Dan Merkani ishte njeri i thjeshtë e i kënaqur.
Kish zbritur në Tiranë katër vjet më parë, me valixhen prej druri të lyer me bojë vaji, që nuk i shqitej era e benzinës dhe pardesynë e babait të kthyer mbrapsht, që dukej si e blerë në dyqan, po të mos i vije re kopsat që kishin kaluar në krahun tjetër. Sidoqoftë, nuk e mbërthente ndonjëherë.
Llogaritë e jetës së tij qenë të qarta. Duhej të lëmonte origjinën e të ngjiste shkallët një nga një. Qe përpjekur të ndreqte hapin me ritmin e kohës, pa ja kursyer mundimin vetes, duke vënë në racion gjumin dhe të ngrënët. Herë-herë mbante këmbët të merrte frymë dhe atëherë, në mes të vorbullës zhurmëmadhe të kryeqytetit, e pushtonte një vetmi e shurdhët, më e thellë e më e ftohtë se honet me dëborë të shtëpisë së tij. Po nuk kish më kthim pas. Njerëzit e tij kishin vënë peng jetën për ta bërë të ditur. Sidomos nënoja. I ati e kish dashur në ushtri, çfarëdo të ish, siç kishin bërë me gjithë djemtë e fisit. Po nënoja kish thënë duke prerë anash me dorë. “Mos e ço dëm floririn për gozhdë!” dhe kish mbledhur buzët shuk që të thoshte se nuk bëhej ndryshe.
Ndërkohë që punonte si ekonomist i lartë në fabrikën e qelqit, po mësonte frengjishten me profesor Vedatin. Kjo qe moda e fundit e të bërit kulturë në kryeqytet. Sidomos po përpiqej të qëronte theksin prej fshatari, gjë që nuk qe aq e lehtë. Motra e profesorit, që kish studiuar arte në Itali, i kish thënë me mirësjelljen që e karakterizonte, por fare haptas: “je i pashpresë i dashur mik!”, me frëngjishten më franceze të mundur, me atë tonin si pyetje në fund e duke ruluar “r”, si gurgullimë zogu. Sidoqoftë, do të mbaronte doktoraturën, do të vinte gjyzlykë pa rreth dhe një çikë bark mbi brezin e pantallonave. Dhe të blinte një pardesy fëshfëshe, që t’i kish kopsat në anën e duhur.
Në orën gjashtë të mëngjesit, si çdo mëngjes, Dani rrëshqiti poshtë shkallëve pa u ndjerë, duke u përpjekur të mos binte në postbllokun e të ëmblës Fotini prej Korçe, një kukuvajkë e mirë klasike nga ato që banojnë gjithnjë në kat të parë. E ëmbla Fotini, me fytyrën aq të qeshur, sa dukej si prej gome, dinte hallet e të gjithëve, shpërndante porositë, ndonjë thashethem, faturat, e bashkë me to mund të kishe qelepir edhe dy tre këshilla, që ku i dihej, ndonjëherë edhe mund të të hynin në punë. Në këmbim kërkonte vetëm një buzëqeshje. Ajo kish zënë daljen e korridorit shul dhe merrte frymë me zor, e ulur në një stol aq të vogël, sa i takonin tulet në dysheme.
-Vapë e madhe, – tha, – Do shkrijë dheu!…
Dani i kapërceu këmbët, i tundi dorën në ecje e sipër dhe qëndroi një çast të shihej në xhamin e thyer të tabelës së emulacionit.
Nga oborri i vilës së vjetër, në trotuarin përballë, doli me nxitim vajza e doktorit, me çantën në krah dhe përparësen prej atllasi të zi me dantellë rreth qafës. Ishte trupvogël, me një vandak flokësh të verdhë si dëng kashte, gati qesharakë. Nëpër derën gjysmë të hapur pas saj, rrëshqiti me çapitje të zhdërvjellët një levrier i dobët këmbëlartë.
– Çezar! në shtëpi! – tha vajza pa u kthyer dhe kapërceu rrugën me vrap. Qeni qëndroi në cep të trotuarit, duke e parë ngultas me sytë e ndritur ovalë, të çarë pjerrtas. Nën lëkurën e lëmuar saten, që merrte shkëlqime të qelqta si llavë e shuar, shquhej skeleti i fortë e i latuar dhe muskujt që vibronin nga një frymëmarrje e shtuar. Qafa e gjatë e harkuar me hijeshi dhe nofullat e skalitura, të thoshin se nuk duhej t’i afroheshe shumë. Ai e ndoqi, i përulur, po i vendosur.
Vajza u kthye, u ul në gjunjë dhe ngriti dorën në një gjest të zakonshëm për të mbledhur flokët. Atllasi i përparëses rrëshqiti lart krahut të hollë, duke zbuluar një pëlhurë të bardhë, të qëndisur si shkumë. Ajo çiku ballin tek balli i tij, duke e fërkuar ngadalë përgjatë kurrizit. Qeni e lëpiu vjedhurazi në hundë e në rrëzë të veshit, me një vërtitje të shpejtë të gjuhës së kuqe të holluar si velëz..
– Çezar! Në shtëpi të thashë! Jam vonë! –tha vajza, duke fërgëlluar e gudulisur dhe i ngriti gishtin tregues si me kërcënim.
Dani kish mbetur me këmbët ngulur në tokë. Mbase e kish goditur rrufeja.
Vajza ngriti fytyrën duke kërkuar të mbrohej në hijen e tij. Sytë e kaltër, të ndritur, ironikë, iu qepën ngultas. Vetullat e shkurtra pa ngjyrë, u mblodhën në një lloj pyetje, vështrimi i saj i tejdukshëm u përpëlit i hutuar. Ngriti lehtë njërën shpatull, hodhi flokët pas dhe vrapoi duke lënë në ajër një aromë lule qershie. Më në fund, Çezari u kthye ngadalë në drejtim të derës, pa begenisur as t’i lehte njeriut që qe bërë dru në anë të rrugës.
Kjo ishte dita kur Dan Merkanit i vajtën për dreq të gjitha planet. Qenia e tij po shkiste anash, po dilte nga binarët, duke u përpjekur më kot të mbahej në ajër. Vajza kish qenë tërë kohën aty, në kopshtin përballë! Ku e kish pasur mendjen?!
Nuk e kuptoi shprehjen e syve të saj, sepse nuk dinte t’i shkoqiste ndjenjat e koklavitura. Ndjeu një gëzim të thjeshtë, që i trokiti lehtë në shpirt, siç i ndodhte në pranverë, mëngjesin e parë, kur pemët çelnin brenda natës.
Pasdite nuk u kthye në shtëpi. U soll rrugëve ku ta shpinin këmbët, si një i dehur i lumtur, duke ndjekur një muzikë që s’e këndonte dot e që ikte gjithnjë më tej sa e arrinte.
Në mbrëmje, shkoi lart e poshtë para shtëpisë së doktorit, me sytë në të çarat e grilave, nga dilte me pahir një dritë e vakët e prerë në feta. Trëndafili i egër qe pleksur keqas me ferrat. Shkëndijat tinëzare të xixëllonjave pulsonin në një valle yjesh, duke e tërhequr në kufirin e ëndrrave… Asgjë nuk pipëtinte në oborrin e vogël, të kredhur në një dritë hënore. Rrallë dëgjohej vetëm zinxhiri i Çezarit që fërgëllonte në përgjim.
Zërat e fëmijëve që ndiqnin njeri tjetrin në lojën e fundit, dëgjoheshin afër, po fëmijët nuk dukeshin. Nata po thëthinte ngadalë zhurmat e muzgut.
Një hije mbi biçikletë, shkonte në hullinë e hapur nga rrotat anës rrugës, duke u përkundur me ritmin e pedaleve. Puqej në tokë dhe prapë ngrihej e shkonte në krahun tjetër. Tutje, në sfondin e verdhë të rrugës, nën dritën e shtyllës, një fshesaxhie vallëzonte në dy krahët e fshesës shqope, duke bërë harqe të mëdhenj mbi asfalt e duke shkelur mbrapsht mbi hijen e vet. Ajo qëndroi një çast, e varur në pluhurin që ngrinte fshesa. Zëri i ngjirur i burrit që mblidhte plehrat, kumboi në boshllëk.
* * *
Njeriu kërmill
Ishte fundi i korrikut. Asgjë mbi dhé nuk lëshonte hije. Një muaj të tërë, Dan Merkani bëri të njëjtën gjë, me përpikërinë e njeriut që i ka firasur truri krejt. Në orën shtatë fiks, lustronte këpucët pasqyrë, (që për çudi dukeshin më të vjetra), lahej me themel dhe krihte flokët sipas modës së fundit, me pikë në ballë. Në shtatë e gjysmë rrëshqiste nëpër shkallë, kërcente mbi këmbët e Fotinisë dhe dilte në rrugë të zinte pozicionin, nga ku mbante nën vëzhgim derën e vilës, më i palëvizur se një roje i betuar. Herë-herë shkonte njëqind hapa lart, po kthehej prapë shpejt njëqind hapa poshtë. Toka lëngëzohej nga të nxehtit.
Mbrëmjeve, kthehej në apartamentin e tij në katin e pestë, me sytë në boshllëk, duke shkelur lehtë, si një njeri që mban në duar një enë qelqi të mbushur me ëndrra.
Koha e tij zuri të humbiste masën, herë mblidhej e ngjishej sa i zinte frymën, herë shtrihej në një mërzi të ëmbël, të copëtuar vetëm nga gjërat e zakonshme, që ndodhnin në të njëjtën mënyrë, me një saktësi boshe pakuptim… këpucët e lustruara, buzëqeshjet e grave nëpër dyer, këmbët e buhavitura të Fotinisë…gështenja e egër nën diell…Vajza nuk dukej më.
Të nesërmen e njëjta ditë, përsëritej pa mëshirë, pa bërë asnjë pëllëmbë më tutje. Shtëpia përballë qe kredhur në heshtje.
Nga mesi i gushtit, një mëngjes krejt papritur, dera e vjetër e vilës përballë, u hap me një kuisje të ndryshkur. Nuk ishte vajza. Doktor Muzaferi i udhëheqjes, i diplomuar në Austri dhe i nderuar nga gjithë qyteti, doli duke mbajtur lehtë nga zinxhiri Çezarin. Qeni madhështor, shkonte në një hap me të zotin, me çapitjen e gjatë elegante, po me një lloj dembelizmi të fisëm, që dëshmonte se mund të rrinte me njeriun në një shoqëri perfekte.
I gjatë, i veshur me këmishë të bardhë pambuku, doktori ecte me hap të shtruar, si një njeri që e ka kohën me bollëk. Shkonte me trupin drejt, me sytë përtokë, duke baritur në hapësirën brenda vetes. Ishte pothuaj burrë i shëmtuar, me fytyrën e madhe kockore asimetrike, ku qenë pleksur dy burra bashkë, po nga mënyra se si mbahej, dukej se kjo s’kishte pasur asnjë rëndësi për të. Doktori i kish këputur lidhjet me botën që kur i kish vdekur e shoqja, një zonjë e vogël dhe shumë, shumë e ëmbël. Njerëzit ruanin distancën me respekt, sidomos gratë e mëhallës, se nuk ishte parë ndonjëherë burrë që të hidhërohej aq gjatë e aq thellë për humbjen e gruas.
Doktor Muzaferi qëndroi tek klubi në fund të rrugës, përshëndeti me një lëvizje të lehtë të kokës, pa iu drejtuar njeriu, dhe u ul në verandë. Qeni u shtri rrafsh në këmbët e tij, me pamjen mbretërore të qenieve mijëvjeçare.
Dani i kish ndjekur pa kuptuar, një hap më pas, me frymën të zënë dhe kur u gjend para kafenesë, gati tek këmbët e doktorit, iu duk se hodhi hapin në humnerë.
– Ç’është mor djalë?- tha doktori, pa i lëvizur buzët. Fytyra e tij nuk shprehte asnjë lloj habie.
Dani qëndronte me qafën zgjatur drejt tij si cjap. U lut të hapej dheu ta përpinte. Po nuk ndodhi. Më në fund ai bëri një rrotullim të çuditshëm duke u përpjekur të ndreqte duart e këmbët. Po kur u kthye, gati u përplas me fytyrën e një burri, që e kish ndjerë tërë kohën në kurriz. Vështrimet e tyre u kryqëzuan pjerrët dhe një copë here s’po gjenin rrugën të shqiteshin. Burri kish përveshur buzën e sipërme të ënjtur si kamerdare, në një lloj nënqeshje gjithë kuptim. Mbase e kish parë edhe të djeshmen, e ndonjë ditë tjetër…Sigurisht e kish parë. I kujtohej xhaketa terital e ndritur në jakë, sikur t’i kishin ecur kërmijtë sipër dhe këmisha gri me kopsa të bardha. Ndjeu kërcënimin në ajër. U shqit nga burri dhe nxitoi. Kjo do të qe dita e fundit. Duhej të shkonte ca ditë në fshat, ku mund ta mbante mendjen fresk, ku rridhte ujë nëpër gurët e bardhë dhe këndonin zogjtë… nënoja do t’i dilte përpara tek gardhi ta përqafonte me krahët e thatë, pa e prekur…si të përqafonte ajrin, do i bënte atë byrekun me lakra të egra në saç, që mbante era grurë… grurë i pjekur në diell të vakët…gjethe të mbledhura një nga një poshtë gurëve të malit…që s’kishte nevojë t’i laje… me gishtërinjtë e plasaritur nga era….
Po mëngjesin tjetër, këmbët e çuan në vendin zakonshëm, me shpresën se diku pas gardhit do të flakëronte vandaku me flokët e verdhë.
Njeriu me kostum si jargë kërmilli zuri të shfaqej haptas kudo që ishte Dani. Ai i kalonte pranë me gojën hapët, gati për të folur, me nënqeshjen e ënjtur që duhej të kishte një kuptim. Ishte i shkurtër, me gjoksin të gjerë e këmbët të hapura anash si bulldog. Njërën dorë e mbante gjithnjë thellë në xhepin e pantallonave, duke rrëmuar diçka, ndërsa në tjetrën dridhte me mjeshtëri, rrotull gishtit tregues, një zinxhir të gjatë.
Ahere filloi një ikje-ndjekje e hapur. Dani u përpoq të kuptonte lëvizjet e tjetrit, që ta hiqte qafe. Po tjetri ishte mjeshtër.
Një pasdite, si ja hodhi ndjekësit, duke dredhuar në një rrugicë të fshehtë mes mureve të lagjes, ai i doli shtëpisë nga mbrapa. Në çezmën e rrugicës, vajza e fqinjit, Sava, rrinte ulur mbi një bllok çimentoje dhe pllaquriste këmbët në vaskën e ujit. Mes pulpave të saj notonte një shalqi i madh bullgar, i stërgjatur, në ngjyrë jeshile të errët. Pulla e bardhë në krahun që kish ndenjur në tokë, dukej e mbledhur në një anë, si plagë e mbyllur. Iu bë se balli i shtrembër i ndjekësit, notonte mes këmbëve të Savës. Mbase i kish ikur truri krejt.
Në fundin e rrugicës po largohej një hije, e gjelbër, pa formë, që u tret pas mureve.
– Kush ishte? – pyeti Dani, duke bërë me kokë andej nga ikte hija.
Ajo e pa ngultas, si njeri i humbur që i duhet një hop të kuptojë ç’i thonë. Kish gjithnjë një kohë të vdekur në reagimin e saj. Bëri të nxirrte një fjalë, po e gëlltiti prapë. Goja ishte vetëm një grykë për të ngrënë.
Sava mblodhi fustanin mbi kofshët me lesh të verdhë, si bagëti e lagur, dhe i kaloi sytë mbi të, duke bërë një rreth të ngadaltë në hapësirën kozmike, pastaj i ngeci në fund të rrugicës. Ngriti shpatullat për të thënë se nuk e dinte dhe s’i uli më.
Kur arriti në shtëpi gjeti nën derë një letër të palosur në mes. Gjithnjë e kishin trembur letrat e palosura.
“Ditën e martë, në orën 16… paraqitu në zyrën e operativit të zonës…” E shkruar me makinë shkrimi, me një kopjativ të përdorur shumë herë.
U lëshua në krevat si i këputur në gjunjë dhe ndenji shtrirë me mendjen të boshatisur e sytë në tavan. Mezi merrte frymë. Sigurisht që nuk do të shkonte. Do të kthehej në fshat, te njerëzit e tij. Me kamionin e parë që do gjente…
Po të nesërmen pasdite, në katër pa një çerek, shkonte kokulur lart e poshtë para godinës së degës, në krahun tjetër të rrugës. Në katër fiks, u gjend në një korridor të gjatë e të ngushtë, të lyer deri në mes me një bojë vaji të zymtë, ku hapeshin ca dyer të veshura me llamarinë.
Tërë natën kish ardhur rrotull si i pleksur në një rrjetë. Qe përpjekur të gjente fillin, duke u kapur me mënd në gjërat që i kishin ndodhur katër vjet e këtej. Po të menduarit thellë i shkaktonte lodhje të madhe. Stoli i pjerrët ku qe ulur e shtynte në kurriz. Nga penxherja e vetme në fund të korridorit, e mbyllur me një kafaz hekuri, vinte një dritë e turbullt, që pritej në tufa katrore e shuhej në këmbët e tij. Shtatë horizontalë, nëntë vertikale, gjashtëdhjetë e tre. Ishte një numër me kuptim. Ca hapa që nisën nga hiçi, u afruan në korridorin që vinte pingul, pas kurrizit të tij, me një ritëm gati ushtarak, pastaj hapat qëndruan papritur, sikur njeriu të qe kujtuar për diçka e nuk u dëgjuan më. Dukej se njeriu rrinte në pritje.
Koha bënte përpara me mundim. Akrepi i madh i sahatit të varur në murin përballë, ngecte në çdo sekondë, duke bërë një lëvizje të vogël mbrapsht.
Më në fund, dera në të djathtë u hap me një gërvimë metalike dhe andej doli një burrë i pakët me fytyrën të lëmuar, të vajosur. Ai rrëshqiti para tij me hapa të vogla, të ngjitura, si një shpend pa krahë që takon në ujë, duke parë në dysheme me insistim. Më në fund! Një fytyrë e vërtetë! Ai e njihte, këmbeheshin çdo të enjte në orën gjashtë, tek profesor Vedati. U ngrit t’i jepte dorën, po nuk arriti. Një fytyrë u zgjat në derën nga doli njeriu.
– Dan Merkani! – tha fytyra.
Në maskën prej allçie, nuk lëvizi asnjë muskul, doli vetëm zë.
Burri qe zhdukur i përpirë nga dyshemeja.
Kur hyri në zyrën e operativit, i shkriu gjaku krejt. Operativi ishte ai, dora vetë, njeriu me kostum kërmilli, i mbështetur në shpinën e karriges, që dridhte zinxhirin në gisht me mjeshtëri. Ai u rrotullua ndaj tij dhe i buzëqeshi gjerë si një i njohur i vjetër, i tregoi me pëllëmbë karrigen përballë dhe e vështroi drejt. Një vështrim i cekët, që ngeci në hapësirën mes tyre.
Operativi lëshoi zinxhirin mbi tavolinë dhe rrahu shuplakat për të thënë se kish ardhur koha të mbaronin punë, pastaj i fërkoi duart me një shpejtësi që vinte duke u rritur dhe i përplasi prapë.
– Kështu pra, shoku Dan, – foli ai me një dashamirësi të shtirur, – të vonuam pak, po do mbarojmë shpejt. – Si shkojnë punët?- Dhe ngriti sytë në tavan për të treguar se përgjigja s’kishte ndonjë rëndësi për të. U përpoq të vinte këmbën mbi këmbë, duke mbajtur pulpën me dorë të mos i rrëshqiste.
Mbi tavolinë ishte një libër i vjetër, me faqet ngjyrë balte, me qoshet të ngrëna nga mola …aq i njohur…Zinxhiri shtrihej si krimb i ngordhur pranë tij.
Operativi vuri gishtin tregues mbi kapakun e librit dhe e shtrëngoi fort, duke kërkuar të shponte një vrimë në të. Gishti po përthyhej në krahun tjetër.
– I yti është ky libër?
…”Les nuits blanches”… “Njetoçka nezvanovna”… Dani i kish thëthirë brenda natës, duke jetuar në një botë të ndaluar…
-…Jo…
– Çudi, shoku Dan… çudi…
-…Nuk e di…mbase…- Ai nuk kuptonte si u gjend libri mbi tryezë.
– …Atëherë, i kujt është?… i kujt është?
Operativi liroi këmbët dhe u zgjat drejt tij duke i afruar veshin, që donte të thoshte se ai e dinte i kujt ish, po duhej ta dëgjonte prej tij. Tek priste përgjigjen, ai lëvizte pareshtur gjuhën në gojën e hapur si gropë, duke lëpirë herë herë buzën e poshtme. Dani e ndjeu veten të humbur. Të bënin ç’të donin!
– Jo kështu… e kish zbutur zërin operativi, – Ne që vijmë nga klasa punëtore, nuk mund të lexojmë letërsi imperialiste! – tha, duke i lidhur të dy me një lëvizje gishti.
Ai e kish pështjellë me një vështrim qortues. Pastaj u mbështet në shpinën e karrikes, futi gishtërinjtë në rripin e pantallonave, duke lënë dy të mëdhenjtë jashtë dhe filloi të fliste me një zë pa ngjyrë. Shpesh ndalonte në mes të ligjëratës, me sytë ngulur në një pikë të murit ndërsa priste t’i vinin fjalët dhe gogësinte duke bërë një lëmsh tingujsh në gojë. Dani kuptoi se duhej ta ruanin moralin të shëndetshëm nga letërsia dekadente e perëndimit dhe e lindjes. Se ai gabimisht kish hyrë në një qerthull shumë, shumë të rrezikshëm… dhe…duhej të ndihmonte… ose do kthehej në fshatin e tij t’i binte shatit bashkë me të tjerët, nga mëngjesi në darkë…Duhej vigjilencë… Zëri i operativit mbetej aty, mbi kokën e tij. Ajri u rëndua, u dënd me fjalë.
Papritur operativi heshti, u ngrit dhe zuri të shkonte nëpër dhomë nga një mur te tjetri, me sytë përdhe, duke u menduar thellë, ndërkohë që kërciste me një zhurmë të thatë kyçet e gishtërinjve. Njëra pafkë e këpucëve qe liruar. U kthye prapë te tavolina, qëndroi, bëri një lëkundje të lehtë para e pas që të gjente ekuilibrin dhe lëshoi gishtat me breshëri mbi kapakun e librit, duke e parë Danin pjerrtas.
– Po ne këtë mund ta ndreqim,- tha.
Ai i rrinte mbi fytyrë. Fryma e tij, ku ndihej qepa e një nate më parë, i ra drejt në gojë. Dhëmbët e dalë të verdhë, të rrethuar në rrënjë me një ngjyrë jeshile myshku, sikur kish ngrënë jonxhë, gati kafshonin ballin e tij. Iu ftohën duart.
Me sa mundi, Dani arriti të kuptonte se duhej të përgjonte shtëpinë e doktorit, se diku mbrëmjeve aty hynin e dilnin njerëz të dyshimtë. Po doktori duhej ruajtur, se ishte shumë, shumë i vlefshëm për “ata lart”. Këtu operativi kish bërë disa herë me kokë nga tavani, duke ulur e ngritur mjekrën, si të qe lidhur me kapistall, me sytë të zgurdulluar anash. Dukej se nga tavani shihnin vetë “ata”. Duhej të vinte të thoshte, vetëm në se shihte ndonjë gjë të dyshimtë… se duhej të ishin vigjilentë ndaj komploteve…
Dani nuk dëgjonte më, zëri i operativit u bë i largët, po rrëshqiste në boshllëk, gjithnjë më poshtë… U përpoq të mbahej në një gjë të vërtetë. Nga penxherja e hapur, një pëllëmbë më tej, dukej vetëm një mur i vjetër, i lagësht, me çatinë me tjegulla të thyera si leskra, një lëkurë përbindëshi në letargji. Një tufë macesh, gjahtare të buzëmbrëmjes, vinin rrotull mbi tjegulla me përtaci tinëzare, me bishtat drejt, me majën të përkulur në një krah, si flamurthe të vegjël, në shenjë përshëndetje.
Zuri të shihte turbull.
Fare pranë, në dhomën ngjitur, u dëgjua një zhurmë e mbytur. Diçka qe plasur në tokë për vdekje.
Dani u mbajt në krahët e karriges dhe kur arriti të ngrihet në këmbë, bëlbëzoi krejt i humbur.
– Unë…këtë s’e bëj dot…nuk mundem…Bëni ç’të doni!.- Ai shihte buzën e gjerë të operativit, me rrudha të thella si gomë e shfryrë, të përveshur në një ngërdheshje ngadhënjyese. Frika po e pështillte avash.
-Të shohim …tha operativi. – Do bisedojmë prapë. Mendohu ca kohë…- Ai hapi derën dhe e përcolli duke ja mbajtur dorën në kurriz e duke i rënë lehtë, për t’i thënë që me siguri do bindej.
– Mos u tremb o burrë i dheut! – tha prapë. Ai i dha një goditje të fortë në shpatull dhe u gajas duke zbuluar dhëmbët deri në rrëzë.
Dani shkoi nëpër korridorin e ngushtë duke kërkuar të mbante mesin. E qeshura e operativit e ndiqte pas, duke u përplasur nga një mur në tjetrin, si një shpend i verbër.
Kur doli në rrugë, u çudit që ishte akoma ditë. Ca pika të rralla shiu, të rënda plumb, zunë të bien duke krijuar njolla të errëta mbi rrugën me pluhur. Pastaj u ndalën njëherësh, si t’i kish mbajtur njeri me dorë. Nuk dukej asnjë re, një hënë e bardhë varej në fund të qiellit. Era e pluhurit të lagur i hyri thellë në bark si balsam, era më e mirë në botë.
* * *
Nxehtësi
Njerëzve po ju sosej fryma dhe durimi. Qielli i hirtë, si kupë e alumintë mbante mbërthyer mbi ta afshin e nxehtë që ngrihej nga toka. Ajo verë po zgjatej tej kufirit.
Dani i kish ndenjur shtëpisë së doktorit larg, duke e zgjeruar rrethin e përgjimit, po nuk e kish lëshuar litarin. Operativi i degës nuk u pa më nëpër lagje. Po frika që rrinte fshehur në një cep të shpirtit, nganjëherë ngrinte krye, si të vinte dorën në prizë.
Atë mëngjes qe ngritur me kokën të rëndë. Nuk i kujtohej emri i operativit. Kërkonte me mendje në të errët, ndërsa lidhte këpucët duke e kaluar ushkurin e gjatë dy herë rreth qafës së këmbës.
Kur doli në korridor, ajri i errët e i molepsur, përzier me erën e përjetshme të lakrës së zier që ngrihej nga tubat e ajrimit, i zuri fytin. Frymë të fjetura dilnin nën dyer, dihatje të djersitura, rënkime ëndrrash të munduara. Në fund të shkallëve, e buta Fotini, i zuri rrugën duke vënë dy duart në bel, me një hijeshi prej korçarke.
– Dje pasdite erdhi një burrë të të kërkojë – tha ajo me zërin bajalldisës.
– Kush ishte, teto Fotini?
– Nuk e di, s’e kam parë ndonjëherë. Një i shkurtër. Pyeti dhe iku. I thashë të vinte lart, po nuk deshi.
Dani i ra në shpatulla teto Fotinisë, që po e këshillonte të shkonte hijeve, dhe tek zbriste trotuarin, këmba i ra bosh.
Para derës së doktorit kish ndaluar një taksi e kuqe. Doktori, me çantën në dorë dhe vështrimin të kyçur nën vetullat e trasha, doli me një ngut të pazakontë. Pas tij, Çezari u hodh brenda makinës me një sprint gazmor. Në fund vajza, me një valixhe të vogël, me kokën lart e vështrimin drejt, e largët e mospërfillëse. Ecte me hapa të gjatë duke shkelur lehtë si kaproll, me majat e bardha të këpucëve si petale. Palat e vogla të fundit i hapeshin sipas ritmit të hapave. Këmisha e mëndafshtë, përveshur tek bërrylat nuk prekte në trup. Flokët e prerë shkurt mbi zverkun e hollë, i kish lëmuar e ndarë me vijë anash. Një vijë e drejtë, e hollë, e përkryer.
Ajo u ul në sediljen e pasme me një hijeshi prej princeshe, duke lënë për një çast jashtë makinës këmbën e hollë muskuloze të nxirë nga dielli, që u zbulua deri mbi gju. Pastaj tërhoqi derën ngadalë, dhe fytyra e saj e bardhë u kthye papritur nga djali që rrinte i mekur në trotuar.
Ai e shihte turbull, pas refleksit të pemëve në xhamin e makinës. Fytyra e saj transparente lundronte mes gjetheve në qiell, njëmijë imazhe të një ëndrre në mes të ditës, treteshin tek njëra-tjetra në avuj. Po në një çast të vetëm, ai pa qartë. Vështrimet e tyre u kryqëzuan dhe ndjeu se diçka qe prishur pa kthim. Kish parë armiqësinë në sytë e saj. Bëri dy hapa përpara, duke u zgjatur të kuptonte.
Atë ditë çdo gjë i shkoi ters. Arriti në punë me vonesë. Dezhurni i fabrikës, një djalë nga anët e tij, që zakonisht e fuste nga dera e kolibes së vet, i hodhi një vështrim të ftohtë, sikur të mos e njihte fare. Mbeti tek dera jashtë, duke u shtyrë me grumbullin e të vonuarve, derisa të vinte dikush nga administrata. Kish ardhur drejtori vetë, që ja kish ngulur sytë pikërisht atij, kur kish thënë me përbuzje të thellë: “Jeni borgjezuar ca si shumë! ”
Në orën dymbëdhjetë e thirrën në zyrën e kuadrit.
Shefja e re, një grua rreth të pesëdhjetave, djersinte mbi xhaketën atllas. Në anët e sqetullave, i qenë formuar dy gjysmërrathë të lagur, të errët. Ishte e ngjeshur, si një vajzë fshati në kulmin e pjekjes, me gjoksin e madh e të shtypur, nën kopsat që mezi mbaheshin. Në dhomë vinte erë mish i zier. Pranë dritares, punonte mbi dosje një burrë që përpiqej të zinte sa më pak vend.
– Sa vjet ke në Tiranë, shoku Dan? – pyeti shefja shpejt. Nuk kish kohë as të ngrinte sytë.
Hunda e madhe e kërcyer i zbriste deri mbi buzën e sipërme. Po ajo që e bënte më të frikshme fytyrën e saj, ishte një lloj ngërdheshje e qeshur, që nuk kish asnjë lidhje me ndonjë ndjenjë lumturie, përveç që shprehte një mundim të thellë për atë që bënte.
-…Tre…katër…
– Gjendja jote familjare nuk ka ndryshuar, apo jo shoku Dan?, – zëri i saj fërshëllente rrafsh. Ajo i mëshonte “sh” duke u përpjekur të mbante me gjuhë e me nofullën e poshtme dhëmbët e rrallë. Danit iu kujtua çobani Sheme që shtynte tufën në kullotë.
– Nuk je i martuar, apo jo? – Ajo ndërroi tonin, sikur kjo të përbënte një faj dhe më në fund ngriti mbi të një vështrim të nxehtë, ziliqar, me një shkëlqim epshor, prej eksperteje.
– Jo. Ju e dini. – Danit i ngecën sytë në pushin gri të dendur, si stof i leshtë nën mjekrën e saj.
– Duhet të bësh rifreskimin e biografisë, – tha ajo.- E kish ndjekur vështrimin e tij dhe po xhindosej.- Ke mangësi në prejardhjen e familjes.
– Nuk e di…
– E di posi! I kemi rishikuar! Duhet të shkruash çdo gjë, për familjen tënde, domethënë! Çdo gjë! – Zëri i saj armiqësor shushurinte si të filtronte në një rrjetë teli.
– Mirë. Patjetër. …
– Ke tre vjet që na gënjen shoku Dan! Katër vjet!
Ajo e kish ngritur zërin dy tone më lart dhe buza e sipërme i dridhej nën hundë nga një indinjatë proletare. U ngrit në këmbë, i ra tavolinës me sa kish fuqi me të dy pëllëmbët, dhe me siguri ndjeu dhimbje, se sytë iu mbushën me lot.
– Një xhaxha e ke të përjashtuar nga Partia! – tha ajo, duke tundur gishtin me kërcënim. – Kjo nuk mbulohet!
Dani u mat të fliste, po ajo mbylli regjistrin duke e përplasur me zhurmë, që të thoshte se kishin mbaruar.
– Deri nesër në orën tre! Asnjë minutë më vonë! Në dy kopje! – dhe nuk i ngriti më sytë derisa ai doli nga zyra.
Dani shkoi ngadalë nëpër rrugët bosh të fabrikës. Nga qendra e zërit derdheshin njëra pas tjetrës të njëjtat këngë revolucionare të djeshme, që të ndiznin kokën flakë. Me të njëjtën radhë. Duhej të ndiqje këngën që të shpëtoje. Avuj ferri rrinin pezull mbi asfaltin e shkrirë, sikur një xehe të digjej nën dhe. Era e katranit po i ngrinte të vjellët. Një mace me tre këmbë çapitej para tij, duke u përpjekur të shkëpuste putrat nga asfalti.
Tek dera e mensës, një grumbull punëtorësh qenë venë në rreth dhe qeshnin si të pirë, duke u ngacmuar me duar. Në mes të rrethit, Pani Leh, kimistja polake, një bina këmbëlartë e leshverdhë kish zënë për qafe gomarin e karrocës së bukës dhe e puthte në buzë. “Çuçku, çuçkuu” … e hollonte zërin ajo. Gomari, rrihte mizat me bisht.
Kur hyri në klub, iu desh një copë herë të dallonte njerëzit. Askush nuk i ngriti sytë ta shihte. Zunë të ikin një nga një, si të zënë me punë, duke shkuar anash. Vetëm Jani, normisti, që ikte gjithnjë i fundit, e ftoi për kafe, duke i bërë shenjë nga larg me të dy krahët. Pastaj e la të paguante. Nuk e kish kuptuar se si ia bënte ai kaurri i derrit që të mos e fuste kurrë dorën në xhep.
Ai kaloi për në zyrë nëpërmjet repartit të furrave. Të nxehtit i zuri frymën. Në anë të murit, në kanalin e betonit, një vijë uji e palëvizur, merrte në sipërfaqe ngjyrat e ylberit. Punëtorët në grykat e furrave, me fytyrat prej llave, tërhiqnin me kallama qelqin e shkrirë. Supermjeshtri, që kish ngulur në anë të furrës fletët e lavdërimit, frynte një brokë uji duke e rrotulluar me mjeshtëri. Ai i buzëqeshi pa e hequr gojën nga kallami. Kanotiera e tij ngjyrë pisllëku, kish marrë një njollë djerse si gushore.
Pasdite, brodhi një copë herë nëpër rrugë, duke ndjekur me insistim hijen e vet. Ai mendimi i hidhur pa formë, që përpiqej më kot ta kapte, i rrinte varur mbi kokë që nga mëngjesi. Ishte nervoz, si t’i kish hyrë një gur në këpucë. Sytë epshorë prej maceje të shefes së kuadrit, nuk i shqiteshin. I priteshin gjunjët, si t’i qe kthyer një sëmundje e vjetër.
Një grup fëmijësh kopshti ecnin në varg para tij, lecka të bardha të lidhura në një copë litari. I fundit zvarritej përtokë. Edukatorja, një patë e shëndoshë, shkonte në krye, me kokën kthyer përgjysmë, sikur ruante njeriun që kish pas. Lëvizte nofullat me ritmin e dembelosur të një kafshe ripërtypëse dhe pështynte anash ca fara të zeza, ndërkohë që fuste të tjerat… herë-herë këndonte fillimin e një refreni budalla, pa melodi… “Neve jemi lule,.. lulet e partisë”… Fëmijët, të trullosur nga vapa, të lidhur pisk ndërmjet dy cepave të përparëseve, këndonin pas saj atë melodi të prerë në copëra fjalësh pa kuptim. Diku pengoheshin në këmbët e njeri tjetrit, po nuk e këpusnin vargun kurrsesi.
Dani kaloi përpara, po ndjente tërë kohën sytë e gruas në kurriz. Ahere u kthye papritur. Edukatorja kish mbajtur këmbët dhe e shihte nën vetullat e trasha e trembur. Hapi krahët të mblidhte fëmijët, si një grumbull zogjsh, dhe i shtyu në rrugicë.
Kur u gjend te shkallët e shtëpisë, priti të takonte Fotininë, ta pyeste për burrin me këmishë bojë dheu. Po e ëmbla Fotini, që kish aftësinë të të mbërthente pikërisht kur nuk duhej, qe zhdukur pa gjurmë. Ishte ora e prehjes, njerëzit dremisnin të trullosur gjumin e rëndë të pasdites.
Një pëshpërimë pas krahëve i ftohu zverkun.
-…Dan…Dan…
Fotinia i bënte me shenjë të afrohej, duke ngritur si flamurkë paqeje një zarf të vogël të bardhë. Në atë përzierje dritëhije, fytyra e saj ndryshonte konturet, si macja qeshire.
* * *
Katër burra në kafaz
Si kaluan muaj dhe nuk e thirrën më, Dani nisi të drejtonte zverkun. Mbase e kishin harruar.
– E more vesh?… ai sigurimsi s’është më…
Këto fjalë ja kish thënë Sava, vajza e fqinjit, duke ulur zërin tek veshi i tij, një mëngjes të ftohtë nëntori. Dani qe çuditur krejt. Kur kish mësuar Sava të fliste?
– Ka vdekur… thonë.
“Më në fund”! Ai kish marrë frymë thellë. Nuk e kish menduar kurrë që do gëzohej për vdekjen e një njeriu, po kjo nuk e hidhëroi fare.
Doktori dhe vajza qenë kthyer në Tiranë në fillim të vjeshtës, me të njëjtën taksi të kuqe. Çezari nuk u kthye më, po në vend të tij, njerëzit panë të ngjiste shkallët një zonjë e rëndë, shtatlartë e e dobët, me fytyrën si breshkë. Motra e madhe e pamartuar e doktorit, halla Përtef. Zonjllëku i saj u duk qartë te valixhet e mëdha lëkurë, të mbërthyera me perçina të argjendta dhe me kapëse të rënda në të dy krahët. Mëhalla mbeti disi e fyer nga ky zonjllëk i tepruar. Të nesërmen halla Përtef, mbylli një herë e përgjithmonë një deriçkë druri që dilte në oborrin e fqinjit dhe mbërtheu me hekura dritaret e katit përdhe. Shtëpia po fortifikohej.
Halla zuri të shfaqej në krye të shkallëve, në dritare, në oborr, me ngërdheshjen e përhershme mavi, që nga larg mund ta merrje edhe si buzëqeshje, sa herë që njeri i afrohej shtëpisë. Ishte vigjilente më fort se një ushtar romak në fortesën e tij.
Dani nuk i erdhi më rrotull shtëpisë. Sedra e tij prej njeriu të thjeshtë, më në fund po dilte sipër. Nuk kish ndjerë gëzim, kur e pa vajzën prapë. Vështrimi i saj përçmues e gjithnjë më i largët, i shkaktonte një hidhërim të thellë. Jeta e tij po kthehej në shtratin e vet të ndenjur. Ai u përpoq ta niste aty ku e kish lënë, po ndjente se diçka kish ndryshuar përgjithnjë. Flokët kishin filluar t’i rralloheshin në majë të kokës, në formën më të shëmtuar. Do kish dashur t’i binin mbi ballë ose në anë të tëmthave, si gjithë njerëzve të ditur. Nuk ishte më një njeri i thjeshtë. Një prani e afërt, që shkelte tërë kohën në gjurmën e tij, e bënte të kthente kokën pa kuptuar e të zgjatej në përgjim.
Në të hyrë të dhjetorit, qyteti u tulat nën një dimër të egër, që pllakosi me një shi të ftohtë e të imët, që të hynte si gjilpëra në zverk. Po ajo që i kërrusi njerëzit më shumë, qe lajmi i arrestimit të katër burrave në një natë. I kishin mbërthyer në flagrancë, duke luajtur poker në shtëpinë e farmacistit. E zonja e shtëpisë i kish puthitur penxheret me batanije nga brenda, që të mos dilte fije drite, po dukej se diku djalli kish fryrë. Drita kish çarë errësirën thikë për një çast të vetëm. Po aq kish mjaftuar. E zonja e shtëpisë kish çjerrë faqet e flokët dhe i kërkonte falje kujt të mundte, në gjunjë. Të nesërmen, ja u bënë gjyqin të hapur, në palestrën e gjimnazit. Njerëzit shkonin me radhë, me fëmijët përdore, të shihnin ata katër burra të mbyllur në kafazin me hekura, në qoshen e palestrës. Ndonjë pështynte nga larg, duke thënë me zë të lartë që ta dëgjonin rrotull, “borgjezë të fëlliqur”.
– I kam salduar për tërë natën,- i mburrej saldatori, kujtdo që hynte. Ndjehej aq i dobishëm, sa ndenji tërë ditën në palestër, se mos kishin prapë nevojë për të.
Dani qe vërtitur një copë herë në oborrin e shkollës. Atë darkë u kthye në shtëpi herët. Si mbylli derën nga brenda dy herë, u ul të shkruante me shpirtin peshë. Një letër me gërma shtypi të mëdha. Shkurt dhe thjesht. Pa autor. I shkruante doktorit për rrezikun që i kanosej. Si e mbaroi, e lexoi edhe një herë, e futi në zarf, leu ngjitësen me pështymë dhe e mbylli zarfin duke e fërkuar fort me grusht. Ahere u tremb. Kjo ishte njësoj si të shkoje me këmbët e tua drejt e në burg, me gjithë farë e fis. Ata të zbulonin, sado të hollë ta thurje planin. Të gjenin nga shkrimi, nga boja, nga letra, nga zarfi. E bëri çikë letrën me gjithë zarf, e dogji me shkrepëse dhe fshiu hirin. Asgjësim i plotë. Shuajti dritën dhe u afrua në dritare.
Në anën tjetër të rrugës, nën dritën e irnosur të shtyllës, pa siluetën e errët të një burri, të përkulur si nga një dhimbje në gjoks. Në shtëpinë e doktorit, qe ngritur përgjysmë një grilë e vetme dhe në kornizën e ndriçuar të dritares, u duk koka e verdhë e vajzës, e palëvizur, si një kuadër i varur në errësirë. Dani nuk ja dallonte sytë, po ndjeu se vajza përmes errësirës shihte pikërisht atë. Pastaj drita u shua, imazhi i praruar u përpi nga nata. Do ta shkruante letrën të nesërmen prapë e do t’ia u fuste nën derë.
Të nesërmen në mëngjes, mëhalla u ngrit e çoroditur. Një kamion i madh ushtrie i mbuluar përgjysmë me një mushama ngjyrë vaji, qëndroi para portës së doktorit duke mbajtur frenat zhurmshëm e duke lëshuar tym të zi. Lajmi kaloi derë më derë me shpejtësinë e rrufesë. Doktorin e kishin arrestuar ndaj të gdhirit.
Punëtorët hynin e dilnin me nxitim nga dyert e shtëpisë të hapura kanat. Hidhnin plaçkat jashtë dhe i ngarkonin në kamion, duke i ngjeshur me duar e me shqelma. Në mes të oborrit, afër pusit, po mblidheshin kapicë mobilie të vjetra, kolltukë, jorganë e velenxa, sixhade e piktura në korniza të argjendta, abazhurë e libra të trashë. Njerëzit pas perdeve shihnin me habi, se aty në dritën e ditës, ajo pasuri e hedhur grumbull, dukej e zymtë dhe e mjerë. Mbase nuk ja kish vlejtur të vuanin aq fort nga kureshtja e zilia.
Halla rrinte ulur në shkallët e verandës, e ngrirë, me pamjen e një njeriu që ka vdekur prej kohësh. Vajza hynte e dilte nga shtëpia me sytë në boshllëk, krenare. Nuk kish fyerje që mund të ulte kokën e saj prej mbretëreshe.
Dani, qe afruar te kangjellat e oborrit. Kërkonte me ngut në mendjen e nxehur, diçka të vërtetë që t’i thoshte, po nuk gjeti. Kish qenë gjithnjë mangët me fjalët. Ata kishin qenë tërë jetën ushtarë, me gjuhën të lidhur. Mbeti me duart kapur pas hekurave.
Vajza ia kish mbërthyer sytë për një çast dhe kish folur nën dhëmbë, buza e vogël i qe ngritur në një cep me përçmim dhe mjekra i dridhej lehtë, tek përpiqej të mbante lotët. Afër drekës, gjithçka mori fund. Hallën e ngritën gati peshë dhe e hipën në kamion, vajza përpiqej ta mbante me dy duart.
Në mbrëmje gjithçka heshtte në një qetësi të zymtë. Vila e mistershme e doktor Muzaferit, kish hapur gropat e dritareve në errësirë, si zgavra sysh të verbër, ku fërshëllente era e ftohtë e dimrit. U tha se doktori qe bërë pjesë e një komploti. Dhe u tha se vigjilenca e lartë e kish shpëtuar udhëheqësin e madh nga një helmim i ngadaltë, i përgatitur prej muajsh. Njerëzit u tërhoqën në shtëpitë e tyre të gëlltisnin darkën e të flinin një natë të zakonshme, me dyshimin e hidhur, në se kishin dhënë ndonjë dorë në atë që ndodhi.
* * *
Dan Merkani shkonte ngadalë në rrugën e pyllit anës lumit, duke shkelur lehtë në shtresën e butë të përjetshme të gjetheve. Këmba i shkiste lehtë, tek zhytej në atë kalbësirë erëmirë, që mbante nën vete misterin e vdekjes. Po kthehej në shtëpi. Ndjehej i lehtë, si njeriu që ka dalë nga një sëmundje e rëndë.
U ul në rrëzë të gështenjës së vjetër, me sytë në ujin e turbullt. Kish rënë shi në male. Dallgë të rënda rrëshqisnin duke kaptuar njëra tjetrën dhe ishin prapë aty. Drita e verdhë e perëndimit hidhej mbi ujë e thërrmuar, kridhej, humbiste e dilte më tej. Në mesin e shtratit, një shkëmb i çuditshëm, si gjoks burri, i bënte ballë rrymës. Aty lumi ndalonte krejt, fryhej e tërbohej, hidhej përpjetë e vinte rrotull duke u hapur, derisa gjente rrugën prapë e zgjerohej për t’u shtrirë tutje në fushë. Nënoja thoshte se ai rrëshqiste nën det, i vinte botës rrotull e kthehej prapë nën shkëmbinj. Ai kish qenë një lumë i sertë për t’u mbajtur në zap.
Tutje, në anën tjetër, maja e malit dukej e errët, si një njeri i mbuluar me gunë. Era kish fryrë në të njëjtin krah për dy mijë vjet, duke e lëmuar avash. Po diku në shpatullën e tij, ngrihej thep një shkëmb i ri, si roje. Një re e bardhë pa formë endej mbi majë, e shtyrë nga një frymë e lehtë e padukshme. Ishte e gjallë, një shpirt i gëzuar i dalë vjedhurazi nga ndonjë e çarë e cipës së qiellit.
Diku, fare pranë tij, diçka kërciti lehtë, si të grisej një pëlhurë mëndafshi dhe u shkëput e ra në tokë butë. Një trokitje e vetme. Me siguri një lëvozhgë gështenje qe hapur dhe një frut kish rënë. Pas saj një tjetër.
Mendoi për vajzën, dhe hidhërimi iu ngjit në damarë. I rrinte në sy buza e saj e sipërme, e ngritur në një krah me mundim dhe mjekra me gropëzën në mes, që dridhej në ngashërim të përmbajtur.
Nga oxhaku i shtëpisë ngrihej një tym i bardhë, naziq, që tretej pa gjurmë. Era e drurit që digjej ndjehej në ajër. Asgjë s’mund t’ia ngrohte shpirtin më shumë. Në këtë anë të qiellit, kish filluar muzgu. Nënoja kish dalë në derë.
– Erdhe bir?- i foli ajo.
Ishte një pyetje e ngrohtë, që i hynte drejt në shpirt. Mbartte mallin brenda.
Ajo i doli përpara me krahët hapur, sikur do përmblidhte në atë përqafim tërë dynjanë, duke u përpjekur të nxitonte, me kërcinjtë e hollë të shtrembëruar anash e me cepin e përparses lidhur në brez. Nuk të puthte, vetëm të fërkonte krahët me duar. Mbaronte punë shpejt.
– Hajde bir, – tha, dhe shkoi përpara me kurrizin të thyer gati rrafsh.
Ajo qëndroi si t’i qe kujtuar diçka, u kthye, e zuri nga krahu dhe u zgjat duke u përpjekur ta shihte thellë me sytë e vegjël të ndritur, duke i lëvizur bebëzat shpejt si një brejtës.
– Ka ardhur një letër për ty, – tha gjithë gëzim. – Çoç do jetë! Ma thotë zemra,- dhe trokiti me gisht mbi gjoksin dërrasë, duke kërkuar vendin ku kish zemrën. Shkoi përpara me nallanet e drunjta, si dhi e vogël.
– Pimë kafenë njëherë!
Dani qëndroi në vend. Bota rrëshqiti nën këmbët e tij. Diçka kërciste në gjurmët e tij, gjithnjë dy hapa më pas. Ktheu kokën të shihte. Po ishin vetëm gështenjat që hapeshin e binin në tokë duke grisur lëvozhgën. Thëllimi po i ngjitej ngadalë nga majat e gishtërinjve në zemër. Një thëllim që s’kishte të bënte me dimrin.
Lart në shtegun e ngushtë midis gardheve po zbriste ngadalë një dëng i vogël, që lëkundej si lavjerrës. Pas tij një tjetër. Gratë ktheheshin nga ara. Dita po i linte vendin natës.
Komentet