Deputeti i Neuchâtel, i paraqitur këtu gjatë një sesioni të fundit të Këshillit të Evropës në Strasburg, duke treguar Konventën e Gjenevës për Trajtimin Humanitar në Luftë

Tmerret e luftës në Ukrainë, perspektiva e një gjykate speciale ndërkombëtare: dëshmia e këshilltarit kombëtar Damien Cottier, raportues i Këshillit të Evropës

VOAL- Në lidhje me luftën në Ukrainë, në nivel ndërkombëtar, nuk po diskutojmë vetëm armët dhe jo vetëm që veprojmë në nivel diplomatik. Këshilli i Evropës në fakt po punon për ngritjen e një gjykate të posaçme ndërkombëtare. E pra, themelet e këtij kantieri i hodhi edhe një zviceran: Damien Cottier, këshilltar kombëtar i New Castle dhe, në Strasburg, kryetar i Komisionit për çështjet ligjore dhe të drejtat e njeriut, për të cilin hartoi një raport. Këtu është dëshmia e tij, e mbledhur nga korrespondenti ynë në Bernë, Gian Paolo Driussi, pasi kishte udhëtuar në disa vende të shkatërruara nga konflikti.

Gjithçka filloi me një rezolutë të depozituar në Këshillin e Evropës. Zyra e Asamblesë Parlamentare ia ka përcjellë Komisionit të I-rë për raportim. Dhe deri tani është një procedurë e zakonshme. Prandaj, disa kolegë më kanë kërkuar që të marr dosjen. Ndoshta edhe sepse jam zviceran, me një pamje pak më të largët të konfliktit në Ukrainë. Më kërkuan dhe unë pranova.

Është një mandat që e pranuat menjëherë, apo u desh ta mendoni pak?

E kam menduar. Ishte një detyrë e një rëndësie të caktuar përsa i përket emocioneve dhe punës. E pranova, i nderuar nga kërkesa, edhe sepse m’u duk një kontribut i dobishëm në reflektimin e vazhdueshëm ndërkombëtar se si të ndalohej konflikti dhe të vendosej drejtësia. Dukej si gjëja e duhur për të bërë.

Në çfarë konsistonte puna juaj? Ju mori shumë kohë?

Më mori kohë, por jo e tepruar. Ishte një punë që ishte në përputhje, si me mandatin tim si këshilltar kombëtar në Bernë, ashtu edhe si anëtar i Këshillit të Evropës. Është një detyrë që kërkon reflektim dhe jo pak punë brenda Komisionit. Mjafton të themi se përveç seancave kemi organizuar edhe tre seanca dëgjimore me po aq ekspertë. Më pas pati një punë të tërë redaktimi dhe rileximi, krahas një sërë takimesh me personalitete të ndryshme. Më pas pati edhe një udhëtim në Ukrainë, për të kuptuar më mirë situatën në dhe rreth Kievit.

E keni parashikuar, keni shkuar edhe në tokë: për shembull edhe në Buça. Si i përjetuat ato momente?

Këto janë momente shumë të forta, sepse në një moment të caktuar e gjen veten duke folur me dëshmitarët për atë që është qartësisht një krim lufte. Për shembull, ne shkuam pranë një kishe ortodokse, ku u varrosën më shumë se 100 njerëz të vrarë në rrugë. Ata ishin civilë që thjesht vizitonin të afërmit e tyre ose bënin pazar. Njerëz që nuk përbënin asnjë kërcënim. Kjo zhytje në mizoritë, e shpjeguar dhe e thënë nga ata që keni përballë, ishte prekëse. Kam perceptuar një kontekst që më është shfaqur. Megjithatë, ne shkuam edhe në qytetin e afërt të Irpin, ku u ndaluan tanket ruse. Aty pamë të gjitha ndërtesat e goditura nga tanket edhe pse ishin të banuara. Për të dhënë idenë e llojit të ndërtesave, është sikur të jesh në periferi të Bernës. Dhe imazhi është ai i shkatërrimit i shoqëruar me erën e djegies. Pashë një vend të gjallë ku jeta ndaloi brenda natës. Dhe kjo nuk përputhet me të drejtën ndërkombëtare, sepse ju nuk keni të drejtë të qëlloni mbi strukturat civile.

Çfarë ju ka goditur veçanërisht?

Shkalla e dëmit në Irpin: 70% e qytetit u shkatërrua ose u dëmtua. Dhe fakti që këto janë vende ku kanë jetuar familje shtëpish apo banesash, të cilat janë qëlluar me qëllim. Kemi parë ndërtesa të rrënuara… me një lavaman diku, tavolina kuzhine me mëngjes ose lodra të buta nëpër dhoma… Jeta e përditshme e njerëzve është ndërprerë nga një luftë që ka hyrë në dhomën e tyre të ndenjjes. Është diçka që Konventat e Gjenevës e ndalojnë, sepse edhe lufta ka rregullat e saj: dhe këto rregulla thonë saktësisht se nuk mund të qëllohet mbi shtëpitë e civilëve. Ata nuk u ndalën në Irpin dhe është diçka tronditëse.

A ka ndryshuar mënyra juaj e shikimit të luftës, këndvështrimi juaj në krahasim me para se të fillonit këtë punë, pra si deputet në Pallatin Federal?

Nuk mendoj se ka ndryshuar sepse në thelb ishte konfirmimi i asaj që kisha frikë të shihja, pasi kisha marrë tashmë raporte për situatën ose kisha parë raporte të lajmeve. Megjithatë, është diçka që e përjeton ndryshe kur bëhesh dëshmitar okular. Në Bucha, nëse doni, ne ishim dëshmitarë të tërthortë, sepse trupat tashmë ishin nxjerrë nga varret masive nga hetuesit ndërkombëtarë dhe ukrainas, për identifikimin e tyre. Në Irpin, megjithatë, ne pamë gjithçka me sytë tanë. Të godet më shumë dhe ndihesh edhe më i besueshëm duke e thënë, sepse e ke jetuar vetë.

Ju nuk jeni zvicerani i parë që harton një raport për Këshillin e Evropës: ne mund të mendojmë për Dik Martin për fluturimet sekrete të CIA-s, për trafikun e organeve në Kosovë… Është diçka që ju e ekspozoni. Keni frikë nga kjo?

Unë do të thosha se është diçka që është pjesë e veprimtarisë politike: duhet t’i qasemi asaj duke bërë atë që është e drejtë. Kishte një mandat institucional të dhënë nga një komision i Këshillit të Evropës që unë drejtoj dhe unë e bëra punën time. Nuk mendoj se ka nevojë për të menduar më tej.

A jeni optimist, në ndonjë mënyrë, për përfundimin e konfliktit?

Unë jam optimist nga natyra dhe nga bindja. Në këtë rast, ndjesitë nuk më bëjnë të jem optimist për një ndërprerje afatshkurtër të konfliktit, duke pasur parasysh edhe forcat në terren. Nga ana tjetër, jam optimist se herët a vonë do të arrihet zgjidhja – sepse në thelb të gjitha konfliktet janë zgjidhur me zgjidhje diplomatike – duke shpresuar që kjo të ndodhë sa më shpejt. Ne duhet të punojmë për këtë, por mendoj se ngritja e një aparati, një sistemi gjyqësor ndërkombëtar për luftën në Ukrainë, ndihmon për të ushtruar presion në këtë drejtim. Është gjithashtu pikërisht për këtë arsye që unë pranova mandatin: ai ushtron presion të rëndësishëm politik dhe ligjor që mund të ndihmojë si një proces paqeje ashtu edhe një proces pajtimi në rajon, i cili është shumë i rëndësishëm për viktimat. Pra, nëse kemi kontribuar për të hedhur qoftë edhe një pikë të vogël në këtë det të pamasë pune të nevojshme për paqen, aq më mirë.rsi-Elida Buçpapaj

Gian Paolo Driussi