TË DY PËRKTHIMET PËRBALLË GJASHTË GJUHËVE TË HUAJA
Turqizmat e përdorura nga Robert Shvarc, në përkthimin e romanit “Njëqind vjet vetmi”, përballë shqipes së Naim Frashërit
Prandaj edhe jabanxhinjtë ishin të vetmit që e kuptonin arsyen, pse ai djaloshi që pat qenë komandant i truprojës, kishte vdekur nga sevdaja. (Faqe 180)
…mëngjesin e Vitit të Ri, e gjetën të vdekur nga
sevdaja poshtë dritares së saj. (Faqe 228)
Dhe vërtet, nuk kaloi shumë kohë dhe ajo i tregoi të atit se kishte rënë në
sevda. (Faqe 268)
Robert Shvarc (
Tiranë, 1998)
Njëqind vjet vetmi, Botimet Enciklopedike
BUKURIJA
(poemth)
……………………………………
Posa pashë Bukurinë,
Zemrën’ e varfrë m’a piku,
Ndjeva në të dashurinë,
Që më erdh, dhe më s’më iku,
Pse s’ka fjalë të dëftenjë Dashurin’ e Bukurinë,
…………………………. NAIM FRASHËRI (Stamboll, 1885) Ëndërrimet
AVENTURA IME SI BOTUES I ROMANIT “DOKTOR ZHIVAGO” TË BORIS PASTERNAKUT
Plot njëzet e pesë vjet më parë, më 1994, kur isha një botues i ri në Elbasan, nxora në dritë romanin “Doktor Zhivago”. Kureshtjen tonë në vitet e diktaturës e kishte nxitur aq shumë romani i Kadaresë “Muzgu i perëndive të stepës”. Madje një fjali të këtij romani: Doktor… doktor… ndihmë… jam keq… ah… doktor Zhivago… doktor Zhivago… i poshtër… ende e kam të ngulitur në mendje sot e kësaj dite. Ndaj, kur përkthyesi i njohur Fatos Shmili më ofroi për botim pjesën e parë të romanit, nuk kisha ngurrimin më të vogël. E njihja përkthyesin nga dy libra të Turgenievit, “Dashuria e parë” dhe “Asja’, e dija që kishte përfunduar studimet për gjuhë ruse dhe tashmë ishte mësues në pension. M’u duk vetja me fat, kisha një besim të madh tek ai. Madje, shprehja italiane “traduttore-traditore” atëkohë më dukej krejt e pavend. Shto këtu që m’u desh që për ta redaktuar dorëshkrimin ta merrja me vete në një kurs për botues në Nju-Jork. S’është e vështirë të kuptohet se sa i vëmendshëm mund të kem qenë në punën time si redaktor. Dalja e romanit kaq shumë të përfolur ngjalli shumë interesim dhe nisi të shitej mirë. Dëgjoja shumë fjalë lavdëruese, çka mua, një botues i ri që vinte nga Elbasani, më dukej se kisha arritur majat, që me një botim të tillë, të munguar prej vitesh, të tërhiqja vëmendjen e të gjithëve. Por një ditë vjen në zyrën time Shpëtim Karaj, ish-drejtori i bibliotekës së rrethit, një burrë shumë i kulturuar, njohës i shkëlqyer i frëngjishtes. Kisha botuar prej tij përkthimet e dy dramave të Eugene Ionesco-s (“Vrasës pa shpërblim” dhe “Mbreti po vdes”). Ndërsa prisja që të më përgëzonte për botimin e “Zhivagos”, ai më lëshoi bombën: si ka mundësi, ti, që përgjëroheshe për lexuesit. Mezi e kapa mendimin e tij: nuk duhej ta kisha botuar këtë përkthim! Nuk ishte përkthyer saktë! Po nga e di ti, munda ta kundërshtoja me gjysmë zëri, i zënë në befasi nga qortimi i tij. E kam parë nga frëngjishtja, më tha. Por, siç duket, ti nuk e ke parë fare nga rusishtja jote. U desh një javë punë që të kuptoja se pasaktësitë ishin më të mëdha sesa ato që kishte konstatuar përkthyesi nga frëngjishtja dhe mora një vendim të prerë: mblodha të gjithë librat e shpërndarë nëpër librari (atëherë kishte shumë më tepër librari se sot) dhe i çova për karton. Por momenti më i vështirë ende nuk kishte ardhur. Më vjen në zyrë përkthyesi Fatos Shmili me një dosje ku ishte dorëshkrimi i pjesës së dytë të romanit. Ishte i gëzuar, kishte marrë kaq urime e përgëzime që kishte realizuar ëndrrën e tij dhe të brezit të tij… Ndërsa unë po formuloja gjithë siklet mendimin se si t’i thosha për vendimin që kisha marrë. Pashë që u zverdh në fytyrë dhe m’u drejtua: ah, e kuptova, të ka thënë ai, komunisti. Nuk na u ndanë as në demokraci këta! I thashë që ky ishte mendimi dhe vendimi im. Për ta konkretizuar, mora dollarët nga dieta që kisha kursyer në Nju-Jork dhe i pagova edhe pjesën e dytë që s’do të botohej kurrë nga “Onufri”. Zgjati dorën e majtë dhe ndërsa mori zarfin me dollarë, me gishtin tregues të dorës së djathtë më kërcënoi se do të shiheshim së shpejti në gjyq. I miri Fatos Shmili, nuk e bëri kurrë këtë veprim. E kujtoj gjithmonë këtë moment të vështirë të jetës sime, trishtimin në sytë e përkthyesit, sa herë që më duhet të jem i qartë dhe i prerë kur të vendos nëse duhet botuar apo jo një libër. Por mora një mësim që s’do ta harroj kurrë në jetë: që të zësh mend, duhet të paguash për gabimet e tua. Që të botosh një përkthim, duhet patjetër ta përballësh me origjinalin. Dhe nga Shpëtim Karaj mësova se si mund ta kontrollosh një përkthim, duke e parë nga gjuhë të tjera. Kjo ishte aventura ime me “Zhivagon”.
Ky roman i rëndësishëm u botua më pas nga kolegu im i “Uegen” dhe së fundi, çerek shekulli pas botimit tim, vitin e kaluar (2018) e botoi kolegu tjetër, ai i “Fan Nolit”. E bleva këto ditë dhe isha kureshtar ta krahasoja se si ishte përkthyer faqja e parë. Lexoj titullin e kapitullit të parë. E lexoj edhe një herë, por nuk po u besoja syve. Ishte përkthyer “TRENI I SHPEJTË PESORËSH”. Shikoj librin që kam botuar dhe lexoj germë për germë “EKSPRESI I ORËS PESË”. Shikoj titullin në rusisht “ПЯТИЧАСОВОЙ СКОРЫЙ”. Po ku është aty fjala “tren”? Po si mund të jetë një tren pesëorësh? Apo pesëmuajsh? Thua se është një qenie e gjallë!
Pa asnjë dyshim, përkthyesi i ndjerë Fatos Shmili e ka absolutisht të saktë këtë titull!
Nuk është e domosdoshme aspak të dish origjinalin rusisht, që të mos bësh një gafë të tillë. Shpejtësia e trenit nuk matet me orë, por me km/orë. Ndërsa udhëtimi matet me orë. Kurse aty bëhet fjalë për diçka fare të qartë dhe logjike: ora, çasti, koha kur niset një tren!
Meqenëse përkthyesja e romanit, zonja Xhemile Zykaj, është edhe bashkëhartuese e fjalorit rusisht-shqip, dhe kolegu im i nderuar, botuesi i parë privat në Shqipëri, zoti Rexhep Hida, po ashtu ka studiuar për gjuhë ruse, këto që shpreha më sipër unë po ua ilustroj me fjalorin e gjuhës ruse.
[…ЧАСОВО́Й, -а́я, -о́е. Вторая составная часть сложных слов, обозначающая: продолжающийся столько-то часов (сколько указано в первой части), назначенный на такой-то час пополуночи или пополудни (какой указан в первой части), например: трехчасовой, пятичасовой.]
[…i/ e orës. Pjesa e dytë e fjalëve të përbëra, që shënojnë: se sa orë vazhdon (aq sa tregohet në pjesën e parë); i caktuar që më parë në orën (aq sa tregohet në pjesën e parë), për shembull: i orës tre, i orës pesë.]
Për koincidencë, shembulli në fjalorin e gjuhës ruse është po ai i titullit të kapitullit të parë: [пятичасовой – i orës pesë].
Kur është përkthyer gabim, që titulli i kapitullit të parë të librit, mbase, për hir të lexuesit, do t’ua sugjeroja të ndiqnin shembullin tim. Ndoshta, duhet një përkthim tjetër i “Zhivagos”!
ZHGËNJIMI I PARË ME PËRKTHIMIN E ROBERT SHVARCITNËVITIN 1999
Pesë vjet pas dështimit të botimit tim të romanit “Doktor Zhivago”, në Tiranë po bënte bujë përkthimi prej Robert Shvarcit i romanit “Njëqind vjet vetmi”. Meqenëse nuk më pëlqeu aspak cilësia e librit (lloji i germës, i letrës, ngjitja), s’di pse pata një lloj padëshire për ta lexuar. Por kureshtja ishte aq e madhe, sa nuk mund të mos e filloja leximin. Befasia ishte e madhe kur ndesha fjalinë e katërt të romanit:
“Një arixhi trupmadh, me një mjekër të kreshpëruar e me ca gishtërinj si kthetër harabeli, që u paraqit me emrin Melhiades, ia ekspozoi miletit të fshatit atë që ai e quante mrekullinëe tetë dijetarëve alkimistë të Maqedonisë.”
Nuk po u besoja syve. Megjithatë, që të bindesha se nuk e kisha gabim, mora faqen e parë të përkthimit të Shvarcit dhe e krahasova me variantin spanjisht, gjermanisht, anglisht, frëngjisht, italisht dhe rusisht. Pjesa e dytë e kësaj fjalie:
…ia ekspozoi miletit të fshatit atë që ai e quante mrekullinë e tetë dijetarëve alkimistë të Maqedonisë, ishte përkthyer krejtësisht gabim!
[spanjisht]: …la octava maravillade los sabios alquimistas de Macedonia.
[anglisht]: …the eighth wonder of the learned alchemists of Macedonia.
[frëngjisht]: ...la huitième merveille des savants alchimistes de Macédoine.
[italisht]: …l’ottava meraviglia dei savi alchimisti della Macedonia.
[rusisht]: …восьмое чудо света, сотворенное, по его словам, учеными-алхимиками из Македонии.
Çfarë kishte ndodhur? Numërori rreshtor i/e tetë (mrekullia e tetë) ishte shndërruar në numëror themelor: tetë (tetë dijetarë alkimistë të Maqedonisë). Dhe Shvarci nuk e përkthen “mrekullia e tetë (e botës)”, por “etetë dijetarëve”. Ishte një gafë që vetëm një fillestar mund ta bënte. E krahasuar me variantet e gjuhëve të mësipërme, por edhe bazuar në logjikën e një lexuesi të zakonshëm, ishte e mjaftueshme që të mos e vazhdoje leximin e librit.
Kam parë më vonë edhe një botim tjetër të romanit “Njëqind vjet vetmi”, tashmë të botuar nga kolegu im i nderuar i “Horizont”, botim i vitit 2004, me shpresën se mos, vallë, varianti i botuar nga “Botimet Enciklopedike” ishte një gabim shtypi, por jo! Edhe pas gjashtë vjetësh, kjo fjali ishte identike. Pa përmendur këtu edhe dy fjalët pranë njëra-tjetrës, ia ekspozoi miletit, që më dukej një nivel i rëndomtë përkthimi, krahasuar me një emër të madh e të padiskutueshëm si Robert Shvarc. Po për këtë do të flasim më poshtë.
NË KËRKIM TË AGJENCISË LETRARE TË G. G. MARKEZIT
Ishte viti 1999, kur në planet e mia si botues shënova botimin e veprës së Markezit. Kjo ka lidhje me njohjen dhe fillimin e bashkëpunimit me shkrimtaren dhe përkthyesen e njohur Mira Meksi, sidomos me botimin e romanit “Dashuria në kohërat e kolerës”. Por blerja e të drejtave të autorit dukej si një mision i pamundur, sepse romani “Njëqind vjet vetmi” ishte botuar pa të drejta autori dhe për këtë arsye, Agjencia Letrare e Markezit nuk jepte leje për botimin në gjuhën shqip. Në Tiranë atëherë debatohej se kush i kishte të drejtat e përkthimit, “Botimet Enciklopedike” apo përkthyesi Robert Shvarc, por askush nuk kujtohej për një fakt të rëndësishëm: si mund të botohej pa të drejta autori një kryevepër si “Njëqind vjet vetmi”! Pikërisht, ishte përkthimi i pasaktë i faqes së parë dhe botimi pirat i romanit që më nxitën të ngulmoj, prej 15 vjetësh, derisa “Onufri” mori të drejtat për gjuhën shqipe nga Agjencia e Markezit.
KUSH DUHEJ TA RIPËRKTHENTE ROMANIN
Problemi kryesor, pasi i siguruam të drejtat e autorit për romanin “Njëqind vjet vetmi”, ishte se kush do ta përkthente. Në parathënien e Robert Shvarcit me rastin e botimit të parë të romanit, ai çmon shumë lart përkthimin mjeshtëror të Aurel Plasarit me novelat “Gjethurinat”, “Kolonelit nuk ka kush t’i shkruajë” dhe “Kronikë e një vdekjeje të paralajmëruar” si dhe përkthimin tjetër mjeshtëror të Mira Meksit, “Dashuria në kohërat e kolerës” dhe “Dymbëdhjetë tregime pelegrine”. Kanë qenë biseda të gjata, të vështira dhe të shumta me dy përkthyesit e mirënjohur. Më ka prekur vlerësimi i tyre për punën dhe kujtimin e mikut të tyre Robert Shvarc dhe i kam mirëkuptuar dhe e kam çmuar fort sjelljen e tyre. Sot është e vështirë të gjesh mirëkuptim midis krijuesve apo vlerësim për njëri-tjetrin. Por problemi që unë kam shtruar me të dy përkthyesit e mirënjohur, ka qenë vetëm një: nuk e meriton lexuesi shqiptar ta ketë këtë libër të përkthyer nga origjinali! Nuk ka asnjë kuptim që vetëm lexuesi shqiptar ta lexojë të përkthyer nga një gjuhë e dytë, kur e gjithë bota e ka përkthyer nga spanjishtja.
Isha me fat si botues, por sidomos me fat do të jenë lexuesit shqiptarë kudo në botë, që Mira Meksi pranoi ta përkthente nga origjinali këtë kryevepër të letërsisë botërore.
PËRKTHIMI NGA GJERMANISHTJA I ROBERT SHVARCIT PËRBALLË PËRKTHIMIT NGA ORIGJINALI TË MIRA MEKSIT
Ndonëse në pamje të parë ky krahasim duket pa kuptim, arsyeja e vërtetë përse e bëj, si redaktor i librit, është që lexuesi të ketë një ide të qartë se si është përkthyer ky roman dhe si duhej përkthyer. E di që ky krahasim e favorizon përkthyesen Mira Meksi: përkthimi nga origjinali, përkthimi kur kanë kaluar njëzet vjet nga ai i Robert Shvarcit, përvoja si dhe mundësitë e sotme që kanë përkthyesit nga përdorimi i internetit. Pikërisht, për ta zbutur këtë përballje, do të rreshtojmë krahas përkthimit të Shvarcit edhe gjashtë gjuhë të tjera: 1. spanjisht, meqenëse është origjinali; 2. gjermanisht, është gjuha nga e ka përkthyer Shvarci; dhe gjuhët e tjera: anglisht, frëngjisht, italisht dhe rusisht. Si të thuash, me fjalë të tjera, të shtatë “kundër” variantit të Mira Meksit.
PËRKTHIMI I FJALISË SË PARË TË ROMANIT
Një studiues ka thënë se vetëm me fjalinë e parë të romanit “Njëqind vjet vetmi”, Markez ka krijuar një botë të tërë. Rëndësia e fjalisë së parë të romanit çmohet tepër nga shkrimtarët, sa, shumë prej tyre, i kanë kushtuar muaj apo vite kohë. Prandaj, përkthimi i kësaj fjalie ka një vlerë të veçantë edhe për të kuptuar se cili është niveli i përkthyesit.
Pikërisht, në këtë fjali, e cila është bërë ikonike, ndër më të bukurat e letërsisë botëre, përkthyesi Robert Shvarc ka shtuar dy fjalë nga vetja e tij. Që nuk janë as në variantin gjermanisht, prej nga e ka përkthyer.
1.
-[R. Sh.] Shumë e shumë vjet më vonë, kolonelit Aureliano Buendia, i ndodhur përballë togës së pushkatimit, do t’i kujtohej ajo pasdreke e largët, kur babai e mori me vete për ta njohur me akullin.
-[Përkthyesi ka shtuar që në krye fjalën “Shumë e”, si dhe “i ndodhur”. Madje, mënyra se si janë renditur tashmë fjalët “Shumë e shumë vjet më vonë”, të duket sikur po lexon një përrallë [ishte ç’na ishte]. Për fat të keq, janë të panumërt rastet, nga faqja e parë deri tek e fundit, ku përkthyesi ka shtuar nga vetja fjalë dhe shprehje që nuk janë origjinal.]
-[M.M.] Shumë vjet më vonë, përballë togës së pushkatimit, kolonel Aureliano Buendía-s do t’i kujtohej ajo pasdite e largët kur i ati e çoi të shihte akullin.
-[sp.] Muchos años después, frente al pelotón de fusilamiento, el coronel Aureliano Buendía había de recordar aquella tarde remota en que su padre lo llevó a conocer el hielo.
-[gj.]Viele Jahre später sollte der Oberst Aureliano Buendía sich vor dem Erschießungskommando an jenen fernen Nachmittag erinnern, an dem sein Vater ihn mitnahm, um das Eis kennenzulernen.
-[angl.] Many years later as he faced the firing squad, Colonel Aureliano Buendía was to remember that distant afternoon when his father took him to discover ice.
-[fr] Bien des années plus tard, face au peloton d’exécution, le colonel Aureliano Buendia devait se rappeler ce lointain après-midi au cours duquel son père l’emmena faire connaissance avec la glace.
-[it.] Molti anni dopo, di fronte al plotone di esecuzione, il colonnello Aureliano Buendìa si sarebbe ricordato di quel remoto pomeriggio in cui suo padre lo aveva condotto a conoscere il ghiaccio.
-[rus.] Пройдет много лет, и полковник Аурелиано Буэндиа, стоя у стены в ожидании расстрела, вспомнит тот далекий вечер, когда отец взял его с собой посмотреть на лед.
2.
-[R.Sh.] Bota ishte ende aq e re, saqë shumë gjëra nuk kishin as emër dhe, për t’i nxjerrë në pah, duheshin rrëfyer me gisht.
[Nuk mund të rrëfehet me gisht. Prandaj thuhet“gisht tregues” dhe jo “gisht rrëfyes”.
Sipas FGjSSh:
Rrëfej :1. Tregoj (një ngjarje) 2. i them dikujt diçka (sekret, mëkat). 3. Dëgjoj rrëfimin e dikujt: (e rrëfeu prifti.)
Tregoj: 1. Bëj të duket; nxjerr në pah 2. I shpjegoj dikujt me fjalë ose shënoj me lëvizje të dorës.
Madje, dhe shembulli i FGjSSh ka si shembull pikërisht këtë shprehje: nxjerr në pah.]
-[M.M.] Bota ishte aq rishtare, saqë shumë sendeve u mungonte emri dhe për t’i përmendur duheshin treguar me gisht.
-[sp.] El mundo era tan reciente, que muchas cosas carecían de nombre, y para mencionarlas había que señalarías con el dedo.
-[gj.] Die Welt war noch so jung, daß viele Dinge des Namens entbehrten, und um sie zu benennen, mußte man mit dem Finger auf sie deuten.
-[angl.] The world was so recent that many things lacked names, and in order to indicate them it was necessary to point.
-[fr.] Le monde était si récent que beaucoup de choses n’avaient pas encore de nom et pour les mentionner, il fallait les montrer du doigt.
-[it.] Il mondo era così recente, che molte cose erano prive di nome, e per citarle bisognava indicarle col dito.
-[rus.] Мир был таким первозданным, что многие вещи не имели названия и на них просто тыкали пальцем.
3.
-[R.Sh.] Për çdo vit, …, shpallte shpikjet e fundit të botës.
-[Duhet “shpikjet e reja” dhe jo sikundër e përkthen Shvarc. Nuk ka lidhje me botën, apo fundin e botës]
-[M.M.]..paraqisnin shpikjet e reja.
-[sp.] … a conocer los nuevos inventos.
-[gj.]…die neuesten Erfindungen bekannt.
-[angl.] Every year … display new inventions.
-[fr.] … faisait part des nouvelles inventions.
-[it.] … conoscere le nuove invenzioni.
-[rus.]… показывали новейшие изобретения.
4.
-[R.Sh.] Një arixhi trupmadh, me një mjekër të kreshpëruar e me ca gishtërinj si kthetër harabeli, që u paraqit me emrin Melhiades, ia ekspozoi miletit të fshatit atë që ai e quante mrekullinë e tetë dijetarëve alkimistë të Maqedonisë.
-[Në këtë fjali, përveç faktit që përmendëm më sipër kur ngatërron numërorin rreshtor, me atë themelor, mrekullinë e tetë dijetarëve, duket e papranueshme fjala me origjinë latine ekspozoi, pranë një fjale bisedore turke, milet. Apo që harabeli të ketë kthetra.]
-[M.M.]Një cigan trupmadh, me një mjekër ferrishtë dhe me duar si të trumcakut, i cili u prezantua me emrin Melquíades, bëri në sytë e të gjithëve një demonstrim mizor të asaj që ai vetë e quante mrekullia e tetë e alkimistëve të ditur të Maqedonisë.
-[sp.]Un gitano corpulento, de barba montaraz y manos de gorrión, que se presentó con el nombre de Melquiades, hizo una truculenta demostración pública de lo que él mismo llamaba la octava maravilla de los sabios alquimistas de Macedonia.
-[gj.]Ein massiger Zigeuner mit wildem Bart und Spatzenfingern, der sich als Melchíades einführte, stellte öffentlich das zur Schau, was er das achte Wunder der alchimistischen Weisen Mazedoniens nannte.
-[angl.] A heavy gypsy with an untamed beard and sparrow hands, who introduced himself as Melquíades, put on a bold public demonstration of what he himself called the eighth wonder of the learned alchemists of Macedonia.
-[fr.] Un gros gitan àla barbe broussailleuse et aux mains de moineau, qui répondait au nom de Melquiades, fit en public une truculente démonstration de ce que lui-même appelait la huitième merveille des savants alchimistes de Macédoine.
-[it.] Uno zingaro corpulento, con barba arruffata e mani di passero, che si presentò col nome di Melquìades, diede una truculenta manifestazione pubblica di quella che egli stesso chiamava l’ottava meraviglia dei savi alchimisti della Macedonia.
-[rus.]Коренастый цыган с кудлатой бородой и воробьиными руками-лапками назвал свое имя – Мелькиадес – и стал демонстрировать обомлевшим зрителям не что иное, как восьмое чудо света, сотворенное, по его словам, учеными-алхимиками из Македонии.
5.
-[R.Sh.] Këtë radhë sollën me vete një dylbi me një thjerrëzë të madhe sa një dajre,
-[Bëhet fjalë për “tejqyrë” dhe “thjerëzë”, jo dylbi me thjerëzë.]
-[M.M.]Kësaj here sollën një tejqyrë dhe një lente sa një tambur,
-[sp.] Esta vez llevaban un catalejo y una lupa del tamaño de un tambor,
-[gj.] Diesmal brachten sie ein Fernrohr und eine trommelgroße Lupe mit,
-[angl.] This time they brought a telescope and a magnifying glass the size of a drum,
-[fr.] Cette fois, ils apportaient une lunette d’approche et une loupe de la dimension d’un tambour,
-[it.] Questa volta traevano un cannocchiale e una lente grande come un tamburo,
-[rus.] На этот раз они принесли подзорную трубу и лупу величиной с бубен
6.
-[R.Sh.] …; korrieri i kaptoi vargmalet e larta, Sierrën,
{Në spanjisht “sierra“, do të thotë vargmal. Meqenëse është përkthyer nga gjermanishtja, ku si rregull të gjithë emrat fillojnë me shkronjë të madhe, përkthyesi e ka marrë sikur të jetë një toponim.]
-[M.M.] …nëpërmjet një korrieri që kaloi sierra-n,
-[sp.]…al cuidado de un mensajero que atravesó la sierra
-[gj.]… durch einen Boten, der die Sierra überquerte,
-[ang.] … by a messenger who crossed the mountains,
-[fr.]… par l’intermédiaire d’un messager qui franchit la sierra,
-[it.]… affidandolo a un messaggero che attraversò la sierra,
-[rus.] Его гонец перебрался через горы,
7.
[R. Sh.] …deri sa e arriti më në fund shtegun e gjerë dhe të sigurt, që e çoi drejt e tek qerraxhinjtë e mushkave të postës.
-[Janë shtuar fjalë që nuk gjenden në origjinal. Çdo të thotë:qerraxhinjtëe mushkave të postës.? Krejt pa kuptim!]
-[M. M.] …përpara se të arrinte të dilte në udhën e mushkave të postës.
-[sp.] …, antes de conseguir una ruta de enlace con las mulas del correo.
-[gj.] …, bevor er auf einen Saumpfad stieß, der ihn zur Maultierpost führte.
-[angl.]…, until he found a route that joined the one used by the mules that carried the mail.
-[fr.] …, avant de pouvoir faire route avec les mules du courrier.
-[it.] …, prima di riuscire a raggiungere una, strada di allacciamento con le mule della posta.
-[rus.] .., пока наконец не вышел к почтовому тракту.
8.
-[R.Sh.] Mirëpo, aty nga fillimi i dimrit, një grua që lante rroba në lumë në çfarëdo stinë të vitit, erdhi duke rendur me vrap rrugës kryesore të fshatit, tejet e shqetësuar dhe si duke folur me vete me zë të lartë.
Ç’kuptim ka “aty nga fillimi i dimrit” dhe “në çfarëdo stinë të vitit”? Dimri është po ashtu stinë. Një libër i thjeshtë gjeografie mund të mësojë që në Amerikën Latine, pisku i vapës është në dimër.
-[M.M.] Megjithatë, në fillim të dimrit tjetër një grua që po lante rroba në lumë në orën e pikut të vapës, kapërceu rrugën kryesore duke ulëritur shumë e tronditur.
-[sp.]A principios del otro invierno, sin embargo, una mujer que lavaba ropa en el río a la hora de más calor, atravesó la calle central lanzando alaridos en un alarmante estado de conmoción.
-[gj.] Zu Beginn des anschließenden Winters jedoch kam ein Weib, das in der Stunde der schlimmsten Hitze Wäsche im Fluß wusch, höchst aufgeregt und laut zeternd durch die Hauptstraße gerannt.
-[angl.] At the start of another winter, however, a woman who was washing clothes in the river during the hottest time of the day ran screaming down the main street in an alarming state of commotion.
-[fr.] Au début de l’hiver suivant, pourtant, une femme qui lavait du linge à la rivière à l’heure la plus chaude de la journée, se mit à traverser la grand-rue en poussant des hurlements stridents, dans un tel état de commotion que c’en était alarmant.
-[it.]All’inizio dell’inverno, però, una donna che era andata a lavare i panni al fiume nell’ora della calura fece di corsa la via principale urlando in un allarmante stato di agitazione.
-[rus.] Но в начале зимы, в самое жаркое время дня, одна женщина, полоскавшая в реке белье, выскочила на центральную улицу города в состоянии крайнего возбуждения, испуская дикие вопли.
9.
-[R.Sh.] …nga trupi nuk e hiqte kaftanin e mëndafshtë që dukej sikur kishte zënë një shtresë myku jeshil nga furtunat e viteve.
-[kaftani – Rrobë e gjatë zakonisht prej mëndafshi dhe e stolisur, që mbanin zyrtarët e lartë turq. Në origjinal është jelek kadifeje. Dhe në fund: zgjyra e shekujve dhe jo furtunat e viteve]
-[M.M.]… dhe një jelek kadifeje të lustruar nga zgjyra e shekujve.
-[sp.] … y un chaleco de terciopelo patinado por el verdín de los siglos.
-[gj.] … eine vom Grünspan der Jahrhunderte patinierte Samtjoppe.
-[ang.]…and a velvet vest across which the patina of the centuries had skated.
-[fr.] … et un gilet de velours tout patiné par le vert-de-gris des siècles.
-[it.] …, e un panciotto di velluto patinato dalla borraccina dei secoli.
-[rus.]…, и бархатный жилет, позелененный пати- ной веков.
10.
-[R.Sh.] Por ja që predispozita e përgjithshme drejt përparimit, …
-[Një raport i Bankës Botërore, do të ishte shprehur më bukur se sa varianti i Shvarcit.]
-[M.M.] Ai shpirt nismëtari u zhduk në pak kohë, …
-[sp.] Aquel espíritu de iniciativa social desapareció en poco tiempo,
-[gj.] Doch dieser fortschrittliche Gemeinsinn wurde in kurzer
-[ang.] That spirit of social initiative disappeared in a short time,
-[fr.] Ce bel esprit d’initiative sociale disparut en un rien de temps,
-[it.] Quello spirito di iniziativa sociale sparì in poco tempo,
-[rus.] Но интерес к деятельности на пользу общества вскоре был вытеснен из души
11.
-[R.Sh.] I dehur nga ajo provë e qartë e mrekullisë, ai i harroi në atë çast dëshmitarët e sipërmarrjeve të tij të krisura si dhe kufomën e Malhiadesit, që u ishte hedhur përbindshave të detit për t’ua shuar babëzinë e tyre të madhe.
-[përbindshave të detit- duhet përkthyer me një fjalë: kallamarët]
-[M.M.] I dehur përpara asaj mrekullie të vërtetë, atë çast e harroi dështimin e ndërmarrjeve të tij të çartura dhe trupin e Melquíades-it të hedhur si ushqim për kallamarët.
-[sp.]Embriagado por la evidencia del prodigio, en aquel momento se olvidó de la frustración de sus empresas delirantes y del cuerpo de Melquíades abandonado al apetito de los calamares.
-[gj.]Trunken von dem Beweis des Wunders, vergaß er in diesem Augenblick den Fehlschlag seiner Wahnunternehmungen und den dem Heißhunger der Kraken überlassenen Leichnam des Melchíades.
-[angl.] Intoxicated by the evidence of the miracle, he forgot at that moment about the frustration of his delirious undertakings and Melquíades’ body, abandoned to the appetite of the squids.
-[fr.] En extase devant cet authentique prodige, il se laissait aller pour le moment à oublier l’échec de ses délirantes entreprises et le cadavre de Melquiades livré en pâture aux calmars.
-[it.] Ubriacato dall’evidenza del prodigio, in quel momento si dimenticò della frustrazione delle sue imprese deliranti e del corpo di Melquíades abbandonato all’appetito dei calamari.
-[rus.] Опьяненный очевидностью чуда, он забыл в ту минуту и о крушении своих бредовых затей, и о брошенном на съедение кальмарам трупе Мелькиадеса.
12.
-[R.Sh.] Kjo është shpikja më e madhe e botës!
-[Në të gjitha gjuhët, përveç gjermanishtes nga e ka përkthyer Shvarc:e kohës sonë}
-[M.M.] Kjo është shpikja më e madhe e kohës sonë.
-[sp.] Éste es el gran invento de nuestro tiempo.
-[gj.] Das ist die größte Erfindung der Welt.
-[ang.] This is the great invention of our time.”
-[fr.] Voici la grande invention de notre époque.
-[it.] Questa è la grande invenzione del nostro tempo.
-[rus.] Это самое великое творение нашего времени.
13.
-[R.Sh.] Përsa i përkiste gjeografisë së rrethinavepërtej fshatit të tij, Hose Arkadio Buendianuk e kishte ashaberin më të vogël.
-[Sa shumë fjalë për një fjali fare të thjeshtë!]
-[M.M.]José Arcadio Buendía nuk e njihte aspak gjeografinë e zonës.
-[sp.] José Arcadio Buendía ignoraba por completo la geografía de la región.
-[gj.] José Arcadio Buendía tappte über die Geographie der Umgebung völlig im dunkeln.
-[ang.] José Arcadio Buendía was completely ignorant of the geography of the region.
-[fr.] José Arcadio Buendia ignorait totalement la géographie de la région.
-[it.] José Arcadio Buendìa ignorava completamente la geografia della regione.
-[rus.] Хосе Аркадио Буэндия совершенно не разбирался в топографии местности.
14.
-[R.Sh.] -Në vazhdoftë kjo punë, do të luftojme përsëri kundër Qeverisë Konservatore, por, këtë radhë, për të vënë një mbret në krye të saj.
-[Një mbret në krye të qeverisë? Duhet përkthyer regjim konservator.]
-[M.M.] – “Me këtë ritëm do përleshemi sërish kundër regjimit konservator, por kësaj radhe për të vendosur një mbret në vend të tij”.
-[sp.] «Nos estamos volviendo gente fina -protestaba-. A este paso, terminaremos peleando otra vez contra el régimen conservador, pero ahora para poner un rey en su lugar.»
-[gj.] Wenn das so weitergeht, werden wir wieder gegen die konservative Regierung kämpfen, doch diesmal, um einen König an ihre Spitze zu stellen.
-[ang.] “At this rate we’ll end up fighting against the Conservative regime again, but this time to install a king in its place.”
-[fr.] «. ..À ce train-là, nous finirons par nous battre une nouvelle fois contre le régime conservateur, mais à présent, ce sera pour mettre un roi à la place. »
-[it.] -Di questo passo, finiremo per combattere di nuovo contro il regime conservatore, ma questa volta per me ttere un re al suo posto.
-[rus.]. — Эдак мы снова пойдем войной на консерваторов, только с тем, чтобы посадить на их место короля».
15.
-[R.Sh.] Por Ursula nuk dëgjonte fare nga ai vesh dhe ëndrrat e tij me sy hapur nuk i bënin pikën e përshtypjes.
-[Kjo fjali ka trefishin e fjalëve dhe çuditërisht mungon fjala kryesore: Largpamësi!]
-[M.M.]Por [se] Úrsula nuk u prek nga largpamësia e tij.
-[sp.] Pero Úrsula fue insensible a su clarividencia.
-[gj.] Doch Ursula war unempfindlich gegen seine Hellsicht.
-[ang.]But Úrsula was insensible to his clairvoyance.
-[fr.] Mais Ursula fut insensible à la pénétration de ses vues.
-[it.] Ma Ursula fu insensibile alla sua chiaroveggenza.
-[rus.] Но Урсула не поддавалась его чарам ясновидца.
16.
-[R.Sh.] … dhe kish vdekur nga hemoragjia, pasi jetoi dyzet e dy vjet krejt i virgjër, ngaqë ish lindur dhe ish rritur me një penis prej kërcej në trajtën e një tapanxjerrësi dhe me majën si qime peneli.
-[Fjalapenis nuk është në asnjë variant.]
-[M.M.] … dhe që vdiq nga hemorragjia pasi kishte jetuar dyzet e dy vjet në një qashtërsi të plotë virgjërore, sepse lindi dhe u rrit me një bisht prej kërce në formë hapëseje tapash [nxjerrëse tapash] që kishte një xhufkë qimesh në majë.
-[sp.] … y dos años en el más puro estado de virginidad porque nació y creció con una cola cartilaginosa en forma de tirabuzón y con una escobilla de pelos en la punta.
-[gj.]…, nachdem er zweiundvierzig Jahre in keuschester Jungfräulichkeit gelebt hatte, da er mit einem knorpeligen Korkzieherschwanz mit Pinselende geboren worden und herangewachsen war.
-[ang.] … after having lived forty-two years in the purest state of virginity, for he had been born and had grown up with a cartilaginous tail in the shape of a corkscrew and with a small tuft of hair on the tip.
-[fr.].., après quarante-deux ans d’existence dans le plus pur état de virginité, car il était né et avait grandi pourvu d’une queue cartilagineuse en forme de tire-bouchon avec une touffe de poils au bout.
-[it.] … per quarantadue anni nel puro stato di verginità, perché era nato e cresciuto con una coda cartilaginosa a forma di cavaturacciolo e con un pennello di setole sulla punta.
-[rus.] … после того как прожил на свете сорок два года в состоянии полнейшего целомудрия, ибо родился и рос с хвостом – хрящеватым крючком с кисточкой на конце.
17.
-[R.Sh.] …, kur një miku i tij kasap deshi t’i bënte nder duke ia prerë majën e penisit me satër…
-[Përsëri fjala penis. Nuk është në origjinal.]
-[M.M.] …kur një mik i tij kasap i bëri nder duke ia prerë me një hanxhar mishi [satër].
-[sp.] … cuando un carnicero amigo le hizo el favor de cortársela con una hachuela de destazar.
-[gj.] …, als ein befreundeter Schlachter ihm den Gefallen tat, das Schwanzende mit einem Hackmesser zu entfernen.
-[angl.] … when a butcher friend did him the favor of chopping it off with his cleaver.
-[fr.]…, et qui lui coûta la vie le jour où un ami boucher s’offrit à la lui couper d’un coup de hachoir.
-[it.]… quando un macellaio amico suo gli fece il favore di mozzarla con un marrancio.
-[rus.] …, когда приятель-мясник по его просьбе отрубил эту закорючку топором для разделки туш.
18.
-[R.Sh.] Ajo shprehu mendimin se përmasat shumë të mëdhatë organit të tij gjenital ishin diçka po aq e panatyrshme, sa edhe penisi prej bisht derrkuci i kushëririt të tij.
-[Organi i tij gjenital dhe Fjala penis nuk janë në asnjë variant. Dhe nuk mund të ngatërrohet kurrë. Si mund të insistohet të shtohet nga përkthyesi!?]
-[M.M.]Kishte mendimin se shpërpjesëtimi i tij ishte po aq i panatyrshëm sa edhe bishti prej derrkuci i kushëririt.
-[sp.] Pensaba que su desproporción era algo tan desnaturalizado como la cola de cerdo del primo.
-[gj.] Sie dachte, sein Unmaß sei etwas so Unnatürliches wie der Schweineschwanz des Vetters.
-[ang.] She thought that his disproportionate size was something as unnatural as her cousin’s tail of a pig.
-[fr.] Elle pensait que la disproportion dont il se trouvait affecté était quelque chose d’aussi contrenature que la queue de cochon du cousin.
-[it.] Pensava che la sua sproporzione fosse qualcosa di snaturato come la coda di maiale del cugino.
-[rus.] Необычайное развитие сына казалось ей чем-то столь же противоестественным, как поросячий хвост ее родственника.
19.
-[R.Sh.] …e bindur që çmenduritë e djemve të saj ishin po aq të kobshme sa ç’ishte edhe të lindurit me një penis si bisht derrkuci,
-[Përsëri! Fjalapenisnuk është në asnjë variant. ]
-[M.M.] …e bindur se marrëzitë e të bijve ishin po aq të frikshme sa edhe një bisht derri,
-[sp.] …convencida de que las extravagancias de sus hijos eran alga tan espantosa coma una cola de cerdo
-[gj.] …überzeugt, daß die Überspanntheiten ihrer Söhne ebenso schlimm seien wie ein Schweineschwänzchen,
-[ang.] …convinced that the wild behavior of her children was something as fearful as a pig’s tail,
-[fr.] …convaincue que les excentricités de ses enfants ne le cédaient en ignominie à une queue de cochon,
-[it.] …che le stravaganze dei suoi figli fossero qualcosa di tanto spaventoso quanto una coda di maiale,
-[rus.] …И, убежденная, что нелепые привычки ее потомков ничуть не лучше свиного хвоста,
20.
-[R.Sh.] Aurelianoja doli i veshur krejt nëmëndafsh të zi, midis Amarantës dhe Rebekës.
-[Duhet kadife e zezë. Jo mëndafsh, sipas Shvarcit.]
-[M.M.] Aureliano-ja u shfaq i veshur me kadife të zezë në mes të Amaranta-s dhe Rebecas.
-[sp.] Aureliano apareció vestido de terciopelo negra, entre Amaranta y Rebeca.
-[gj.] Aureliano ganz in schwarzem Samt zwischen Amaranta und Rebeca.
-[ang.] Aureliano appeared dressed in black velvet between Amaranta and Rebeca.
-[fr.] Aureliano apparaissait tout habillé de velours noir, entre Amaranta et Rebecca.
-[it.] Aureliano apparve vestito di velluto nero, tra Amaranta e Rebeca.
-[rus.] Аурелиано, в черном бархатном костюме, стоит между Амарантой и Ребекой.
21.
-[R.Sh.] Në oborrin e brendshëm, do të ndërtohej një hamam për gra e një për burra,
-[Përfytyroni një hamam në Karaibe!]
-[M.M.] Urdhëroi të ndërtohej në patio, një banjë për gratë dhe një tjetër për burrat,
-[sp.] Dispuso construir en el patio, un baño para las mujeres y otra para los hombres,
-[gj.] Im Innenhof sollten ein Frauenbad und ein Männerbad gebaut werden,
-[ang.] She had baths built is the one for the women and another for the men,
-[fr.] Elle donna l’ordre que fussent construits dans le patio, un bain pour les femmes et un autre pour les hommes,
-[it.] Ordinò la costruzione nel patio, di un bagno per le donne e di un altro per gli uomini,
-[rus.] Во дворе, Урсула приказала соорудить две купальни: одну для женщин, другую для мужчин,
22.
-[R.Sh.] – Fjalë e nderit?
– Fjalë e paqes! – ia priti Hose Arkadio Buendia.
-[Fjalë e paqes!Shvarci gabon. Duhet Fjalë armiku]
-[M.M.] – Fjalë nderi?
– Fjalë armiku, – tha José Arcadio Buendía.
-[sp.] -¿Palabra de honor?
-Palabra de enemigo -dijo José Arcadio Buendía.
-[gj.] »Ehrenwort?« »Feindeswort«, sagte José Arcadio Buendía.
-[ang.] “Your word of honor?”
“The word of your enemy,” José Arcadio Buendía said.
-[fr.] — Parole d’honneur ?
— Parole d’ennemi, répondit José Arcadio Buendia.
-[it.] “Parola d’onore?”
“Parola di nemico,” disse José Arcadio Buendìa.
-[rus.] — Слово чести?
– Слово врага, — сказал Хосе Аркадио Буэндиа.
23.
-[R.Sh.] Ishte i pari dhe më i përzishmi varrim që përjetoi fshati dhe, vetëm një shekull më vonë, ia kaloi për nga madhështiavarrimi i Kufomës së Mamasë së Madhe gjatë kremtimit të karnavaleve.
-[Ja një gafë e Shvarcit: varrimi i Kufomës së Mamasë së Madhe. Është karnavali mortor i Nënëmadhes. Pastaj, ç’kuptim ka përdorimi shkronjës së madhe në nisje të fjalës Kufomë?]
-[M.M.] Ishte varrimi i parë dhe më i bujshmi që u pa në fshat, të cilit ia kaloi, pothuaj një shekull më vonë, karnavali mortor i Nënëmadhes.
-[sp.] Fue el primer entierro y el más concurrido que se vio en el pueblo, superado apenas un siglo después por el carnaval funerario de la Mamá Grande.
-[gj.] Es war das erste und meistbetrauerte Begräbnis, welches das Dorf erlebte, und wurde ein Jahrhundert später nur noch von der Karnevalsleichenbestattung der Großen Mama übertroffen.
-[ang.] It was the first burial and the best-attended one that was ever seen in the town, only surpassed, a century later, by Big Mama’s funeral carnival.
-[fr.] Ce furent les premières obsèques,suivies par la foule la plus nombreuse, que l’on vit au village, à peine surpassées un siècleplus tard par le carnaval funèbre de la Mamá Grande.
-[it.] Fu il primo funerale e con il più grande concorso di persone che si vide nel villaggio, superato appena un secolo dopo dal carnevale funerario della Mamà Grande.
-[rus.] Это были первые и самые многолюдные похороны в городе, их превзойдет, и то с трудом, лишь погребальный карнавал, которым столетие спустя почтят память Большой Мамы.
24.
-[R.Sh.] Edhe sikur të më degdisin në fund të botës, do t’i gjej mjetet dhe rrugët për ta prishur martesën, qoftë edhe në u detyrofsha të vras veten!
-[Sikundër mund të lexohet, është krejt e kundërta e përkthimit të Shvarcit!]
-[M.M.] Në fund të botës të më çojnë, do ta gjej mënyrën dhe nuk të lë të martohesh, edhe po të më duhet të të vras.
-[sp.] Aunque me lleven al fin del mundo encontraré la manera de impeder que te cases, así tenga que matarte.
-[gj.] Auch wenn man mich bis ans Ende der Welt schleppt, werde ich Mittel und Wege finden, deine Ehe zu vereiteln, und müßte ich dich dafür umbringen.
-[ang.] Even if they send me to the ends of the earth I’ll find some way of stopping you from getting married, even if I have to kill you.”
-[fr.] M’emmènerait-on au bout du monde, je trouverais toujours moyen d’empêcher ton mariage, même s’il me faut te tuer.
-[it.] Anche se mi porteranno in capo al mondo troverò il modo di impedire che ti sposi, dovessi ucciderti.”
-[rus.] Пусть меня хоть на край света увезут, все равно я сумею расстроить твою свадьбу, я не остановлюсь и перед тем, чтобы убить тебя
25.
-[R.Sh.] – Kam për të të thënë, që ti je i prerë për luftë, – iu përgjigj ajo. – Ngado që hedh sytë ti, hedh edhe plumbin.
-[– Ngado që hedh sytë ti, hedh edhe plumbin. Nuk ka asnjë kuptim!]
-[M.M.] – Doja të të thosha se je i mirë për luftë, – i tha. – Kur merr shenjë, s’të shkon plumbi bosh.
-[sp.] -Que eres bueno para la guerra -dijo-. Donde pones el ojo pones el plomo.
-[gj.] Daß du gut für den Krieg bist«, sagte sie. »Wohin du das Auge setzt, setzt du das Blei.«
-[ang.] “That you’d be good in a war,” she said. “Where you put your eye, you put your bullet.”
-[fr.] — Il y a que tu es bon pour la guerre, lui dit-elle. Où tu vises, tu mets dans le mille…
-[it.] -”Che sei buono per la guerra,” disse. “Dove metti l’occhio metti il piombo.”
-[rus.] — Ты создан для войны, — ответила она. – Куда метишь, туда и попадешь.
26.
-[R.Sh.] I thanë se kishin jetuar vite me radhë pa popër, [pop-prift ortodoks] se për punërat e shpirtit ishin marrë vesh drejtpërdrejt me Zotin dhe se nuk u mbushej mendja që Adami dhe Eva na paskeshin mëkatuar aq ligsht…
-[I thanë se kishin jetuar vite me radhë pa popër, Pop quhej dikur prifti ortodoks. Në vendet Latino Amerikane janë katolikë!]
-[M.M.] I përgjigjeshin se për shumë vjet kishin qenë pa prift, i kishin rregulluar punët e shpirtit drejtpërdrejt me Zotin dhe ishin çliruar nga ligësia e mëkatit vdekjeprurës.
-[sp.] Le contestaban que durante muchos años habían estado sin cura, arreglando negocios del alma directamente con Dios, y habían perdido la malicia del pecado mortal.
-[gj.] Man erwiderte ihm, man habe viele Jahre hindurch ohne Priester gelebt, habe die Geschäfte der Seele unmittelbar mit Gott verhandelt und habe die Bosheit der Todsünde verloren.
-[ang.] They would answer him that they had been many years without a priest, arranging the business of their souls directly with God, and that they had lost the evil of original sin.
-[fr.] Il s’entendait répondre que, pendant des années et des années, les gens étaient demeurés sans curé, réglant les affaires de l’âme directement avec Dieu, et ne se sentaient plus concernés par la malignité du péché mortel.
-[it.] Gli rispondevano che erano rimasti senza prete per molti anni, che sistemavano le faccende dell’anima direttamente con Dio, e che avevano perso la malizia del peccato mortale.
-[rus.] Ему отвечали, что много лет прекрасно обходятся без священника и улаживают все вопросы спасения души непосредственно с самим Богом, да и смертных грехов не совершают.
27.
-[R.Sh.]– Hoc est simplicissimum, – u dëgjua zëri i Hose Arkadio
Buendias, – homo iste statum quartum materiae invenit.1
Patër Nikanori ngriti dorën dhe, menjëherë, të katër këmbëte fronit zbarkuan mbi tokë.
– Nego, – ia bëri ai. – Factum hoc existentiam Dei probat sinedubio!2
1) (lat): “Kjo është fare e thjeshtë. Njeriu ishte krijuar nga materja e katërt.”
2) (lat): “S’është ashtu. Prova e ekzistencës së Zotit është vërtetuar pa pikën e dyshimit”.
-[Sikundër shihet, nga latinishtja janë përkthyer gabim këto shënime, që gjenden në përkthimin e Shvarcit.]
-[M.M.]- Hoc est simplicisimum, – tha José Arcadio Buendía. – Homo iste statum quartum materiae invenit.
Atë Nicanor-i ngriti dorën dhe të katër këmbët e karriges u ulën njëherësh në tokë.
– Nego, – tha. – Factum hoc existeniam Dei probat sine dubio.
1.(lat.) S’ka gjë më të thjeshtë. Njeriu e ka shpikur gjendjen e katërt të lëndës.
2.(lat.) E mohoj. Është, pa dyshim, provë e ekzistencës së Zotit.
28.
-[R.Sh.] Kështu ajo filloi ta kërkonte praninë e tij duke sajuar gjithëfarësoj shkaqesh. Njëherë, Hose Arkadioja ia nguli sytë trupit të saj me një vëmendje të paturpshme dhe i tha: – Je një alamet cope, motërzë!
-[Tingëllon shumë vulgare kjo fjali e përkthyer nga Shvarc!– Je një alamet cope, motërzë! ]
-[M.M.] Një herë, José Arcadio-ja ia nguli sytë turpit të saj me një vëmendje të pacipë dhe i tha: “Je femër nga koka te këmbët, motërzë.”
-[sp.] En cierta ocasión José Arcadio la miró el cuerpo con una atención descarada, y le dijo: «Eres muy mujer, hermanita.»
-[gj.] Einmal betrachtete José Arcadio ihren Körper mit schamloser Aufmerksamkeit und sagte: »Bist ein Mordsweib, Schwesterchen.
-[ang.] On a certain occasion José Arcadio looked at her body with shameless attention and said to her “You’re a woman, little sister.”
-[fr.] Un jour, José Arcadio la détailla avec attention, sans aucune pudeur, et lui dit : « Te voilà une vraie femme, petite soeur. »
-[it.] Una volta José Arcadio le guardò il corpo con una sfacciata curiosità, e le disse: “Sei molto donna, sorellina.”
-[rus.] Под разными предлогами она искала встречи с ним. Как-то раз Хосе Аркадио с бесстыдным вниманием оглядел ее тело и сказал: «Ты стала совсем женщиной, сестренка».
29.
-[R. SH.] Qysh në gjashtë të mbrëmjes mejhanet mbylleshin me urdhër.
-[Ja një gafë e pafalshme: ngatërrohet fjala mejhane me shtetrrethimin! Në gjermanisht: Zapfenstreich do të thotë Ndalimqarkullim]
-[M. M.] U vendos shtetrrethimi në orën gjashtë të mbrëmjes.
-[sp.] Se impuso el toque de queda a las seis de la tarde.
-[gj.] Um sechs Uhr abends war Zapfenstreich.
-[angl.] A 6 P.M. curfew was established.
-[fr.] Le couvre-feu fut fixé à six heures de l’après-midi.
-[it.] Si impose il coprifuoco alle sei del pomeriggio.
-[rus.] Шесть часов вечера объявили комендантским часом.
30.
[R. Sh.] – Rrini urtë dhe mos bëni as gëk as mëk zoti vjehërr, – e këshilloi. (f. 104)
-[Shumë fjalë të tepërta që ndryshojnë krejt kontekstin e dialogut.]
[M.M.] “Ju rrini i qetë, vjehërr”, – i tha. –
-[sp.] «Usted se queda tranquilo, suegro -le dijo-.
-[gj.] »Verhalten Sie sich ruhig, Herr Schwiegervater«, riet er ihm. »
-[angl.] “Rest easy, father-in-law,” he told him. “
-[fr.] Beau-père, vous allez rester tranquille, lui dit-il.
-[it.] “Lei può rimanere tranquillo, suocero,” gli disse.
-[rus.] «Не волнуйтесь, тесть, — сказал он.
31.
-[R.Sh.] Ti nuk e merr dot me mend, se me ç’kënaqësi do të ta plotësoja dëshirën, por kam Zotin shahit që nuk mundem,nuk mundem!
-[kam Zotin shahit! na duhet fjalori turqisht-shqip për ta kuptuar!]
-[M.M.] “Nuk e merr dot me mend se sa do doja të të kënaqja, por kam Zotin dëshmitar që nuk mundem”.
-[sp.] No te imaginas cómo quisiera complacerte, pero Dios es testigo que no puedo.»
-[gj.] Du kannst dir nicht vorstellen, wie gerne ich dir zu Willen wäre, aber Gott ist mein Zeuge, daß ich nicht kann.
-[ang.] “You can’t imagine how much I would like to make you happy, but as God is my witness I can’t.”
-[fr.] Tu ne peux imaginer à quel point je voudrais te faire plaisir, mais Dieu m’est témoin que je ne peux pas. »
-[it.] Non ti immagini come vorrei accontentarti, ma Dio è testimone che non posso.”
-[rus.] Ты даже не знаешь, как мне хотелось бы доставить тебе удовольствие, но, Бог свидетель, не могу».
32.
-[R.Sh.] Një natë të mbushur plot e përplot me ndjenjën e pasigurisë, kur e vuri re Pilar Ternerën në oborrin e brendshëm tek ia kishte marrë këngës bashkë me ushtarët, e thirri në dhomë dhe iu lut që t’i hidhte fall me letra .
-[Shikoni se sa është zgjeruar kjo fjali: mbi tri herë më shumë germa.]
-[M.M.] Një natë pasigurie kur Pilar Ternera këndonte në patio me ushtarët, ai i kërkoi t’i hidhte fall me letra.
-[sp.] Una noche de incertidumbre en que Pilar Ternera cantaba en el patio con la tropa, él pidió que le leyera el porvenir en las barajas.
-[gj.] In einer Nacht der Ungewißheit, als Pilar Ternera im Innenhof mit der Truppe sang, bat er, sie möge ihm die Zukunft aus den Karten lesen.
-[ang.] One night of uncertainty, when Pilar Ternera was singing in the courtyard with the soldiers, he asked her to read the future in her cards.
-[fr.] Par une nuit d’incertitude, alors que Pilar Ternera chantait dans le patio avec la troupe, il demanda qu’elle vint lui lire l’avenir dans les cartes.
-[it.] In una notte d’incertezza, mentre Pilar Tenera cantava nel patio con la truppa, le chiese di leggergli l’avvenire nelle carte.
-[rus.] В одну такую полную сомнений ночь, услышав голос Пилар Тернеры, распевавшей во дворе с солдатами, он попросил ее погадать.
33.
-[R.Sh.] Porse kur erdhi dita që u bë i vetëdijshëm edhe për lakuriqësinë e vet,
-[Është ngatërruar gjinia e personazhit. Duhet për lakuriqësinë e saj. Çuditërisht, edhe variantet gjermanisht dhe anglisht e kanë këtë ngatërresë. Ndaj s’mund ta qortojmë përkthimin e gabuar të Shvarcit.]
-[M.M.] Por që ditën që u bë i ndërgjegjshëm për lakuriqësinë e saj,
-[sp.] Pero desde el día en que tuvo conciencia de su desnudez,
-[gj.] Doch seit dem Tag, an dem er sich seiner Nacktheit bewußt wurde,
-[ang.] But since that day when he became aware of his own nakedness,
-[fr.] Mais, à partir du jour où il fut conscient de sa nudité,
-[it.] Ma dal giorno in cui aveva avuto coscienza della sua nudità,
-[rus.] Но после того дня, когда он обратил внимание на ее нагое тело,
34.
[R.Sh.] martua me hallën e vet, të cilën, përpos kësaj, qëlloi ta kishte edhe kushërirë dhe i biri i së cilës u bë gjyshi i tij.-
-[dhe i biri i së cilës u bë gjyshi i tij. Edhe këtu Shvarci ka ngatërruar gjininë e personazhit.]
-[M.M.] … e cila ishte edhe kushërira e tij, djali i të cilit arriti të ishte gjyshi i vetvetes.
-[sp.] … que además era su prima y cuyo hijo terminó siendo abuelo de sí mismo.
-[gj.] der seine eigene Tante heiratete, die überdies seine Kusine war und deren Sohn sein eigener Großvater wurde.
-[ang.] who was also his cousin, and whose son ended up being his own grandfather.
-[fr.] l’homme qui avait épousé une de ses tantes qui, de plus, était sa cousine, et dont le fils finit par se retrouver son propre grand-père.
-[it.] era sposato con una zia che era per di più anche sua cugina, e il cui figlio aveva finito per essere nonno di se stesso.
-[rus.] которая приходилась ему еще и двоюродной сестрой, и сын его оказался самому себе дедушкой.
35.
-[R.Sh.] … saqë shikimi nuk iu ngul as mbi Remedios Bukuroshen që bridhte nëpër shtëpi gjysmëlakuriq.
-[Lakuriq dhe jo gjysmëlakuriq. Dhe folja është kohën e kryer, veprimi nuk përsëritet më.]
-[M.M.] … nuk dalloi madje as Remedios bukuroshen që kaloi lakuriq për te dhoma e gjumit
-[sp.] … ni siquiera se fijó en Remedios, la bella, que pasó desnuda hacia el dormitorio.
-[gj.] … daß sein Blick nicht einmal auf Remedios der Schönen haftenblieb, die nackt ins Schlafzimmer ging.
-[ang.]…that he did not even notice Remedios the Beauty as she passed by naked on her way to her bedroom.
-[fr.] … ne remarqua même pas Remedios-labelle qui se dirigeait toute nue vers sa chambre.
-[it.] Sembrava cos ì estraneo a tutto che non badò nemmeno a Remedios la bella, che nuda passò diretta verso la stanza da letto.
-[rus.] … не обратил внимания на Ремедиос Прекрасную, которая прошла мимо столовой совершенно голая.
36.
-[R.Sh.] Kremtimi u organizua nja njëzet kilometra larg Makondos, nën hijen e një peme vigane pambuku, …
-[Pambuku nuk është pemë, për më tepër vigane. Pambuku është një bimë industriale!]
-[M.M.] Ceremonia u kremtua njëzet kilometra larg Macondo-s, nën hijen e një ceibe gjigante, …
-[sp.] El acto se celebró a veinte kilómetros de Macondo, a la sombra de una ceiba gigantesca ...
-[gj.] Die Feier fand zwanzig Kilometer von Macondo statt, im Schatten eines gewaltigen Baumwollbaums,
-[ang.]The ceremony took place fifteen miles from Macondo in the shade of a gigantic ceiba tree
-[fr.] La cérémonie eut lieu à une vingtaine de kilomètres de Macondo, à l’ombre d’un arbre à kapok gigantesque,
-[it.] La cerimonia ebbe luogo a venti chilometri da Macondo, all’ombra di una ceiba gigantesca
-[rus.] Церемония состоялась в двадцати километрах от Макондо под гигантской сейбой,
37.
-[R.Sh.] .një grup rishtaresh manastiri, të veshura me të bardha dhe fort të emocionuara, të cilat ngjanin me një trumbë dallëndyshesh të trembura nga shiu.
-[Dallëndyshet janë zogj të vegjël me shpinë të zezë të stolisur në blu, fyt në ngjyrën e “ndryshkut”, bark të bardhë dhe bisht të gjatë.]
-[M.M.] … nga një grup rishtaresh gazmore me veshje të bardha, që ngjanin si një trumbë pëllumbeshash të trembura nga shiu.
-[sp.] … grupo de novicias de hábitos blancos, que parecían un revuelo de palomas asustadas por la lluvia.
-[gj.] … weißgekleideter Novizinnen bedient, die einem Schwarm von regenverscheuchten Schwalben glichen.
-[ang.]… group of novices in white habits who looked like a flock of doves that had been frightened by the rain.
-[fr.] par un groupe de sémillantes novices en habits blancs qui ressemblaient à un envol de colombes effarouchées par la pluie.
-[it.] … gruppo di novizie in abito bianco, che sembrava uno stormo di colombe spaventate dalla pioggia.
-[rus.] … гурьба послушниц в белых одеждах, напоминавшая потревоженную дождем голубиную стаю.
38.
-[R.Sh.] Mbante të njëjtin kaftan anakronik dhe kapelen strehëgjerë si pendë korbi;
-[kaftani Rrobë e gjatë zakonisht prej mëndafshi dhe e stolisur, që mbanin zyrtarët e lartë turq.]
-[M.M.] Mbante të njëjtin jelek anakronik, kapelën me flatra korbi
-[sp.] Llevaba el mismo chaleco anacrónico y el sombrero de alas de Cuervo
-[gj.] Er trug dieselbe anachronistische Weste und den Schlapphut mit rabenschwingengleicher Krempe,
-[ang.] was wearing the same old-fashioned vest and the hat that looked like a raven’s wings,
-[fr.] Il portait le même gilet anachronique et son chapeau en ailes de corbeau,
-[it.] Portava lo stesso panciotto anacronistico è il cappe llo ad ali di corvo,
-[rus.] На нем был все тот же древний жилет и шляпа с полями, напоминающими крылья ворона,
39.
-[R.Sh.] Në agim, mysafirët e vaditurmirë e mirë me verë, therën gjashtë lopë dhe ua dhuruan për gosti turmës në rrugë…
-[Vaditur– do të thotë ujitur. Por ç’kuptim ka ujit me verë!? Duhet thënë flijuan dhe jo therën]
-[M.M.] Në agim të ftuarit xurxull me shampanjë flijuan gjashtë lopë dhe i lanë në rrugë për turmën.
-[sp.] En la madrugada, los invitados ensopados en champaña sacrificaron seis vacas y las pusieron en la calle a disposición de la muchedumbre.
-[gj.] Gegen Morgen opferten die champagnergebadeten Geladenen sechs Kühe und überließen sie der Menge auf der Straße.
-[ang.] At dawn the guests, soaked in champagne, sacrificed six cows and put them in the street at the disposal of the crowd.
-[fr.] À l’aube, les invités tout imbibés de champagne sacrifièrent six vaches qu’ils laissèrent en pleine rue à la disposition de la foule.
-[it.] Quando spuntò il giorno, gli invitati inzuppati nello champagne sacrificarono sei vacche e le misero in strada a disposizione della folla.
-[rus.] С рассветом опившиеся шампанским гости закололи шесть телок и отправили туши на улицу — в распоряжение толпы.
40.
-[R.Sh.] Sa më shumë tapa shishesh vere dhe shampanje hiqte për t’i vaditur shokët e vet,
-[vere dhe shampanje- bëhet fjalë vetëm për shampanjë. Përsëri, vadit [ujit] me verë!]
-[M.M.] Sa më shumë shishe shampanje hapte për t’i bërë xurxull miqtë, aq më çmendurisht pillnin kafshët e tij
-[sp.] Mientras más destapaba champaña para ensopar a sus amigos, más alocadamente parían sus animales
-[gj.] Je mehr Flaschen Champagner er entkorkte, um seine Freunde zu durchnässen, desto wütender warfen seine Tiere,
-[ang.] The more he opened champagne to soak his friends, the more wildly his animals gave birth
-[fr.] Plus il débouchait de bouteilles de champagne pour saouler ses amis, plus ses bêtes mettaient bas avec frénésie,
-[it.] Quanto più champagne stappava per inzupparvi i suoi amici, tanto più pazzescamente partorivano le sue bestie,
-[rus.] Чем больше бутылок шампанского раскупоривал он, угощая своих друзей, чем безудержнее плодилась его скотина,
41.
-[R.Sh.] Ashtu si të gjitha fatmirësitë që i erdhën gjatë jetës së tij fort të shkurtër,
-[…jetës së tij fort të shkurtër,- Në fakt është e kundërta: jetën e tij të gjatë
-[M.M.] Si të gjitha gjërat e mira që i ndodhën në jetën e tij të gjatë, ajo pasuri e pamatë e pati fillesën te rastësia.
-[sp.] Como todas las cosas buenas que les ocurrieron en su larga vida,
-[gj.] Wie alle guten ihm im Lauf seines langen Lebens
-[ang.] Like all the good things that occurred in his long life,
-[fr.] Comme tout ce qui lui advint de bon au cours de sa longue carrière,
-[it.] Come tutte le cose buone che gli capitarono nella sua lunga vita,
-[rus.] Как и все хорошее, случившееся с Аурелиано Вторым и Петрой Котес за их долгую жизнь,
42.
-[R.Sh.] – Më tha se po vdiste për shkakun tim, sikur unë të qënkam ndonjë ilet dhe ai po nxirrka bark e zorrë për fajin tim!
-[Kjo fjali e përkthyer nga Shvarc nuk ka asnjë kuptim.]
-[M.M.] – “Thotë se është duke vdekur prej meje, sikur unë të jem një bllokim zorrësh”.
-[sp.] Dice que se está muriendo por mi, como si yo fuera un cólico miserere.»
-[gj.] Er hat gesagt, er stirbt meinetwegen, als wäre ich Kotbrechen mit Darmverschlingung.
-[ang.] “He says that he’s dying because of me, as if I were a bad case of colic.”
-[fr.] Il prétend qu’il est en train de mourir pour moi comme si j’étais une colique de miserere.
-[it.] “Pensa un po’ come è stupido,” disse ad Amaranta. “Dice che sta morendo per me, come se io fossi una colica del miserere.”
-[rus.] — Говорит, что умирает из-за меня, что я — заворот кишок, что ли?
43.
-[R.Sh.] E ëma i kishte vdekur ndërkohë nga ethet e orës pesë.
-[…ethet e orës pesë.Në fakt ky është një skandal! Por Shvarci e ka përkthyer nga gjermanishtja, e cila, çuditërisht si edhe anglishtja, kanë bërë të njëjtin gabim. Ndërsa rusisht as përcaktohet qartë, as është gabim i madh.]
-[M.M.] E ëma kishte vdekur nga ethet pesëditëshe.
-[sp.] Su madre había sucumbido a la calentura de las cinco.
-[gj.] Ihre Mutter war dem Fünfuhrfieber erlegen.
-[ang.] Her mother had succumbed to five-o’clock fever.
-[fr.] Sa mère avait succombé aux poussées de fièvre de la tombée du jour.
-[it.] Sua madre aveva ceduto alla febbre delle cinque.
-[rus.] Мать ее умерла от приступа лихорадки.
44.
-[R.Sh.] Fernanda mbante ca rripa të kryqëzuara e me një tokëz hekuri që mbërthehej nga përpara, gjë që, shpejt a vonë, do të shkaktonte humor në fshat e ndoshta edhe ndonjë tragjedi…
-[ca rripa të kryqëzuara e me një tokëz hekuri që mbërthehej nga përpara= brezi i virgjërisë]
-[M.M.] Fernanda mbante brezin e virgjërisë, i cili herët a vonë do të nxiste shpotitë e fshatit dhe do të shkaktonte ndonjë tragjedi.
-[sp.] Fernanda no tendría también un cinturón de castidad que tarde o temprano provocara las burlas del pueblo y diera origen a una tragedia.
-[gj.] ob Fernanda nicht vielleicht auch einen Keuschheitsgürtel trage, der früher oder später den Spott des Dorfes hervorrufen und eine Tragödie auslösen könne.
-[ang.] Fernanda might have a chastity belt too which would sooner or later provoke jokes in the town and give rise to a tragedy.
-[fr.] Fernanda ne portait pas elle aussi une ceinture de chasteté qui provoquerait tôt ou tard les quolibets de tout le village et donnerait naissance à une tragédie.
-[it.] Fernanda non avesse anche lei una cintura di castità che prima o poi avrebbe provoc ato gli scherni della ge nte e dato origine a una tragedia.
-[rus.] …и спросила Фернанду, нет ли случайно и у нее пояса целомудрия, ведь рано или поздно он вызовет в городе насмешки, а это может плохо кончиться.
45.
-[R.Sh.] … i vetmi premtim që ia zhvati me zor Fernanda, ishteqë të mosehantekurrsesitekun që vdekja ta gjente në shtratin e mantenutës së tij.
-[që të mosehantekurrsesitekun- kjo shprehje e Shvarcit më duket krejt vulgare. Gjithashtu, ai ngatërron konkubinën me mantenutën.]
-[M.M.] …i vetmi premtim që i mori Fernanda-s ishte që të mos të lejonte ta zinte vdekja gafil në shtratin e konkubinës së tij..
-[sp.] … la única promesa que le impuso Fernanda fue que no se dejara sorprender por la muerte en la cama de su concubina.
-[gj.]…war das einzige Versprechen, das Fernanda ihm abzwang, daß er sich nicht vom Tod im Bett seiner Konkubine überraschen lasse.
-[ang.] the only promise that Fernanda demanded from him was that he should not be surprised by death in his concubine’s bed.
-[fr.] …, Fernanda se borna à exiger de lui la promesse qu’il ne se laisserait pas surprendre par la mort dans le lit de sa maîtresse.
-[it.]… l’unica promessa che gli impose Fernanda fu quella di non lasciarsi sorprendere dalla morte nel letto della sua concubina.
-[rus.] Фернанда потребовала от него лишь одного — обещания, что он не позволит себе умереть в постели любовницы.
46.
[R. Sh.] Amaranta nga ana e saj, ndjente aq shumë nevera nga mënyra e spërdredhur dhe nazike e të folurit dhe nga zakoni i Fernandës për të zbukuruar gjithçka , saqë, kur ndodhej në prani të saj, i fliste gjithmonë me ca fraza që s’kishte zot t’i merrte vesh.
– Diefisefe, – i thoshte ajo, – gefehortfe sufu….
-[- Diefisefe, – i thoshte ajo, – gefehortfe sufu…. kjo fjali është lënë gjermanisht!)
M. Amaranta e ndjeu veten aq të mërzitur nga diksioni i saj i metë dhe nga zakoni që kishte për t’u shprehur me eufemizma për gjithçka, saqë në prani të saj përherë fliste me një gjuhë me ndërfutje rrokjesh.
– Kjofa, – thoshte, – ëshfetëfa ngafefa afetofa qëfe ifa vjefenfa nefeverifa ngafa mufetifa efe safejfa. (Kjo është nga ato që i vjen neveri nga muti i saj.)
-[sp.] Amaranta se sintió tan incómoda con su dicción viciosa, y con su hábito de usar un eufemismo para designar cada cosa, que siempre hablaba delante de ella en jerigonza.
-[gj.] Amaranta fühlte sich von ihrer gezierten Aussprache und von ihrer Gewohnheit, jedes Ding zu beschönigen, so angewidert, daß sie vor ihr immer Kauderwelsch sprach.
-[ang.] Amaranta felt so uncomfortable with her defective diction and her habit of using euphemisms to designate everything that she would always speak gibberish in front of her.
-[ang.] -“Thifisif.” she would say, “ifisif onefos ofosif thofosif whosufu cantantant statantand thefesef smufumellu ofosif therisir owfisown shifisifit.”
47.
-[R.Sh.] Kështu ata kalonin netë të tëra pa gjumë duke soditur gojëhapur një llambë elektrike, që ushqehej prej një gjeneratori,..
-[I gjithë fshati me një llambë elektrike!]
-[M.M.] E gdhinin duke soditur llambat e zbehta elektrike që ushqeheshin nga një gjenerator…
-[sp.] Se trasnochaban contemplando las pálidas bombillas eléctricas alimentadas por la planta…
-[gj.] So verbrachten sie schlaflose Nächte beim Begaffen der von einer Lichtanlage gespeisten bleichen elektrischen Glühlampe
-[ang.] They stayed up all night looking at the pale electric bulbs fed by the plant…
-[fr.] Ils passaient des nuits blanches à contempler les pâles ampoules alimentées par un groupe électrogène
-[it.] Facevano le ore piccole in contemplazione delle pallide lampadine elettriche alimentate da un impianto …
-[rus.] Они ночами не спали, созерцая бледные электрические лампочки, получавшие ток от машины, …
48.
-[R.Sh.] … për shpëtimin e shpirtit në ditëne shtatë të javës;
-[Nuk bëhet fjalër për ditën e shtatë të javës së zakonshme, sikundër e kupton Shvarc. Është dita e shtatë, kur, pasi është krijouar bota, Perëndia u çlodh.]
-[M.M.] … për shpëtimin e shpirtit ditën e shtatë;
-[sp.] … para la salvación del alma al séptimo día
-[gj.] …für die Rettung der Seele am siebten Tag anpriesen;
-[ang.] … salvation of the soul on the seventh day;
-[fr.] … pour le salut de l’âme au septième jour,
-[it.] … per salvar l’anima al settimo giorno;
-[rus.] … для спасения души на седьмой день поста,
49.
-[R.Sh.] Derisa u kullufit edhe i fundmi varg i bananeve, atij nuk ia vari askush në sofër.
-[Duhet krejt e kundërta:vargu i parë dhe jo i fundmi varg]
-[M.M.] Askush nuk e vuri re përpara se të hahej vargu i parë i bananeve.
-[sp.] Nadie lo distinguió en la mesa mientras no se comió el primer racimo de bananos.
-[gj.] Niemand achtete bei Tisch auf ihn, bis das erste Büschel Bananen verspeist war.
-[ang.] No one had noticed him at the table until the first bunch of bananas had been eaten.
-[fr.] À table, nul ne le remarqua tant que ne fut pas entamé le premier régime de bananes.
-[it.] Nessuno si accorse di lui a tavola finché non si mangiò il primo casco di banane.
-[rus.] Никто за столом не обратил на него внимания до тех пор, пока он не съел первую гроздь бананов.
50.
-[R.Sh.] …të zëvendësohej sofra e vjetër me një të re për gjashtëmbëdhjetë vetë;
-[Në të gjithë librin, Shvarc e përkthensofër, në vend të tryezë. Si mund të numërohen se sa persona ulen në një sofër? Pra bëhet fjalë për një tryezë me 16 karrike]
-[M.M.] ..të këmbehej tryeza e vjetër me një tjetër me gjashtëmbëdhjetë vende…
-[sp.] … cambiar la antigua mesa por una de dieciséis puestos…
-[gj.] … den alten Eßtisch durch einen neuen mit sechzehn Gedecken,
-[ang.] …the old table for one that held sixteen people, …
-[fr.] … l’ancienne table par une autre où tenir à seize, …
-[it.] …sostituire il vecchio tavolo con un altro da sedici,
-[rus.] …заменить прежний стол другим — на шестнадцать персон,
-[R.Sh.] … theu zverkun dhe vdiq pa shumë dhimbje mbi dyshemenë prej çimentoje.
-[Si mund të thyesh zverkun e të vdesësh pa shumë dhimbje. Kuptohet qartë, Shvarc e ngatërron fjalën agonimedhimbje.]
-[M.M.] çau kafkën dhe vdiq pa agoni në dyshemenë prej çimentoje.
-[sp.] … y se rompió el cráneo y murió sin agonía en el piso de cemento.
-[gj.] … brach sich das Genick und starb schmerzlos auf dem Zementboden.
-[ang.] … as he cracked his skull and was killed outright on the cement floor.
-[fr.] … briser le crâne et mourir sans agonie sur le sol cimenté.
-[it.] …si ruppe il cranio e restò morto sul colpo sull’impiantito di cemento.
-[rus.] … свалился на цементный пол, расколол себе череп и тут же умер.
52.
-[R.Sh.] – Jepini djema! – bërtiste Aureliano i Dyti kur e zinte dalldia e pijes. – Jepini, se jeta është e shkurtër dhe vdekja shumë e gjatë!
-[Kjo fjali është përkthyer shumë gabim dhe e ka tjetërsuar kuptimin. Përveç kësaj, përkthyesi Shvarc vë në gojën e personazhit, fjalë që autori nuk i ka shkruar aspak. Jepini djema! duhet përkthyer– Largohuni lopë. ndërsadhe vdekja shumë e gjatë! është një shtojcë e përkthyesit.]
-[M.M.] – Largohuni lopë, – bërtiste Aureliano-ja i Dytë në kulmin e festës. – Largohuni se jeta është e shkurtër.
-[sp.] -Apártense vacas -gritaba Aureliano Segundo en el paroxismo de la fiesta-. Apártense que la vida es corta.
-[gj.] »Aus dem Weg, Kühe«, schrie Aureliano Segundo im Festestaumel. »Aus dem Weg, das Leben ist kurz.«
-[ang.] “Cease, cows,” Aureliano Segundo shouted at the height of the party. “Cease, because life is short.”
-[fr.] — Hors de mon chemin, bande de vaches ! beuglait Aureliano le Second au paroxysme de la fête. Place ! La vie est si courte !
-[it.] “Scostatevi, vacche,” gridava Aureliano Secondo nel parossismo della festa. «Scostatevi che la vita breve.»
-[rus.] — Плодитесь, коровы! — кричал Аурелиано Второй в приступе веселья. — Плодитесь, жизнь коротка!
53.
-[R.Sh.] Ndërsa Aureliano i Dyti rrihte flatrat i pushtuar nga ethet e fitores dhe kapërdinte me makutëri llokëm pas llokme,
-[rrihte flatrat / llokëm pas llokme- ?!}
-[M.M.] Ndërsa Aureliano-ja i Dytë e shqyente mishin me dhëmbë, i rrëmbyer nga zelli i triumfit,
-[sp.] Mientras Aureliano Segundo comía a dentelladas, desbocado por la ansiedad del triunfo,
-[gj.] Während der von Siegesdurst beflügelte Aureliano Segundo schlang,
-[ang.] While Aureliano Segundo ate with great bites, overcome by the anxiety of victory,
-[fr.] Cependant qu’Aureliano le Second dévorait à belles dents, emporté par la soif du triomphe,
-[it.] Mentre Aureliano Secondo mangiava a quattro palmenti, smanioso di vincere,
-[rus.] В то время как Аурелиано Второй, в жажде победы забыв все приличия, рвал мясо зубами,
54.
-[R.Sh.] … Aureliano të Dytit i kishte hipur tensioni i gjakut deri aty ku s’mbante më.
-[Është shumë e thjeshtë: nga mostretja. Ndërsa Shvarc shton nga vetja: kishte hipur tensioni i gjakut deri aty ku s’mbante më.]
-[M.M.] … Aureliano-ja i Dytë sa s’po plaste nga mostretja.
-[sp.] … Aureliano Segundo estaba a un paso de la congestión.
-[gj.] Trotzdem stand Aureliano Segundo, als Petra Cotes zwei gebratene Truthähne auftrug, am Rand der Kongestion.
-[ang.] … Aureliano Segundo was a step away from being stuffed.
-[fr.]…., Aureliano le Second n’était qu’à un doigt de la congestion.
-[it.] … Aureliano Secondo era a un passo dalla congestione.
-[rus.] …Аурелиано Второй был уже на шаг от апоплексического удара.
55.
-[R.Sh.] Kriza që pat pësuar i shoqi gjatë garës sëçmendur tëllupjes, i dha fund ankthit të saj.
-[Kriza që pat pësuar i shoqi gjatë garës sëçmendur tëllupjes, të gjitha këto fjalë nuk gjenden në asnjë gjuhë, përveç se në përkthimin e Shvarc.]
-[M.M.] Alivanosja nga mostretja i dha fund kësaj frike.
-[sp.] La congestión puso término a aquel temor.
-[gj.] Die erlittene Kongestion bereitete ihren Befürchtungen ein Ende.
-[ang.] His congestion had put an end to that fear.
-[fr.] La congestion mit fin à ses craintes.
-[it.] La congestione mise fine a quel timore.
-[rus.] Апоплексический удар положил конец ее страхам.
56.
-[R.Sh.] … të bridhte me njërin krah të ngritur lart, sikur të ishte kryeëngjëlli Gabriel
-[Duhet me krahun e djathë, jo e papërcaktuar.]
-[M.M.] …të ecte me krahun e djathtë të ngritur lart, si kryeengjëlli Gabriel
-[sp.] … por andar con el brazo derecho levantado, como el arcángel Gabriel.
-[gj.] … besonders seit sie mit erhobenem Arm umherging wie der Erzengel Gabriel.
-[ang.] … walking about with her right arm raised like the Archangel Gabriel.
-[fr.] …promener avec le bras droit levé, comme l’archange Gabriel.
-[it.] …. di girare col braccio destro alzato, come l’arcangelo Gabriele.
-[R.Sh.] Hose Arkadio i Dyti kishte një paraqitje të hijshme, solemne dhe tipare të mendueshme, thuajse melankolike.
-[Gjysma e dytë e fjalisëprej saraçeni dhe një shkëlqim ogurzi në fytyrën ngjyrë vjeshte nuk është përkthyer fare nga Shvarc.]
-[M.M.] Ishte qiri i drejtë, hijerëndë dhe kishte një pamje të menduar, një trishtim prej saraçeni dhe një shkëlqim ogurzi në fytyrën ngjyrë vjeshte
-[sp.] Era lineal, solemne, y tenía un estar pensativo, y una tristeza de sarraceno, y un resplandor lúgubre en el rostro color de otoño.
-[gj.] Er war gradlinig, feierlich und wirkte nachdenklich, war von Sarazenen schwermut und hatte einen düsteren Glanz in seinem herbstfarbenen Gesicht.
-[ang.] He was linear, solemn, and had a pensive air and the sadness of a Saracen and a mournful glow on his face that was the color of autumn.
-[fr.] Il était tout en longueur, avec un air solennel, une attitude pensive, une tristesse de Sarrasin et comme un éclat lugubre sur son visage couleur d’automne.
-[it.] Era lineare, solenne, e aveva un fare pensieroso, e una tristezza da saraceno, e un bagliore lugubre sul volto color autunno.
-[rus.] Хосе Аркадио Второй был длинный и худой, держался надменно, и какой-то мрачный отблеск лежал на его смуглом лице, задумчивом и грустном, как у сарацина.
58.
-[R.Sh.] … Buendia doli gjithashtu te porta e shtëpisë dhe u përzie midis kureshtarëve që iazgurdulloninsytë trupëskalimtaretë cirkut.
-[qëiazgurdulloninsytë– kjo shprehje krijon njëatmosferëkrejt tjetër. Shikoni se si jepet nëgjuhëte tjera.]
-[M.M.] … Buendía shkoi edhe ai te dera e jashtme dhe iu bashkua kureshtarëve që sodisnin parakalimin.
-[sp.] … Buendía fue también a la puerta de la calle y se mezcló con los curiosos que contemplaban el desfile.
-[gj.] … Buendía gleichfalls vor die Haustür und mischte sich unter die den Zug begaffenden Neugierigen.
-[ang.] … Buendía also went to the street door and mingled with the bystanders who, were watching the parade.
-[fr.] … Buendia se dirigea lui aussi vers la porte de la rue et se mêla aux curieux qui contemplaient le défilé.
-[it.] …Buendìa si affacciò anche lui alla porta di strada e si mescolò ai curiosi che assistevano alla sfilata.
-[rus.] … Аурелиано Буэндиа тоже вышел из дому и смешался с толпой зевак, которые глазели на двигавшуюся по улице процессию.
59.
-[R.Sh.] …dhe për t’ia thënë së ëmës troç fare që ta fuste atë dreq çembaloje nëprapanicë.
-[Shvarci këtë fjali e ka përkthyer me gjuhë vulgare.]
-[M.M.] …dhe për t’i thënë së ëmës me këto fjalë, a me të tjera, se mund të bënte një klizmë me klaviçembalon.
-[sp.] …y decirle a su madre con esas o con otras palabras que bien podía ponerse una lavativa de clavicordio.
-[gj.] …und sie wäre eines viel größeren Opfers als des Klavichordübens fähig gewesen, nur um sich nicht an ihrer Unduldsamkeit zu stoßen.
-[ang.] …and tell her mother in one way or another that she could use the clavichord as an enema.
-[fr.] …et dire à sa mère, de cette manière ou plus crûment encore, qu’elle pouvait bien se mettre son clavecin quelque part.
-[it.] …e per poter dire a sua madre con quelle o con a ltre parole che poteva cacciarsi il clavicembalo in quel dato posto.
-[rus.] …и заявить матери в более или менее пристойных выражениях: пусть она вставит себе клавикорды вместо клизмы.
-[R.Sh.] … që Fernandës i hipnin xhindet kur mendonte se tryeza e tualetit të së bijës nuk po i linte gjë mangut marifeteve tualetosëse të damave franceze me nam të lig.
-[Gjysma e dytë e fjalisë së përkthyer nga Shvarc nuk ka asnjë kuptim.]
-[M.M.] …saqë kur hynte Fernanda në dhomë, skandalizohej nga mendimi se tualetet e së bijës ishin njëlloj si ato të matronave franceze.
-[sp.] …que cada vez que Fernanda entraba en el dormitorio se escandalizaba con la idea de que el tocador de la hija debía ser igual al de las matronas francesas.
-[gj.] …so daß Fernanda sich bei dem Gedanken empörte, der Toilettentisch ihrer Tochter könne kaum anders aussehen als der einer französischen Matrone.
-[ang.] …that every time Fernanda went into the room she was scandalized by the idea that her daughter’s dressing table must have been the same as those of the French matrons.
-[fr.] …chaque fois qu’elle entrait dans cette pièce, Fernanda était scandalisée à l’idée que la coiffeuse de sa fille devait être en tout point identique à celle des matrones françaises.
-[it.] …che ogni volta che Fernanda entrava nella stanza si scandalizzava all’idea che la toletta di sua figlia dovesse essere uguale a quella delle matrone francesi.
-[rus.] …всякий раз, входя в эту комнату, Фернанда с возмущением думала, что у ее дочери, наверное, такой же туалетный стол, как у французских гетер.
61.
-[R.Sh.] … sepse, në ekzistonte diçka që Aureliano i Dyti urrente më tepër, kjoishtemaniapërt’inxirë jetën vetesmendreqjegabimeshemetransformimetë dhunshme.
-[ndreqjegabimeshemetransformimetë dhunshme – është përkthyer gabim nga Shvarci.]
-[M.M.] … sepse ajo që Aureliano-ja i Dytë urrente, ishte jeta e ndërlikuar me rregullime dhe bartje.
-[sp.] …porque si algo detestaba Aureliano Segundo era complicarse la vida con rectificaciones y mudanzas.
-[gj.] … denn wenn Aureliano Segundo etwas haßte, so die Sucht, sich das Leben durch Verbesserungen und Veränderungen zu erschweren.
-[ang.] … because if Aureliano Segundo detested anything it was complicating his life with modifications and changes.
-[fr.] … pour cette raison qu’Aureliano le Second ne détestait rien tant que de se compliquer la vie avec des rectifications et des déménagements.
-[it.] … perché se qualcosa Aureliano Secondo detestava era di complicarsi la vita con cambiamenti e traslochi.
-[rus.] …ведь ничто не вызывало у Аурелиано Второго большего отвращения, чем необходимость усложнять свою жизнь разными исправлениями и переменами.
-[Bëhet fjalë thjesht për qefinin, i cili mund të endet pafundësisht. Jo rrobatesajtë vdekjes, sikundër e përkthen Shvarci.]
-[M.M.] Në shtëpi, Amaranta endte qefinin e saj të pambarimtë,
-[sp.] En la casa, Amaranta bordaba su interminable mortaja,
-[gj.] Im Haus stickte Amaranta an ihrem endlosen Totenhemd,
-[ang.] At home, Amaranta was weaving her interminable shroud
-[fr.] À la maison, Amaranta continuait de broder son interminable linceul
-[it.] In casa, Amaranta ricamava il suo interminabile sudario,
-[rus.] Дома Амаранта без конца вышивала саван,
63.
-[R.Sh.] …, kur koloneli Herineldo Markes e pat lejuar të merrte pjesë në një pushkatim.
-[Kjo është një gafë: të merrte pjesë në një pushkatim. Me një fjalë të pushkatosh. Në fakt është lejuar të të shihte një pushkatim. ]
-[M.M.] …, kur kolonel Gerineldo Márquez-i e pat lejuar të shihte një pushkatim.
-[sp.] … que el coronel Gerineldo Márquez le permitió ver un fusilamiento.
-[gj.] .., als Oberst Gerineldo Márquez ihm erlaubt hatte, eine Erschießung mitzuerleben.
-[it.] … cui il colonnello Gerineldo Màrquez gli aveva permesso di assistere a una fucilazione.
-[rus.] …, когда полковник Геринельдо Маркес позволил ему посмотреть на расстрел.
64.
-[R.Sh.] … sapo iu shfaq te pragu ajo hija e trishtë, e rraskapitur, e ndotur dhe me shenjën nursëze të vdekjes mbi ballin e gjakosur.
-[nursëz është një fjalë bisedore, që do të thotë që nuk i qesh fytyra. Nuk ka kuptim të përdoret në këtë fjali, sikundër e ka përkthyer Shvarci.]
-[M.M.] … kur pa në derë siluetën e hequr, të errët, me kokën dhe rrobat të njollosura me gjak, të mbuluar me madhështinë e vdekjes.
-[sp.]… que era una aparición al ver en la puerta la figura escuálida, sombría, con la cabeza y la ropa sucias de sangre, y tocada por la solemnidad de la muerte.
-[gj.] … als sie in der Tür die schmutzige, von der Feierlichkeit des Todes gezeichnete düstere Gestalt mit blutverschmiertem Kopf und Anzug sah.
-[ang.] He was wise in doing so, because the woman had thought that he was an apparition as she saw the dirty, shadowy figure with his head and clothing dirty with blood and touched with the solemnity of death come through the door.
-[fr.] …voyant sur le pas de la porte cette silhouette sale et sinistre, la tête et les vêtements souillés de sang, touchée par la solennité de la mort, avait cru à une apparition.
-[it.] … vedendo sulla porta la figura squallida, oscura, con la testa e i vestiti sporchi di sangue, e toccata dalla solennità della morte.
-[rus.] … увидев в дверях мрачного, истощенного человека, запачканного кровью и отмеченного печатью смерти, решила, что перед ней привидение.
65.
-[R. Sh.] Pa përshëndetur njeri ato ia behnin me fustanka lule-lule qëikishinveshuredhenëmoshënpesëvjeçare dhe i zhvishnin me të njëjtën pafajësi që i kishin veshur…
-[Ja një gafë tjetër. Po si mund të vishet i njejti fustan, pesë vjeçe dhe pesëmbëdhjetë vjeçe! ]
-[M. M.] Mbërrinin pa përshëndetur, me fustanet e vogla me lulka që i kishin veshur kur ishin pesë vjet më të vogla dhe që i zhvishnin me po atë pafajni që i kishin veshur…
-[sp.] Aparecían sin saludar, con los trajecitos floreados de cuando tenían cinco años menos, y se los quitaban con la misma inocencia con que se los habían puesto…
-[gj.] Ohne zu grüßen, kamen sie in geblümten Kleidchen, die sie im Alter von fünf Jahren getragen hatten, und zogen sie mit der gleichen Unschuld aus, mit der sie sie angezogen hatten,
-[angl.] They would appear without any greeting in their little flowered dresses left over from days when they were five years younger, and they took them off with the same innocence with which they had put them on,…
-[fr.] Elles surgissaient sans dire bonjour, dans leurs petites robes à fleurs de quand elles avaient cinq ans de moins, qu’elles ôtaient avec la même ingénuité que pour se les passer,…
-[it.] Comparivano senza salutare, coi vestitini a fiori di quando avevano cinque anni meno; e se li toglievano con la stessa innocenza con la quale se li erano messi, …
-[rus] Они входили в дом, не здороваясь, в платьицах из материи, на которой лет пять тому назад были цветочки, скидывали их с тем же простодушием, с каким до этого надели, а в пароксизме страсти восклицали: «Ну и ну! Гляньте, как потолок осыпается!»
66.
-[R.Sh.] – Ishin më shumë se tremijë! – ia bëri Hose Arkadio i Dyti.
– Tani jam i sigurt që kanë qenë të gjithë ata të sheshit të stacionit. Të gjithë, pa përjashtim!
Kaq tha dhe nuk e hapi më gojën.
-[Një rast kur përkthyesi tejkalon autorin. Të gjithë, pa përjashtim! Dialogu vazhdohet nga përkthyesi. Dhe pastaj fjalia përmbyllëse, e cila gjithashtu nuk është në origjinal: Kaq tha dhe nuk e hapi më gojën.]
-[M.M.]- Ishin më shumë se tri mijë, – ishte gjithë sa tha José Arcadio-ja i Dytë. – Tani jam i sigurt se ishin tërë ata që ndodheshin në stacionin e trenit.
-[gj.] »Es waren mehr als dreitausend«, war alles, was José Arcadio Segundo sagte. »Nun bin ich sicher, daß es alle waren, die vor dem Bahnhof standen.«
-[angl.]“There were more than three thousand of them,” was all that José Arcadio Segundo said. “I’m sure now that they were everybody who had been at the station.”
-[it.] “Erano più di tremila,” fu tutto quanto disse José Arcadio Secondo. “Ora sono sicuro: erano
tutti quelli che si trovavano nella stazione.”
-[sp.]-Eran más de tres mil -fue todo cuanto dijo José Arcadio Segundo-. Ahora estoy seguro que eran todos los que estaban en la estación.
-[rus.] — Их было больше трех тысяч, — только и сказал Хосе Аркадио Второй. — Я уверен, что там были все, кто собрался на станции.
67.
-[R.Sh.] Kur tryeza e bukës qëndronte ende mbi tulla dhe poshtë karrigeve qenë shtruar dërrasa, në mënyrë që mysafirëve të mos u lageshin këmbët, ajo vazhdonte ta shtrontesofrën me sofrabez të qëndisur e me servis prej porcelain kinez…
-[Gjatë gjithë librit, Shvarc fjalën “tavolinë” e përkthen gabimisht “sofër”. (Si mund të ketë sofër në Amerikën Latine?!) Në të vetmin rast kur e përkthen saktë “tavolinë”, befas, shton edhe fjalën “sofër”, duke i përplasur me njera tjetrën.]
-[M.M.] Kur ende tryeza qëndronte mbi tulla dhe karriget përmbi dërrasa, që të ftuarve të mos u lageshin këmbët, ajo vazhdonte të shërbente me sofrabeze lini dhe pjata prej porcelani kinez, .
-[sp.] Cuando todavía estaba la mesa alzada sobre ladrillos y puestas las sillas sobre tablones para que los comensales no se mojaran los pies, ella seguía sirviendo con manteles de lino y vajillas chinas, .
-[angl.]When the table was still raised up on bricks and the chairs put on planks so that those at the table would not get their feet wet, .
-[fr.] Alors que la table se trouvait encore rehaussée par des briques et les chaises posées sur des planches pour éviter aux convives de se mouiller les pieds, elle continuait à servir sur des nappes de lin et dans des services de Chine,
-[ital.]Quando ancora il tavolo era sollevato sui mattoni e le sedie collocate sulle assi perché i commensali non si bagnassero i piedi, lei continuava ad apparecchiare con tovaglie di lino e vasellame cinese,
-[rus.] Под ножки стола подкладывали кирпичи, стулья громоздили на толстые доски — иначе обедающие промочили бы ноги, – а Фернанда по-прежнему продолжала стелить скатерти-
68.
-[R.Sh.] ku ruheshin reliktet e shenjta dhe u detyrua të thërriste për ndihmë Shën- Sofi-Besimtaren për ta shpëtuar nga sulmi i gaforreve të ardhura nga qilarët me ujë dhe që ndërkohë i kishin shndërruar në pluhur të gjitha veshjet e shenjtorëve.
-[Buburrecatngatërrohen meGaforret, në përkthimin e Shvarcit!]
-[M.M.] Një ditë hapi sëndykun e petkave të shenjtorëve, dhe iu desh të kërkonte ndihmë nga Shën Sofia e Mëshirës, që të hiqte nga trupi buburrecat që kërcyen nga brendësia, dhe që tanimë i kishin bërë petkat pluhur.
-[sp.] Un día abrió el baúl de los santos, y tuvo que pedir auxilio a Santa Sofía de la Piedad para quitarse de encima las cucarachas que saltaron del interior, y que ya habían pulverizado la ropa.
-[gj.] Eines Tages öffnete sie die Truhe der Heiligen und mußte Santa Sofía von der Frömmigkeit zu Hilfe rufen, um die Kellerasseln loszuwerden, die sie aus dem Innern ansprangen und bereits die Gewänder zu Staub zernagt hatten.
-[ang.] One day she opened the trunk with the saints and had to ask Santa Sofía de la Piedad to get off her body the cockroaches that jumped out and that had already turned the clothing to dust.
-[fr.] Un jour, elle ouvrit la malle où étaient rangés les vêtements des saints et dut appeler Sainte Sophie de la Piété à son secours pour l’aider à se débarrasser des cafards qui en avaient jailli et qui avaient déjà réduit ses vêtements en poussière.
-[it.] Un giorno aprì il baule dei sa nti, e dovette chiedere aiuto a Santa Sofia de la Piedad per liberarsi dagli scarafaggi che erano sbucati dall’interno, e che ormai avevano polverizzato la roba
-[rus.] Однажды она открыла сундук с бельем и одеждой и должна была позвать на помощь Санта Софию де ла Пьедад, так как из него толпами полезли тараканы, сожравшие уже почти все вещи.
69.
-[R.Sh.] I nxirrte në diell ato pak rroba që mund të visheshin ende, u hidhte gaforreve doza të mëdha pluhuri insektesh.
-[Vijohet ende me “gaforret”, por në këtë rast ngatërrohen insektet me kafshët. [GAFORRE f. Kafshë e ujërave të ëmbla e të kripura]. Si mund të luftohet me insekticide?]
-[M.M.] I ndeu në diell rrobat e pakta që mund të përdoreshin, i përzuri buburrecat me sulme të befasishme insekticidesh,
-[sp.] Puso al sol las escasas ropas que todavía estaban en condiciones de ser usadas, ahuyentó las cucarachas con sorpresivos asaltos de insecticida,
-[gj.] Legte die wenigen noch tragbaren Kleider in die Sonne, überrumpelte die Kellerasseln mit Insektenpulver,
-[ang.] She put the few articles of clothing that were still usable out into the sun, she drove the cockroaches off with powerful insecticide attacks,
-[fr.] Elle étendit au soleil les rares vêtements qui étaient encore susceptibles d’être portés, mit les cafards en fuite par des attaques surprises à l’insecticide,
-[it.] Sciorinò al sole le poche robe che erano ancora in condizione di essere usate, sconfisse gli scarafaggi con assalti di sorpresa a base di insetticida,
-[rus.] Развешивала сушиться на солнце последнюю уцелевшую одежду и белье, которое еще можно было носить, обращала в бегство тараканов, внезапно атакуя их всякими отравами,
70.
-[R.Sh.] Duke e mbajtur premtimin që ia kishte dhënë të birit, Shën- Sofi-Besimtarja ia preu kokën kufomës së Hose Arkadio të Dytit me një thikë kuzhine,
-[Shumë makabre duket nga përkthimi i Shvarcit: ia preu kokën kufomës. Në fakt, autori thotë i preu fytin]
-[M.M.] Për të përmbushur premtimin e dhënë, Shën Sofia e Mëshirës i preu fytin me një thikë kuzhine kufomës së José Arcadio-s së Dytë,
-[sp.] En cumplimiento de su promesa, Santa Sofía de la Piedad degolló con un cuchillo de cocina el cadáver de José Arcadio Segundo para asegurarse de que no lo enterraran vivo,
-[gj.] In Erfüllung ihres Versprechens enthauptete Santa Sofía von der Frömmigkeit die Leiche José Arcadio Segundos mit einem Küchenmesser, um sicherzugehen, daß er nicht lebend begraben würde.
-[angl.] In fulfillment of her promise, Santa Sofía de la Piedad cut the throat of José Arcadio
Segundo’s corpse with a kitchen knife
-[fr.] Respectant la promesse qu’elle avait faite, Sainte Sophie de la Piété égorgea avec un couteau de cuisine le cadavre de José Arcadio le Second
-[it.] Per mantenere la sua promessa, Santa Sofia de la Piedad sgozzò con un coltello da cucina il cadavere di José Arcadio Secondo
-[rus.] Во исполнение своего обета Санта София де ла Пьедад кухонным ножом перерезала трупу Хосе Аркадио Второго горло,
71.
-[R.Sh.] Sarhoshët, ata shokët e gotës që kishte patur dikur Aureliano i Dyti, i vendosën mbi arkivol një kurorë me një shirit ngjyrë luleshtrydheje, ku qe shënuar:“Jepini djema, se jeta është e shkurtër dhe vdekja shumë e gjatë!”
-[Përsëritja e një gabimi, tregon se nuk ka qenë thjesht një lapsus. Këtë shprehje e hasëm më sipër, me shtojcën e pavend të përkthyesit: “dhe vdekja shumë e gjatë!” ]
-[M.M.] Shokët e vjetër të shabakimeve të Aureliano-s së Dytë vendosën mbi arkëmortin e tij një kurorë me një shirit ngjyrë vjollcë ku shkruhej: Largohuni lopë, se jeta është e shkurtër.
-[sp.] Los viejos compañeros de parranda de Aureliano Segundo pusieron sobre su caja una corona que tenía una cinta morada con un letrero: Apartense vacas que la vida es corta.
-[gj.] Aureliano Segundos alte Saufkumpane legten auf seinen Sarg einen Kranz mit maulbeerfarbenem Band, auf dem zu lesen stand: Aus dem Weg, Kühe, das Leben ist kurz.
-[ang.] Aureliano Segundo’s old carousing comrades laid on his casket a wreath that had a purple ribbon with the words: Cease, cows, life is short .
-[fr.] Les vieux compagnons de débauche d’Aureliano le Second vinrent poser sur sa caisse une couronne portant un ruban mauve avec cette inscription : « Hors de mon chemin, les vaches, la vie est si courte. »
-[it.] I vecchi compagni di baldoria di Aureliano Secondo misero sulla sua cassa una corona con un nastro viola su cui era scritto: Scostatevi, vacche, che la vita é breve.
-[rus.] Старые собутыльники Аурелиано Второго возложили на его гроб венок, обвитый темно-лиловой лентой с надписью: Плодитесь, коровы, жизнь коротка!
72.
-[R.Sh.] … veshi një palë pantallona të ngushta dhe një këmishë nga ato me jakë të montueshme, të cilën dreqi e dinte se ku e kishte psonisur dhe, i pispillour asisoj, shkoi në kuzhinë dhe priti që të vinte Fernanda për të ngrënë mëngjesin.
-[të cilën dreqi e dinte se ku e kishte psonisur dhe, i pispillour asisoj,.. është përkthyer gabim nga Shvarci.]
-[M.M.] …veshi një palë pantallona të ngushta dhe një këmishë me jakë të rreme që nuk e dinte se nga kush e kish trashëguar, dhe priti në kuzhinë që Fernanda të vinte për të ngrënë mëngjesin.
-[sp.] … se puso unos pantalones estrechos y una camisa de cuello postizo que no sabía de quién había heredado, y esperó en la cocina a que Fernanda fuera a desayunar.
-[gj.]… ein Paar enge Hosen anzog und dazu ein Hemd mit aufsetzbarem Kragen, das er von Gott weiß wem geerbt hatte, und in der Küche wartete, daß Fernanda zum Frühstück käme.
-[angl.] … put on some tight-fitting pants and a shirt with an artificial collar that he had inherited from he did not know whom, and waited in the kitchen for Fernanda to get her breakfast.
-[fr.] … passa des pantalons étroits et une chemise à faux col qu’il avait hérités d’il ne savait trop qui, et attendit dans la cuisine que Fernanda s’en vint déjeuner.
-[it.] … si infilò dei pantaloni stretti e una camicia col colletto posticcio che non sapeva da chi aveva ereditato, e aspettò in cucina che Fe rnanda venisse a far colazione.
-[rus.] … натянул узкие брюки и неизвестно от кого унаследованную рубашку с пристегивающимся воротничком, отправился на кухню и стал ждать, когда Фернанда придет за едой.
73.
-[R.Sh.] … sjelljeve trashanike të mysafirëve jabanxhinj.
-[Edhemysafir, edhe jabanxhij. Për këtë fjalën e fundit na duhet fjalori turqisht-shqip]
-[M.M.] …deri natyra kafshërore e ardhacakëve.
-[sp.] …, y hasta la naturaleza bestial de los advenedizos.
-[gj.] …, ja das derbe Benehmen der ausländischen Besucher.
-[angl.]…, and even the bestial nature of the parvenus.
-[fr.] … et jusqu’au tempérament bestial des étrangers qui débarquaient.
-[it.] …, e perfino la natura bestiale degli avventizi.
-[rus.] …, и даже животно-грубых чужеземцев.
74.
-[R.Sh.] Kishte një çehre të zbehtë të shpëlarë, sy të shqetësuar dhe buzë joburrërore.
-[…dhe buzëjoburrërore. Po ç’kuptim ka?]
-[M.M.] Ishte i irun, i venitur, me një vështrim pa shprehje dhe buzë delikate.
-[sp.] Era livido, languido, con lo sguardo attonito e le labbra deboli.
-[gj.] Er war aschfahl, schmachtend, hatte einen ratlosen Blick und weichliche Lippen.
-[ang.] He was ruddy and languid with a startled look and weak lips.
-[fr.] Il avait le teint livide, l’air languide, un regard inexpressif, les lèvres molles.
-[it.] Era livido, languido, con lo sguardo attonito e le labbra deboli.
-[rus.] Это был бледный, томный человек с удивленным взглядом и безвольным ртом.
75.
-[R.Sh.] Ashtu siç kishte ndodhur edhe gjatë epidemisë së pagjumësisë, e cila iu kujtua Ursulës ato ditë, kjo bela e re i nxiti banorët për të gjetur ndonjë ilaç kundër mërzisë.
-[Përkthimi i Shvarcit ka ngjashmëri vetëm me variantin rusisht.]
-[M.M.] Njëlloj siç ndodhi në kohën e murtajës së pagjumësisë, të cilën Úrsula nisi ta kujtonte ato ditë, vetë fatkeqësia i mësoi njerëzit se si të mbroheshin nga mërzia.
-[sp.] Como ocurrió durante la peste del insomnio, que Úrsula se dio a recordar por aquellos días, la propia calamidad iba inspirando defensas contra el tedio.
-[engl.]Just as during the insomnia plague, as Úrsula came to remember during those days, the calamity itself inspired defenses against boredom.
-[fr.]À l’exemple de ce qui était arrive pendant la peste de l’insomnie, dont Ursula vint à se souvenir au cours de ces journées, le fléau lui-même était en train de susciter des moyens de défense contre l’ennui.
-[ital.] Come era successo durante la peste dell’insonnia, che Ursula si trovò a ricordare proprio in quei giorni, la calamità stessa andava ispirando difese contro il tedio.
-[rus.] Но, как и во времена бессонницы, которую Урсула часто вспоминала в те дни, само бедствие подсказывало лекарства против порожденной им скуки.
76.
-[R.Sh.] Këto veprime i bëri me ca lëvizje të shpejta e të prera, që binin ndesh me mënyrën e ecjes së tij të avashtë këmbëzvarrë.
-[…ecjes së tij të avashtë këmbëzvarrë. Në fakt flitet për pamjen e personazhit, jo për ecjen e tij.]
-[M.M.] I bënte të gjitha veprimet të drejtpërdrejta dhe të vendosura, në kontrast me pamjen e tij të venitur.
-[sp.] Hacía todo con ademanes directos y decididos, en contraste con su languidez.
-[gj.] All das tat er mit unmittelbarer, entschlossener Gebärde, die ganz im Gegensatz stand zu seinem schleppenden Gang.
-[ang.] He did everything with direct and decisive movements, in contrast to his languid look.
-[fr.] Il faisait tout cela avec des gestes précis et résolus qui contrastaient avec son air languide.
-[it.] La lesse in piedi, con avidità ma senza ansia, e alla terza pagina si fermò, e esaminò Aureliano con uno sguardo da seconda indagine.
-[rus.] Уверенные резкие движения не соответствовали его томному виду.
77.
-[R.Sh.] Ai i pat folur edhe Aurelianos për një plan të vetin që të merrej me një tregti të madhe.
-[Është përkthyer tjetër për tjetër, nga Shvarci.]
-[M.M.] Ia kish thënë Aureliano-s, madje kish bërë planet që t’i linte një tregtizë të ngritur me të cilën të mund të jetonte,
-[sp.] Se lo había dicho a Aureliano, e inclusive había hecho planes para dejarle montado un negocie que le permitiera vivir, porque la canastilla de víveres no volvió a llegar desde el entierro de Fernanda.
-[gj.] Er hatte nämlich Aureliano von seinem Plan gesprochen, sich ein Geschäft einzurichten, von dem er leben könne,
-[angl.] He had told Aureliano and had even made plans to set him up in a business that would bring him a living,
-[fr.] Il en avait fait part à Aureliano et avait même fait des plans pour lui laisser un commerce tout monté qui lui permît de vivre,
-[it.] Lo aveva detto ad Aureliano, e aveva perfino fatto dei progetti per lasciargli avviato un traffichetto che gli consentisse di vivere,
-[rus.] Он сказал об этом Аурелиано и даже подумывал открыть для него какое-нибудь торговое дело, которое давало бы возможность существовать,
78.
-[R. Sh.] E shtyrë nga velat erëmufatura dhe duke tërhequr bashkëshortin nga një fill mëndafshi rreth qafës, Amaranta Ursula u kthye në shtëpi në ditët e para të dhjetorit.
-[…në ditët e para të dhjetorit.Në fakt duhetme engjëjt e parë të dhjetorit. Edhe në gjermanisht nga e përkthen Shvarci, kështu është: Dezemberengeln. Përkthimi i Shvarcit këtu është, pothuaj si në rusisht.]
-[M. M.] Amaranta Úrsula u kthye me engjëjt e parë të dhjetorit, e shtyrë nga puhiza e anijes me vela, duke tërhequr pas vetes të shoqin me një kordele mëndafshi të lidhur pas qafe.
-[sp.] Amaranta Úrsula regresó con los primeros ángeles de diciembre, empujada por brisas de velero, llevando al espose amarrado por el cuello con un cordel de seda.
-[gj.]Getrieben von Segelwinden, den Gatten an einer um den Hals geschlungenen Seidenschnur führend, kehrte Amaranta Ursula mit den ersten Dezemberengeln zurück.
-[angl.] AMARANTA ÚRSULA returned with the angels of December, driven on a sailor’s breeze, leading her husband by a silk rope tied around his neck.
-[fr.] Amaranta Ursula s’en revint avec les premiers anges de décembre, poussée par les brises
de la marine à voiles, ramenant son époux tenu en laisse à l’aide d’une cordelette de soie.
-[it.] Amaranta Ursula tornò coi primi angeli di dicembre, spinta da brezze di veliero, portandosi
dietro il marito tenuto al collo con un cordoncino di seta.
-[rus.] Амаранту Урсула вернулась в первые дни декабря на крыльях попутных ветров. Она вела за собой супруга, держа в руке шелковый поводок, обвязанный вокруг его шеи.
79.
-[R.Sh.] Mirëpo kjo sipërmarrje do t’i dilte Amaranta Ursulës si njëra nga më të dështuarat mes shumë e shumë projekteve të tjera pa bereqet:
-[Sa shumë fjalë janë shtuar: nga më të dështuarat mes shumë e shumë projekteve të tjera pa bereqet:për të thënë shprehur këtë dështim.]
-[M.M.] Nga shumë nismat e saj të dështuara, kjo ishte më e vajtueshmja.
-[sp.] Esa fue la más lamentable de sus numerosas iniciativas frustradas.
-[gj.] Das sollte die beklagenswerteste ihrer zahlreichen gescheiterten Unternehmungen werden.
-[ang.] That was the most lamentable of her numerous frustrated undertakings.
-[fr.] Ce fut la plus lamentable de ses nombreuses initiatives avortées.
-[it.] Questa fu la più spiacevole delle sue numerose iniziative frustrate.
-[rus.] Из всех ее провалившихся затей эта была самой неудачной.
80.
-[R.Sh.] Kompania e Bananeve ia kishte mbathur
-[Përfytyroni një kompani që ka mbathur këpucët!]
-[M.M.] kompania e bananeve kish ikur,
-[sp.] la compañía bananera se había ido,
-[gj.] die Bananengesellschaft sei abgereist
-[ang.] the banana company had left,
-[fr.] la compagnie bananière était partie
-[it.] che la compagnia bananiera se n’era andata,
-[rus.] банановая компания уехала
-[R.Sh.] Ku ende ndritnin disa të pakët fanarë të kuq dhe gogësinin tektuk ca pista vallëzimi prej dhogash, të zbukuruara me girlanda të shkalafitura;
-[gogësinin tektuk ca pista vallëzimi prej dhogash Sipas Fjalorit të Gjuhës Shqipe: gogësij-më hapet goja dhe marr frymë thellë zakonisht kur më vjen gjumë. ]
-[M.M.] …me disa fenerë të kuq ende të ndezur, me sallonet e shkretuara të vallëzimeve,
-[sp.] con algunos focos rojos todavía encendidos, y con yermos salones de baile adornados con piltrafas de guirnaldas,
-[gj.] wo noch ein paar rote Lämpchen brannten und noch etliche mit Girlandenfetzen geschmückte Tanzdielen gähnten, in denen die verblühten,…
-[ang.] with a few red lights still burning and with deserted dance halls adorned with the remnants of wreaths,
-[fr.] avec quelques lanternes rouges encore allumées, des salles de bal dépeuplées, ornées de lambeaux de guirlandes…..
-[it.] con qualche lampada rossa ancora accesa, e con deserte sale da ballo adornate con brandelli di ghirlande;
-[rus.] кое-где еще светились красные фонари, но танцевальные салоны, украшенные лохмотьями истлевших гирлянд, были безлюдны,
82.
-[R.Sh.] – por shumë shpejt e kuptoi se kishte pranë një mashkull, potenca e frikshme e të cilit kërkonte nga kërthiza e saj një haraç shumë të madh.
-[…nga kërthiza e saj një haraç shumë të madh, përkthen Shvarci. Në fakt nuk bëhet fjalë as për kërthizë, as për haraç!]
-[M.M.] dhe u gjend papritur me një burrë, fuqia e llahtarshme e të cilit ngulmoi që rropullitë e saj t’i përgjigjeshin me një lëvizje sizmike.
-[sp.] y se encontró de pronto con un hombre cuyo poder tremendo exigió a sus entrañas un movimiento de reacomodación sísmica.
-[gj.] hatte aber alsbald einen Mann vor sich, dessen unheimliches Vermögen von ihren Eingeweiden eine erdbebenhafte Anpassung forderte.
-[ang.] and suddenly it found a man whose tremendous power demanded a movement of seismic readjustment from her insides.
-[fr.] et qui se trouva tout à coup devant un homme dont l’extraordinaire vigueur exigea de ses entrailles un mouvement de réaccommodation sismique.
-[it.] e si trovò improvvisamente con un uomo il cui tremendo potere richiese alle sue viscere un moto di riassestamento sismico.
-[rus.] Она приготовилась отделаться от Аурелиано, как от испуганного ребенка, но очень скоро
обнаружила, что имеет дело с мужчиной, чья чудовищная мощь всколыхнула все ее чрево, как землетрясение.
83.
-[R.Sh.] … përfundoi me një diskutim në shtëpinë e vajzave të vogla që të futeshin në shtrat nga uria, në një bordel të rremë në kufi të Makondos.
-[…e vajzave të vogla që të futeshin në shtrat nga uria, thotë Shvarc. Në shtrat mund të futesh edhe për të fjetër gjumë. Ndërsa këtu bëhet fjalë, për e vajzave të vogla që jepeshin për bukën e gojës,…]
-[M.M.]…përfundoi në shtëpinë e vajzave të vogla që jepeshin për bukën e gojës, një bordello e gënjeshtërt në periferinë e Macondo-s.
-[sp.] … terminó en la casa de las muchachitas que se acostaban por hambre, un burdel de mentiras en los arrabales de Macondo.
-[angl.] … ended up in the house of the girls who went to bed because of hunger, a brothel of lies on the outskirts of Macondo.
-[fr.]… se termina dans cette maison appelée Aux gamines qui font l’amour pour manger, bordel de faux-semblants dans les faubourgs de Macondo.
-[it.]…terminò nella casa delle ragazzine che facevano all’amore per fame, un bordello da finzione nei sobborghi di Macondo.
-[rus.]…закончилась у девчушек, торговавших собой с голодухи, в призрачном борделе одного из предместий Макондо.
84.
[R.Sh.]…mbasi shumë nga Aurelianot nuk u treguan edhe aq arbitra të thekur të luftës së gjelave, që të mund të zbulonin menjëherë hiletë e patër Antonio Izabelit.
-[Është përkthyer tjetër për tjetër:nuk u treguan edhe aq arbitra të thekur. Në fakt duhet e kundërta.]
-[M.M.]… sepse shumë prej Aureliano-ve ishin aq të regjur në mashtrimet e ndeshjeve me gjela, saqë i zbuluan me një vështrim dredhitë e atë Antonio Isabel-it.
-[sp.]… porque varios de los Aurelianos eran tan duchos en componendas de galleras que descubrieron al primer golpe de vista las triquiñuelas del padreAntonio Isabel
-[gj.]… weil mehrere der Aurelianos keine so guten Schiedsrichter von Hahnenkämpfen waren, daß sie auf den ersten Blick die Kniffe des Paters Antonio Isabel entlarvten.
-[ang.]…because several of the Aurelianos were so expert in matters of the cockpit that they spotted Father Antonio Isabel’s tricks at once.
-[fr.]…plusieurs Aureliano s’y entendant si bien en arbitrage de combats de coqs qu’ils découvrirent du premier coup d’oeil les subterfuges du père Antonio Isabel.
-[it.]…perché diversi degli Aureliani la sapevano così lunga in fatto di intrallazzi nelle arene che scopr irono al primo colpo d’occhio le cabale di padre Antonio Isabel
-[rus.]…потому что многие из Аурелиано были великими знатоками разных махинаций петуховодов и тотчас же обнаружили мошеннические проделки падре Антонио Исабеля.
85.
-[R.Sh.] Ndërsa ngjishte njërën puthje pas tjetrës mbi pëllëmbën e dorës së plagosur si ndonjë jetim gjynahqar, i hapi kanalet më të fshehta të zemrës dhe nxori që andej një shirit të qulltë e të pafund, atë krimbin parazit të neveritshëm, që e kishte krijuar vetë gjatë makthit të tij torturues.
-[krimbin parazit të neveritshëm. Duhet: kafshën e tmerrshme parazitare]
-[M.M.] Duke e mbuluar me të puthura të vockla jetime pëllëmbën e dorës së plagosur, hapi shtigjet më të fshehta të zemrës së tij, dhe nxori rropullitë e pafundme dhe të marinuara, kafshën e tmerrshme parazitare që kish krijuar vetë gjatë vuajtjes së tij sfilitëse
-[sp.] Dándole besitos huérfanos en el cuenco de la mano herida, abrió los pasadizos más recónditos de su corazón, y se sacó una tripa interminable y macerada, el terrible animal parasitario que había incubado en el martirio.
-[gj.] Während er in die verletzte Handfläche Waisenküßchen drückte, öffnete er die geheimsten Kanäle seines Herzens und zog einen endlosen zermürbten Bandwurm hervor, jenes schreckliche Schmarotzertier, das er im Martyrium ausgebrütet hatte.
-[ang.] Giving her some small, orphaned kisses in the hollow of her wounded hand, he opened up the most hidden passageways of his heart and drew out an interminable and lacerated intestine, the terrible parasitic animal that had incubated in his martyrdom.
-[fr.] Tout en déposant des petits baisers orphelins dans le creux de sa main blessée, il ouvrit les orifices les plus secrets de son coeur et laissa sortir une interminable tripaille en décomposition, le terrible animal parasitaire qu’il avait couvé durant son martyre.
-[it.] Dandole bacetti orfani nel cavo della mano ferita, apr ì gli anditi più occulti del suo cuore, e ne tolse un viscere interminabile e macerato, il terribile animale parassitario che aveva incubato nel martirio.
-[rus.] Осыпая беспомощными поцелуями ладошку раненой руки, он открыл самые потаенные уголки своего сердца и извлек оттуда нескончаемо длинного, разбухшего червя, страшного паразита, вскормленного его страданиями.
86.
-[R.Sh.] në bregun e përtejmë të lumit Orinoko, pasi rojet e kufirit i dhanë një purgativ dhe e vunë pastaj mbi një uturak, që u mbush sakaq me mut diamantesh.
-[që u mbush sakaq me mut diamantesh. Shumë vulgare!]
-[M.M.] që ishte në burg në bregun tjetër të Orinoco-s, sepse rojet e kufirit i kishin dhënë purgativ dhe e kishin ulur pastaj në një oturak që u mbush me të pëgëra me diamante.
-[sp.] estaba preso al otro lado del Orinoco, porque los guardias fronterizos lo habían purgado y lo habían sentado luego en una bacinilla que quedó llena de mierda con diamantes.
-[gj.] der auf dem anderen Ufer des Orinoco verhaftet worden war, weil die Grenzwächter ihm einen Einlauf verabreicht und ihn anschließend auf einen Nachttopf gesetzt hatten, der vollief mit Diamantenscheiße.
-[ang.] on the other side of the Orinoco because the border guards had caught him and had made him sit on a chamberpot that filled up with a mixture of shit and diamonds.
-[fr.] sur l’autre rive de l’Orénoque, parce que les garde-frontières lui avaient donné une purge et l’avaient fait asseoir sur un pot de chambre qu’il laissa plein de merde avec des diamants.
-[it.] dall’altra parte dell’Orinoco, perché le guardie di frontiera lo avevano purgato e poi lo avevano fatto sedere su un pitale che si era riempito di merda con diamanti.
-[rus.] отбывавшего срок в тюрьме по ту сторону Ориноко, потому что пограничники напоили его слабительным и посадили на горшок, и потом в горшке оказалось полно бриллиантов.
87.
-[R.Sh.] …, të cilitdhisnin diamante, ose kullufiteshin nga kanibalët, ose ishinmbretër prej letre, të kurorëzuar nëpër ca anije të stisura qëgjoja çanin detrat e rruzullit.
-[…dhisnin diamante- shumë vulgare. kullufiteshin nga kanibalët- Duhet hanin kanibalë]
-[M.M.] …, që jashtëqitnin diamante ose hanin kanibalë, apo kurorëzoheshin mbretër të letrave të bixhozit në det të hapur.
-[sp.] …, que cagaban diamantes, o se comían a los caníbales, o eran coronados reyes de barajas en altamar.
-[gj.] …, die Diamanten schissen oder Kannibalen fraßen oder auf hoher See gekrönte Kartenkönige waren.
-[angl.] …, who shat diamonds, or ate cannibals, or were crowned playing-card kings on the high
seas.
-[fr.]…, qui chiaient des diamants, ou mangeaient des cannibales, ou se faisaient couronner rois de jeu de cartes en haute mer.
-[it. … che cagavano diamanti, o che si mangiavano i cannibali, o che erano incoronati re di coppe in altomare.
-[Rus.]…испражнялись бриллиантами, пожирали друг друга, наподобие каннибалов, или были коронованными карточными королями, скитающимися по морям.
88.
-[R.Sh.] Por, me atë mbrojtjen e zjarrtë dhe nderimin që i bënte dhe që tregonte ndaj fjalës së shkruar, te plaku katalonas përzihej edhe njëlloj prirjeje për t’u marrë me thashetheme pak si rrugaçe.
-[…thashetheme pak si rrugaçe. Çdo të thotë kjo?]
-[M.M.] Adhurimi i tij për fjalën e shkruar ishte një përzierje e respektit solemn me thashethemet dhe mungesën e respektit.
-[sp.] Su fervor por la palabra escrita era una urdimbre de respeto solemne e irreverencia comadrera.
-[angl.] His fervor for the written word was an interweaving of solemn respect and gossipy irreverence.
-[fr.] Dans sa ferveur pour le discours écrit s’entrecroisaient un solennel respect et la désinvolture des
faiseurs de commérages.
-[it.] Il suo fervore per la parola scritta era una mescolanza di rispetto solenne e di irriverenza pettegola.
-[rus.] Горячая любовь ученого каталонца к печатному слову являла собой смесь глубокого уважения и панибратской непочтительности.
89.
-[R.Sh.] Aiishteivetmiimbijetuarinjë të kaluare, shkatërrimi i së cilës nuk përmbushej deri në fund, sepse po shkatërrohej pafundësisht, po brehej brenda vetes, po ndërpritej çdo minutë, por pa u ndërprerë, pa u ndalur kurrë.
-[Ja një gafë tjetër: Bëhet fjalë për një farmaci, Shvarci e merr për një personazh mashkull!Aiishteivetmiimbijetuarinjë të kaluare, …]
-[M.M.] Ishte e fundit që kish mbetur nga një e kaluar, shkatërrimi i së cilës nuk po përfundonte, sepse vazhdonte të shkatërrohej pafundësisht brenda vetes, duke mbaruar në çdo minutë, por pa mbaruar së mbaruari kurrë.
-[sp.]Eralo último que iba quedando de un pasado cuyo aniquilamiento no se consumaba, porque seguía aniquilándose indefinidamente, consumiéndose dentro de sí mismo, acabándose a cada minuto pero sin acabar de acabarse jamás.
-[gj.]Er war der einzige Überlebende einer Vergangenheit, deren Vernichtung sich nicht vollzog, weil sie sich endlos vernichtete, in sich selbst verzehrte, in jeder Minute aufhörte, doch ohne aufzuhören, jemals aufzuhören.
-[angl.] It was the last that remained of a past whose annihilation had not taken place because it was still in a process of annihilation, consuming itself from within, ending at every moment but never ending its ending.
-[fr.] C’était tout ce qui subsistait d’un passé dont l’anéantissement n’arrivait pas à se consommer, parce qu’il continuait indéfiniment à s’anéantir, se consumant de l’intérieur, finissant à chaque minute mais n’en finissant jamais de finir.
-[ital.] Erano le ultime cose che rimanevano di un passato il cui annichilamento non si consumava, perché continuava ad annichilarsi indefinitamente, consumandosi dentro sé stesso, terminandosi in ogni minuto ma senza terminare di terminarsi mai.
-[rus.]Только одна эта аптека и осталась в городе от прошлого, разрушение которого все никак не приходило к концу, ибо прошлое разрушалось бесконечно, поглощая само себя, готовое каждое мгновение кончиться совсем, но так никогда и не кончая кончаться.
90.
-[R.Sh.] Porse tani, kur mbetën vetëm në shtëpi, iu dorëzuan si të lajthitur një dehjeje dashurore e cila kërkonte ende shumë, derisa të ngopej mirë.
-[…kërkonte ende shumë, derisa të ngopej mirë. Shumë e rëndomtë si fjali e përkthyer!]
-[M.M.] Por kur u gjendën vetëm në shtëpi, u lëshuan në delirin e dashurive të vonuara.
-[sp.] Pero cuando se vieron solos en la casa sucumbieron en el delirio de los amores atrasados.
-[gj.] Als sie sich jedoch allein im Haus sahen, stürzten sie sich in den Taumel einer Liebe, die vieles nachzuholen hatte.
-[ang.] But when they saw themselves alone in the house they succumbed to the delirium of lovers who were making up for lost time.
-[fr.] Pero cuando se vieron solos en la casa sucumbieron en el delirio de los amores atrasados.
-[it.] Ma quando si ritrovarono soli nella casa soccombettero al delirio degli amori arretrati.
-[rus.] Оставшись одни, любовники отдались безумию долго смиряемого чувства.
91.
-[R.Sh.] … se si veranda po fundosej sërishmi nën baltovinë; por ajo shkundej vetëm atëherë, kur i rrezikohej dhoma e gjumit.
-[baltovina ngatërrohet me llavën.]
-[M.M.] … dhe pa përroin prej llave të gjallë që e pushtoi sërish verandën, por u shqetësua që t’i luftonte vetëm kur i gjeti në dhomën e saj të gjumit.
-[sp.] …, y vio el torrente de lava viva apoderándose otra vez del corredor, pero solamente se preocupó de combatirlo cuando lo encontró en su dormitorio.
-[gj.]…, sie sah den Gießbach der lebenden Lava von neuem die Veranda begraben, doch sie bekämpfte ihn nur, wenn er in ihr Schlafzimmer einbrach.
-[angl.] … and she watched the torrents of living lava take over the porch again, but she bothered to fight them only when she found them in her bedroom.
-[fr.] …, et vit ce torrent de lave vivante se rendre à nouveau maître de la véranda, mais elle ne se soucia d’en enrayer l’invasion qu’au moment où elle le trouva parvenu jusque dans sa chambre.
-[it.] …, e vide il torrente di lava viva che si impadroniva di nuovo del portico, ma si preoccupò di combatterlo soltanto quando lo trovò nella sua stanza.
-[rus.] …, видела, как их живая лава снова разливается по галерее, но, одурманенная страстью, взялась за их уничтожение лишь после того, как они появились в ее спальне.
92.
-[R.Sh.] Mirëpo, ndërsa Amaranta Ursula vërshëllente e kënaqur njërën melodi pas tjetrës …
-[Përfytyroni një grua që vërshëllente…]
-[M.M.] Veç kësaj, ndërsa ajo këndonte nga kënaqësia dhe vdiste duke qeshur me shpikjet e saj…
-[sp.] Además, mientras ella cantaba de placer y se moría de risa de sus propias invenciones…
-[angl.] And yet, while she was singing with pleasure and dying with laughter over her own inventions, …
-[gj.]Andrerseits, während sie vergnüglich trällerte und sich über ihre eigenen Erfindungen …
-[it.] Inoltre, mentre lei cantava di piacere e moriva di risa per le sue stesse invenzioni, …
-[rus.] В то время как Амаранта Урсула пела от удовольствия и умирала со смеху, …
93.
-[R.Sh.] Gjatë pushimeve të shkurtra midis delireve voluptuoze, Amaranta Ursula ulej dhe u shkruante përgjigjet letrave të Gastonit.
-[Gjatë pushimeve të shkurtra midis delireve voluptuoze,… krejt pa kuptim!]
-[M.M.] Gjatë pauzave të delirit, Amaranta Ursula i përgjigjej letrave të Gaston-it.
-[sp.] En las pausas del delirio Amaranta Úrsula contestaba las cartas de Gastón.
-[gj.] In den Pausen des Taumels beantwortete Amaranta Ursula Gastons Briefe.
-[ang.] During the pauses in their delirium, Amaranta Úrsula would answer Gaston’s letters.
-[fr.] Dans les moments de répit que lui laissait leur délire, Amaranta Ursula répondait aux
lettres de Gaston.
-[it.] Nelle pause del delirio, Amaranta Ursula rispondeva alle lettere di Gastón.
-[rus.] В минуты просветления Амаранта Урсула отвечала на письма Гастона.
94.
-[R.Sh.] Gjatë shtatzanisë së saj shushatëse, Amaranta Ursula u mundua të merrej në shtëpi me prodhimin artizanal të gjerdanëve prej halash peshku.
-[Si mund të bëhen: gjerdanë prej halash peshku.]
-[M.M.] Në përgjumjen e barrës, Amaranta Úrsula u orvat të ngrinte një zeje të prodhimit të varëseve prej vertebrave të peshqve.
-[sp.] En el sopor del embarazo, Amaranta Úrsula trató de establecer una industria de collares de vértebras de pescados.
-[Während ihrer betäubenden Schwangerschaft versuchte Amaranta Ursula eine Heimindustrie von Halsketten aus Fischgräten aufzuziehen.
-[fr.] Pendant sa somnolente grossesse, Amaranta Ursula essaya d’organiser une petite industrie de colliers en vertèbres de poissons.
-[it.]Nel sopore della gravidanza, Amaranta Ursula cercò di organizzare una industria di collane di vertebre di pesci.
-[rus.] Пока тянулась беременность, Амаранта Урсула пыталась наладить производство ожерелий из рыбьих позвонков, но не нашла для них покупателей, кроме Мерседес, которая приобрела себе около дюжины.
95.
[R.Sh.] …. i çonte një “lamtumirë”, e cila nuk ishte një lamtumirë ndarjeje, por një lamtumirë shprese, sepse ajo nuk e dinte që po ndiqte me sy një tren pa kthim.
-[Fjala “lamtumirë”, e përsëritur tri herë brenda një fjalie. ]
-[M.M.]… i bëri me penela një shenjë lamtumire, e cila nuk ishte ndarje, por shpresë, sepse nuk e dinte se po shihte një tren që po ecte pa kthim.
-[sp.] … un adiós que no era de despedida sino de esperanza, porque ignoraba que estaba viendo pasar un tren sin regreso.
[gj.] … ein Adieu zuwinkte, das kein Abschieds-, sondern ein Hoffnungslebewohl war, weil sie nicht wußte, daß sie einem Zug ohne Wiederkehr nachsah.
-[ang.] … not to say farewell but out oerf hope, because she did not know that she was watching a train with no return passing by.
-[fr.] … un signe qui n’était pas d’adieu mais d’espérance, parce qu’elle ignorait que le train qu’elle voyait passer était sans retour.
-[it.]…un cenno di addio che non era di commiato ma di speranza, perché ignorava che stava vedendo passare un treno senza ritorno.
-[rus.]… в этом приветствии было не прощание, а надежда, ведь девушка не знала, что перед ней поезд, который не возвратится.
96.
-[R.Sh.] Të ndërgjegjshëm për këtë kërcënim, Aurelianoja dhe Amaranta Ursula i kaluan muajt e fundit duke u mbajtur për dore, në pritje të djalit, të foshnjës së ngjizur mes vorbullës çmendurake të incestit.
-[vorbullës çmendurake të incestit. Fjala inçestnuk është në origjinal!]
[M.M.]Të ndërgjegjshëm për një kërcënim të tillë, Aureliano-ja dhe Amaranta Úrsula i kaluan muajt e fundit të kapur për dore, duke e përfunduar me dashuri besimtarie fëmijën e nisur me çmenduri dashurie.
-[sp.] Conscientes de aquella amenaza, Aureliano y Amaranta Úrsula pasaron los últimos meses tomados de la mano, terminando con amores de lealtad el hijo empezado con desafueros de fornicación.
Dieser Bedrohung bewußt, verbrachten Aureliano und Amaranta Ursula die letzten Monate, einander an der Hand haltend und den Sohn, das in der Tollheit der Unzucht begonnene Kind, mit der Liebe der Treue beendend.
-[angl.]Aware of that menace, Aureliano and Amaranta Úrsula spent the hot months holding hands, ending with the love of loyalty for the child who had his beginning in the madness of fornication.
-[fr.] Conscients d’une pareille menace, Aureliano et Amaranta Ursula passèrent ces derniers mois en se tenant par la main, achevant en d’innocentes amours l’enfant qu’ils avaient commencé dans une fornication effrénée.
-[it.] Coscienti di quella minaccia, Aureliano e Amaranta Ursula passarono gli ultimi mesi con la mano nella mano, terminando con amori di lealtà il figlio iniziato con sfrenatezze di fornicazione.
-[rus.] Сознавая эту опасность, Аурелиано и Амаранта Урсула все последние месяцы жили, держа друг друга за руку, донашивая в преданной любви сына, зачатого в безумствах страсти.
97.
[R.Sh.] Dëgjonin Ursulën tek turfullonte kundër ligjeve të Krijimit të Botës, që e pengonin për ta mbajtur gjallë fisin e saj;
-[Ja një gafë tjetër: ligjeve të Krijimit të Botës,..Bëhet fjalë për ligjet e krijimit për të ruajtur brezninë, dhe, për çfarë arsye, të dyja fjalët të nisin me shkronjë të madhe?!]
-[M.M.] Dëgjuan Ursula-n duke u përleshur me ligjet e krijimit për të ruajtur brezninë,
-[sp.] Oyeron a Úrsula peleando con las leyes de la creación para preservar la estirpe,
-[gj.] Sie hörten Ursula, die gegen die Gesetze der Schöpfung stritt,
-[ang.] They could hear Úrsula fighting against the laws of creation to maintain the line,
-[fr.] Ils entendirent Ursula se battre contre les lois de la création pour préserver sa lignée,
-[it.] Udirono Ursula che litigava con le leggi della creazione per preservare la stirpe,
-[rus.] Они слышали, как Урсула ведет битву с законами творения, чтобы сохранить свой род,
98.
-[R.Sh.] … Profili i saj u bë më hirplotë, e kuqja e fytyrës ia lëshoi vendin një ngjyrë alabastri në të trëndafiltë, dhe përmbi tiparet iu nder rishtazi një buzëqeshje.
-[Bëhet fjalë për një njeri që po vdes. Ndaj profili s’mund të bëhet më hirplotë]
-[M.M.] …, profili iu hollua, njollëzat e përkuqura të fytyrës iu tretën në një agim alabastri dhe buzëqeshi sërish.
-[sp.]… y se le afiló el perfil, y los verdugones de la cara se le desvanecieron en una aurora de alabastro, y volvió a sonreír.
-[gj.] … Ihr Profil wurde feiner, und die Röte ihres Gesichts wich einer alabasterfarbenen Morgenröte, und sie lächelte von neuem.
-[angl.] … her profile became sharp and the blotches on her face evaporated in a halo of alabaster and she smiled again.
-[fr.] …, son profil devenir effilé, les rougeurs de son visage s’évanouir en une aurore d’albâtre et qu’elle se mit de nouveau à sourire.
-[it.] … e le si affilò il profilo, e le lividure della faccia le si dissolsero in un’aurora di alabastro, e tornò a sorridere.
-[rus.] …кровавый ручей иссяк сам собой, профиль заострился, выражение муки исчезло в разлившемся по лицу алебастровом сиянии, на губах снова появилась улыбка.
99.
-[R.Sh.] Me të sosur në shtëpi, u sul te shporta – por foshnja nuk ndodhej aty.
-[Dyfishi i germave në këtë fjali të thjeshtë]
-[M.M.] Nuk e gjeti në shportëz.
-[sp.] No lo encontró en la canastilla.
-[gj.] Er fand ihn nicht im Korb.
-[angl.] He could not find the basket.
-[fr.] Il ne le trouva pas dans la corbeille.
-[it.] Non lo trovò nel cestino.
-[rus.] В корзине младенца не было.
100.
-[R.Sh.] … Ursula ishte ringjallurngavdekja që të përkujdesej për fëmijën.
-[…ringjallurngavdekja,… nuk bëhet fjalë për Jezu Krishtin!]
-[M.M.] … Úrsula ishte zgjuar nga vdekja për t’u marrë me fëmijën.
-[sp.] … Amaranta Úrsula había despertado de la muerte para ocuparse del niño.
-[gj.] … Ursula sei vom Tode erwacht, um das Kind zu umhegen.
[angl.] … Úrsula had awakened from death to take care of the child.
-[fr.] … Ursula s’était réveillée de la mort pour s’occuper du bébé.
-[it.] … Ursula si fosse svegliata dalla morte per occuparsi del bambino.
-[rus.] … пробудилась от смерти, чтобы заняться сыном.
Përfundimi i këtij shkrimi të gjatë, të jem i sinqertë, më shumë më jep trishtim sesa gëzim. E di mirë përse më ndodh kjo. Ka plot njëzet vjet që e kam konstatuar nivelin e përkthimit të këtij libri nga Robert Shvarc. Ka qenë diçka që e kam mbajtur për vete dhe kurrë nuk kam dashur të bëj show me këtë fakt. Sepse Robert Shvarc është një figurë e dashur për shqiptarët, mijëra lexues e kanë ngulitur në kujtesën e tyre të viteve të adoleshencës dhe të rinisë. Unë vetë, si botues, kam nderimin më të madh për Shvarcin dhe të gjithë përkthyesit e tjerë, këta heronj të një lufte të pabarabartë. Ndërkohë, ndërgjegjja ime profesionale më bën të jem në krahun e lexuesit, gjë të cilën e kam nisur që në vitin e largët 1992.
Ndërkaq, shpreh nderimin tim për një përkthyese të klasit të parë si Mira Meksi. Duke e kontrolluar çdo fjali të romanit “Njëqind vjet vetmi” në gjashtë versione në gjuhë të huaja, mund të them me bindjen më të plotë se përkthimi i Mira Meksit në shqip është, pa dyshim, më i sakti, më korrekti, më besniku nga të gjitha përkthimet në këto gjuhë të huaja. Me një përvojë të jashtëzakonshme, tridhjetë vjet pas përkthimit të romanit tjetër të Markezit, “Dashuria në kohërat e kolerës”, Mira Meksi u ka dhuruar lexuesve një përkthim të cilin, edhe për njëqind vjet, s’besoj se do ta rivalizojë kush.
E c’mund te shkruash per perkthimin e Nolit, nese do te vije dita te marresh persiper nje ribotim te ri te Don Kishotit te Nolit?!
-gjithnje dhe vetem per interesin e lexuesit.
Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Joe Biden miratoi të mërkurën projekt-ligjin që parashikon 95 miliardë dollarë ndihmë për Ukrainën, Izraelin dhe Tajvanin.
Ai tha se ligji për ndihmën do ta bëjë Shtetet e Bashkuara dhe botën më të sigurt dhe se dërgimi i paisjeve ushtarake për Ukrainën do të fillojë brenda disa orëve.
Presidenti Biden tha se me miratimin e kësaj ndihme Shtetet e Bashkuara rikonfirmojnë rolin udhëheqës të Amerikës në botë.
“Ajo i jep mbështetje jetike partnerëve të Amerikës që mënyrë që ata të mund të mbrohen përballë kërcënimeve ndaj sovranitetit të tyre, jetës dhe lirisë së qytetarëve të tyre. Dhe është një investim në sigurinë tonë, sepse kur aleatët tanë janë më të fortë, ne jemi më të fortë”, tha presidenti Biden.
Ai falenderoi anëtarët e Kongresit dhe udhëheqësit e Dhomës së Përfaqësuesve, si demokratë edhe republikanë për miratimin e ndihmës.
Nënshkrimi nga presidenti u bë pasi Senati votoi me shumicë dërrmuese të martën në mbrëmje në favor projekt-ligjit.
Pas votimit me 79 pro dhe 18 kundër, udhëheqësi i shumicës në Senat, Chuck Schumer tha se Amerika po i dërgon një mesazh mbarë botës.
“Sot, pas më shumë se gjashtë muajsh pune të palodhur, shumë vështirësish dhe pengesash, Amerika i dërgon një mesazh mbarë botës: Ne nuk do t’ju kthejmë shpinën. Ne u themi aleatëve tanë se jemi me ju. Ne u themi kundërshtarëve tanë, mos u ngatërroni me ne. I themi botës se do të bëjmë gjithçka për të mbrojtur demokracinë dhe mënyrën tonë të jetesës. Ky projektligj i sigurisë kombëtare është një nga masat më të rëndësishme që ka miratuar Kongresi për të mbrojtur sigurinë e Amerikës dhe sigurinë e demokracisë perëndimore”, tha zoti Schumer.
Miratimi i pjesës së ndihmës prej 61 miliardë dollarësh për Ukrainën vjen ndërsa Kievi ka nevojë të jashtëzakonshme për furnizime të reja ushtarake dhe presidenti rus Vladimir Putin ka intensifikuar ofensivën.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelenskyy falënderoi Presidentin Biden, udhëheqësin e shumicës demokrate në Senat, Chuck Schumer dhe udhëheqësin e pakicës, Mitch McConnell pas miratimit të projekt-ligjit nga Senati, duke thënë se votimi “përforcon rolin e Amerikës si një model i demokracisë dhe udhëheqëse e botës së lirë”.
Zyrtarët amerikanë thonë se Pentagoni është gati të dërgojë 1 miliard dollarë ndihmë të re ushtarake në Ukrainë, pjesa më e madhe pas javëve të ardhshme.
Dhoma e Përfaqësuesve e miratoi ndihmën të shtunën.
Ligji parashikon gjithashtu 26 miliardë dollarë ndihmë për Izraelin, si edhe ndihmë humanitare për qytetarët e Gazës, si edhe 8 miliardë dollarë për përforcuar mbrojtjen ndaj Kinës në Tajvan dhe Indo-Paqësor.
Më herët të martën, presidenti i sapozgjedhur i Tajvanit Lai Ching-te vlerësoi veprimin e Dhomës së Përfaqësuesve të SHBA.
Lai Ching-te, Zëvendëspresident dhe president i zgjedhur i Tajvanit
“Ky veprim jo vetëm që do të forcojë qëndrimin kundër autoritarizmit mes aleatëve të Perëndimit dhe Paqësorit, por gjithashtu do të ndihmojë në sigurimin e paqes dhe stabilitetit përgjatë ngushticës së Tajvanit, si edhe do të rrisë besimin në rajon lidhur me vendosmërinë e SHBA-së për të mbrojtur lirinë dhe demokracinë në rajon. Pra dëshiroj të shpreh edhe një herë mirënjohjen time të sinqertë për Kongresin amerikan për miratimin e këtij legjislacioni, për të përmbushur angazhimin e tij ndaj sigurisë së Tajvanit.”
Zoti Lai i bëri komentet në një takim me një delegacion nga SHBA.
Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim (IDM) publikoi sot në Tiranë Raportin e Vlerësimit të Sistemit Kombëtar të Integritetit për Shqipërinë, mbi efektivitetin e mekanizmave kombëtarë kundër korrupsionit.
Raporti, një bashkëpunim me Organizatën Transparency International, me mbështetjen e Bashkimit Europian, vëren një rënie në sektorin publik sa u takon mekanizmave kundër korrupsionit, një stanjacion në media dhe shoqërinë civile, ndërsa veçon si përparimin më të rëndësishëm atë në sistemin gjyqësor dhe në prokurori.
“Kuadri legjislativ i Shqipërisë mbetet i fragmentuar dhe efektiviteti i reformave është i kufizuar; shumë institucioneve publike u mungojnë kapacitetet, burimet dhe stafi i nevojshëm për detyrat e tyre”, thuhet në raport.
Lidija Prokic, këshilltare rajonale e organizatës Transparency International për Europën Lindore dhe Juglindore, tha për Zërin e Amerikës se reformat anti-korrupsion në Shqipëri duhet të vazhdojnë, se reforma në sistemin gjyqësor po kryhet me sukses, por edhe se ky Raport zbuloi se disa sektorë janë ende të brishta përballë korrupsionit.
“Një nga gjetjet më të spikatura nga Raporti është dobësia e rolit mbikëqyrës të parlamentit, prej nga rezulton që në disa fusha korrupsioni lehohet të vazhdojë. Nevojitet më shumë ndërveprim midis shoqërisë civile dhe institucioneve qeveritare në krijimin e një legjislacioni të vërtetë e funksional, që ta mbrojë shoqërinë nga korrupsioni. Kjo është e vetmja rrugë ku Shqipëria dhe vende të tjera në rajon mund të përparojnë drejt integrimeve europiane”, tha zonja Prokic për Zërin e Amerikës.
Në Raportin e Vlerësimit të Sistemit Kombëtar të Integritetit, një instrument i organizatës Transparency International, analizohen mirëqeverisja, transparenca dhe llogaridhënia tek Kuvendi, qeveria, partitë politike, gjyqësori, media, institucionet e pavarura, organizatat e shoqërisë civile si biznesi privat.
“Sektori publik i Shqipërisë është shtylla me pikët më të ulëta, sepse vuan nga standarte të paqarta profesionale, nga rreziku i korrupsionit dhe nga ndikimi politik”, thuhet në raport.
Sipas tij, përpjekjet për reforma dështojnë në krijimin e një sektori publik profesional dhe të përgjegjshëm, ku shkarkimet e padrejta mbeten një shqetësim me rëndësi.
IDM thekson në raport se në Shqipëri janë të pranishme forma të ndryshme korrupsioni, nga korrupsioni i vogël dhe nepotizmi deri te pastrimi i parave dhe kapja e shtetit, të cilat kanë marrë një rritje të konsiderueshme.
“Korrupsioni i madh dhe kapja e shtetit janë rritur ndjeshëm në dekadën e fundit, pasi Shqipëria ka rritur rreziqe të tilla nëpërmjet privatizimit, koncesioneve dhe partneriteteve publik-privat PPP. Këto mënyra të transferimit të parave publike dhe kapitalit në duar të privatit kanë qenë të prirura ndaj korrupsionit dhe pretendohet se kanë kontribuar në pasurimin personal të zyrtarëve qeveritarë”, thekson raporti.
Sektorët ekonomikë më të prekur nga korrupsioni i madh, sipas këtij raporti, kanë qenë energjia, transporti, ndërtimi, shëndetësia dhe turizmi.
“Pastrimi i parave dhe marrëveshjet e fshehta ndërmjet partive politike, zyrtarëve të qeverisë dhe grupeve të organizuara kriminale janë shqetësuese dhe janë përkeqësuar”, thuhet në raport.
Kuadri legjislativ kundër korrupsionit vlerësohet se është mjaft gjithëpërfshirës, por jo mjaftueshëm i qartë në përcaktimin e përgjegjësive institucionale për ta zbatuar atë.
“Mungesa e transparencës lehtëson vendimmarrjen e korruptuar dhe kapjen e shtetit”, thekson raporti.
Pavarësisht Ligjit për të Drejtën e Informimit dhe Ligjit për Njoftimin dhe Konsultimin Publik, institucionet publike, sipas raportit, ende nuk arrijnë të zbulojnë të dhënat përkatëse buxhetore dhe të prokurimit, ndërkohë që proceset e konsultimit publik priren të jenë formale.
Në të theksohet se “ndikimi i qeverisë mbi Kuvendin është i rëndësishëm dhe institucionet e pavarura si KLSH, ILDKPKI dhe Avokati i Popullit ushtrojnë presion të kufizuar thelbësor mbi ekzekutivin për të hartuar politika efektive kundër korrupsionit”.
Pavarësisht një ligji të ri për prokurimin publik, raporti thekson se “procedurat e prokurimit publik në sektorin shëndetësor dhe në infrastrukturë vuajnë nga një sërë çështjesh që variojnë nga ofertat fiktive deri te mungesa e mbikëqyrjes efektive”, ndërsa “nuk bëhen të ditura detajet në lidhje me zbatimin dhe ekzekutimin e kontratave të koncesionit/partneritetit publik-privat (PPP)”.
Në këtë raport theksohet se zbatimi në praktikë i ligjit për parandalimin e konfliktit të interesit dhe për mbrojtjen e sinjalizuesve mbetet i dobët.
Mjedisi i biznesit në Shqipëri vlerësohet se ka mbetur i prirur ndaj korrupsionit për shkak të sfidave si informaliteti, administrata publike joefektive dhe besimi i ulët në sistemin e drejtësisë. “Rastet e zyrtarëve publikë që marrin pagesa nga sektori privat janë të përhapura, megjithëse ka pasur iniciativa për të reduktuar kontaktet mes bizneseve dhe zyrtarëve publikë”, thuhet në raport.
Në të theksohet se shoqëria civile, mediat dhe partitë politike kanë shënuar rezultate të dobëta.
“Besimi tek partitë politike është shumë i ulët, sepse partitë politike kanë përqafuar klientelizmin, duke ofruar përfitime në këmbim të mbështetjes elektorale dhe financiare, duke shtuar dyshimet për përfshirjen e grupeve kriminale në këtë marrëdhënie”, thuhet në raport.
Në raport thuhet po ashtu se Komisionit Qendror të Zgjedhjeve ende i mungojnë burimet e mjaftueshme për të monitoruar financimin e partive politike dhe të ndëshkojë shkeljet e ligjit nga partitë politike, ndërsa “ka akuza për ndërhyrje të partive politike në burimet dhe dhënat shtetërore”, por “mekanizmat për të parandaluar keqpërdorimin e burimeve publike gjatë fushatave politike janë joefektive”.
Zonja Prokic, përfaqësuese e Transparency International, tha për Zërin e Amerikës se shoqëria civile ka një rol të rëndësishëm për të luajtur në luftën ndaj korrupsionit, dhe ajo po kurajohet nga TI, që të jetë më bashkëpunuese dhe më aktive në përpjekjet për të mbajtur nën kontroll korrupsionin.
“Qëllimi ynë është bashkëpunimi me qeverinë që ajo të marrë masa konkrete në kontrollin e korrupsionit së pari në sektorin publik, por Raporti vëzhgon korrupsionin edhe në sektorin e biznesit, i cili është po ashtu i lidhur me rolin e parlamentit, qeverisë, dhe drejtësisë. Secili ka një rol të madh për të luajtur, dhe nuk mund të shihen të shkëputura”, tha zonja Prokic.
Në të theksohet se organizatat e shoqërisë civile monitorojnë llogaridhënien e qeverisë me metoda të ndryshme, por ndikimi i tyre është i kufizuar, ndërsa përballen me vëmendje të kufizuar, me frikësime të vazhdueshme, ngacmime dhe sulme.
Sa i takon gazetarisë, në raport thuhet se materialet e përgatitura nga qeveria dhe reklamat e fshehura vënë në dyshim integritetin gazetaresk dhe rolin publik të medias.
“Pavarësia editoriale kushtëzohet nga interesat e pronarëve dhe vlerësohet se mediat promovojnë axhendat e qeverisë, biznesit dhe grupeve kriminale për përfitime personale në tregje fitimprurëse”, theksohet në raport, i cili veçon si problem kufizimet mbi informacionin për gazetarët investigativë, shoqërinë civile dhe profesionistët e medias.
“Krijimi i Agjencisë për Media dhe Informim në vitin 2021 ka centralizuar më tej kontrollin e përmbajtjes së informacionit që bëhet publike nga institucionet qeveritare”, thuhet në raport.
Ai thekson se “liria e medias në Shqipëri është përkeqësuar”, ndërsa “media priret të politizohet ndjeshëm dhe marrëdhënia midis qeverisë dhe pronarëve të medias duket se lidhet me një përfitim reciprok: mbulim pozitiv për qeverinë në këmbim të aksesit në fondet publike dhe lehtësimit të procedurave administrative”.
Në raport theksohet se linjat editoriale të mediave diktohen nga interesi vetjak ekonomik; fakti që pronarët e kompanive më të mëdha mediatike janë aktivë edhe në sektorë si ndërtimi, shëndetësia ose financa.
“Këto marrëdhënie zhvillohen më tej në rrjete klientele të plota thelbësore për korrupsionin e madh dhe mundësinë për të përfituar nga kontratat publike”, thekson raporti i IDM-së për vitin 2023, i cili vjen pas atij të fundit në vitin 2016.
Raporti vlerëson reformën në drejtësi, procesin e vetingut, si dhe ngritjen e një prokurorie të posaçme kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, por thekson se ende gjendja e qeverisjes demokratike është përkeqësuar, ndërsa gjendja e shtetit të së drejtës ka ardhur ngadalë në rënie.
Po ashtu regjistrohet përkeqësim edhe sa i takon mbrojtjes së drejtave njerëzore dhe qytetare, ku janë dokumentuar shkelje të së drejtës për tubim të lirë, ndalime të paligjshme dhe shkelje të së drejtës për strehim nëpërmjet dëbimeve me forcë dhe prishjes së pronës për t’i krijuar hapësirë projekteve të infrastrukturës në kryeqytet.
Deputetja e Parlamentit Evropian, Viola von Cramon, i ka bërë thirrje Qeverisë së Serbisë ta ndalë menjëherë pasivizimin e adresave të shqiptarëve në Luginë.
Von Cramon të mërkurën ka njoftuar për takimin që ka pasur me përfaqësuesit shqiptarë në Luginë, duke i bërë thirrje Qeverisë serbe ta ndalë diskriminimin sistematik ndaj tyre.
“Takimi i rëndësishëm me përfaqësuesit politikë të minoritetit shqiptar nga jugu i Serbisë. Diskriminimi sistematik ndaj tyre, duke përfshirë ‘pasivizimin’ e adresave, nga Qeveria e Serbisë është e papranueshme dhe duhet ndalur menjëherë!”, ka shkruar ajo në “X”. sn
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky reagoi pas miratimit nga Senati i SHBA-së të një pakete ndihme prej 61 miliardë dollarësh për Ukrainën, si provë e rolit të Uashingtonit si një “fener i demokracisë”.
Në një deklaratë në aplikacionin Telegram, ai tha se është mirënjohës për ndihmën jetike për Ukrainën.
“Ky votim përforcon rolin e Amerikës si një fener i demokracisë dhe udhëheqës i botës së lirë”, shtoi ai.bw
Bashkimi Evropian i është afruar heqjes së masave kufizuese ndaj Kosovës, të vendosura para një viti nga ana e Komisionit Evropian, si pasojë e përshkallëzimit të situatës së sigurisë në veri të Kosovës.
Masat përfshinin: suspendimin e përkohshëm të grupeve punuese për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, mosftesën e Kosovës në takime të nivelit të lartë dhe suspendimn e vizitave bilaterale.
Gjithashtu, u suspendua edhe programimi i fondeve për Kosovën, të cilat ishin paraparë të dorëzoheshin përmes Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor dhe IPA 2024 (Intrumentet e Para-Anëtarësimit).
Por, pas masave ndëshkuese, Kosova mbeti jashtë granteve që BE-ja miratoi në korrik të vitit të kaluar, në vlerë prej 2.1 miliardë eurosh.
Radio Evropa e Lirë nga disa burime diplomatike në BE mëson se shumica e madhe e vendeve anëtare janë në favor të heqjes së të gjitha masave, ndërsa një numër më i vogël i shteteve do që heqja e tyre të bëhet në mënyrë graduale.
Kundër heqjes së masave, sipas këtyre burimeve, nuk është shprehur asnjë vend anëtarë i BE-së. Kjo përshtypje është vërejtur në diskutimin e fundit që është zhvilluar në BE të martën mbrëma për situatën aktuale në Kosovë. Diskutimi është bërë në Komitetin për politikë edhe siguri të BE-së (PSC) ku janë ambasadorët e 27 vendeve anëtare.
“Shumica e vendeve anëtare duan që të hiqen të gjitha masat ndaj Kosovës, por janë disa vende, në mesin e tyre edhe tri vendet e QUINT-it (Gjermania, Franca dhe Italia) që duan heqjen graduale të masave ndaj Kosovës”, ka thënë për Radion Evropa e Lirë një burim diplomatikë i BE-së.
Të njëjtat burime kanë thënë se edhe Shërbimi i veprimit të jashtëm të BE-së (EEAS) është në favor të heqjes së masave ndaj Kosovës, por hezitim deri tash ka pasur më shumë nga Komisioni Evropian, ku ndikim të madh ka komisionari për fqinjësi dhe zgjerim, Oliver Varhelyi.
Gjatë diskutimeve të fundit është folur për hapat që ka ndërmarrë Kosova për të përmbushur kushtet për heqjen e masave, por edhe për hapat që, sipas raportuesve që kanë folur, akoma nuk janë përmbushur në tërësi. Për situatën aktuale në Kosovë para përfaqësuesve të vendeve anëtare kanë folur dy të dërguar të posaçëm të BE-së, Miroslav Lajçak, si i dërguar i posaçëm për dialog dhe Tomas Sonyong, i cili është i dërguar i posaçëm për Kosovë dhe shef i zyrës së BE-së në Kosovë.
Ata kanë thënë se situata ende është e tensionuar dhe problemet e shkaktuara në veri nuk janë tejkaluar as pas mundësisë ofruar serbëve në katër komuna në veri për të votuar për shkarkimin e kryetarëve të këtyre komunave.
Që të dy, sipas burimeve diplomatike, u janë shmangur pyetjeve direkte se a po e shkel Serbia Marrëveshjen për rrugën drejt normalizimit të raporteve me Kosovën duke kundërshtuar anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës.
Vetëm kanë konstatuar se Serbia është angazhuar në përpjekje për të penguar anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës.
Gjatë diskutimit, sipas burimeve diplomatike, ka pasur thirrje që të hiqen të gjitha masat ndaj Kosovës sa më shpejt, sepse ato kanë krijuar përshtypjen se BE nuk ka qasje të balancuar ndaj Serbisë dhe ndaj Kosovës.
Më të zëshmet në kërkesat për heqjen e masave ndaj Kosovës kanë qenë Finlanda, vendet Baltike, Kroacia, Polonia, Sllovenia dhe disa vende të tjera. Ndërsa Franca, Italia dhe Gjermania kanë dashur të lënë përshtypjen se vendet e QUINT-it kanë qëndrim të përbashkët dhe kanë preferuar heqjen graduale të masave.
Hungaria, e cila deri vonë ka qenë kundër, tash nuk është shprehur kundër.
Vendet anëtare kanë bërë thirrje që përfaqësuesi i Lartë i BE-së për politikë të jashtme dhe siguri, Josep Borrell, sa më parë që të jetë e mundur të raportoj para Këshillit të BE-së për përmbushjen e kushteve nga ana e Kosovës për heqjen e masave. Ky raport është i nevojshëm në mënyrë që masat të hiqen, në tërësi apo pjesërisht.
Burimet e BE-së kanë thënë se edhe konkluzionet nga takimi i ministrave të BE-së nga 12 dhjetori i vitit 2023 përmendin “heqjen e masave” e jo heqjen graduale siç kërkojnë disa vende.
“Këshilli rikujton se BE-ja është e gatshme për heqjen e masave në rast se arrihet progres i mëtejshëm në përmbushjen e kërkesave. Këshilli do të përcjellë çështjen dhe do t’i kthehet në bazë të raportit të përfaqësuesit të Lartë për përmbushjen e këtyre kërkesave”, shkruan në konkluzionet e Këshillit të çështjeve të përgjithshme të BE-së nga dhjetori i vitit të kaluar.
Ka një paqartësi brenda BE-së edhe rreth nevojës që vendet anëtare të pajtohen për heqjen e masave. Kjo, sepse kur ishin vendosur masat, ishte thënë se “kjo është kompetencë e Komisionit Evropian“. Tash kërkohet që për heqjen e tyre të ketë pajtim nga të gjitha vendet anëtare të BE-së. Burimet e BE-së pas debatit të fundit ku u pa gatishmëria e vendeve anëtare thonë se “BE-ja po afrohet drejt heqjes së masave ndaj Kosovës, porse ende nuk është punë e kryer“.
Pse i janë vendosur Kosovës masa ndëshkuese?
Që pothuajse një vit, Kosova ka qenë nën disamasa ndëshkuese nga Bashkimi Evropian. Këto masa ishin vënë pasi BE-ja thoshte se Kosova nuk kishte bërë mjaftueshëm për ta shtensionuar situatën në veriun e banuar me shumicë serbe.
Në maj të vitit 2023, tensionet në atë pjesë të Kosovës kulmuan pas hyrjes së kryetarëve shqiptarë në objektet komunale. Ata dolën nga zgjedhjet që popullsia shumicë serbe në Mitrovicë të Veriut, Zveçan, Leposaviq dhe Zubin Potok i bojkotoi.
Përfaqësues të shteteve perëndimore kanë kërkuar nga Kosova që, përmes zgjedhjeve të parakohshme, të mundësonte largimin e atyre kryetarëve, për të cilët thoshte se nuk përfaqësonjnë vullnetin e banorëve.
Të dielën,Kosova mbajti procesin e votimit që mund të çonte në shkarkimin e kryetarëve të këtyre komunave, por sërish pati bojkot, pas thirrjes që bëri partia më e madhe serbe në Kosovë, Lista Serbe.
Radio Evropa e Lirë e pyeti edhe Qeverinë e Kosovës lidhur me efektet që kanë pasur masat ndëshkuese, por nuk mori përgjigje deri në publikimin e këtij artikulli. As BE-ja s’deshi t’i komentojë efektet specifike të këtyre masave.
Hapat drejt shtensionimit të situatës në veri të Kosovës
Marrëveshja ndërmjet BE-së dhe Kosovës për zbatimin e deklaratës së 3 qershorit 2023 të 27 vendeve të BE-së
10 korrik 2023
Hapi
Veprimi
Koha
1
Qeveria e Kosovës deklaron publikisht gatishmërinë e saj për t’u angazhuar për shtensionimin e situatës dhe se nuk do të ndërmarrë asnjë veprim që mund të shkallëzojë situatën në veriun e Kosovës. Kjo përfshin një zvogëlim të menjëhershëm për 25% të pranisë policore në dhe rreth ndërtesave komunale.
Java e parë
2
Policia e Kosovës kryen vlerësime të rregullta të sigurisë bashkë me EULEX-in, dhe me KFOR-in, sipas nevojës, për të shikuar mundësinë për zvogëlim të mëtejmë të tërë pranisë policore në dhe rreth ndërtesave komunale.
Nga java e parë, në vazhdimësi
3
Qeveria e Kosovës bën një deklaratë publike, për të mbështetur mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme në 4 komunat nveriore, pas verës. Kosova përkushtohet të sigurojë bazën e nevojshme ligjore për të mundësuar organizimin e zgjedhjeve.
Nga java e parë, zbatimi sa më parë të jetë e mundur
4
BE-ja do t’i ftojë dy kryenegociatorët në Bruksel, për finalizimin e planit të sekuencimit për Marrëveshjen drejt rrugës për normalizimin e marrëdhënieve, pas të cilit do të fillojë zbatimi i të gjitha neneve të marrëveshjes.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani, ka thënë se Serbia do të tentojë sërish të destabilizojë Kosovën.
Sipas saj, përpjekjet e Serbisë për të destabilizuar situatën e sigurisë në Kosovë janë të vazhdueshme.
“Një gjë e tillë do të tentohet sërish nga Serbia, sepse vazhdimisht bëhen planifikime të tilla, por jam e bindur me të gjitha përgatitjet që po i bën policia e Kosovës, në partneritet me prezencën ndërkombëtare, në veçanti me EULEX-in dhe NATO-n, si përgjegjës të dytë dhe të tretë për sigurinë në Kosovë, që ne do të parandalojmë çdo sulm”, ka thënë Osmani për Zërin e Amerikës.
Osmani ndër tjera ka përmendur edhe bojkotimin e procesit të votimit në veri, duke thënë se u bë me presion direkt nga ana e Beogradit. Sipas saj, një situatë e tillë është shqetësuese dhe mund të ndryshohet vetëm me presion serioz ndërkombëtar mbi Serbinë.
“Natyrisht që na shqetëson, sepse vërtet Kosova vazhdimisht ka treguar gatishmëri të plotë që t’i ofrojë qytetarëve të saj jo vetëm mbrojtje kushtetuese, por edhe instrumente të reja në qoftë se dëshirojnë t’i ndryshojnë kryetarët e komunave”.
Por shqetësimi kryesor sipas Osmanit, është presioni i vazhdueshëm që bëhet mbi qytetarët nëpërmjet strukturave ilegale e kriminale, të cilat financohen, nxiten dhe politikisht emërohen nga ana e Vuçiçit.
“Kjo tregon nga njëra anë interferim ilegal në zgjedhjet e një shteti tjetër nga ana e Serbisë dhe e dyta që Serbia mbetet po e njëjta dhe si qëllim parësor ka pengimin e integrimit të serbëve në institucionet e Kosovës, pavarësisht dialogut që ka zgjatur prej 12 vitesh dhe pavarësisht obligimit të tyre ndërkombëtar me po marrëveshjen e 2013, të cilën po e kërkojnë, ku kërkohet që serbët të integrohen në institucionet e Kosovës dhe të zhbëhen të gjitha strukturat ilegale. Pra është situatë shqetësuese të cilën e ka krijuar Serbia dhe që mund të ndryshohet vetëm me presion serioz ndërkombëtar mbi Serbinë”, ka thënë Osmani. sn
Edi Rama po ankohet me të madhe se RAI3 nuk publikoi përgjigjet e sekretarit të përgjithshëm të këshillit të ministrave, Engjëll Agaçi për emisionin ‘Report’. Në të gjitha reagimet e tij ai e konsideroi këtë ‘një shkelje skandaloze të etikës gazetareske’. Këtyre akuzave iu përgjigj drejtuesi i emisionit ‘Report’, Sigfrido Ranuçi.
Ai tha se të dielën e ardhshme do të ketë sërish vëmendje për Shqipërinë dhe se në këtë puntatë do të transmetohen edhe përgjigjet e Agaçit që sipas tij konfirmojnë se ka qenë avokat i narkotrafikantëve. Megjithatë, ndoshta duke parë presionin në rritje, RAI e ka publikuar letrën e Agaçit që mban datën 5 prill.
Dy janë çështjet kryesore në të. E para lidhet me rolin e Agaçit në dhurimin e një sipërfaqeje prej 30 mijë metrash katrorë në bregdetin e Vlorës nga narkotrafikanti Artur Shehu për gjeneralin në pension të Interpolit, Fabrizio Lisi. Ky i fundit pranoi në emisionin ‘Report’ se ishte Agaçi që ia prezantoi Shehun dhe se ai nuk kishte dijeni për të shkuarën e tij.
‘Nuk e njihja këtë person. Rastin ma solli Ëngjëll Agaçi. Unë e besoja Agaçin, pasi ai ishte njeri i besuar i kryeministrit shqiptar, Edi Rama’-u shpreh Lisi.
PËRGJIGJJA E PLOTË E ENGJËLL AGAÇIT
Në vëmendje të personelit redaktues të ‘Report’.
Po lexoj se objekti i investigimit tuaj gazetaresk ka të bëjë me Protokollin për emigrantët, të përcaktuar midis qeverisë shqiptare dhe asaj italiane, i miratuar më pas me ligj nga parlamentet përkatëse dhe i kaluar në testin e kushtetutshmërisë nga Gjykata Kushtetuese e Shqipërisë.
Të them të drejtën, nuk e gjej lidhjen e sa më sipër me aktivitetin tim të mëparshëm profesional si avokat në Itali, i cili përfundimisht ka përfunduar pak para datës 15.09.2013, ditë në të cilën pata nderin të merrja detyrën e Sekretarit të Përgjithshëm të Qeverisë Shqiptare, post që e mbaj edhe sot.
Në lidhje me hetimin tuaj, sinqerisht nuk shoh ndonjë interes publik për të hetuar veprimtarinë time personale dhe profesionale në të kaluarën, e cila është krejtësisht e palidhur dhe e parëndësishme me atë aktuale. Mbi të gjitha, nga thelbi i pyetjeve tuaja vërej se nuk është bërë një verifikim i kujdesshëm i burimeve tuaja. Sigurisht që këto janë vëzhgime që do të vlerësohen me kujdes nga redaksia e sjellshme siç tregohet më sipër. Në çdo rast, për shkak të funksionit që mbaj dhe për transparencë dhe vërtetësi më të madhe, ofroj disponueshmërinë time për t’iu përgjigjur të gjitha pyetjeve tuaja.
Pyetje:
-Është e vërtetë që keni luajtur rolin e ndërmjetësit në negociatat për shitjen e 30 mijë hektarëve tokë nga Artur Shehu te fondacioni Eftimiadi, që u zhvilluan më 28 shkurt 2015?
Përgjigje:
Më datë 31.03.2012, si Jurist, mora përsipër një detyrë formale nga Gjykata e Triestes, në emër të Kuratorit të atëhershëm, për të ndjekur ngjarjet dokumentare dhe materiale të Amanetit të Vërtetë të të ndjerit Z. Salvatore Eftimiadi. E kam ndërprerë veprimtarinë në fjalë pasi kam marrë funksionin institucional të sipërpërmendur dhe ia kam komunikuar kuratorit fillimisht verbalisht dhe më pas komunikuar zyrtarisht edhe nga Studio Juridike, pjesë e së cilës kam qenë.
Pyetje:
-A është e vërtetë që në ushtrimin e profesionit tuaj si avokat në Itali keni kryer funksione asistence ligjore dhe/ose konsulence në favor të shumë shtetasve shqiptarë të përfshirë në procedimet penale për trafik droge në gjykatat italiane?
Përgjigje:
Në veprimtarinë time të gjatë profesionale si avokat në Itali kam asistuar shumë shtetas italianë, padyshim edhe shqiptarë dhe komunitete të tjera të huaja në Itali. Në disa nga procedurat kam ndihmuar ish-klientët e mi të përfshirë në krimet e parashikuara me Dekretin Presidencial 309/90 (Ligji për Narkotikët).
Pyetje:
-Konkretisht, a keni dhënë ndihmë ligjore dhe/ose këshilla për Renardo Nallbanin, Alxi Nallbanin, Dritan Nikollin dhe Artur Shehun?
Përgjigje:
Ju sjell në vëmendje se legjislacioni italian dhe ai europian për mbrojtjen e të dhënave personale më pengon të zbuloj emrat e ish-klientëve të mi, përveç me pëlqimin e tyre. Në çdo rast, është e drejta dhe e drejta juaj të keni akses në dosjet e gjykatave vendore për kontrollet e nevojshme. Por, mund të përjashtoj absolutisht që mbiemri i fundit të ketë qenë një ish-klient i imi.
Pyetje:
-Keni pasur një rol konsulence apo ndonjë rol tjetër në hartimin e Protokollit midis Italisë dhe Shqipërisë për emigrantët?
Përgjigje:
Është pjesë e detyrave të mia aktuale të shikoj të gjitha dokumentet që i paraqiten Këshillit të Ministrave. Pra, edhe sikur të mos isha pjesë e grupit të negociatorëve për hartimin e Protokollit ndërmjet Italisë dhe Shqipërisë, sigurisht që kam dhënë kontributin tim modest.
Presidentja e Republikës së Kosovës Vjosa Osmani tha se Kosova nuk kundërshton zbatimin e detyrimeve të veta, por kërkon një marrëveshje të detyrueshme si për Kosovën dhe Serbinë. Në një intervistë për Zërin e Amerikës nga Nju Jorku, ku Presidentja Osmani u përballë dje me Presidentin e Serbisë në takimin e Këshillit të Sigurimit për Kosovën, ajo tha se Kosova do t’i drejtohet Gjykatës Kushtetuese për statutin e Asociacionit pasi të jetë arritur më parë një marrëveshje se si do të zbatohen aktet që dalin nga Marrëveshja e nënshkruar në Ohër nga Kosova dhe Serbia vitin e kaluar.
Zëri i Amerikës: Presidente Osmani, zyrtarë të lartë amerikanë – Ndihmës-sekretari i Shtetit O’Brien para dy ditësh në Beograd dhe përfaqësuesi amerikan sot në OKB, kërkuan nga Kosova krijimin e Asociacionit. Si do t’i përgjigjeni kësaj thirrjeje?
Vjosa Osmani: Kosova ka treguar vazhdimisht vullnet që të zbatojë marrëveshjen e arritur në Bruksel në shkurt të vitit të kaluar dhe aneksin e marsit të vitit të kaluar në tërësi dhe sa më shpejt që të jetë e mundur. Por si në çdo marrëveshje tjetër, zbatimi ka planin e implementimit, apo planin e sekuencimit, i cili ende është duke u negociuar në Bruksel dhe parasheh që të dyja palët, në mënyrë paralele, të zbatojnë marrëveshjen, apo pjesët e veta të marrëveshjes.
Në këtë kontekst, marrëveshja nuk ka vetëm nenin e Asociacionit; ka edhe nenet e tjera, të cilat, ndër të tjera, kërkojnë nga Serbia që të njohë sovranitetin e Kosovës, integritetin territorial, që mos të përdorë dhunën si mjet, apo forcën si mjet për raporte ndërshtetërore dhe kërkon në Nenin 4 që të mos krijojë pengesa, apo mos të kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare.
Pra, e vetmja që Kosova po kërkon është që marrëveshja të zbatohet në tërësi e jo vetëm nga njëra palë të kërkohet zbatim i plotë, kurse nga ana tjetër mos të kërkohet zbatimi i asnjërës prej dispozitave. Natyrisht ne e dimë që ky është detyrim ndërkombëtar i Kosovës, por janë disa parime të cilat i kemi parasysh dhe i kemi si vija të kuqe në zbatimin e Asociacionit. Ndër to është Kushtetuta e Kosovës, është vendimi i Gjykatës Kushtetuese i vitit 2015, është fakti që nuk mund të ketë kompetenca ekzekutive, ashtu siç është shkruar edhe në letrën e [ish Përfaqësueses për Politikë të Jashtme dhe Siguri] Mogherinit në atë kohë dhe po ashtu të jetë në përputhje me qëndrimin amerikan të publikuar në ‘op-edin’ Cholet/Escobar.
Pra Kosova nuk po kundërshton zbatimin e detyrimeve të veta. Thjesht po kërkojmë që marrëveshja të jetë marrëveshje dhe të krijojë detyrime për të dyja palët, se përndryshe e humbet kuptimin edhe marrëveshja edhe dialogu.
Zëri i Amerikës: Po meqë partnerët ndërkombëtarë të vendit tuaj po kërkojnë nga Kosova zbatimin e Asociacionit, a ka Kosova një plan për hapat e ardhshëm?
Vjosa Osmani: Plani natyrisht është i qartë. Duhet të përfundojë marrëveshja e sekuencimit, që përcakton cili hap i zbatimit duhet i pari, cili i dyti dhe kështu me radhë. Sapo të përfundojë plani i sekuencimit, natyrisht që Kosova, ashtu siç parashihet edhe në vet vendimin e Gjykatës Kushtetuese të vitit 2015, duhet të dërgojë draft-statutin në Gjykatën Kushtetuese. Pastaj i takon Gjykatës Kushtetuese të vendosë nëse drafti është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës dhe me aktgjykimin e Gjykatës Kushtetuese.
Si Presidente e vendit unë kam një sërë shqetësimesh lidhur me draftin, por kam besimin e plotë se Gjykata Kushtetuese do të sigurohet që gjithçka të jetë në përputhje me Kushtetutën dhe aktgjykimin e vitit 2015, sepse përndryshe mendoj që shumë gjëra mund të keqpërdoren në praktikë gjatë interpretimit të statutit dhe mund të shkaktohen probleme të mëdha, të cilat pastaj do të jetë vështirë që të menaxhohen pa u krijuar tensione. Kështu që edhe për shkak të sigurisë, e cila është e domosdoshme për shkak të stabilitetit, i cili është parakusht për paqe, por mbi të gjitha për shkak se duhet ta ruajmë funksionalitetin e shtetit tonë, duhet të jemi të sigurt që gjithçka të jetë në përputhje me Kushtetutën para se të ndërmerren hapa për zbatimin e plotë të Asociacionit.
Zëri i Amerikës: A pritet që statuti që bashkësia ndërkombëtare i ka dhënë Kosovës për Asociacionin të shkojë së shpejti në Gjykatën Kushtetuese?
Vjosa Osmani: Unë nuk mund të përcaktojë afate. Sipas statutit por edhe aktgjykimit të Gjykatës Kushtetuese të vitit 2015, kjo është detyrë e qeverisë së Kosovës. Pra mund të jetë ministria përkatëse apo një vendim i qeverisë, mirëpo kjo varet shumë edhe nga rrjedha e dialogut. Siç e përmenda, duhet të kemi plan sekuencimi, i cili parasheh qartë se cili hap nga Kosova ndërmerret i pari, cili hap nga Serbia ndërmerret po ashtu paralelisht, në mënyrë që të dyja palët të zbatojnë në paralel dhe të dyja palët të përfitojnë.
Por nuk mundemi ne të kërkojmë nga Kosova zbatim të pjesës kryesore të marrëveshjes, kurse nga Serbia, ta zënë, të mos kërkojmë që të votojë pro në Këshillin e Evropës. Në qoftë se kërkohet zbatim, duhet të kërkohet nga të dyja, siç e thashë, ndryshe krejt kredibiliteti i dialogut dhe parimi i trajtimit të barabartë të palëve nuk kanë më asnjë kuptim. Sepse në njëfarë mënyre, po mbetet vetëm njëra palë në proces, pasi tjetra tashmë është tërhequr formalisht duke dërguar letër në BE që nuk do ta zbatojë marrëveshjen. Dhe njësoj e tha edhe Vuçiçi sot në Këshillin e Sigurimit, që ata e duan Asociacionin, por pa ndërmarrë asnjë hap drejt njohjes reciproke, qoftë de facto apo de jure në raport me Kosovën. Marrëveshja, në fakt, i ka të gjithë elementët e njohjes de facto, që nga njohja e sovranitetit e integritetit territorial e deri tek parimet tjera të Kartës së OKB-së, të cilat vlejnë vetëm mes shteteve. Por ata po e thonë qartë që nuk do ta zbatojnë.
Në njëfarë mënyre në këtë marrëveshje ka mbetur vetëm një palë.
Zëri i Amerikës: Zonja Presidente, nëse Serbia vazhdon të mos i përmbushë pjesët tjera të marrëveshjes, a do të thotë kjo që ju nuk do të lëvizni? Që qeveria e Kosovës, që autoritetet e Kosovës, nuk do të lëvizin përpara me zbatimin e Asociacionit?
Vjosa Osmani: Qëndrimi im, si Presidente e Republikës, është që meqenëse ne e dimë shumë qartë historinë e Serbisë dhe ajo vazhdimisht i shkel marrëveshjet që i nënshkruan dhe nuk i zbaton në terren, ne duhet t’i kthehemi një lloj qasjeje që e kemi pasur rreth kohës kur është shpallur Kosova e pavarur, kur Kosova ka bërë një sërë koncesionesh, të cilat nuk e kanë bërë shtet jofunksional, por kanë qenë koncesione të vështira. Por në anën tjetër, Serbia nuk ka pranuar të zbatojë pakon e Ahtisaarit. Por çka kemi fituar ne në shkëmbim, ka qenë pavarësia e Kosovës, njohja e Kosovës dhe anëtarësimi në organizatat ndërkombëtare.
Kështu që, në qoftë se ne bashkë me partnerët ndërkombëtarë, do ta shohim që po dështon ky parimi i dy palëve në proces atëherë ne duhet të ulemi në radhë të parë me Shtetet e Bashkuara të Amerikës, por edhe me shtetet e Bashkimit Evropian që e kanë njohur Kosovën dhe duhet të bëjmë një plan të qartë. Në qoftë se Kosova i zbaton të gjitha këto koncesione, atëherë cilat janë masat që do t’i ndërmarrë komuniteti ndërkombëtar për ta përkrahur Kosovën? Ta zëmë, a është NATO-ja në tavolinë? A është statusi i kandidatit dhe pastaj ecja shpejt drejt BE-së, bazuar edhe në reformat që i kemi bërë, në tavolinë? Pra, një lloj marrëveshje mes nesh dhe partnerëve tanë është një çështje që unë e kam trajtuar që një kohë të gjatë me partnerët, në veçanti me SHBA-të, gjithnjë duke e ditur që ne do të vijmë në këtë pikë dhe Serbia sërish nuk do të zbatojë asgjë.
Pra, ne duhet të shohim se çfarë mund të nxjerrim në qoftë se ne zbatojmë, por çfarë mund të nxjerrim nga partnerët tanë si lloj përkrahje për konsolidimin e fuqishëm në arenën ndërkombëtare të Republikës së Kosovës, si shtet i barabartë me të tjerët. Natyrisht Kombet e Bashkuara përderisa Rusia ka të drejtën e vetos, është vështirë. Por, çdo organizatë tjetër ku Rusia nuk ka veto, besoj që është brenda suazave të veprimeve që mund t’i bëjnë miqtë tanë dhe ta shtyjnë Kosovën përpara që të jemi edhe në NATO, edhe në Këshillin e Evropës edhe në organizata të tjera që na bëjnë edhe më të sigurt edhe më të zhvilluar.
Zëri i Amerikës: T’i kthehemi edhe një herë pyetjes së statutit dhe Gjykatës Kushtetuese. Nëse Qeveria nuk e dërgon këtë statut që ju e keni në duart tuaja, a ka Presidentja hapësirë për ta dërguar atë në Gjykatë Kushtetuese? A po e konsideroni një hap të tillë?
Vjosa Osmani: Në vitin 2017-2018 dhe në vitin 2021, ka aktgjykime të Gjykatës Kushtetuese të cilat e kanë kufizuar mandatin e Presidentes për të ngritur çështje kushtetuese, ose për të bërë pyetje kushtetuese në qoftë se një dokument është në përputhje me Kushtetutën. Pra, pa u miratuar fillimisht ky dokument nga qeveria, ose pa u nxjerr ndonjë akt i qeverisë, si Presidente nuk mund ta dërgojë atë në Gjykatën Kushtetuese, sipas nenit 113.
Pra, në të kaluarën ka ekzistuar kjo e drejtë. Siç e dini, në vitin 2015 është shfrytëzuar, në kohën 2008-2010 është shfrytëzuar disa herë. Mirëpo që nga viti 2018 e tutje, nëpërmjet aktgjykimeve të Gjykatës Kushtetuese, është kufizuar kjo e drejtë e Presidentes. Pra, patjetër duhet të ketë akt paraprak të qeverisë, i cili jo domosdoshmërish duhet të pajtohet me përmbajtjen e statutit, por të gjendet një mënyrë që të përcillet tutje.
Ta ndërlidhi këtë me atë që e thashë më herët. Natyrshëm që një hap i tillë duhet të bëhej në qoftë se ka plan sekuencimi dhe në qoftë se edhe Serbia zbaton në të njëjtën kohë dhe si alternativë në qoftë se bashkësia ndërkombëtare i ofron Kosovës anëtarësim në organizata të cilat janë të domosdoshme për ecjen euro-atlantike të vendit tonë dhe për sigurinë e vendit tonë, sepse në fakt sfida më e madhe me të cilën ne përballemi është sfida e sigurisë, të cilën e krijon Serbia dhe pastaj kjo sfidë krijon shumë të tjera, qoftë në aspektin ekonomik apo të investimeve të jashtme dhe shumë të tjera.
Zëri i Amerikës: Sot gjatë takimit të Këshillit të Sigurimit ju përmendët përkeqësimin e situatës së sigurisë dhe akuzuat Serbinë për veprime destabilizuese. A jeni të shqetësuar për përshkallëzim në Kosovë?
Vjosa Osmani: Një gjë e tillë do të tentohet sërish nga Serbia, sepse vazhdimisht bëhen planifikime të tilla, por jam e bindur me të gjitha përgatitjet që po i bën policia e Kosovës, në partneritet me prezencën ndërkombëtare, në veçanti me EULEX-in dhe NATO-n, si përgjegjës të dytë dhe të tretë për sigurinë në Kosovë, që ne do të parandalojmë çdo sulm.
Zëri i Amerikës: Zonja Presidente, e keni quajtur dje fatkeqësi bojkotimin e procesit të votimit dhe dështimin e tij në katër komunat në veri. A keni një plan për më tej dhe cili është ai?
Vjosa Osmani: Siç u përmend edhe sot nga përfaqësuesi i përhershëm i Shteteve të Bashkuara tani kryetarët aktualë mbesin në zyrë, sepse kjo ka qenë zgjedhja e serbëve që jetojnë në këto katër komuna të veriut për shkak të, fatkeqësisht, presionit të vazhdueshëm që ua bën Serbia. Tani këta kryetarë kanë edhe një kohë mandat.
Kosova ka ofruar gjithçka çka ofrohet nëpërmjet legjislacionit të saj. Kemi bërë përgatitje jashtëzakonisht të shumta, kemi miratuar udhëzime të reja administrative. Kemi ndarë buxhet të madh, pra gjithçka që ofrohet në vende demokratike, ne e kemi ofruar. Ne nuk mund t’i nxjerrim qytetarët me zor që të votojnë. Ata kanë vendosur ashtu, edhe pse po e them për shkak të ndërhyrjes të paligjshme të Serbisë. Megjithatë, ky është një realitet për të cilin Kosova ka bërë gjithçka që ta ndryshojë. Mirëpo zgjedhjet janë e drejtë demokratike e qytetarëve. Në qoftë se ata nuk marrin pjesë, nuk ka çfarë mund të bëjmë ne.
Natyrisht ne duhet të ndërmarrim sa më shumë iniciativa shtesë për integrimin e serbëve, t’i mbrojmë ata nga strukturat ilegale të cilat po i kërcënojnë, t’u japim mundësi që të prosperojnë, të realizojnë potencialin e tyre ekonomik, të ndihen sa më të sigurt, njëjtë si të gjithë të tjerët në Kosovë, mirëpo e drejta e votës është individuale. Nuk mundet shteti të detyrojë askënd të votojë, është e drejtë e lirë.
Zëri i Amerikës: A ju shqetëson ky bojkotim dhe cilat do të jenë pasojat e tij për të ardhmen e Kosovës?
Vjosa Osmani: Natyrisht që na shqetëson, sepse vërtet Kosova vazhdimisht ka treguar gatishmëri të plotë që t’i ofrojë qytetarëve të saj jo vetëm mbrojtje kushtetuese, por edhe instrumente të reja në qoftë se dëshirojnë t’i ndryshojnë kryetarët e komunave.
Por shqetësimi kryesor është presioni i vazhdueshëm që bëhet mbi qytetarët nëpërmjet strukturave ilegale e kriminale, të cilat financohen, nxiten dhe politikisht emërohen nga ana e Vuçiçit. Kjo tregon nga njëra anë interferim ilegal në zgjedhjet e një shteti tjetër nga ana e Serbisë dhe e dyta që Serbia mbetet po e njëjta dhe si qëllim parësor ka pengimin e integrimit të serbëve në institucionet e Kosovës, pavarësisht dialogut që ka zgjatur prej 12 vitesh dhe pavarësisht obligimit të tyre ndërkombëtar me po marrëveshjen e 2013, të cilën po e kërkojnë, ku kërkohet që serbët të integrohen në institucionet e Kosovës dhe të zhbëhen të gjitha strukturat ilegale.
Pra është situatë shqetësuese të cilën e ka krijuar Serbia dhe që mund të ndryshohet vetëm me presion serioz ndërkombëtar mbi Serbinë.
Analisti Fatos Lubonja, në një intervistë me Skype në rubrikën Opinion në News24 ka komentuar dokumentarin e RAI 3, që kritikonte ashpër qeverinë e kryeministrit Edi Rama dhe shigjetonte disa nga bashkëpunëtorët e tij më të afërt.
Lubonja thekson se dokumentari i RAI3 shfaqi mbretin lakuriq. Ai shton se shteti është ndërtuar si një organizatë kriminale. Sipas Lubonjës, fakti që RAI3 flet për korrupsionin e qeverisë Rama tregon se qeverisjes së tij i ka dalë boja edhe tek ndërkombëtarët.
“Ne shpesh i dimë gjërat më herët nga se e thonë të huajt. Artikulli i RAI3 ishte skandaloz. Këtu shteti vetë është ndërtuar si organizatë kriminale. Këtu funksionon vetëm propaganda. RAI3 e nxorri edhe reformën në drejtësi sesi funksionon. Presioni mbi politikën bëhet nga ata që janë në pushtet, jo nga ata që janë të arrestuar. Presion është që të mos arrestosh Veliajn, edhe kur e di se çfarë ka bërë. As mos ta thërrasësh fare madje. Edhe kur nuk heton as Edi Ramën dhe as nuk e thërret. Presioni ndonjëherë është i dukshëm dhe i padukshëm. Rama ka njerëz të tijtë në SPAK, që ndoshta bëjnë presione mbi prokurorët. Dashët nuk janë kapur nga brirët, por nga pas.
Arben Ahmetaj dhe të tjerët janë bishtat e dashit. Jetojmë në një vend, ku krimi i organizuar merr shtetin, shkon lart dhe merr paratë. Qeveria jonë dyshohet se ka lidhje me krimin e organizuar dhe kjo gjë duhet hetuar, duhet hetuar edhe korruptimi i të huajve. Mbreti ka dalë lakuriq nga skandalet. Tani po iu del boja edhe nga të huajt. Rama mendoi se do marrë mbështetje nga Georgia Meloni, por harroi se në Itali ka opozitë dhe ka media të guximshme. Mediat italiane po shohin se ky nuk qenka ai i majti që promovohej. Atë investigim që bënë italianët nuk e bënë për ne, e bëjnë për vete. Sistemi që ka ngritur Rama është kriminal. Në një vend demokratik, kjo qeveri do të binte me kohë. Me kapjen e shtetit, edhe drejtësia është e kapur”, tha Lubonja.
Më tej, Lubonja komentoi edhe deklaratat e kryetarit të Partisë së Lirisë, Ilir Meta në drejtim të kreut të SPAK, Altin Dumani. Lubonja deklaroi se Meta tha disa të vërteta, por se të vërtetat duhen thënë më qetë.
“Disa thonë se është çmendur Meta. Ilir Meta mund të thoshte gjëra që qëndrojnë, si prsh kapja e drejtësisë. Mund të thoshte se drejtësia është e kapur. Mund të jetë që ka humbur ekuilibrin nga tensioni. Sharjet janë të panevojshme kur do të thuash diçka të vërtetë”, u shpreh Lubonja.
Në qoftë se duhet gjuajtur si kurrë ndonjëherë ky oktapod i politikës, i propagandës dhe i mediave që përmes korrupsionit të paparë po i grabit, po i shfaros dhe po pasurohet duke i varfëruar shqiptarët, Bashkia e Tiranës është fatkeqësisht vendi ku drejtësia dhe anija e posaçme SPAK e saj duhet të ankorohet, në Sheshin Skënderbej.
Po bëhet gati një muaj nga një arrestim i bujshëm i 9 zyrtarëve të këtij institucioni të dyshuar për përvetësim, shpërdorim detyre (sikurse ende nuk përmendet influencë e blerjes së votës, pra krim elektoral), dhe gjithçka që është shtjelluar e diskutuar, ku janë ngritur qytetarët në protesta, ku kanë ndodhur arrestime dhe shpërthime flakësh sikurse janë mbajtur qëndrime qortuese dhe leksione demokracie nga vendas dhe ndërkombëtarë, Tirana është edhe ai realitet asgjë nuk po ndodh dhe krimi mbrohet. Askush nuk jep llogari, askush nuk dorë hiqet nga skandalet sepse e vetmja rrugë për t’i shpëtuar ndëshkimit të drejtësisë, është blerja kohë për zhdukjen e fakteve dhe rritja e kaosit përpara se ky oktapod të ngecë në rrjetën apo grepin e drejtësisë.
Për Bashkinë e kryeqytetit tentakulat dhe koka e oktapodit janë aty në atë ndërtesë historikisht gjatë viteve të tranzicionit sepse interesat e pushtetit u qindfishuan jo për të zhvilluar jetën e tiranasve dhe popullsisë në lëvizjen e lirë, por u gjet dhe u zhvillua mbi të gjitha një treg informal. Ende shifrat e Census-it që nuk janë bërë transparente po përdoren shpesh kohët e fundit vetëm nga burimet e qeverisë nga kryetari në detyrë Erion Veliaj ku shprehet me mburrje se Tirana është kryeqyteti më kozmopolitan i rajonit i cili është pesëfishuar dhe i ka arritur apo tejkaluar me 1 milion banorë. Mbi të gjitha Veliaj e shet Tiranën si; “Kryeqyteti Europian i Rinisë”, “Kryeqyteti Europian i Sportit”, “Kryeqyteti Mesdhetar i Kulturës dhe Dialogut” dhe ku rikonstruksioni ndërtimor vazhdon me rrugët, parqet shkollat, spitalet sheshin Skënderbej, Pazarin e Ri, Parkun e Liqenit, Bulevardin e Ri, duke krijuar një reputacion të jashtëzakonshëm për Tiranën me boom-in turistik”. Të mos harrojmë se disa tregues si rreth 50 mijë apartamente të pa jetuara nga njerëz vetëm në kryeqytet sot po marrin një prirje të re të reklamës së Rilindjes Socialiste për tregun e lirë të banesave nën sloganin “të huajt të interesuar për blerje në real-estate”. Këtë e provoi Lezha me shitjen e 300 apartamenteve, këtë e ka provuar mbarë bregdeti shqiptar me klientë dhe investitorë strategjik, por Tirana mbetet nyja e tregut informal dhe një skemë e piramidë betonizimi që po largon banorët e vet dhe nuk gjen më gjurmë tradite dhe identiteti.
Por se çfarë kanë përfituar banorët e tij veç taksave më të larta, mungesës ujë dhe energji 24/7, ajri i ndotur dhe plehrat si detyrat bazë të bashkisë etj. kjo është gjithnjë pjesë e fushatës së ardhme për të mashtruar dhe qëndruar në pushtet.
Për korrupsionin dhe krimin në zyrat e shtetit shqiptar të cilët gjithnjë e më shumë po cilësohen si veprimtaritë e një organizate mafioze ose grupi të strukturuar kriminal, çka do të thotë se ky konstatim është një realitet që tregon se mes bashkëpunëtorësh vjedhjet e arka e shtetit, përgjegjësia politike zbutet në shpërdorim detyre. Kështu politikanët, analistët dhe mediat po e amplifikojnë Oktapodin dhe tentakulat duke e krahasuar atë me “La Piovra” serialin televiziv italian të viteve të mafies gjatë 1980-ës dhe ky rrëfim është tentohet t’i largohet thelbit, marrjes së përgjegjësive, vlerave morale dhe daljen përpara drejtësisë.
Tek sa për lexuesin media sjell dhe figura emocionale si serialet me “La Piovra”, apo dhe kur shtypi dhe TV ndërkombëtar përforcon shqetësimin e shtetit shqiptar të kapur nga korrupsioni, disa cilësi elementare të Oktapodit (si gjallesë e ujit e klasës së cefalopodëve) ende nuk janë kuptuar. Edhe i mbyllur në një enë me kapak shtrënguar, kjo gjallesë me kokë, membranë në formë ombrelle dhe me zgjatime këmbësh plot tentakula gjen mënyrën dhe del. Çdo e çarë dhe krisje (e ligjit) shfrytëzohet për të shpëtuar nga kapja. Mbi të gjitha në rast rreziku qeska e bojës (lexo gjendra mediatike), i shërben turbullimit të ujit për të humbur çdo gjurmë.
Publiku dhe banorët e Tiranës të gjitha këto i dinë dhe i kanë kuptuar, revolta e tyre duhet shumëfishuar me qytetari duke ftuar drejtësinë dhe SPAK-un që ta ankorojnë anijen e tyre pranë kësaj godine ku është oktapodi i krimit. Në asnjë rast protesta nuk duhet të lëshojë “flakë molotovësh” sepse shkëndijat shndërrohen në shkaqe për fshehjen e gjurmëve të vërteta të dhunës dhe të krimit. Një shtet i kapur i vendosur para drejtësisë ka dy rrugë për t’i shpëtuar zemërimit qytetar, të djegë çdo provë dhe t’ia mbathë në arrati.
23 Prill, 2024
Unioni i Gazetarëve Shqiptarë Profesionistë të Diasporës (UGSHPD)
Verband Albanischer Berufsjournalisten der Diaspora (VABD)
Union of Professional Albanian Journalists of Diaspora (UPAJD)
L’Union des journalistes professionnels albanais de la diaspora (UJPAD)
Unione dei Giornalisti Professionisti Albanesi della Diaspora (UGPAD)
Profesori i Universitetit, Johns Hopkins në SHBA, Edward Joseph ka komentuar rreth debatit të djeshëm mes presidentes Vjosa Osmani dhe presidentit Aleksandar Vuçiq në mbledhjen e Këshillit të Sigurimit të OKB-së.
Joseph ka shkruar se Vuçiqi bombastik u mund nga Osmani me një përgatitje dinjitoze dhe se sipas tij kjo ishte e pritshme.
“Surpriza më e madhe nga përballja e sotme e KS të OKB-së mes Presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani dhe Presidentit të Serbisë Aleksandar Vuçiq: Vuçiqi bombastik u mund nga Osmani e cila ishte e përgatitur tërësisht? Jo, kjo ishte e pritshme”.
Joseph ka shkruar se surpriza e vërtetë ishte se Kosova dhe Rusia ranë dakord për rëndësinë e fushatës ajrore të NATO-s të vitit 1999.
“Osmani: “Ndërhyrja e NATO-s … shënoi një … moment historik vendimtar në historinë e njerëzimit.” Përfaqësuesi rus: “Agresioni i NATO-s kundër ish-Jugosllavisë u bë një pikë uji në historinë globale””, ka shkruar profesori i Universitetit, Johns Hopkins.
Ai më tej ka shkruar se Putin tashmë e ka hedhur Serbinë nën autobus.
“Zbulimi – i njohur për serbët e gatshëm të përballen me të vërtetën: Kosova është thjesht një mjet për Moskën që ta përdorë kundër Ukrainës. Putin tashmë e ka hedhur Serbinë nën autobus, duke thirrur ndërhyrjen krejtësisht të ndryshme të NATO-s në rastin e Kosovës për të legjitimuar agresionin rus kundër Ukrainës.
Jo, Putin: nuk do të ketë ‘marrëveshje paralele’ për Kosovën dhe Ukrainën në Këshill të Sigurimit. Nuk do të ketë ndarje të asnjërit shtet. Versioni i Osmanit për ndërhyrjen e NATO-s mbizotëron”, ka shkruar Joseph.
Një krizë politike shpërtheu sërish në një komunë në jug të Serbisë të banuar me shumicë shqiptare.
Deri në zgjedhjet lokale, Presheva do të menaxhohet nga Autoriteti i Përkohshëm i emëruar nga Qeveria e Serbisë, pasi e shpërndau Kuvendin lokal.
Me shpërndarjen e Kuvendit i ka përfunduar mandati edhe kryetarit të komunës dhe anëtarëve të tjerë të pushtetit lokal.
Kryetari i fundit i Komunës së Preshevës, Shqiprim Arifi, ka akuzuar autoritetet në Beograd për largim “të dhunshëm” dhe diskriminim të shqiptarëve.
“Mënyra e zgjedhjes së Autoritetit të Përkohshëm është krejtësisht e paligjshme dhe antikushtetuese”, thuhet në përgjigjen me shkrim të kabinetit të Shqiprim Arifit për Radion Evropa e Lirë (REL).
Partia Alternativa për Ndryshim, nga e cila vjen Arifi, kishte shumicën në Kuvendin komunal të Preshevës, i cili ka gjithsej 38 delegatë.
Nga ana tjetër, Ragmi Mustafa, i cili është emëruar nga Qeveria e Serbisë për kryetar të Autoritetit të Përkohshëm, thotë se Kuvendi vendor nuk është mbledhur që nga korriku i vitit 2023 dhe se kjo ka qenë arsyeja e shpërbërjes së tij.
“Koalicioni i mëparshëm i mbledhur rreth Alternativës për Ndryshim të Shqiprim Arifit e humbi shumicën në Kuvend dhe për nëntë muaj nuk mund të thërrasë asnjë seancë”, tha Ragmi Mustafa për Radion Evropa e Lirë.
Ai është kreu i Partisë Demokratike të Shqiptarëve (PDSH), e cila ishte e dyta më e madhe në Kuvendin lokal.
Kjo është hera e tretë që Qeveria e Serbisë emëron Autoritetin e Përkohshëm për të udhëhequr Preshevën në shtatë vjetët e fundit.
Gjatë këtyre shtatë vjetëve këto do të jenë zgjedhjet e katërta lokale.
Votimi duhet të mbahet më 2 qershor, kur përveç Beogradit, duhet të votohet në më shumë se 80 qytete dhe komuna.
Komuna e Preshevës ka më shumë se 33.000 banorë dhe në të jetojnë gjysma e 61.000 shqiptarëve të regjistruar sipas regjistrimit të fundit në Serbi.
Ata janë të përfaqësuar edhe në Bujanoc dhe Medvegjë, dy komuna në jug që janë pjesë e asaj që njihet si Lugina e Preshevës.
Në vitet e fundit, Alternativa për Ndryshim e Shqiprim Arifit dhe Partia për Veprim Demokratik e Shaip Kamberit, aktualisht përfaqësuesi i vetëm shqiptar në parlamentin republikan, kanë qenë në pushtet në Preshevë.
Çfarë vendosi Qeveria e Serbisë?
Në vendimin për shpërndarjen e Kuvendit të Preshevës, të miratuar më 18 prill, Qeveria e Serbisë iu referua nenit të Ligjit për Vetëqeverisje Lokale, ku thuhet se kuvendi lokal mund të shpërndahet nëse nuk mblidhet më shumë se tre muaj.
Me vendim të Qeverisë janë emëruar pesë anëtarë të Autoritetit të Përkohshëm, ndërsa ligji urdhëron që përfaqësuesit e partive të përfaqësuara në Kuvendin e shpërndarë të zgjidhen “duke pasur parasysh përbërjen politike dhe kombëtare”.
Përveç kryetarit Ragmi Mustafa, në atë trup janë edhe Tefik Bajrami nga PDSH-ja, kryetari i Lëvizjes për Reforma Sami Salihu, Shkëmbim Veliu nga Partia për Veprim Demokratik dhe Branko Trajkoviq nga Partia Progresive Serbe (SNS).
Në Kuvendin e shpërbërë të Preshevës, 36 delegatë ishin nga partitë shqiptare dhe dy nga koalicioni i udhëhequr nga Partia Progresive Serbe.
Zyra e ish-kryetarit të komunës, Shqiprim Arifi, ka akuzuar këshilltarët nga Partia Progresive se nuk janë paraqitur në seancën e fundit të Kuvendit të paraparë në muajin tetor “pa kurrfarë njoftimi apo shpjegimi”, pas së cilës Alternativa për Ndryshim e ka humbur shumicën.
Branko Trajkoviq nga SNS-ja nuk ishte i qasshëm për koment për REL-in deri në publikimin e këtij tekstit – pra, pse nuk e përkrahën pushtetin e kaluar në Preshevë?
Ragmi Mustafa thekson se pyetja për Beogradin zyrtar është pse nuk është formuar më herët Autoriteti i Përkohshëm.
“Nuk kemi mundur të ndikojmë më shumë se sa t’u tregojmë ambasadave dhe ministrit të Administratës Shtetërore dhe Vetëqeverisjes Lokale se nevojitet shpallja e zgjedhjeve dhe shpërndarja e Kuvendit”, shton ai.
Pse u shpërnda Kuvendi tani?
Qeveria e Serbisë, Ministria e Administratës Shtetërore dhe Vetëqeverisjes Lokale dhe Trupi Koordinues për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë nuk iu përgjigjën akuzave të Shqiprim Arifit për “largimin e paligjshëm dhe të dhunshëm” nga pozita e kreut të Preshevës dhe diskriminimin ndaj shqiptarëve.
Pyetja se pse u prit formimi i Autoritetit të Përkohshëm është gjithashtu pa përgjigje.
“Do të ishte e vështirë të thuash se ajo komunë është jashtë syve të Beogradit, nëse tashmë ekziston një Trup Koordinues qeveritar për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë. Ai organ fillimisht duhet të ngrejë alarmin se gjërat nuk janë në rregull dhe se qeverisja nuk është duke funksionuar” , thotë Aleksandar Popov nga Qendra për Rajonalizëm.
Trupi koordinues për Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë është themeluar më shumë se 20 vjet më parë, pas konfliktit të policisë dhe ushtrisë me Ushtrinë Çlirimtare e Preshevës, Medvegjës dhe Bujanocit (UÇMB).
Konfliktet shpërthyen pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Kumanovës në qershor të vitit 1999, e cila i dha fund luftës në Kosovë. Përleshjet e armatosura në jug të Serbisë zgjatën deri në maj të vitit 2001.
Trupi koordinues është dashur të ndihmojë në qetësimin e tensioneve ndëretnike dhe normalizimin e jetës në Luginën e Preshevës.
Akti themelues parashikon që shteti të fokusohet në fuqizimin e përshpejtuar ekonomik dhe integrimin politik dhe social në të tri komunat.
Mosmarrëveshjet mes partive shqiptare
Për shkarkimin e tij, përveç autoriteteve në Beograd, Shqiprim Arifi fajësoi edhe disa përfaqësues politikë shqiptarë në Luginën e Preshevës.
Në një postim në Facebook të datës 20 prill, ai i akuzoi ata se u bënë “një vegël e lehtë për (presidentin serb Aleksandar) Vuçiqin dhe Serbinë për të realizuar agjendën e tij antishqiptare”.
Ragmi Mustafa i quan “demagogji dhe trillime” akuzat e Arifit ndaj përfaqësuesve politikë shqiptarë.
“Kur emërohet nga pushteti në Beograd është krejt normale dhe kur nuk emërohet, bën akuza dhe goditje absolutisht të ulëta ndaj politikanëve të tjerë”, thotë Mustafa.
Qeveria e Serbisë kishte emëruar Autoritetin e Përkohshëm në Preshevë në vitin 2017 dhe 2020 dhe më pas në krye të tij u emërua Shqiprim Arifi.
Partitë që përbëjnë Kuvendin Komunal kanë të drejtë t’i propozojnë Qeverisë kandidatët e tyre për Autoritetin e Përkohshëm.
Alternativa për Ndryshim e Arifit, siç thuhet në përgjigjen për REL-in, këtë herë ka refuzuar.
“Për shkak se asgjë nuk po kalonte në rrugë zyrtare, emrat (e kandidatëve) janë kërkuar përmes Viberit në mënyrë urgjente. Ministria kompetente nuk ka marrë pjesë fare, ndryshe nga hera e fundit kur janë drejtuar me shkrim dhe kanë dhënë afat ligjor që secila palë të propozojë një emër për Autoritetin e Përkohshëm”, shton kjo parti.
Për shkak të mosmarrëveshjeve mes partive politike shqiptare, pushteti lokal në Preshevë ka disa vite që është i paqëndrueshëm, kujton Aleksandar Popov nga Qendra për Rajonalizëm.
“Konflikti mes Shqiprim Arifit dhe politikanëve të tjerë shqiptarë ka kohë që po vazhdon. Arifi konsiderohej një politikan që ka marrëdhënie të mira me Beogradin. Natyrisht, tani ka pasur një përmbysje”, shtoi ai.
Popov, gjithashtu, thekson se “politika e vjetër” e Beogradit është të krijojë mosmarrëveshje midis përfaqësuesve politikë të një komuniteti.
“Nuk do të habitesha sikur të kishte nga ato lojëra, të futej grimca e sherrit në mesin e përfaqësuesve politikë të shqiptarëve, të përkeqësohej gjendja në atë vetëqeverisje lokale (Preshevë), nëse nuk kishte harmoni dhe performancë të përbashkët të përfaqësuesve të shqiptarëve në jug”, thekson Popov.
“Kërcënimet e Vuçiqit”
Shqiprim Arifi në një postim në Facebook më 20 prill ka thënë se shkarkimi i tij ka ardhur pas “kërcënimit të fundit publik të Vuçiqit”.
Më 14 prill, presidenti i Serbisë njoftoi se kushdo që shkel rendin kushtetues të vendit do të “arrestohet dhe do të ndiqet penalisht”.
“Të gjithë ju që e shkelni rendin kushtetues të Serbisë, të gjithë ju që merrni pjesë në të në çfarëdo mënyre, me protesta, demonstrata, në çfarëdo mënyre – do të përgjigjeni për të, do të përgjigjen të gjithë shqiptarët që marrin pjesë në të “, tha Vuçiq.
Tri ditë më vonë, më 17 prill, zëvendësdrejtori i Policisë së Kosovës Dejan Jankoviq dhe katër policë të Kosovës u ndaluan në pikat kufitare me Serbinë.
Policia serbe ka bërë të ditur se ata janë dërguar në mbajtje për “kontroll sigurie”.
Jankoviq u ndalua deri në 48 orë, ndërsa ministri i Punëve të Brendshme të Kosovës, Xhelal Sveçla, tha se Jankoviq ishte në paraburgim nën “akuzat për përmbysje të rendit kushtetues të Serbisë”.
Më 17 prill, sipas autoriteteve të Kosovës, Serbia ka mbajtur mbi 1400 shtetas të Kosovës në pikat kufitare për më shumë se 20 orë.
Qeveria e Kosovës i cilësoi këto veprime si hakmarrje të Serbisë për mbështetjen që Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës dha për anëtarësimin e Kosovës në këtë organizatë.
Serbia i mohoi këto akuza, duke thënë se vonesat në kufi janë shkaktuar nga masat shtesë të sigurisë dhe se lëvizja e qytetarëve të Kosovës “nuk është e kufizuar”.
Bashkimi Evropian dhe Departamenti Amerikan i Shtetit reaguan ndaj arrestimeve.
Departamenti i Shtetit i bëri thirrje Serbisë që të përmbahet nga veprimet e njëanshme dhe të pakoordinuara dhe të respektojë plotësisht marrëveshjet e arritura në kuadër të dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja.
Ndëshkimi për vendosjen e flamurit shqiptar
Shqiprim Arifi e lidhi shkarkimin e tij me vendimin e gjykatës në Vranjë, e cila e urdhëroi atë dhe partinë Alternativa për Ndryshim të paguajnë një gjobë prej 470 eurosh për vendosjen e flamurit shqiptar në objektin e partisë në Bujanoc më 27 nëntor 2022, një ditë para përvjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë.
Në vendim thuhej se ai dhe partia e tij janë shpallur fajtorë pasi më 27 nëntor 2022 “kanë shfaqur flamurin e një shteti të huaj, Shqipërisë, dhe nuk e kanë shfaqur flamurin e Serbisë”.
Me këtë, tha gjykata, Arifi dhe partia e tij kanë shkelur ligjin që rregullon përdorimin e flamurit dhe simboleve të tjera kombëtare të Serbisë.
Qeveria e Serbisë nuk iu përgjigj as pyetjeve të REL-it për akuzat e Arifit.
Nuk është hera e parë që përfaqësues politikë të shqiptarëve dënohen për vendosjen e flamurit shqiptar.
“Neglizhimi i Beogradit”
Autoritetet serbe kanë nënshkruar tri marrëveshje për integrimin e shqiptarëve të Luginës së Preshevës në institucionet shtetërore të Serbisë në vitin 2001, 2009 dhe 2013.
Ato lidhen kryesisht me ushtrimin e të drejtave kolektive dhe integrimin e vazhdueshëm në institucione si policia, gjyqësori dhe arsimi.
Mirëpo, shqiptarët nga jugu shpesh e kanë akuzuar Beogradin zyrtar për shkelje të të drejtave të tyre – për shembull, për mungesën e teksteve në gjuhën shqipe ose për pasivimin e adresave, pra fshirjen e qytetarëve nga adresa ku ishin regjistruar.
“Ka kohë që ka pakënaqësi me qëndrimin e autoriteteve në Beograd ndaj shqiptarëve, se mbretëron pakujdesia, se zhvillimi nuk merret parasysh”, shton Popov.
Në zgjedhjet të Republikës të dhjetorit 2023, shqiptarët u shfaqën në dy kolona.
Partia për Veprim Demokratik e udhëhequr nga Shaip Kamberi ka kaluar pragun zgjedhor dhe ka fituar një mandat, ndërsa lista e udhëhequr nga Shqiprim Arifi ka mbetur pa përfaqësues në Kuvendin e Serbisë.
Asnjë pakice kombëtare nuk i garantohet mandati parlamentar, por ata kanë një prag përqindjeje më të ulët në zgjedhje, gjë që i lejon ata të hyjnë më lehtë në Kuvend.
Sipas të dhënave të regjistrimit, shqiptarët janë pakica e katërt sipas madhësisë në Serbi. Radio Evropa e Lirë
Nqs perkthimi nga origjinali, nuk eshte ne lartesine e shqiperimit nga gjermanishtja, atehere Zhvarci mbetet.
E c’mund te shkruash per perkthimin e Nolit, nese do te vije dita te marresh persiper nje ribotim te ri te Don Kishotit te Nolit?!
-gjithnje dhe vetem per interesin e lexuesit.
[url=https://megaremont.pro/fryazino-restavratsiya-vann]Friasino Reparatur von Bädern[/url]
Methoden der badesanierung https://megaremont.pro/kurgan-restavratsiya-vann
Iwanowo Wiederherstellung der Bäder https://megaremont.pro/ivanovo-restavratsiya-vann