e Gjeopolitikës” e studiuesit Pano Hallko u zhvillua në sallën e madhe “Rilindja” të Universitetit “Ismail Qemali”, Vlorë, të shtunë e 13 prillit 2024, ora 11:00 në kujdesin e Këshillit të Profesorëve të këtij institucioni të lartë arsimor në bëshkëpunim të autorit dhe Bibliotekës Shkencore “Nermin Vlora Falaschi” të Universitetit me Fakultetin e Shkencave Humane, Departamentin e Gjuhës Shqipe dhe Letërsisë, Qendrën e Studimeve Albanologjike dhe Ballkanistike, Shoqatën Kulturore Atdhetare “Labëria”, dega Vlorë dhe Shoqatën e Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë.
Moderator i veprimtarisë ishte MSc. Albert Habazaj përgjegjës i Bibliotekës Shkencore, Universiteti “Ismail Qemali” dhe kryetar i Shoqatës së Shkrimtarëve dhe Artistëve “Petro Marko” Vlorë, i cili mbajti dhe fjalën e parë.
Në Vlorë u realizua një veprimtari serioze, e bukur dhe mbresëlënëse me këtë program:
Përshëndetje nga Ahmet Demaj, kryetar i Shoqatës Atdhetare – Kulturore “Labëria” – “Nderi i Kombit”, Dega Vlorë; publicist, mësues veteran;
– Diskutimi kryesor: Ambasador Shaban Murati “Mjeshtër i Madh në Diplomaci”;
Prof. Dr. Bardhosh Gaçe, pedagog DGJSHL në FSHHD; studiues;
Prof. Dr. Rami Memushaj, gjuhëtar;
Doc. Odise Çaçi, historian, ish – pedagog dhe zyrtar i UV;
Intelektuali vranishnjot Bardhosh Mici;
Përëshëndetën Sejmen Gjokoli dhe Kristo Çipa;
Falënderime nga autori, i cili, me dorë në zemër tha, sa për 1000 fjalë, vetëm kaq: FALEMINDERIT!
Në fund, një grup artistësh popullorë me Tomor Lelon, Nazif Çelën, Vendim Kapajn, Bejushe Barjamin, Viron Lacin, Nuro Shkurtin, Lavdosh Shkurtin, Bilbil Bashën, Kristo Çipën, Hiqmet Imamin, Albert Habazajn, artistin e ri Erges Limaj, si dhe veteranin e këngës së Vranishtit Lesko Çeloleskaj e zbukuruan këtë mjedis të veçantë akademik, dhe i dhanë një frymë shpirti me disa këngë të bukura labe, siç dinë të këndojnë bilbilat e Labërisë.
Në këtë aktivitet marrin pjesë pedagogë, studentë, poetë, shkrimtarë dhe artistë të qytetit intelektualë, studiues, personalitete të kulturës, të dipomacisë, të historisë lokale dhe kombëtare.
PANELI:
Pano HALLKO
Shaban MURATI
Rami MEMUSHAJ
Ahmet DEMAJ
Bardhosh GAÇE
Odise ÇAÇI
Bardhosh MICI
Albert HABAZAJ

Vlorën edhe Vlorën
Thelb e kam në zemër,
Ditën e kam dritë
Natën e kam ëndërr…

E bëra jo më kot këtë parantezë shpirti me vargjet e Xha Aliut tonë, Aristokratit të Lirikës Shqiptare, sa të lirikës atdhetare, po aq të asaj dashurore.
Të nderuar pjesëmarrës! Ndihem i nderuar para autoritetit tuaj qytetar dhe shkencor, po aq edhe Universiteti “Ismail Qemali”, Vlorë, që me nismën e këshillit të Profesorëve po zhvillon sot në mjediset e sallës së madhe të Konferencave përurimin e një libri të veçantë, monografinë “Ballkani, viktimë e gjeopolitikës” me autor Pano Hallkon, studiuesin vlonjat, me origjinë nga Vranishti i Himarës labe. Pas vëmendjes që tërhoqi me dy librat: “Shqipëri të paça ligjet” (2020) dhe “Greqia dhe Shqipëria, siç nuk duhet të jenë” (2020), autori e ngre stekën botimore, sepse e njeh vetveten dhe ç’ka shkruan. Libri që përurojmë sot në Vlorë “Ballkani – viktimë e gjeopolitikës” me një material të ngjeshur në 371 faqe, që vjen si botimi më i arrirë i autorit dhe i pari e ndoshta ndër më të mirët që rrok tema të nxehta e të vështira nga fusha e gjeopolitikës, e marrëdhënieve ndërkombëtare, në funksion të të cilave vë njohuritë historike të tij që ka fusha e historisë rajonale dhe politikës botërore. Ky libër ka bërë jehonë në Tiranë, në Akademinë e Shkencave, në Akademinë e Sigurisë e gjetkë, ka bërë bujë të madhe në medie që nga “Gazeta shqiptare”, “Telegraf”, “Dita”, “Sot” etj. apo portale si “Fjala e Lirë”, “Destinacion”, “Albspirit” etj. Por studiuesin tonë e gërryente përbrenda brenga: “Mirë, o mirë Metropoli, po Vlora ime çdo të thotë?!” Vlorën edhe Vlorën e donte se s’bën studiuesi lab i marrëdhënieve ndërkombëtare dhe ja, ia arriti kësaj dite në Vlorën e tij, në Vlorën tonë të na nderojë së bashku me autoritete të larta si diplomati Shaban Murati, Prof. Rami Memushaj.
Personalisht unë librin e kam marrë më 17 Dhjetor 2023 në Tepelenë gjatë zhvillimit të punimeve të Kuvendit të VII të Shoqatës Atdhetare – Kulturore “Labëria” – “Nderi i Kombit”. Nuk kam pse ta fsheh që e kam lexuar me kërshëri dhe interes, saqë i kam përtypur për të formatuar mendimin tim për objektin e studimit dhe tërësinë strukturore të lëndës që na dhuron autori atdhetarisht, por së pari vërtetetësisht.
Mendoj se me këtë libër Pano Hallko ka dhënë një ndihmesë të çmuar në botimet e fushës së marrëdhënieve ndërkombëtare, duke pasur në sy marrëdhëniet ndërkufitare dhe gjitoninë rrotull. Të kuptohemi, nuk kemi të bëjmë me një tekst historie, por me një libër nga fusha e marrëdhënieve ndërkombëtare, ku ngushtësisht rroket tema e marrëdhënieve ndërballkanike, si dhe një këndvështrim i ri për mendimin ende të brishtë gjeopolitik të rajonit tonë. Ndërkohë, njohja dhe studimi i mirë i historisë, njohja dhe përdorimin korrekt i disa gjuhëve të huaja, sidomos jeta refugjate në Greqi dhe në vijim puna e tij si emigrant dhe refleksionet situatacionale në vijimësi janë përparësi për këtë studim të rëndësishëm, që po e ballafaqon faqebardhë në bashkësitë horizontale dhe organizmat vertikale. (Domosdo janë 30 vjet punë, po punë siç di të bëjë Pano Hallkokondi).
Për mua, autori Pano Hallko ka 3 cilësi që dallohet në botën shkrimore shqiptare: është studiues këmbëngulës dhe i vëmendshëm, guximtar i fjalës dhe mentar serioz, që e mat fjalën 7 herë ta thotë e ta shkruaj 1 herë, duke i vënë në fund vulën e tij.
Vlera e këtij libri ravijëzohet në disa piketa, por fakti që autori plugon thellë në gjenezën e Mëhallës sonë të Ballkanit, gjendjen sociale dhe përditësimin krahasimtar të ngjarjeve, datave, personazheve historikë a shteteve me ndikim, si dhe pjesëtarëve të ndikuar a shteteve të tillë. Është një ndihmesë parësore në fushën delikate por shumë të rëndësishme të diplomacisë dhe marrëdhënieve ndërkombëtare. Nuk ka popuj të këqinj, ka politika të liga. Popujt, kudo në vbotën e qytetëruar, jo vetëm në Ballkanin tonë, janë të mirë. Të mëdhenjtë për interesat të tyre të vogla e të ngushta e bëjnë kur u do qejfi fuçi baroti.
Por “Fatet e shtetit fillestar shqiptar të Shqipërisë janë vendosur historikisht nga Fuqitë e Mëdha – shkruan autori – Ballkani ka qenë viktimë e Gjeopolitikës, por Shqipëria ka qenë viktimë e shovinizmit të fqinjëve tanë vertikalë”. Dhe më tej me humor të hidhur shkruan: “Helsinki na paska pasur ndërmend, atëherë kur ne nuk e dinim se ai ekzistonte” (f.10).
Mund të mos jesh plotësisht dakord me idetë, tezat apo interpretimet e autorit të këtij studimi, – thekson diplomati i karrierës, gazetari dhe publicisti poliedrik, Shaban Murati – por duhet thënë se me këndvështrimin e tij këmbëngulës, kërkues dhe me mënyrën interesante të analizës verbale dhe horizontale të gjeopolitikës ballkanike, autori krijon kushtet për një debat të vërtetë në fushën e historiografisë dhe diplomacisë, si rrugë për tek e vërteta e kuptimit dhe e reagimit të mendimit politik dhe diplomatik shqiptar (f.16).
Përveç lëndës që na paraqet, autori shfrytëzon një bibliografi serioze dhe të pasur, ç’ka më jep mundësinë si bibliograf, që të shprehem se nga studiuesi Pano Hallko, bibliotekat tona dhe ato institucionale pasurohen me një monografi shkencore ku ndërthuren disa disiplina në funksion të objektit të punimit, marrëdhëniet ndërballkanike.
Shqetësimi i rëndë që përjetojmë në rrjedhat e historisë përgjatë kohës është se Ballkani ende po ngelet viktimë e gjeopolitikës apo asaj meskine primitive, sa e sa herë arenë e kësaj gjeopolitike agresivisht fatale, ku në finale Ballkani ka humbur egërsisht, tragjikisht, pameritueshëm.
Ky libër më motivon që një ditë Ballkani ynë të zerë vendin e duhur, pse jo, si lider i gjeopolitikës, se i takon, se e meriton tash sa kohë. Unë kam besim edhe ky libër i Panos më mbush…, më frymëzon, sikur të isha një entuziast romantik.
Pano Hallko na kujton që është koha për një kushtrim kombëtar, i cili zanafillën duhet ta ketë tek një autokushtrim: “Do të dimë të krenohemi me Naimin, kur të vëmë në zbatim Porosinë e Madhe të tij: “Atë notë që t’i vendosim ne vetes, atë notë do të na vendosin të tjerët ne”” (f. 364).
Nuk mund të rri pa përmendur edhe një ndjenjë, mbushur sa me trishtim, aq me krenari, që përjetova, kur pasi mbarova librin, lexova kushtimin e autorit, që gjithësecilin nga ne punëtorët e mirë të penës, me veçoritë specifike që kemi, na mbush me gurrën e dinjitetit familjar: “Ia kushtoj këtë libër Familjes sime, e cila tre herë përjetoi mjerimin ekonomik, për shkak të analizave të mia në shtypin e përditshëm. Sepse mynafikët e pushteteve mernin hak, duke më pushuar nga i vetmi “biznes” që pata në jetë, nga puna e shtetit”…
Nuk është synimi i këtij shkrimi të bëj jetëshkrimin e autorit apo të merrem me ravijëzimin e intetitetin gjeografik të Panos, por mendoj që në formimin e tij atdhetar si pishtar i së vërtetës dhe rreptësisht vetëm asaj, vendlindja e madhe Vlora e Flamurit dhe Labëria me histori e këngë i kanë lënë gjurmët e duhura tek ky studiues. Kujtesa historike na vjen e gjallë dhe jehon me kumbim logjik: “Që në Gumenicë e lart’/ Himarë i thonë çdo fshat…”. Nuk është fjala për Gumenicën e Lumit të Vlorës, por për atë Gumenicën historike, që ka ngelur jashtë kufijve jugorë të kësaj Shqipërize zyrtare… Dikur Labëria quhej Himarë dhe kishte 73 fshatra. Kur themi Himarë kuptojmë Labërinë, kur themi Labëri, jo vetëm me gjuhën historike, por edhe me gjuhën e së vërtetës jetësore nënkuptojmë Himarë. Labëria dhe Himara janë sinonime të njëra-tjetrës.
Në fundmi, në thellimin e duhur të identitetit gjeografik, vlonjati labo-himariot Pano Hallko është një vranishtnjot i devotshëm dhe Vranishti është gurra, qeliza e tij. Në syrin tim, Vranishti është një kapetanatë trimërie dhe mendimi emancipues e përparimtar, që Panon e bën krenar, por jo mendjemadh dhe e motivon për punë të mira dhe të dobishme.

Studiuesit kanë zbuluar shkakun e shpërthimit më të ndritshëm të dritës të regjistruar ndonjëherë, sipas BBC.

Por, duke e bërë këtë ata janë përballur me dy mistere të mëdha, duke përfshirë një që hedh dyshime se nga vijnë elementët tanë të rëndë – si ari.

“Shpërthimi i dritës, i studiuar në vitin 2022, tani dihet se kishte një yll shpërthyes në zemrën e tij”, thanë studiuesit.

Por ai shpërthim, në vetvete, nuk do të kishte qenë i mjaftueshëm për të ndriçuar kaq shumë.

“Teoria jonë aktuale thotë se yje të tillë shpërthyes, të njohur si supernova, prodhojnë gjithashtu të gjithë elementët e rëndë në univers si ari dhe platini”, sipas studiuesve.

Por ekipi nuk gjeti asnjë nga këta elementë, duke ngritur pyetje të reja se si prodhohen metalet e çmuara.

Profesoresha, Catherine Heymans e Universitetit të Edinburgut dhe Astronomi Royal i Skocisë, i cili është i pavarur nga ekipi hulumtues, tha se rezultatet si këto ndihmojnë për të çuar shkencën përpara.

Shpërthimi u zbulua nga teleskopët në tetor 2022. Ai erdhi nga një galaktikë e largët 2,4 miliardë vite dritë larg, duke lëshuar dritë në të gjitha frekuencat. Por ishte veçanërisht intensiv në rrezet e tij gama, të cilat janë një formë më depërtuese e rrezeve X.

Shpërthimi i rrezeve gama zgjati shtatë minuta dhe ishte aq i fuqishëm saqë ishte jashtë shkallës, duke mposhtur instrumentet që mundësuan zbulimin e tyre.

Të dhënat treguan se shpërthimi ishte 100 herë më i ndritshëm se çdo gjë që ishte regjistruar ndonjëherë më parë, duke u quajtur në mesin e astronomëve si “Brightest Of All Time” ose B.O.A.T.

Shpërthimet e rrezeve gama lidhen me shpërthimin e supernovave, por kjo ishte aq e ndritshme sa nuk mund të shpjegohej lehtë.

“Nëse do të ishte një supernova, do të duhej të kishte qenë absolutisht e madhe”, sipas teorisë aktuale.

Shpërthimi ishte aq i ndritshëm sa fillimisht i mahniti instrumentet në teleskopin hapësinor James Webb të NASA-s (JWST).

Shpërthime të tilla të fuqishme llogariten të ndodhin një herë në 10,000 vjet.bw

Peter Higgs, i cilësuar si gjigant i shkencës britanike që thuhet se ka zbuluar “grimcën e bozonit Higgs”, e cila ndonjëherë njihet edhe si “grimca e Zotit”, ka vdekur në moshën 94-vjeçare. Ai u nderua me çmimin Nobel për Fizikë në vitin 2013 për punën e tij revolucionare që tregon se si bozoni ndihmon në lidhjen e Universit së bashku. Një deklaratë nga Universiteti i Edinburgut tha se ai vdiq në qytet të hënën.

Universiteti e quajti atë një “shkencëtar me të vërtetë të talentuar, vizioni dhe imagjinata e të cilit kanë pasuruar njohuritë tona për botën që na rrethon”. Në vitet 1960, Higgs dhe fizikanë të tjerë punuan mbi një ide për të shpjeguar pse blloqet ndërtuese të Universit kanë masë. Në vitin 2012 shkencëtarët duke përdorur Përplasësin e Madh të Hadronit në Organizatën Evropiane për Kërkime Bërthamore (Cern) në Zvicër më në fund e zbuluan atë – ata e quajtën atë “bozoni i Higgsit”.

Një vit më vonë puna e Higgsit u njoh në çmimin e tij Nobel, të cilin ai e ndau me Francois Englert të Belgjikës.bw

Epiri dhe Dodona njihen në botën akademike perëndimore dhe më gjerë me përkatësi helene, në kundërshtim me burimet historike që i kanë njohur si pellazgo-ilire. Të gjithë autorët e antikitetit e kanë vendosur kufirin verior të Helladës me Gjirin e Ambraqisë, kurse grekët e sotëm kërkojnë t`i japin Epirit një qytetërim helen 4.000 vjeçarë. Këto paradokse të pretendimeve helene e kanë tjetërsuar historinë dhe qytetërimin e Epirit. Po si kanë mundur helenët që të bindin botën akademike perëndimore dhe më gjerë duke i shitur pretendimet e tyre absurde si shkencore? Në këtë tjetërsim të Epirit nga pellazgo-ilire në helene përgjegjësinë kryesore e kanë institucionet shkencore të trojeve shqiptare dhe veçanërisht ato të Shqipërisë që kurrë nuk i kanë kundërshtuar pretendimet e tyre absurde, por duket sikur ka një dakordësi midis akademikëve të Tiranës dhe atyre të Athinës. Nuk njihet që nga krijimi i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë (1972) dhe deri më sot një debat shkencor midis këtyre dy akademive edhe kur pretendimet e Athinës në librin “Epirus 4000 years of greek histori and civilization” (Epiri 4000 vjet histori dhe qytetërim grek), Athinë 1997, janë pretendime shoviniste, lehtësisht të rrëzueshme, që nuk kanë asgjë të përbashkët me të vërtetën historike.
Po si arriti Athina akademike të bind institucionet shkencore perëndimore për ta njohur Epirin pellazgo-ilir si qytetërim dhe kulturë helene? Përgjigjia është se gjithçka ka ndodhur nga tjetërsimi i të vërtetave historike.
Manipulimi i parë ka të bëjë vendndodhjen e Dodonës.
Vendosja e Dodonës në luginën e Carakovistës nuk u bë mbi bazën e ndonjë hipoteze ku ndonjë dëshmi e autorëve të antikitetit ta vendoste Dodonën në mes të Epirit apo topografia që ata paraqesin të përputhej me luginën e Carakovistës. Prandaj Konstantin Karapanos e fillon studimin e tij kështu:
“Tempulli i Dodonës, me gjithë famën e tij, deri më tani ishte pothuajse i panjohur. Autorët grekë dhe latinë na japin informacione shumë të paplota, të cilat nuk janë të mjaftueshme për të na dhënë një ide se çfarë ai ishte, as për të na treguar vendin e saktë të vendndodhjes së tij.”
Sipas vetë Karapanos, nuk u gjendën burime të autorëve të antikitetit që ta vendosnin Dodonës në luginën e Carakovistës. Ky pohim i Karapanos është i vërtetë, sepse autorët e antikitetit e kanë vendosur Dodonën në veri të Epirit, në tokën e Molosisë, kurse lugina e Carakovistës ndodhet në mes të Epirit. Një njeri me logjikë normale nuk mund ta pranojë që dëshmitë e autorëve të antikitetit ta vendosnin Dodonën në veri të Epirit dhe gjetjet arkeologjike të gjendeshin në mes të Epirit.
Vendndodhja e Dodonës në jugperëndim të Janinës, në luginën e Carakovistës, është kundërshtuar së pari nga Zoto Mollosi dhe Sami Frashëri. Zoto Mollosi, që duhet të jetë njohur mirë me rezultatet e Karapanos, thotë: “Këto nuk kënaqin asnjë shkrimtar të ri grek, veçse disa shkrimtarë të huaj sipërfaqësorë që nuk e vizituan këtë vend dhe nuk e studiuan truallin e Epirit”
Edhe Sami Frashëri ishte i bindur që Dodona nuk ndodhej në jugperëndim të Janinës:
“Z. Karapano prej Arte, prezanton se, pas disa gërmimeve dhe vjetërsinave arkeologjike të zbuluara ndërmjet Janinës dhe Artës, Dodona duhet të jetë atje e për këtë ka botuar edhe disa broshura; por ky vend nuk përputhet me karakteristikat që na njoftojnë Omiri, historianët e poetët e tjerë të lashtë. Omiri e karakterizon Dodonën me frazat: “shumë në veri”. “tepër e ftohtë dhe me borë”. dhe “shumë e lartë”.
Të dy autorët kanë qenë të qartë në ngritjen e hipotezës se Dodona nuk ndodhej në jugperëndim të Janinës. Dodonën në luginën e Carakovistës nuk e vërtetojnë jo vetëm burimet historike, por as gjetjet arkeologjike. Në të gjitha ato gjetje arkeologjike nuk u gjend asnjë dëshmi që të vërtetonte se ky qytet i përkiste Dodonës. Mundësia e dytë ishte që në ato gjetje arkeologjike të vërtetohej se ky qytet nderonte Di Dodonen. Gjetjet arkeologjike, të zbuluara prej Karapanos dhe arkeologët pas tij, vërtetuan se atje nderohej Di Nao, që do të thotë se kemi të bëjmë me një qytet që nuk ishte ai i Dodonës.
Manipulimi i dytë ka të bëjë me përkatësinë etnike të Dodonës.
Autorët e antikitetit kanë provuar një vazhdimësi të Dodonës si pellazge dhe Epirin si pjesa e mbetur e Pellazgjisë, ku fiset helene nuk arritën dot të shtriheshin në Epir. Kjo vërtetohet me dëshmitë e autorëve të antikitet që në Epir si koloni helene përmendin atë të Ambraqisë. Koloni quhet një fis i huaj i vendosur në tokën e dikujt tjetër. Atëherë Ambraqia nuk do të quhej koloni, në qoftë se Epiri do t`i përkiste Helladës, sepse do të ishin në tokën e tyre.
Po cilat janë argumentet me të cilat helenët e kanë pretenduar Dodonën si faltoren e tyre? Ato janë katër dhe i ka formuluar Konstatin Karapanos. Dodona është helene:
1-sepse faltorja e Delfit ka qenë një faltore helene që i kushtohej Apollonit, atëherë dhe faltorja e babait të tij, Zeusit të Dodonës, është një faltore helene.
2- sepse Dodona ka qenë e respektuar në botën Helene, që vërtetohet nga dhuratat që kanë dërguar në Dodonë.
3- sepse orakulli i Dodonës ka qenë konsultuar deri në shkatërrimin e tij, jo vetëm nga banorët e vendeve përreth, por nga të gjithë popujt e Greqisë.”
4- sepse Dodona ka ushtruar ndikim mbi metrikën dhe muzikën greke.
Karapanos quan provë adhurimin apo admirimin që helenët kanë patur për Dodonën.
As atëherë, as në ditët e sotme, të adhurosh diçka apo dikë nuk do të thotë se të përket ty. Arsyetime të tilla si: meqë Delfi ku nderohej Apolloni ishte një faltore helene, atëherë dhe Dodona ku nderohej Zeusi, babai i Apollonit, është një faltore helene, i kapërcen kufijtë e absurditetit. Hyjnitë nuk kanë trashëgimi biologjike si njerëzit.
Po aq absurd është dhe pretendimi se Dodona është helene, sepse ka ushtruar ndikim mbi letërsinë dhe muzikën greke. I ndikuari nuk mund të pretendojë identitetin e Ndikuesit. Është njësoj sikur ne shqiptarët të pretendojmë se Italia është pjesë e Shqipërisë, meqë muzika italiane ka patur ndikim në muzikën shqiptare. Në ato që thotë Karapanos ka një të vërtetë: që qytetërimi helen e ka zanafillën te qytetërimi i Dodonës, pra, te qytetërimi pellazgo-ilir.
Asnjëra prej atyre që sjell Karapanos nuk është provë, por opinion që është ngritur nga lakmia për ta quajtur Dodonën si produkt të etnisë helene. Lind një pyetje.
Po autorë të tjerë helenë a kanë sjellë ndonjë provë që ta vërtetonin Dodonën si helene? Përgjigjia është se autorët e tjerë pas tij u janë shmangur sjelljes së provave, por e kanë marrë si të mirëqënë faltoren e Dodonës si helene.
Arsyeja e mungesës së këtyre provave është se autorët e antikitetit e kanë quajtur Dodonën ndërtim pellazgjik që nga koha e themelimit të saj, e kanë quajtur pellazge përgjatë gjithë antikitetit. Dodona u bë pjesë e Ilirisë pas pushtimit romak. Që do të thotë se zotëruesit e Dodonës kanë qenë pellazgët dhe ilirët. Arsyetimi i lakmitarëve helenë bëhet akoma më absurd, kur Dodona që ata pretendojnë në luginën e Carakovistës, nuk është Dodona, por qyteti-seli, i ndërtuar për institucionet epirote. Që do të thotë se gjetjet arkeologjike nuk i përkasin Dodonës, rrjedhimisht dhe formulimi se Dodona është helene është një absurditet që i ka dëmtuar dhe po i dëmton rëndë institucionet shkencore, sepse e kanë tjetërsuar dhe shtrembëruar historinë.
Manipulimi i tretë ka të bëjë me manipulimin që lidhet me banorët e Epirit nga pellazgo-ilir në helenë. Gërmimet arkeologjike në luginën e Carakovistës të bëra prej Karapanos dhe ekspozimi i tyre para opinionit shkencor dhe atij publik vërtetuan se ky qytet nuk i përkiste botës helene, por asaj pellazgo-ilire, që ka lidhje të ngushta me banorët e Shqipërisë së Jugut edhe në ditët e sotme. Autorët e antikitetit e kanë vendosur kufirin midis Epirit pellazg dhe Helladës me Gjirin e Ambraqisë. Le të kujtojmë gjeografin Skylaks Kariandensis shek. VI para Krishtit, (i quajtur dhe Pseudo-Skylaks) i cili shkruan: “Pas Molosisë vjen Ambraqia, qytet helen, i cili ndodhet tetëdhjetë stade larg detit. Nga këtu fillon Hellada…” Por edhe autorët e tjerë pas tij si: Efori, Polibi, Straboni etj., madje deri ne shekullin e XIX, e kanë vendosur kufirin midis Epirit dhe Helladës me Gjirin e Ambraqisë.
Në gjithë këtë manipulim ka një zgjidhje dhe kjo fatmirësisht është në dorën e shqiptarëve. Dodona ndodhet në Dëshnicë të Përmetit dhe konkretisht, në shpat të malit Trebeshinë, në juglindje të tij, në perëndim të qytetit të sotëm të Këlcyrës, ku ndodhet kalaja antike dhe poshtë saj një qytet antik me rreth 600 rrënoja; lumi i Dëshnicës 13 km i gjatë si dhe fusha e Këlcyrës me përmasa afërsisht 6 km x 1.5 km. Ky vend përmbush të gjitha të dhënat topografike që kanë dhënë autorët e antikitet se qyteti i Dodonës ndodhej në shpat të malit, në kufijtë e fushës Hellopia dhe lumit Dodon ku gjendej orakulli i lisit. Gjetjet arkeologjike, të gjetura në mënyrë të rastësishme, e plotësojnë më së miri jetëgjatësinë e Dodonës: një sëpatë guri e kohës eneolitike, dy varre ku janë gjendur dy armë bronzi që arkeologët i kanë datuar të shekujve XIV-XIII para erës sonë, medaljoni i mbretit të Maqedonisë, i Perseut, një monedhë e periudhës së vonë romake, si dhe disa furra për prodhimin e qeramikës të gjendura në fushën e Këlcyrës, të datuara si të mijëvjecarit të dytë para Krishtit, e japin të plotë jetëgjatësinë e Dodonës nga eneoliti deri në shekullin e IV pas Krishtit.
Por krye dëshmia që e ka bërë tezën mbi vendndodhjen e Dodonës në Dëshnicë të Përmetit të plotë dhe të sigurt, gjendet te burimet e periudhës romake që lidhen me kohën e perandorit Teodosi I. E gjithë gjeografia fizike e perandorisë romake është e dokumentuar plotësisht, ku Dodona dhe mali Tomar vendosen në luginën e lumit Aos (Vjosës) në kufijtë e Atintanisë dhe Molosisë dhe mali Tomar si mal i përbashkët që ndante Ilirinë nga Epiri. Me këtë tërësi dëshmish të autorëve të antikitetit që përputhen plotësisht me njëri-tjetrin, me gjetjet arkeologjike dhe burimet e Perandorisë romake, vendndodhja e Dodonës në Dëshnicë të Përmetit është plotësisht e vërtetuar.
Shumë njerëz mendojnë se nuk është e rëndësishme vendndodhja e vërtetë e Dodonës përderisa edhe atje ku ajo është vendosur, është një qytet brenda Epirit, që do të thotë është në tokë shqiptare. Mirëpo çdo qytet ka historinë e vet dhe nuk mund të shërbejë si provë edhe për një qytet tjetër. Qytet i luginës së Carakovistës, i pretenduar si Dodona, ka një jetëgjatësi gati dy shekullore (175 vite), kurse Dodona është një qytet, të paktën 2 mijëvjeçarë. Pra ka një jetëgjatësi 10 herë më të madhe.
Nëse qyteti i luginës së Carakovistës është datur nga arkeologët me fillime në mesin e Shekullit të katërt para Krishtit, koha e themelimet të Dodonës është në disa mijëvjeçarë para Krishtit po të gjykojmë nga orakujt e saj si ai i Herkulit dhe i pellazgëve që shkuan në Itali që janë të kohës së para Luftës së Trojës, që do të thotë të mijëvjeçarit të Dytë para Krishtit. Nëse gjykojmë që në kohën e Luftës së Trojës (shek. XII para Krishtit) Dodona ishte një faltore me famë mbi të gjitha faltoret e tjera, do të thotë se ajo famën nuk e mori as për një shekull as për disa shekuj, por mbase themelimi i saj zhytet në mijëvjeçarin e tretë e të katërt para Krishtit. Dodona ka shenjuar qytetërimin e parë në këto brigje të gadishullit ballkanik, rrjedhimisht duhet të jetë ndër qytetet e para të kësaj periudhe.
Pa e njohur Dodonën reale, nuk mund të pretendosh se mund të shkruhet “Historia e shqiptarëve”. Burimet historike duhet të gërshetohen me gërmimet arkeologjike. Deri më sot historia e shqiptarëve është shkruar pa e pretenduar Dodonën si një faltore pellazgo-ilire, duke lënë jashtë historisë së shqiptarëve një qytetërim gati dy mijëvjeçar dhe që është qytetërimi më i rëndësishëm i antikitet. Lënia jashtë e historisë dhe e qytetërimit të Dodonës, do të thotë ta shkurtosh me 2.000 vjet historinë e shqiptarëve duke ia kredituar këtë histori një populli tjetër, atij helen, duke e shtrembëruar dhe tjetërsuar historinë deri në absurditet. Prandaj pa pranuar vendndodhjen e vërtetë të Dodonës, pa kryer gërmimet e duhura arkeologjike në shpat të malit Trebeshinë: te kalaja antike e Këlcyrës dhe 600 rrënojat poshtë saj, pa bërë një debat shkencor në rrafshin evropian për përkatësinë etnike pellazgo-ilire të Dodonës dhe Epirit (që padrejtësisht njihen si helene), Akademia e Shkencave e Shqipërisë, si dhe institucionet shkencore të trojeve shqiptare nuk mund të pretendojnë se po shkruhet “Historia e shqiptarëve”, botim i cili ishte planifikuar të përfundonte vitin e kaluar. Për këto arsye, ky botim që mund të dalë në muajt në vijim, do të jetë një dështim si gjithë botimet e deritanishme, nëse nuk e njohin vendndodhjen e vërtetë të Dodonës, përkatësinë e saj pellazgo-ilire dhe Epirin si vatra e qytetërimit pellazgo-ilir.
I drejtohem grupit të punës që po shkruan librin “Historia e shqiptarëve” sipas njoftimit në shtyp:
1) Akad. Pëllumb Xhufi;
2) Prof. Skënder Muçaj;
3) Prof. Neritan Ceka;
4) Prof. Gjon Berisha, Kosovë;
5) Prof. Sabit Syla, Kosovë;
6) Prof. Saimir Shpuza;
7) Prof. Luan Përzhita;
8) Prof. Ferid Duka;
9) Prof. Adem Bunguri;
9) Akad. Myzafer Korkuti;
10) Prof. Apollon Baçe;
11) Prof. Paskal Milo;
12) Akad. Beqir Meta;
13) Prof. Sonila Boci;
14) Prof. Ledia Dushku;
15) Prof. Marenglen Verli.
Të nderuar akademikë dhe profesor : Mos e shkruan këtë libër për aq kohë sa Dodona të pretendohet në vendin e gabuar dhe Epirit t’i mohohet përkatësia pellazgo-ilire.

Asnjë rrezik për njerëzit dhe kafshët

Gipsbruchweiher në Füssen ka ndryshuar ngjyrë për shkak të niveleve shumë të ulëta të oksigjenit dhe squfurit në ujë

VOAL- Gipsbruchweiher në Füssen në Gjermani ka marrë ngjyrë vjollce këto ditë. Për shkak të nivelit shumë të ulët të oksigjenit dhe squfurit në ujë, bakteret që normalisht janë thellë në ujë – dhe që nuk shihen – kanë dalë në sipërfaqe.

Për momentin nuk është e mundur të parashikohet se sa do të jetë i dukshëm ky spektakël natyror. Megjithatë, ekspertët që kanë shkuar në skajet e liqenit ditët e fundit sigurojnë se nuk ka asnjë rrezik për shëndetin e njerëzve apo kafshëve.

Ndryshe nga algat jeshile, të cilat zhvillohen vazhdimisht në liqene, bakteret e purpurta nuk formojnë toksina. Për momentin, megjithatë, askush nuk do të lahej në Gipsbruchweiher sepse uji… kundërmon squfur. rsi-eb

Hëna shihet në prapavijë të një sahatkulle në Pratvill të Alabamës. Fotografi ilustruese nga arkivi.

Mosha është forca lëvizëse që ndryshon mënyrën se si yjet lëvizin nëpër galaktika, sipas një publikimi nga një ekip kërkimor ndërkombëtar, i udhëhequr nga Qendra Kërkimore 3D e Australisë ASTRO, në revistën Monthly Notices of the Royal Astronomical Society (MNRAS).

Galaktikat e fillojnë jetën e tyre në një model të organizuar, por lëvizja e yjeve të tyre është më e rastësishme. Deri tani shkencëtarët nuk ishin të sigurt se çfarë e shkaktonte këtë, ndoshta mjedisi apo masa e vetë galaktikës.

Studimi i ri zbulon se faktori më i rëndësishëm nuk është asnjëri prej tyre. Ajo tregon se tendenca e yjeve për të pasur lëvizje të rastësishme përcaktohet kryesisht nga mosha e galaktikës.

“Nëse gjeni një galaktikë të re, ajo do të rrotullohet në çdo mjedis ku është, ndërsa nëse gjeni një galaktikë të vjetër, do të ketë më shumë orbita të rastësishme, qoftë në një mjedis të dendur apo në vakum”, thekson autori i parë, një profesor në Universitetin e Sidneit, Scott Croom.

Krahasimi i një galaktike të re (lart) dhe një galaktike më të vjetër (poshtë) të vëzhguar në sondazh. Në të majtë janë imazhet optike nga teleskopi Subaru, në mes hartat e shpejtësisë rrotulluese (blu kur vjen drejt nesh dhe e kuqe kur largohemi nga ne), ndërsa në të djathtë janë hartat që matin shpejtësi të rastësishme (ngjyrat më të kuqe për shpejtësi më të lartë të rastit).

Të dyja galaktikat kanë të njëjtën masë totale. Galaktika e sipërme ka një moshë mesatare prej 2 miliardë vjetësh, rrotullim të lartë dhe lëvizje të ulët të rastësishme. Galaktika e poshtme ka një moshë mesatare prej 12.5 miliardë vjetësh, rrotullim më të ngadaltë dhe lëvizje shumë më të rastësishme.

Autori i dytë Jesse van de Sant shpjegon se puna e mëparshme që sugjeronte mjedisin ose masën si faktorë më të rëndësishëm nuk është domosdoshmërisht e gabuar. Galaktikat e reja janë super-prodhues të prodhimit të yjeve, ndërsa në galaktikat e vjetra formimi i yjeve pushon. “Ne e dimë se mosha ndikohet nga mjedisi. Nëse një galaktikë bie në një mjedis të dendur, ajo do të priret të ndalojë së formuari yje. Kështu, galaktikat në mjedise më të dendura janë mesatarisht më të vjetra”, thotë ai, duke shtuar: “Analiza jonë nxjerr në pah se nuk është të jetuarit në mjedise të dendura që redukton rrotullimin e tyre, por fakti që ato janë më të vjetra”.

(BalkanWeb)

Në vitin 1998, Eno Peçi u regjistrua në Shkollën e Baletit të Operas Shtetërore të Vienës (Ballet School of the Vienna State Opera), i pari student shqiptar që ka frekuentuar këtë shkollë prestigjioze me famë botërore. Në konviktin e shkollës u sistemua në një dhomë me Mihail Sosnovschi, një ndër shokët më miqësor. Eno i sjellshëm dhe i edukuar, fitoi respektin dhe nderimin e bashkëstudentëve, në veçanti krijoi raporti miqësie me Mihail Sosnovschi dhe Kirill Kourlaev, madje ishin dhe janë edhe sot e kësaj dite një treshe solide shokësh, me raporte miqësie përtej çdo situate konkuruese me rolet në kompaninë e baletit. Ata kanë jetuar dhe kërcyer gjithçka së bashku dhe nëse njërit prej tyre i jepet mundësia për një rol të ri, së shpejti ajo i jepej dhe dy të tjerëve. Kjo treshe balerinësh shkëlqente me talentin, madje kur Eno Peçi u emërua balerin i parë i baletit të Vienës, në të njëjtën kohë u ëmërua dhe Kiril Kourlaev.
Programi i studimeve dhe i ushtrimeve në balet i Shkollës të Operas së Vienës ishte tepër intensiv dhe kompleks, madje kishte disa aspekte ndryshe me ato të Liceut Artistik të Tiranës. Drejtori i shkollës së Baletit Michael Birkmeyer dhe mësuesi i tij baletmaestri Viktor Onoschko, duke parë aftësitë e tij dhe potencialin e një balerini të suksesshëm dhe me qenëse ai kishte filluar studimet më vonë se studentët e tjerë, i planifikuan një program të veçantë instruksioni dhe ushtrimesh vallëzimi enkas për Enon. Në ato dy vite Eno mësoi shumë dhe u perfeksionua si balerin.
Shkolla e Baletit të Vienës shquhet për disiplinë të fortë dhe rigorozitet në rregullat dhe teknikat e vallëzimit, por karakterizohet dhe nga disa veçori në vlerësimet e nivelit të përgatitjes. Në Liceun e Tiranës ishte mësuar të bënte ashtu si i thonin dhe të përsëriste besnikërisht veprimet që i sugjeronin mësuesit, ndërsa në shkollën e Viennës, mësuesit e orientonin të vepronte edhe me inciativë, duke kryer lëvizje individuale, veprime plastike dhe shprehje të fytyrës, që t’i përgjigjeshin subjektit të muzikës së baletit. Kjo liri shprehje, e ndihmoi të përfeksionohet si balerin, andaj Eno e konsideroi praktikë thelbësore, e cila ndikoi në formimin profesional, të cilën e praktikoi me shumë sukses si balerin gjatë vallëzimeve të pjesëve të baletit, madje ky model e inspiroi në krijimtarinë gjatë karrierës së më pasme si koreograf.
Në vitin 2000, Eno përfundoi studimet në Shkollën e Baletit të Operas së Vienës dhe e emëruan në trupën e baletit të Operas së Vienës (Wiener Staatsoper Ballet Company). Trupa e baletit përbëhej nga balerinë dhe balerina, që nuk kishin role kryesore në balet, por vallëzonin në grup, me veprime dhe pozime të sinkronizuara në mënyrë perfekte. Fillimisht Eno ishte korife i trupës së baletit, por me mundësi të interpretonte pjesë rolesh individuale, madje dhe role kryesore. Aktivizimi në trupën e baletit ishte fazë e kalimit nga pjestar i trupës të baletit, në balerin i dytë e më pas balerin i parë. Interpretimet e Enos në trupën e baletit e evidencuan shpejt si një ndër balerinët me nivel të lartë artistik, madje në çdo pjesë të re që interpretohej, ai shquhej në teknikën e kërcimit, në aktrim, në zhdërvjelltësinë e lëvizjeve trupore dhe për aftësitë shprehëse me mimkë të subjektit të muzikës.
Renato Zanella, koreografi, baletmaestri dhe regjizor i Baletit të Operas të Vienës (1995 – 2005), nga vitit 2001 Drejtori i Artistik i Operas Shtetërore dhe i Shkollës së Baletit të Vienës, e vlersoi në veçanti talentin e Enos dhe i bindur në aftësitë e tij si balerin i besoi shumë role, sidomos në krijimet e tij koreografike, të cilat i krijoi pikërisht për aftësitë teknike, interpretative dhe tempermanetin e Enos.
Prezantimet e para Eno Peçi i bëri në baletet me koreografi të mjeshtrit të famshëm Renato Zanella, si në “Perpetuum mobile“ dhe në vazhdim në baletet “Alles Walzer”, të dy baletet me muzikë te Johann Strauss, në baletin “Spartacus“ (2002) me muzikë të Aram Khachaturian dhe me rolin kryesor në baletin „Petrushka” me muzike të Igor Stravinskij.
Debutimi në rolin e Spartakut, prijësit të kryengritjes të skllevërve, Eno Peçi e përballoi me sukses, i mirëpritur nga publiku dhe i vlerësuar nga kritika. Këto suksese Eno i përjetoi me modesti, madje në intervistën me Elida Buçpapaj theksoi: “Kur interpetova rolin e Spartakut isha 21 vjeç, më mungonte përvoja në skenën e baletit, tani pas shumë vitesh ky rol do të ishte perfekt për mua, sepse do ta realizoja shumë më mirë se atëhere kur e interpretova për herë të parë”.
Në disa intervista me gazetar austriak dhe të vendeve të tjera europiane, Eno Peçi vzhdimisht ka shprehur mirënjohje për koreografin dhe baletmaestrin Renato Zanella, i cili kishte besim në aftësitë e tij, andaj e aktivizoi në role të rëndësishme në baletet me koreografitë e tij të famëshsme.
Prezantimi i suksesshëm në koncertet e dancës dhe në baletet e para, u vlerësua nga drejtuesit e Operas Shtetërore të Vienës dhe nga drejtori artistik i Wiener Staatsoper Ballet Company dhe në vitin 2003 e emëruan balerin i dytë. Gradualisht Eno po i ngjiste shkallët e karrierës, madje i përshpejtoi krahasuar me balerinët e tjerë të kompanisë te Baletit të Operas të Vienës. Roli balerin i dytë i hapi shtigjet të interpretonte role korife, dhe role si protagonist, çka ndodhi shpesh me Enon, kur balerinët e parë ishin në pushim. Në këtë periudhë Eno u aktivizua nga Renato Zanella, i cili i besoi role si protagonist në baletet e tij, ashtu si dhe në shumë baletet të koreografëve të tjerë të famshëm të Wiener Staatsoper Ballet Company.
Për Enon, aktrimi ishte i rëndësishëm, po aq sa edhe teknika e kercimit dhe ai u prezantua me aftësi të larta artistike. Dublimi me sukses i roleve në disa balete gjatë viteve 2003 – 2008, ishte rezultat i performansës së tij të shkëlqyer, andaj gradualisht iu besuan role kryesore, si rasti në “Petite mort“, të koreografit Jiří Kylián, i cili dhe pse ishte balerin rezervë, në shfaqien që iu besua Enos, ai shkëlqeu me talentin e tij të admirushëm.
Në vitin 2009, bazuar në perfeksionimin artistik dhe interpetimin me nivel të lartë të roleve që i besuan baletmaestrit, Eno Peçi emërohet balerin i parë – balerini kryesor – solist i baletit të Operas të Vienës, roli më i lartë në një kompani baleti. Duke filluar nga ky vit Eno interpeton role si protagonist në balete të shumtë të koreografëve të shquar si Renato Zanella, Peter Wright, Rudolf Nureyev, George Balanchine, John Cranko, Ashton, Kenneth MacMillan, David Bombana, Stephan Thoss, Jorma Elos, Gyula Harangozó, Boris Eifman, Angjelin Preljocaj, P. Martins etj, etj.
Në pesë vitet e fundit (2009 – 2024) spikati talenti i balerinit virtuoz shqiptar Eno PEÇI, soliti i parë, ylli i baletit vienez, elita e trupës të baletit të Vienna State Opera und Volksoper (Opera Shtetërore të Vienës dhe e Valleve Popullore të Vienës). Termi ylli i baletit – ètoile – stella – stern, i dedikohet balerinëve elitë, me famë botërore dhe Eno Peçi i prezantuar me talentin, me dhuntitë fizike impresionuese, me zhdërvjelltësisë dhe aftësitë e veçanta në interpetimet artistike të roleve që iu besuan në baletet e shumta, u rendit në këtë kategorinë e balerinëve të suksesshëm, ylli i baletit vienez.

Në plan të parë Eno Peçi në rolin e Don Jozè, në baletin “Karmen” me muzikë të G. Bizè,
me koreografi të Davide Bombana.

Repertori i Enos është i jashtëzakonshëm, si nga rolet që ka interpretuar dhe nga baletmaestrot më të famshëm që i kanë besuar role kryesore si balerin i dytë e më pas si balerin i parë, me role parësore në baletet “Gizel”, “Karmen”, “Spartakus”, “Arrëthyesi”, “Don Kishoti”, “Liqeni i Mjellmave”, “Ëndërra e një mesnate vere”, “Petrushka” etj, et. të vëna në skenë nga mjeshtra gjigandë që nga Rudolf Nurejew, John Cranko e deri tek Renato Zanella dhe David Bombana.
Pyetje të gazetares Elida Buçpapa: “Si i arritët këto suksese në koha të shkurtër?” Eno iu përgjigj: ”Çdo gjë është e mundur. Me punë, me durim dhe me dashuri ndaj artit çdo rrugë të hapet…”
Interpretimet e suksesshme të Enos në baletet dhe në suitat koreografike, tërhoqën vemendjen e
shtypit austriak, me komente dhe vlerësime nga kritikët e artit të cilët u shprehën: “Eno balerin arrin gjithçka, për atë asgjë nuk është e pamundur”. Sukseset ndiqnin njeri tjetrin, gjithnjë e më shumë me vlerësimë për nivelin interetues dhe artistik të Enos.
Lidhur me vlerësimet e shtypit austriak se “Eno balerin arrin gjithëçka”… Eno shprehet me modesti duke theksuar. Ata shkruajnë pak sa të ekzagjeruar, megjithatë për mua si balerin gjithëçka është e mundur. Kur një balerin interpreton në skenë teknikisht rolin, por pa asnjë lloj ndjenje, pa asnje lloj personaliteti, pa asnjë lloj magjie, aftësi që duhet t’ia transmetoi publikut, ateherë është makinë kërcimi, ndërsa unë impenjohem ta përshkruaj me ndjenja dhe t’ia tregoj rolin publikut”.

Grande jeté
Konstitucioni fizik elegant, plastika dhe zhdërvjelltësia në kërcim, shprehja artistike e ndjenjave dhe e emocioneve të personazhit që interpreton, e prezantuan Enon një balerin të suksesshëm, andaj koreografët dhe baletmaestrat e baletit të Operas së Vienës e preferonin me preçedenzcë, duke i besuar role të shumta, të cilat Ai i realizoi me shume sukses.
Nuk dua të trajtoj teknikat specifike të baletit të realizuara nga Eno Peçi, sepse këto aspekte i kanë trajtuar me kompetenca shumë koreografë, baletmaestra, kritikë arti, media europiane dhe botërore, megjithatë po theksoj disa nga ato, të cilat Eno i ka realizuar me mjeshtri të rrallë dhe me preçizion mahnitës si grande jeté, piruetat, fouettés en tournant (rrotullimi në majën e gishtave të njerës këmbë), rond de jambe, pas de deux, pas de trois, ashtu si ka realizuar me sukses gjashtë teknikat të port de bras të mjeshtrit Vaganova etj, etj.
Ndër rolet e shumta si balerin i parë, Eno veçon interpetimin e Karenin në baletin Ana Karenina të koreografit Boris Eifman, rol i shprehur artistikisht me emocione të forta dhe me kërcime akrobatike; rolin misterioz të Tybaltit në baletin “Romeo dhe Xhiulieta”, me koreografi të mjeshtrit John Cranko; rolin e Baron Max von Drosselberg, në baletin “Arrëthyesi”, me koreografi të Renato Zanella; rolin e Rotbart në baletin “Liqeni i mjelmave”, me koreografi të Rudolf Nureyev etj., etj
Me sukses entuziasmues ka realizuar dhe role me kontraste emocionesh, si realizimi i dy roleve të kundërta Onieginit egocentrik dhe i mërzitshëm dhe rolin e Lenskit entuziast dhe i dashuruar në baletin “Oniegin” me koreografi të John Cranko. Vlen të theksoj se në realizimin e roleve të shumta, Eno i studionte personazhet, njihte botën e brendëshme dhe personalitetin e tyre dhe këto aspekte i shprehte artistikisht, duke iu përshtatur shprehjen me mimikë, me lëvizjet e krahëve dhe me zhdërvjellstësinë e lëvizjeve trupor, që përkonin mjeshtërisht me linjën muzikore.
Aftësitë e rralla të Enos në realizmin artistik të roleve, shprehja me mjeshtëri e individualitetit të personazheve që interpretonte në balete të ndryshëm, u vlerësuan shumë nga kritika dhe nga publiku i shumtë që mbushte sallate shfaqieve. Në morin e roleve, Eno e konsideron sfiduese interpetimet e roleve komike, pasi ato kanë vështirësi në zgjedhjen e masës së duhur të mimikës dhe lëvizjet e kraheve dhe të trupit, për të shprehur aspektet komike të personazhit, por këto role i ka realizuar me shumë suksese si rasti i rolit të Ulrich në baletin “Lakuriqi i natës” i koreografit të shquar francez Roland Petit. Me interetimet e rolit të Spartakut dhe të Don Kishotit, Eno Peçi i mahniti spektatorët me gjuhën preçize të shprehjes me zhervjelltësisë trupore dhe në këcimit të shkëlqyer. “Kërcimin, kthimet e dyfishta, piruetën, jetté-n, mund t’i bëjë realisht çdo balerin”, – thotë ai me sinqeritet. “Puna fillon me rolin, publiku dëshiron të shohë një histori, të ndjej esencën e historisë dhe të argëtohet”. Edhe kolegët e tij e dinë që Enos i pëlqen të luajë role për të qeshur. Eno Pecit i pëlqen të luajë Punch-in dhe Judy-in. Ai tregon se mund të përfitojë diçka dhe nga e keqja e Tebaldo Kapuletit me temperament agresiv dhe kolerik, personazh vrasës në baletin “Romeo dhe Zhuljeta”. “Ky ndryshim nga njëri rol në tjetrin e bën veprën emocionuese. Unë nuk jam një makinë kërcimi, unë jam artist, dua të krijoj e gjithmonë t’i dhuroj publikut diçka të re.” Eno së bashku me me balerinën yll Olga Esina-n, ka krijuar pas de deux në “Slingerland pas de deux” të koreografit William Forsythe.
Në një bisedë me gazetaren Judith Hoffmann, Eno Peçi i foli për artin e të treguarit të një historie pa fjalë, por me aftësitë e shprehjes me mimikën dhe me lëvizjet harmonike të trupit, çka i ka shprehur në rolet e shumta që ka intepretuar në baletet dhe në koncertet e dancës.
Gjatë vitit 2009, aktiviteti intensiv i Enos në baletin e operas shteterore të Vienës u shoqërua me nje surprizë të këndëshme, aty e lidh dashurinë e tij të madhe, me solisten e dytë Dagmar Kronberger, partnere e sukseshme në balet. Dashuri e dy të rinjëve u konkretizua me martesën, me lumturinë familjane. Ne fillim te majit, Eno dhe Dagmar u gëzuan me fëmijën e parë, me vajzën Lea. Vienezja Dagmar Kronberger balerinë e talentuar e vlerësuar me çmimin Fanny-Elßler, pas lindjes së Leas u detyrua për një vit ta ndërpresi karrierën si balerinë dhe t’i dedikohet vajzës së tyre të dashur. Por edhe Eno baba i lumtur, megjithë impenjimet intensive në baletet, iu dedikua me plot dashuri vajzës Lea. Eno i ndërronte pelenat me kënaqësi e me shumë kujdes, luante gëzushëm dhe qeshin së bashku dhe të tre përjetojnë gëzimin dhe lumturinë bashkëshortore.
Tani Eno bën dy jetë, njëra në sallat e baletit dhe në skenat e teatreve, tjetra me pelenat dhe përkëdheljet e Leas në ngrohtësinë familjare. Vogëlushja Lea lëviz këmbë e duar dhe qesh kur Eno vjen në shtëpi. “Jeta ime ka ndryshuar shumë, është bërë më intensive dhe më aktive. Jeta familjare është edhe punë edhe çlodhje. Kur i dedikohem Leas, lodhja dhe stresi zhduken. Jam në një botë tjetër, në botën e lumturisë” — thotë me krenari Eno. Natyrisht dhe Lea Kronberger Peçi, kur të rritet do të studiojë, do të ndihmohet nga të dy prindërit dhe do të shkëlqejë si balerinë, ashtu si baba Eno dhe mama Dagmar.
Lajmi i lindjes të Lea, i lumturoi gjyshin Fatmir dhe gjyshen Vjollcën, tani ata kanë tre mbesa dhe një nip, dy vajzat e Elis Peçi dhe Taulant Godaj (Megi sudente në Fakultetin e Mjekësisë në Vienë, Mia nxënëse në gjimnaz, djalin Noah Mattis nxënës në klasën e pestë të fillores) dhe mbesën e vogël Lea Kronberger Peçi. Mbesat dhe nipat janë mjalti i mjaltit, shpirti i shpirtit, gjaku i gjakut i gjyshit Fatmir dhe i gjyshes Vjollca.
Në vitin 2009, Eno Peçi shënoi një tjetër sukses, debutimin si koregraf.

Vijon