Në një intervistë ekskluzive për DW, kryeministri i Kosovës, Albin Kurti flet për takimin e 14 shtatorit me Vuçiqin, masat ndëshkuese të BE-së ndaj Kosovës dhe izolimin, situatën në veri dhe kërkesa e tij për BE-në.

DW: Kryeministër Kurti, me 14 shtator do të takoheni në Bruksel me presidentin serb Aleksandar Vuciq, dhe është momenti kyç për Kosovën, për faktin që ju tashme jeni izoluar nga bashkësia ndërkombëtare. Dje ambasadori gjerman në Prishtinë tha se ka një fund për blame games, ku lojërat duhet të marrin fund  dhe kërkohet zgjidhje konkrete, çfarë ofroni ju?

Kurti: Javën që shkoi janë bërë një vit prej se emisari i posaçem i Gjermanisë Jens Plotner dhe ai i Francës Emanuel Bonn, bashkë me emisarin evropian Lajcak prezantuan iniciativën franko-gjermane që mandej u bë propozim i BE-së,  për një marrëveshje normalizimi ndërmjet Kosovës  dhe Serbisë, me njohjen de facto në qendër.  Një vit nuk është pak dhe gjatë këtij viti ne kemi qenë konstruktivë dhe kreativë. Javën e ardhshme bëhen gjashtë muaj prej se zëvendëspresidenti i Komisionit Evropian dhe përfaqësuesi i lartë për politikë të jashtme dhe të sigurisë, Josep Borrel në Ohër të Maqedonisë së Veriut, tha se ‘We have a deal’, pra kemi marrëveshje, sepse u pranua edhe aneksi i zbatimit. Andaj edhe gjashtë muaj nuk janë pak, dhe ja ku jemi sot, në prag të takimit të 14 shtatorit dhe nuk kemi zbatim të marrëveshjes.

DW: Por duket që problemi në këtë mes dhe personi konfliktuoz jeni ju, sepse në perëndim interpretohet me shumë që ju jeni bllokues i themelimit të Asociacionit të komunave serbe, që nuk ofroni rrugëdalje nga kriza në veri. Atëherë çfarë ofroni ju në këtë mes?

Kurti: Nuk do të thosha që perëndimi është homogjen ndaj qeverisë së Republikës së Kosovës, edhe atje ka zëra shumë të ndryshëm lidhur me atë se çfarë po ndodh dhe çfarë duhet të bëhet, por nuk duhet të harrojmë edhe faktin që ne kemi qenë të gatshëm ta nënshkruajmë marrëveshjen me 27 shkurt në Bruksel, ndërsa me 18 mars gjithashtu edhe në Ohër dhe është pala serbe ajo që e ka refuzuar nënshkrimin.

Sa i përket situatës në veri të Kosovës, ne kemi thënë që angazhohemi për deeskalim dhe më duhet të konstatoj që deeskalimi praktikisht ka ndodhur. Në duhet të mos kemi rieskalim, veçse rieskalimi potencial i ka rrënjët veçse në Beograd dhe kurrsesi në Prishtinë. Besoj që i është bërë e padrejtë Kosovës. Ne e kemi pranuar marrëveshje me 11 nene dhe gjashtë pika të preambulës, marrëveshja e Asociacionit të komunave me shumicë serbe nga viti 2013 konsiderohet në mesin  e 39 marrëveshjeve, në nenin 10 të marrëveshjes bazike që ne e kemi bërë. Pra, neni 10 thotë se marrëveshjet e kaluara 39 sosh që janë të vlefshme dhe të obligueshme duhet të zbatohen, por aty janë 39 dhe jo vetëm dy.

DW: Por në fund të fundit politika është arti i kompromisit dhe edhe në këto dy pika duhet gjetur kompromisi. Atëherë, a do të këtë një kompromis për këto dy çështje të hapura në Bruksel?

Kurti: Artin e kompromisit tek ne e ka bërë Marti Ahtisari që praktikisht me propozimin e tij është vënë themeli i Kushtetutës së Kosovës. Në anën tjetër e kemi Serbinë e cila e ka Kushtetutën e Koshtunicës nga periudha kur ai ishte President. Të kërkosh nga Kosova që ta kompensojë Serbinë për humbjen e territorit në kohën e regjimit gjenocidal dhe fashist të Sllobodan Millosheviqit, është padrejtësi e madhe. Unë jam kryeministër i të gjithë serbëve në Kosovë, sikurse i shqiptarëve, romëve, ashkalinjëve egjiptasve, turqve, boshnjakëve dhe goranëve. 93 % janë shqiptar ndërsa, serb janë 4%. Unë jam kryeministër i të gjithëve i dëgjoj të drejtat që i kërkojnë, nevojat që i kanë, mirëpo nuk mund të pranojë kërkesa të etnonacionalizmit territorial. Unë ju kam thënë edhe Presidentit Vuciq, edhe ndërmjetësve evropian që unë pranoj kërkesa jo territoriale, kërkesa për të drejtat e qytetarëve e jo për struktura të reja të cilat dëshirojnë të kenë fuqi ekzekutive dhe një president si lloji i Dodikut në Kosovë.

DW: Por unë nuk besoj që për çështjet territoriale do të bisedohet në Bruksel, por duhet një kompromis në ato pikat e hapura, veçanërisht për Asociacionin e serbëve dhe shtensionimin e situatës. Cilat janë konkretisht pikat ku do të lëvizni juve për të arritur kompromisin e duhur?

Kurti: Marrëveshja bazike e cila e ka njohjen de facto midis Kosovës dhe Serbisë ne qendër është një marrëveshje e cila duhet të zbatohet menjëherë pra pa vonesa plotësisht dhe pa kushte, nuk e ka në qendër Asociacionin, e ka njohjen de facto ne qendër, kështu edhe është prezantuar me nëntë shtator të vitit të kaluar në këtë zyrën time  dhe kështu duhet edhe ta zbatojmë. Unë nuk e mohoj që paraardhësit e mi kanë bërë marrëveshje, por ato marrëveshja ose nuk janë zbatuar nga Beogradi, ose nuk e kanë kaluar testin e gjykatës Kushtetues. Unë kam ofruar në Ohër ta shkruaj draft-statutin për nenin shtatë që është vetmenaxhimi i komunitetit serb në lidhje me nenin dhjetë dhe marrëveshjet e mëhershme me tri shtylla: Kushtetutshmëria dhe aktgjykimi i Gjykatës Kushtetuese të Kosovës, letra e zonjës Federika Mogherini, e cila thotë se nuk mund të ketë nivel të tretë të pushtetit me fuqi ekzekutive, dhe qëndrimi i Derek Schollet dhe Gabriel Escobar nga State-Departamenti amerikan për koordinim të këtyre komunave, mirëpo, presidenti i Serbisë e ka refuzuar një gjë të tillë.

DW: Por gjithsesi sanksionet janë implementuar ndaj juve, ndaj Kosovës dhe është edhe Gjermania  që ka qenë gjithmonë shumë pranë Kosovës që vendosi sanksione shtesë, atëherë duhet diçka për ta rifituar besimin dhe përkrahjen e Gjermanisë, çfarë ofroni ju?

Kurti: Me Gjermaninë ne kemi marrëdhënie  të shkëlqyeshme bilaterale. Nga viti 2022 krahasuar me vitin 2021 kemi rritje te eksporteve për Gjermani për 42% dhe rritje të investimeve gjermane për 60%. Këto janë sanksione të cilat po na dëmtojnë neve, po na dëmtojnë sa i përket marrëveshjes se Stabilizim Asocimit, po na dëmtojnë sa i përket kredive dhe granteve dhe po na dëmtojnë sa i përket takimeve të nivelit të lartë. Merreni me mend, ministrit tim Nenad Rashiq i është anuluar takimi në Bruksel. Ai është serb nga Kosova, ministër në qeverinë time për fushveprimtarinë e komuniteteve dhe kthimit. Por, ata nuk i kanë quajtur sanksione, por i kanë quajtur masa në mënyrë që mos të jenë të detyruar ti votojnë në Bashkimin Evropian. Po t’i hidhnin në votim, jam i bindur që shumica dërmuese  e shteteve nuk do të ishin për, por e kanë përdorur një metodë të konsensusit të heshtur me një email që është dërguar nga Brukseli dhe na i kanë vendosur masat.

Tavolina në Bruksel në këtë mënyrë është dëmtuar dhe dialogu është dëmtuar me këto masa dhe unë besojë që sa më parë që të hiqen ato është mirë edhe për Bashkimin Evropian  që prezanton vlera edhe për Kosovën që ka nevojë për zhvillim.

DW: Edhe njëherë çfarë ofroni për të hequr masat, sepse duhet një hap konkret nga ana e juaj?

Kurti: Unë kam bërë tre hapa konkretë. Së pari e kam zvogëluar praninë e policisë në ndërtesat komunale në veri për 25%, pastaj kam zvogëluar edhe për 25% të tjera, pra gradualisht dhe proporcionalisht me  largimin e ekstremistëve të dhunshëm ose me arrestimin e tyre, dhe gjithashtu kam bërë edhe hapin e rëndësishëm të udhëzimit administrativ i cili krijon mundësi për zgjedhje të parakohshme në katër komunat në veri të Kosovës, ashtu që atje të kemi kryetar të rinj brenda pak muajve duke e zbatuar kështu nenin 72 të  ligjit për vetëqeverisje lokale që thotë se së pari qytetarët me 25% të  trupit elektoral mund të bëjnë një peticion i cili qon në votim që më pastaj e përfundon mandati e këtyre 4 kryetarëve të komunave. Unë e di që legjitimiteti i tyre është i vakët sepse ka pasur dalje të ulët në zgjedhje, mirëpo, të tjerët nuk kanë legjitimitet fare.

DW: Por kjo duket nga jashtë si një zgjidhje që kërkon kohë. A nuk mendon që do të ishte më e lehtë dorëheqja e kryetarëve shqiptarë?

Kurti: Katër muaj i kemi shtyrë zgjedhjet në veri, pesë ditë e kemi shtyrë afatin për regjistrimin e partive politike që të marr pjesë lista serbe në zgjedhje. I  braktisën institucionet, i bojkotuan zgjedhjet me qëllim të keq, bën gabim, nuk do të duhej ne të paguajmë. Ata që gabojnë paguajnë, jo ata të cilët e kanë sundimin e ligjit, demokracinë vlerë fundamentale. Kosova sa i përket luftimit të korrupsionit, sundimit të ligjit, të drejtave politike dhe lirive civile, organizimit të zgjedhjeve, mbledhjes së taksave sipas FMN-së, dhe sa i përket lirisë së medieve është kampione në Ballkan. Pse, do të duhej ne të ndëshkoheshim për dashakeqësinë e listës Srpska e cila mbase edhe është penduar.

DW: A nuk jemi prapë tek blame-game, por, unë do të thoja çfarë u ofoni serbëve që ta fitojnë besimin tuaj?

Kurti: Së pari serbët në Kosovë që janë 4% e popullsisë, i kanë 10 vende të rezervuara në kuvendin e Kosovës të cilat nuk po i shfrytëzojnë, 17 % të këshilltarëve komunal nga 38 komuna janë serbë, 10 nga 38 komuna janë me shumicë serbe, gjuha serbe është zyrtare gjithandej në Kosovë. Pra ne kemi trajtim për pakicën serbe çfarë nuk ka askund në Evropë. Shihni çfarë ndodh me pakicën shqiptare në Serbi. Në Spitalin e Vranjes që mbulon edhe Preshevën, e Bujanovcin nga 70 punonjës asnjë nuk është shqiptar, as nuk ka Universitet në Bujanovc dhe ua pasivizojnë adresat që është një lloj spastrimi etnik  burokratik edhe i heshtur. Por ne nuk matemi me Serbinë, por ne matemi me standardet evropiane prandaj edhe duam të hyjmë në Këshillin e Evropës. Serbët e Kosovës do të kishin interes që të bëheshin anëtare të Këshillit të Evropës në mënyrë që ta shfrytëzojnë Gjykatën Evropiane për të drejtat e njeriut, por, ja që Serbia votoi kundër. Pra, interesi i serbëve në Kosovë dhe interesi i Serbisë nuk përputhen.

DW: Për fat të keq integrimi i serbëve nuk është arritur deri më sot, dhe flitet që nëse nuk zgjidhet situata në veri, zgjidhja më e mirë do të ishte një protektorat ndërkombëtar për veriun, si e shihni ju këtë?

Kurti: Nacionalizmi i masave si lëndë djegëse për makinerinë e luftës së diktatorëve që ka ekzistuar para 30 vjetëve në Ballkan, nuk është më këtu në mesin tonë. Dhunën nuk janë duke e bërë qytetarët, dhunë janë duke e bërë struktura të caktuara të cilët imitojnë grupin Wagner. Dy organizata i kemi deklaruar terroriste, të ashtuquajturën Mbrojtja Civile dhe Brigada e Veriut që kërcënojnë ministrat e mi dhe mua çdo javë, pra problemin e kemi me struktura të caktuara e jo me qytetarët. Serbët sot kanë nevojë që të mbrohen nga Serbia. Vetëm sivjet rreth 15 vetura të serbëve janë djegur për shkak se i kanë shndërruar targat në ato të Republikës së Kosovës.  Nga kush ti mbrojmë ata, ata duhet të mbrohen nga Beogradi. Kosova është shtet demokratik, ndërsa Serbia është shtet autokratik, Kosova është me BE-ne dhe NATO-on ndërsa Serbia është me Rusinë.

DW: Atëherë kërkoni më shumë mbështetje nga KFOR-i dhe strukturat evropiane për të luftuar kriminalitetin dhe agresionin dhe krimet të tilla?

Kurti: Kriminalitetin është duke e luftuar suksesshëm policia e Kosovës, 16 rrugë ilegale i kemi mbyllur në veri dhe një dyzinë laboratorësh të drogës dhe ato për kriptovalutave i kemi mbyllur. Janë arrestuar gjithsej në Kosovë mbi 3200 njerëz, prej tyre rreth 10% janë zyrtarë të institucioneve për korrupsion dhe për krim. Kurrë nuk është luftuar në Republikën e Kosovës krimi e korrupsioni më shumë sesa tani. Unë u ofroj të gjithë qytetarëve pa dallim ligjin, rendin, drejtësinë, e tani faktorët ndërkombëtar duhet të na ndihmojnë, sepse Serbia është me Rusinë. Nga shtatori i vitit 2021, po bëhen pra dy vjet që ne arkitekturën e sigurisë kemi filluar ta rimendojmë. Kur Aleksandër Herqenko, ambasadori rus në Beograd erdhi në pikën kufitare ndërmjet Kosovës dhe Serbisë dhe sipër tij ndodhej një aeroplan luftarak Mig-29, ndërkaq, poshtë inspektonin trupat e armatosura të Serbisë, kjo tregon që këtu s’ke të bësh vetëm me Serbinë. Sa për këto ekstremizmat e dhunshëm, milicinë fashiste të tyre, ata i tremben shumë policisë së Kosovës, prandaj edhe kërkojnë që policia e Kosovës të largohet nga veriu, mirëpo veriu është pjesë e Kosovës e pandashme, thelbi i  integritetit tonë territorial.

DW: Ju patët një takim edhe me deputetin gjerman Michael Roth, njëri nga nënshkruesit e letrës që kërkon nga BE-ja ta ndryshojë qasjen ndaj Serbisë rreth dialogut me Kosovën. Atëherë çfarë kërkoni ju nga bashkësia ndërkombëtare në lidhje me politikën ndaj Serbisë?

Kurti: BE-ja do të duhej që mos t’i tolerojë ata që nuk i kanë vendosur sanksione federatës ruse dhe në të njëjtën kohë do të duhej të kërkojë nga Serbia që ta njoh Kosovën, të mos e destabilizojë Bosnjën ëdhe t’i heq duart nga Mali i Zi. Beogradi në mënyrë rrotative ka politikë destablizuese në këto tri shtete, sepse është i pakënaqur me shpërbërjen e dhunshme të Jugosllavisë që e ka shkaktuar vet. Jugosllavia edhe u krijua në fillim të shekullit 20 edhe u shkatërrua ë fund të shekullit XX për të njëjtin qëllim për Serbinë e madhe, tash janë të pakënaqur dhe kjo pakënaqësi e tyre nuk mund të paguhet nga boshnjakët, malazezët dhe shqiptarët apo kosovaret. Pra është e domosdoshme që BE-ja të ketë plan që sa më shpejtë ta  integrojë Ballkanin perëndimorë në familjen e madhe evropiane për ata që duan të integrohen. Në Serbi 1/3 duan të integrohen, të tjerët jo, prandaj ata të cilët pranojnë, përqafojnë vlerat evropiane do të duhej të shpërblehen e jo të ndëshkohen. Këto masa ndaj neve do të duhej të hiqeshin një  orë e më parë, ndërkaq, ndaj Serbisë do të duhej të vendoseshin sanksione prej tërheqjes së investimeve të vendeve anëtare të BE-së e deri te kthimi i regjimit të vizave, sepse, si e dini ata po ju japin shumë pasaporta  rusëve të cilët po shkojnë në Serbi.

DW: Çfarë do të presim të enjten pas takimit me Vuciqin në Bruksel? Cili do të jetë lajmi?

Kurti: Shpresojë që do të kthehemi në binarët e zbatimit të marrëveshjes bazike dhe kjo nënkupton një plan të sekuencuar të zbatimit të marrëveshjes. Gjashtë fjalitë e para të preambulës, 11 nenet dhe 12 pikat e aneksit të zbatimit nga Brukseli e nga Ohri do të duhej që të zbatoheshin sa më parë në plotni. Dhe çdo herë kur ka shkelje të marrëveshjes, referet Borrel dhe Lajçak, do të duhej të vërshëllenin për shkeljen që u bë, e jo sikurse me datë 24 prill kur Serbia në Këshillin e Evropës votoi kundër anëtarësimit të Kosovës dhe ndonëse kjo ishte shkelje e nenit 4 të marrëveshjes që kemi bërë, nga Brukseli nuk u dëgjua kurrfarë zëri as pëshpërimë, e jo më vërshëllime./Marrë nga DW

Kryetari i Aleancës për Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut Arben Taravari komentoi për Zërin e Amerikës mbi shqetësimet që kanë nxitur ndryshimet e fundit në Kodin Penal.

Ekspertë e përfaqësues të opozitës thonë se ulja e dënimin me burg për funksionarët shtetërorë të përfshirë në shpërdorim detyre, apo për vepra penale si “bashkim kriminal”, janë parakusht për rritjen e nivelit të korrupsionit, në një vend që ka shqetësime të mëdha në këtë drejtim.

Deputetët e partisë Aleanca për Shqiptarët nuk votuan pro këtyre ndryshimeve në seancën e parlamentit që u mbaj ditën e mërkurë, po kështu propozimi erdhi me firmën e zëvendësministrit dhe Kryeministrit dhe jo ministrit të Drejtësisë, ky i fundit përfaqësues i ASH-së.

Zoti Taravari tha se do t’i kërkojë ministrit të Drejtësisë, të sqarojë partinë nëse ndryshimet janë bërë në përputhje me kërkesat e Bashkimit Evropian apo nëse pas tyre qëndron diçka tjetër.

Kryetari i ASH-së flet dhe mbi çështjen e ndryshimeve kushtetuese dhe ngërçin politik që ka krijuar pamundësia e shumicës parlamentare për të siguruar votat e nevojshme për përshirjen në kushtetutë të pakicës bullgare, si komb shtetformues, kërkesë kjo e BE-së.

Zoti Taravari thotë se pritet të shihen nëse do të rezultojnë të vërteta disa paralajmërime që VMRO-DPMNE-ja apo deputetë të saj, të votojnë në moment të fundit për këto ndryshime, nëse kjo nuk ndodh thotë ai, Maqedonia e Veriut do të shkëputet nga Shqipëria në procesin e integrimit dhe do të mbetet pas, me vende që kanë probleme shumë të mëdha.

Zëri i Amerikës: Zoti Taravari së fundmi Parlamenti i Maqedonisë së Veriut miratoi disa ndryshime të Kodit Penal, që i ulin dënimin me burg të funksionarëve shtetërorë të përfshirë në shpërdorim detyre (Tani dënimet me këto vepra nuk do të jenë më të larta se pesë vjet) si dhe uljen e dënimit maksimal për veprën “bashkim kriminal”, nga 10 në 3 vjet burg. Opozita dhe ekspertë thonë se këto ndryshime janë premisë për rritjen e nivelit të korrupsionit, e se janë bërë për të shpëtuar zyrtarët e korruptuar. Si i shihni ju këto shqetësime? Është e vërtetë që deputetët tuaj nuk votuan pro këtyre ndryshimeve, po as dhe kundër.

Arben Taravari: Është e vërtetë që të 8 deputet e Aleancës për Shqiptarët (ASH) nuk votuan pro këtyre ndryshimeve. Unë nuk jam ekspert i drejtësisë e sidomos i Kodit Penal dhe nuk mund të jap sqarime se si janë këto ligje në shtetet evropiane. Unë di se jemi një hap përpara fillimit të negociatave (me BE-në) dhe uroj që ministri i Drejtësisë që është nga radhët e ASH-së do bëjë një analizë dhe para organeve partiake do të na tregojë nëse ky ndryshim i ligjit është bërë për ta sjellë atë në përputhshmëri me ligjet evropiane, apo ka diçka jashtë saj. Kam një informacion që ministri nuk ka pranuar t’i nënshkruajë (ndryshimet) dhe si propozues ka qenë zëvendësministri i Drejtësisë dhe Kryeministri. Por ditën në vijim ne do t’i analizojmë të gjitha rrethanat. Është e vërtetë se deputetet tanë kanë votuar për rendin e ditës, për atë ditë. Dhe kjo pikë u propozua si pikë shtesë në rendin e ditës, në seancën e parlamentit.

Zëri i Amerikës: Zoti Taravari megjithatë a nuk mendoni se ndryshime në ligje si këto duhet të reflektojnë realitetin në Maqedoninë e Veriut. Vendi juaj ka probleme serioze lidhur me korrupsionin dhe sundimin e ligjit. Besueshmëria e qytetarëve ndaj sistemit gjyqësor është shumë e ulët. A nuk mendoni se këto ndryshime I japin një dorë problematikave?

Arben Taravari: Korrupsioni është problem i të gjithë shteteve të Ballkanit Perëndimor, por edhe Maqedonisë së Veriut. Aleanca për shqiptarët kishte një nga kërkesat kyçe për hyrjen në qeveri që të drejtonte Ministrinë e Drejtësisë, në drejtim të luftës kundër krimit dhe korrupsionit. Unë nuk di vetëm një gjë, a janë këto ndryshime në përputhje me ligjet evropiane, apo është diçka e jashtëzakonshme apo speciale. Nesë është diçka e jashtëzakonshme, jo në përputhje me ligjet evropiane atëherë duhet të ulemi dhe të bashkëbisedojmë e të vendosim si vazhdojmë më tutje, pasi kështu nuk mund të funksionojë shteti i së drejtës. Ne atëherë praktikisht bëjmë gjëra që ndihmojnë kriminelët që të mbijetojnë, e madje të krijohet edhe një numër më i madh i tyre. Ndaj do ta shqyrtojmë si ligj brenda partisë dhe do të marrim vendime. Por të mos shpejtojmë, e t’i analizojmë të gjitha rrethanat, pasi praktikisht kusht i domosdoshëm, jo vetëm për Maqedoninë e Veriut, por edhe për të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor është lufta pakompromis kundër krimin dhe korrupsionin, e cila në këto shtete është në nivele të larta.

Zëri i Amerikës: Partitë opozitare shqiptare kanë thënë se ndryshimet i hapin rrugën kthimit në vend të ish-kryeministrit, Nikolla Gruevski, i dënuar në mungesë me 7 vjet burg.

Arben Taravari: Nuk besoj se këto ndryshime do ta ndihmonin zotin Gruevski pasi ai ka shumë lëndë për të cilat akuzohet, në mos gaboj ka afro 9 lëndë, dhe se besoj se ndryshimi i Kodit Penal, sipas mendimit tim, do ta ndihmonte zotin Gruevski që të kthehej në Maqedoninë e Veriut.

Zëri i Amerikës: Zoti Taravari, shqetësim në vendin tuaj vazhdon të mbetet çështja e ndryshimeve kushtetuese. Parlamemti për shkak të mungesës së votive nuk po arrin të përfshijë në kushtetutë pakicën bullgare si komb shtetformues, një kërkesë kjo e BE-së. Ju e keni thënë edhe në këtë studio pak kohë më parë se opsioni mund të ishin zgjedhjet e parakohshme. Por as kjo nuk ka ndodhur. Çfarë mund ta zhbllokonte situatën?

Arben Taravari: Maqedonia është në një ngërç politik realisht. Ne duhet të fillojmë negociatat së bashku me Shqipërinë. Shqipëria nuk ka pengesa, Maqedonia e Veriut e ka domosdoshmëri t’i bëjë këto ndryshime kushtetuese. Partia më e madhe opozitare maqedonase është kundër kësaj dhe pa ndihmën e tyre nuk kalojnë ndryshimet kushtetuese fatkeqsisht. Por në periudhën që është para nesh, deri në vitin e ri sidomos në shtator do të dihen a ka sinjale prej deputetëve të opozitës maqedonase.

Zëri i Amerikës: A ka sinjale?

Arben Taravari: Tash për tash nuk ka ndonjë sinjal edhe pse është paralajmëruar se ka mundësi që të ndodhin ndryshimet, që në moment të fundit VMRO-DPMNE apo deputetë nga kjo parti, t’i votojnë këto ndryshime për ndryshe, nëse kjo nuk ndodh, deri vitin e ri, Shqipëria do të shkëputet dhe Maqedonia e Veriut do të mbetet me shtete që kanë probleme shumë të mëdha si Bosnje dhe Hercegovina, Kosova. Dhe atëherë Maqedonia e Veriut do të hyjë në një rrugë qorre prej së cilës nuk e di si do të dalim. Për sa i takon zgjedhjeve të parakohshme, sipas sugjerimeve të të gjithë miqve tanë flas BE-në dhe SHBA-në, kanë kërkuar t’u jepen shans ndryshimeve kushtetuese, ndërsa zgjedhjet e rregullta presidenciale janë në mars 2024 dhe ato paralamentare në korrik 2024, por mund të bashkohen e të mbahet bashkë që të mos bëhen harxhime nga paratë e qytetarëve.

Zëri i Amerikës: Zoti Taravari ju vetë jeni mjek me profesion (neurolog). Si e shikoni skandalin në Klinikën e Onkologjisë, ku sipas njoftimeve janë vjedhur ilaçet për pacientët me kancer? Ministri i Shëndetësisë është përfaqësues i partisë suaj. Si mund të shmangen raste të tilla në të ardhmen?

Arben Taravari: Ky rast është skandaloz. Ajo që ka ndodhur është se pacientëve u është dhënë placebo dhe jo ilaçe dhe ato janë shitur diku tjetër. E përgëzoj ministrin që është shumë i hapur dhe këmbëngul tek organet e drejtësisë që të zbardhet ky rast deri në fund. Dhe uroj dhe shpresoj që të mos përsëriten raste të tilla. Aktualisht nuk e dimë a bëhet fjalë për një apo 1 mijë pacietë që kanë qenë viktimë e asaj që ka ndodhur, por edhe sikur të bëhet fjalë qoftë edhe për një, është jo etike e jomorale dhe patjetër e me çdo kusht ministria duhet të këmbëngulë tek organet e drejtësisë, që ky rast të dënohet, me qëllimin që të mos përsëritet asnjëherë.

Serbia nuk ka hequr dorë nga krijimi i Serbisë së Madhe dhe për këtë po i instrumentalizon serbët në rajonin e Ballkanit. Kështu thotë në një intervistë për Radio Kosovën kryetarja e Komitetit të Helsinkit për të Drejtat e Njeriut në Serbi, Sonja Biserko.

Biserko thotë se Serbia nuk është duke respektuar marrëveshjet e Brukselit dhe se po përdor serbët në Kosovë për të destabilizuar situatën.

Zonja Biserko, ku mendoni se qëndron problem i mos zbatimit të marrëveshjes së Brukselit?

Sonja Biserko: Është problem mjaft i qartësuar deri tani. Së pari Beogradi nuk ka treguar dëshirë dhe gatishmëri që në dialog të hyjë duke e pranuar realitetin, e që është njohja e pavarësisë së Kosovës, sepse siç po e shohim gjatë kohës po sfidohet ky fakt dhe shumë marrëveshje të tjera. P.sh: kemi marrëveshjen  për tabela, ose tërheqja e serbëve nga  të gjitha institucionet, vendosja e barrikadave etj. Pra, të gjitha ato çështje që Kosova është munduar t’i zbatojë nga ato marrëveshje, janë mohuar ashpër duke u kërkuar vazhdimisht shtyrje  dhe gjëra të ngjashme nga ana e Serbisë. Pra, nuk ka vullnet që ai dialog të përfundojë dhe të pranohet ky realitet i ri në rajon. Por këtu përgjegjësinë kryesore e mban Beogradi. Siç po e shohim, Bashkimi Evropian dhe  Shtetet e Bashkuara të Amerikës, pas fillimit të luftës në Ukrainë, janë kthyer në rajon me disa prioritete dhe  zgjidhjen e disa çështjeve që lidhen me Kosovën duke e neutralizuar ndikimin e Rusisë në Ballkan. Ata po mundohen që të ndalojnë tensionet e reja, apo disa trendë negativë në rajon të cilët janë nxitur shumë në dhjetë vitet e fundit. Tash po shohim që në këtë drejtim është duke u munduar të bëhet diçka ndërmjet Prishtinës dhe Beogradit, përmes dy marrëveshjeve të reja, asaj të Brukselit dhe të Ohrit, por që presidenti serb menjëherë ka deklaruar se ai nuk e ka nënshkruar atë marrëveshje dhe se ajo nuk  është e obligueshme. Është e rëndësishme të theksohet që në Serbi ka ende njerëz nga elita politike që besojnë se luftën në Ukrainë do ta fitojë Rusia dhe kjo do të ndryshojë gjendjen e Serbisë në favor të saj në rajon. Mendoj  që ky është  një  iluzion. Në anën tjetër kemi ambasadorin amerikan në Serbi, Kristofer Hill, i cili ka për qëllim që ta tërheqë Serbinë drejt integrimeve euro-atlantike, por që duket se është e diskutueshme nga ajo që kemi parë deri tani, sepse presidenti Aleksandër Vuçiq, edhe pse i është ngushtuar  rrethi i veprimit, sërish vazhdon t’i manipulojë serbët  përmes disa veprimeve.

A ka ndikuar dialogu ndërmjet Beogradit dhe Prishtinës në përmirësimin e situatës së serbëve në veri të Kosovës?

Sonja Biserko: Fatkeqësisht serbët lokalë i vuajnë pasojat më së shumti, sepse janë instrumenti i Beogradit që nga 2012, kur është themeluar “Lista Serbe.” Që nga ajo kohë ka qenë e qartë që ajo do të jetë në funksion të Serbisë, duke destabilizuar Kosovën edhe përmes mosmarrëveshjeve në parlament, sepse serbët kanë të drejtën e vetos në disa çështje kryesore. Ata nuk përfaqësojnë interesat e serbëve në Prishtinë dhe kjo, mendoj, se është problemi i tyre, sepse interesi dhe qeverisja e tyre menaxhohet nga Beogradi, i cili në fakt ndjek interesat e tij më shumë se ato të serbëve lokalë, duke bllokuar kështu integrimin e tyre. Ka disa shembuj pozitivë të integrimit të serbëve por që fatkeqësisht mediet tona nuk raportojnë për to, zakonisht raportojnë vetëm për gjëra negative se si Kosova është shtet mafioz apo se si kryeministri Albin Kurti është radikal ose diçka të tillë. Dhe pastaj kthehemi dhe provojmë të flasim për një proces të normalizimit që është larg saj ku mungon krijimi i një lloj atmosfere që do të çonte në normalizim si në rrafshin politik dhe atë jetësor. Pra, në nivelin e komunikimit  jo vetëm të serbëve dhe shqiptarëve të Kosovës, por në ndërmjet dy shteteve. Prandaj nuk janë plotësuar kushtet për një dialog që do të mund të quhej i suksesshëm, por që kryesisht po bëhet nën presionin e Bashkimit Evropian, mbi të gjitha të Amerikës, pa praninë e të cilës Mirosllav Lajçak nuk do të bënte asgjë.

Zonja Biserko, si i shihni zgjedhjet në veri të Kosovës?

Sonja Biserko:  A e dini si, fillimisht bashkësia ndërkombëtare  i garantoi  Qeverisë së Kosovës se serbët lokalë do të dalin në këto zgjedhje, por ata nuk dolën, ndërkohë ndihej nevoja që të mbushej disi ai boshllëk ligjor, i cili edhe është karakteristikë e veriut të Kosovës, sepse në veri nuk mbizotëron sistemi i drejtësisë, as i Kosovës e as ai i Serbisë, por veriu është vetëm një siç do të thosha, çerdhe e krimit. Natyrisht serbët e vetëdijshëm për këtë dhe në momentin kur janë vendosur kryetarët e komunave, të cilët nuk kanë legjitimitet, sepse serbët nuk kanë dashur të marrin pjesë në to, kanë filluar të ballafaqohen me KFOR-in dhe të gjitha ngjarjet që kanë pasuar më tutje. Pastaj deputetët kanë bërë thirrje që këto zgjedhje të mbahen në vjeshtë apo në fund të vitit. Nuk mendoj që ky proces do të shkojë aq lehtë kurdo që do të mbahen zgjedhjet. Serbët duhet ta kuptojnë që këtë herë duhet të dalin në zgjedhje dhe ta marrin në dorë të ardhmen e tyre në Kosovë. E tëra çfarë po bënë Serbia është në kundërshtim me mbijetesën e serbëve në Kosovës. Ajo bënë vazhdimisht thirrje për distancim  nga shqiptarët, gjë që e ka bërë me serbët në Kroaci, Bosnje e Hercegovinë, tashmë këtë po e bënë edhe në Mal të Zi. Nuk është asgjë e re kjo përpjekje e saj që ta ndalë integrimin e serbëve në ato shoqëri ku janë duke jetuar.

A mendoni se është e mundur të ketë një zgjidhje të qëndrueshme për çështjen e Kosovës duke respektuar interesat e të dy palëve?

Sonja Biserko: Mendoj që në fillim, që në luftërat e ish Jugosllavisë,  vendimet janë marrë në emër të popujve, e jo qytetarëve. Kjo u bë në Bosnje e Hercegovinë. E para kësaj  u bë në Kroaci, e cila përmes disa marrëveshjeve ndërkombëtare, arriti t’i ri-integrojë disa territore të saj, të cilat tashmë ishin braktisur nga serbët, me ndihëm e Beogradit dhe përkrahjen e  Zagrebit. Serbët në  Bosnje dhe Hercegovinë,  Sarajevën nuk e shohin si vend të tyre e që këtë e dëgjojmë çdo ditë nga Millorad Dodik. Prandaj në rastin e Kosovës kjo është një pyetje e madhe sepse ne jemi mësuar me narracione të tilla publike në rajon e që janë mjaft toksike.

Pra, me këtë  politikë  të Aleksandër Vuçiqit në Serbi, nuk mendoni që do të këtë zgjidhje, qetësi në Ballkan?

Sonja Biserko: Po nuk ka zgjidhje me elita politike nacionaliste që po e mbajnë pushtetin për të mbrojtur statuset e tyre politike, përmes narracioneve të tillë siç është ajo se populli serb është i shtypur kudo që jeton. Dhe, përmes tezave të tilla është duke vazhduar t’i destabilizojë ato vende, të cilat edhe ashtu nuk janë të konsoliduar për faktin që Serbia edhe ashtu de-facto nuk i ka njohur kufijtë e tyre. Në thelb, Serbia përmes Kishës Ortodokse Serbe dhe bashkësive serbë në këto vende  ku përmes instrumentalizmit të serbëve lokalë po dërgon mesazhe që nuk e pranon realitetin e ri në rajon. Problemi është në Beograd. Unë nuk po them që këto shtetet për të cilat po flasim nuk kanë i problemet e tyre të brendshme, të cilat edhe mund të jenë burim i tensioneve, por fakti kryesor është që Beogradi nuk po e pranon realitetin e ri të krijuar në rajon. Të njëjtën retorikë e përdorë sot Rusia në luftë me Ukrainën dhe fatkeqësisht bashkësia ndërkombëtare nuk ka mësuar nga luftërat në ish- Jugosllavi, kur bota serbe është  shumë e afërt me botën ruse. Pra nuk është kuptuar se ideja për Serbinë e Madhe nuk është mposhtur, por vetëm është heshtur për një kohë. Dhe e tërë politika zyrtare e Beogradit vazhdon të udhëhiqet mbi këtë çështje. Në uebfaqen e Qeverisë së Serbisë për shembull kemi Strategjinë për Diasporën në Rajon ose Karta për Hapësirën Kulturore Serbe, përmes së cilës ka ambicie që një ditë të shndërrohet në hapësirë politike për serbët e rajonit. Pra, në mënyrë absolute serbëve në rajon nuk u lejohet të jenë të pavarur në vendimet e tyre, ose në vendet ku ata jetojnë.

Si  janë duke u trajtuar të drejtat e shqiptarëve në Luginë të Preshevës?

Sonja Biserko: Kjo është çështje e pakicave, e cila në mënyrë ligjore në Serbi është e rregulluar pak a shumë në përputhje me disa standarde evropiane. Pra janë këshillat kombëtarë, mandati i të cilëve është të merren me çështje të identiteteve nacionale. Megjithatë Serbia nuk ka politikë gjithëpërfshirëse  për integrimin e pakicave, prandaj  korniza ligjore që ekziston më shumë shërben për ndarjen e tyre, p.sh kemi rastet  e shuarjes së adresave të shqiptarëve në Luginë të Preshevës, të cilët janë çregjistruar nga listat, duke ua mohuar të gjitha të drejtat si qytetarë. Me vite të tëra serbët dhe shqiptarët kanë shkuar në diasporë për të punuar dhe ndërkohë Serbia ka miratuar një ligj që shfuqizon individët që  nuk janë të regjistruar në adresat e paraqitura. Por kjo aplikohet vetëm për shqiptarët. Deri tani nuk kemi pasur asnjë rast të paraqitur për ndonjë serb. Për këtë ne kemi bërë një raport, ku kemi qenë dhe kemi biseduar me përfaqësuesit e Medvegjës, Preshevës dhe Bujanovcit. Ky raport është diskutuar edhe në BE dhe sa ka ndikuar kjo në ndryshimin e qëndrimit të Serbisë, nuk e di këtë?!.

Ibrahim Rugova në mesin e këgëtarëve shqiptarë të Kosovës

 

Intervista është botuar në Corriere Della Sera me me 27 nëntor 2003

Corriere Della Sera:

Presidenti Rugova, a është e vërtetë që jeni konvertuar në fenë krishtere?

“Një buzëqeshje, një qetësi e gjatë. Nxënësi i vjetër i Roland Barthes di t’i masë fjalët”, kështu shkruan në hyrje të artikullit gazetari italian.

Ta themi kështu: sot gëzoj një lloj simpatie të veçantë për edukatën krishtere dhe perëndimore.

Corriere Della Sera:

A mund ta quajmë një rrugëtim shpirtëror atë çfarë jeni duke e bërë?

Ibrahim Rugova:

Edukata jonë është me prejardhje perëndimore. Edhe historikisht besimi i parë fetar i praktikuar nga populli shqiptar ka qenë ai krishter. Xhamiat dhe pjesët tjera kanë ardhur më vonë. Që prej Ilirëve dhe Romakëve, ka pasur në këto toka gjurmë të krishterimit. Ndërkaq, me ardhjen e Otomanëve një pjesë e popullatës u detyrua me dhunë që të konvertohej në fenë islame. Kjo ka ndodhur edhe pas Skënderbeut dhe rezistencës së tij ndaj pushtimit turk.

Corriere Della Sera:

Një rikthim te rrënjët…

Ibrahim Rugova:

Ka pasur një depërtim shumë të thellë të doktrinës muslimane dhe kjo akoma sot përkthehet në vendosjen e emrave dhe në kostumet e popullit tonë. Krishterët dhe muslimanët janë integruar në një lloj harmonie. I vetmi prezumim i ekzistencës sonë është toleranca reciproke. Pa këtë do të ishim zhdukur: ne kosovarët, por edhe shqiptarët e Shqipërisë dhe maqedonët. Kështu që, sot, në këtë klimë, secili nga ne mund ta zgjedhë religjionin që e përfaqëson më së miri.

Corriere Della Sera: 

Mirëpo, ju jeni presidenti i Kosovës…

Ibrahim Rugova:

Kjo e imja është një interesim kulturor dhe shpirtëror krejtësisht personal. A e shihni atë portret?  Ai është portret i Pjetër Bodganit. Ka qenë një ipeshkëv i madh i Kosovës. Në vitet ‘600 e luftoi penetrimin islamik në këtë tokë. Një figurë e jashtëzakonshme, shumë aktual për kë dëshiron që t’i kuptojë këto epoka të konfrontimeve mes civilizimit.

Corriere Della Sera:

Kur do të pagëzoheni?

Ibrahim Rugova:

(Një tjetër buzëqeshje) Do ta shohim…Tani objektivi im është mbi të gjitha politik. Dua që të synoj në një tolerancë mes të krishterëve dhe muslimanëve.Ëndrra ime është që t’ia ndërtojmë një mauzole Nënë Terezës, krishteres dhe shqiptares së madhe. E kanë dizajnuar dy arkitektë italianë, Bruno Valente dhe Giuseppe Durastanti. Kam qenë në Vatikan. Ia kam treguar projektin edhe ministrit të juaj Buttiglione.

Corriere Della Sera:

Por, ato para a nuk mund të përdoren për gjëra më urgjente?

Ibrahim Rugova:

Projekti do të financohet nga donacionet individuale. Në çdo rast, neve na nevojiten këto simbole. Dhe, nuk besoj që me shumën e destinuar për një kishë, të ndryshojë edhe ekonomia e vendit.

Corriere Della Sera:

Çfarë vendi? Ju flisni për pavarësinë dhe amerikanët madje kanë caktuar një limit kohor (2005), por Kosova varet akoma nga Beogradi, të paktën formalisht…

Ibrahim Rugova:

Do të jemi të pavarur para vitit 2005. Është një hipotezë realiste.

Corriere Della Sera:

Mirëpo, lufta e Kosovës u bë, siç thuhej, për një Kosovë multietnike: shqiptarët muslimanë afër serbëve të krishterë. Ndërkaq, këtu është shqiptarizuar gjithçka. Mendoni që Evropa mund ta pranojë një Kosovë pa praninë e serbëve?

Ibrahim Rugova:

Kjo do të shndërrohet në një shoqëri multietnike, siç është Evropa. Është e vërtetë: impakti i parë që mund t’ju jepet është se shenjat, monumentet dhe gjuha janë shqiptare, por kjo vetëm për arsyen se shumica e popullit tanimë janë shqiptarë. Pas luftës pakicat serbe, turke, boshnjake dhe rome – janë pakësuar. Kjo nuk do të thotë që për ta nuk do të ketë hapësirë.

Corriere Della Sera:

Një hapësirë minimale: serbët vriten. Edhe ju, sa herë i keni vizituar pakicat?

Ibrahim Rugova:

Nganjëherë e kam bërë. Por, jam i prirë që t’i kufizoj daljet e mia publike për arsye të sigurisë.

Corriere Della Sera:

Por, ju a jeni në favor të rikthimit të serbëve në zonat si ajo e Pejës, që është e kontrolluar nga ushtarët italianë, e ku bashkëjetesa ndër-etnike duket e mundshme?

Ibrahim Rugova:

Po! Janë rikthyer shtatë mijë veta. Mirëpo, kjo varet nga zgjedhjet personale dhe jo nga propaganda e Beogradit që krijon destabilitet.

Corriere Della Sera:

Në Vienë, në takimet e para mes shqiptarëve dhe serbëve në ’99-en, ishit vetëm ju. Krerët e lartë të UÇK-së dezertuan.

Ibrahim Rugova:

Unë isha në cilësinë e presidentit të Kosovës. Kam konstatuar që të tjerët kanë hezituar. Por, kjo bën pjesë në dialektikën normale të një demokracie.

Corriere Della Sera:

A është e vërtetë që Beogradi është i gatshëm të heq dorë nga Kosova në këmbim të 2 milionë dollarëve dhe te një rruge të shkurtër drejt anëtarësimit në BE?

Ibrahim Rugova:

Iluzione!Nuk di asgjë. Për neve çmimi i paguar ka qenë lufta. Pastaj, nëse serbët dëshirojnë të hyjnë në BE, ajo është çështje e tyre.

Corriere Della Sera:

Tribunali i Hagës po heton mbi krimet e kryera jo vetëm nga Millosheviçi, por edhe nga liderët aktualë kosovarë, me Thaçin dhe Agim Çekun në krye. A do t’i dorëzoni?

Ibrahim Rugova:

Mandati i Carla Del Ponte shtrihet në të gjithë ballkanin. Ne jemi të prirë që të bashkëpunojmë. Por, nëse ka të bëjë me kryerjen e arrestimeve, kjo nuk është detyrë që na përket neve. Diçka e tillë është në kompetencën e OKB-së, që për momentin është administruese në këtë rajon.

Corriere Della Sera:

Kjo pjesë e ballkanit (Kosova, Shqipëria, Maqedonia dhe Mali i Zi) është një katërkëndësh i krimit. Evropa është shumë e brengosur për shumë trafiqe të drogës, armëve dhe qenjëve njerëzore. Si mendoni që ta siguroni atë (Evropën)?

Ibrahim Rugova:

Problemi është te qarkullimi i lirë në atë zonë. Tanimë ajo zonë është e kufizuar për atë që është njeri i mirë, ndërsa e papenguar për atë që është kriminel. Ka diçka që nuk funksionon te kontrollat. OKB-ja dhe organizatat evropiane duhet ta kuptojnë që kufijtë duhen parë nga një këndvështrim tjetër dhe jo duke bllokuar atë që dëshiron të bëjë pasuri të ligjshme. Për shembull, unë do e dëshiroja një autostradë të madhe Prishtinë – Durrës, për t’u mundësuar mallrave që të arrinë në Adriatik pa u ndeshur me bjeshët, ku janë kontrabandistët ata që diktojnë rregullat. Por, është një projekt i vështirë për ta realizuar.

Corriere Della Sera:

Sa duhet të zgjasë prania ndërkombëtare në Kosovë?

Ibrahim Rugova:

Misioni i OKB-së (UNMIK-u) që tani është duke i deleguar shumë pushtet autoriteteve tona.Sa i përket NATO-s, bazat do të qëndrojnë. E ardhmja e Kosovës së pavarur është e ndërlidhur me anëtarësimin e saj në NATO.

Corriere Della Sera:

Por, si do të jetë kjo Kosovë e pavarur? Çfarë flamuri do ta ketë? Po kufijtë do të jenë ato të sotme? Shqiptarët në jug të Serbisë do të dëshironin që të aneksoheshin prej juve, ndërsa banorët në Prishtinë kërkojnë që të aneksohen nga Tirana…

Ibranim Rugova:

Flamuri është që tani gati (Rugova ua tregon në një sallë, ku e kishte pozicionuar afër flamurit shqiptar). Shqiponja shqiptare në një rrumbullak të kuq me prapavijë të kaltërt, e cila është edhe ngjyra e qiellit tonë, por edhe e tolerancës dhe Evropës.Këtu është i pranishëm edhe mbishkrimi ‘Dardania’, i cili është emri i lashtë i Kosovës dhe një yll gjashtë pikësh, që është ai i Skënderbeut. Kufijtë? Jo, janë të paprekshëm. Nëse do t’i preknim, do të rihapeshin të gjitha mosmarrëveshjet në ballkan.

Corriere Della Sera:

Flamuri a do të valon mbi katedralen e Nënë Terezës?

Ibrahim Rugova:

Akoma është herët për ta thënë. Parcela e tokës është, guri i parë veçse është vendosur. Në 2004-en do t’i fillojmë punimet. Kemi nguti për ta përfunduar.

Corriere Della Sera:

Pse?

Ibrahim Rugova:

I kam kërkuar Papës që të vijë për ta përuruar.

Deputeti holandez i Parlamentit Evropian, Thijs Reuten, beson se diplomacia parandaluese garanton stabilitet në rajonin e Ballkanit Perëndimor dhe ofron mundësi për reagim ndaj secilës krizë eventuale.

Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Reuten – i cili është edhe anëtar i Komitetit për Punë të Jashtme në Parlamentin Evropian – e ka komentuar thirrjen e dhjetëra deputetëve amerikanë, britanikë dhe atyre të bllokut evropian që Perëndimi të ketë qasje të re ndaj Kosovës dhe Serbisë, pasi, sipas tyre, politikat aktuale nuk po funksionojnë.

Ai beson se punë më e madhe duhet të bëhet në qasjen ndaj Serbisë.

Radio Evropa e Lirë: Si e komentoni thirrjen e fundit të deputetëve amerikanë dhe evropianë ndaj kryediplomatëve të Shteteve të Bashkuara, Britanisë së Madhe dhe Bashkimit Evropian për ta ndryshuar qasjen ndaj Kosovës dhe Serbisë? Ju jeni njëri prej nënshkruesve të dokumentit.

Thijs Reuten: Jam jashtëzakonisht i kënaqur për këtë iniciativë, sepse jo vetëm që është thirrje përreth Atlantikut – nga deputetë prej 13 vendeve të ndryshme me nismë të Shteteve të Bashkuara, Britanisë dhe Gjermanisë – por është edhe thirrje e thënë thjeshtë dhe qartë. Gjithçka që jemi duke kërkuar është një qasje më e balancuar dhe më proporcionale. Po kërkojmë dy gjëra: rikthim të negociatave për normalizim, dhe ta stabilizojmë rajonin përmes një qasjeje të qartë e të koordinuar dhe jo ashtu siç e kemi parë në muajt e fundit.

Radio Evropa e Lirë: Po e përmendni një qasje të re. Si do të mund të dukej ajo?

Thijs Reuten: Fillimisht duhet dhënë fund qasjes aktuale dhe kjo ka të bëjë kryesisht me qasjen me të butë ndaj presidentit të Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili sipas mendimit tim, është duke ndikuar jo vetëm në punët e Bosnjë e Hercegovinës, duke e mbështetur presidentin e Republikës Sërpska, Millorad Dodik, por është edhe pengesë për përparim në rrugën drejt normalizimit të marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, e cila është shumë e nevojshme.

Tjetra, duhet të jemi shumë të qartë nga ajo që kërkojmë nga partnerët në gjithë rajonin. Bashkimi Evropian duhet ta kuptojë që stabiliteti i këtij rajoni është kyç për stabilitetin e gjithë kontinentit. Ne nuk mund t’i tolerojmë vetes më shumë gabime dhe një gjë që e propozojmë si deputetë është diplomacia parandaluese.

Radio Evropa e Lirë. Të flasim më shumë për këtë lloj të diplomacisë.

Thijs Reuten: Kjo nënkupton se neve na duhet një plan B, natyrisht, jo për të luftuar, por për t’i bërë të qarta prioritetet tona. Kjo nënkupton përforcimin e EUFOR-it në Bosnjë e Hercegovinë, përforcimin e KFOR-it në Kosovë, nëse është e nevojshme, sidomos në rastet siç kanë ndodhur sulmet ndaj tyre, të ketë përgjigje pa dilema dhe të qartë nga ana e komunitetit ndërkombëtar.

“Shumë incidente i kemi lënë të kalojnë”

Radio Evropa e Lirë: Në të kaluarën nuk është përmendur shpesh diplomacia parandaluese. A do të jetë ajo rrugë përpara?

Thijs Reuten: Është diplomaci në kuadër të një qasjeje më të gjerë, që nuk garanton vetëm stabilitet përmes prezencës ndërkombëtare në rajon, por do të thotë edhe përgjigje ndaj krizave secilën herë që shfaqen ato. Secilën herë që dikush në rajon e minon stabilitetin dhe rrugën drejt integrimeve, duhet të reagohet. Por, kjo nuk ka ndodhur në muajt dhe vjetët e fundit, sepse i kemi lënë të kalojnë shumë incidente.

Radio Evropa e Lirë: Deputetja Alicia Kearns ka thënë se është e rrallë që aq shumë deputetë jeni mbledhur për të shprehur shqetësimin lidhur me zhvillimet e fundit në Kosovë dhe Serbi. Çfarë do të thotë kjo?

Thijs Reuten: Kjo tregon se shumë deputetë jemi të vetëdijshëm se jemi në moment kyç dhe nuk mund ta lëmë këtë çështje për trajtim as pas pushimeve të verës. Gjërat janë duke ndodhur tani dhe kjo tregon se ne duam që kryediplomatët të veprojnë dhe të ketë koordinim ndërmjet tyre.

Tre hapat e parë

Radio Evropa e Lirë: Cilët janë tre hapat e parë që duhet ndërmarrë?

Thijs Reuten: Duhet lënë anash vetëkënaqësinë dhe qasjen e butë, dhe mendësinë e të mospërgjigjurit qartazi ndaj marrëveshjeve të kaluara. E dyta, duhet të ketë koordinim për dallim prej muajve të fundit që kemi parë tone dhe qëndrime të ndryshme sa i përket situatës mes Kosovës dhe Serbisë dhe ngjarjeve në Bosnjë e Hercegovinë. Së treti, duhet të jemi më të vendosur në atë se cila është rruga përpara. Kjo do të thotë se shtetet duhet të marrin vendime të vështira. Serbia duhet të marrë vendim të qartë për Evropën, në vend të miqësisë së ngrohtë me Rusinë e [presidentit rus, Vladimir] Putinit, por kjo nënkupton që edhe politikanët në Bosnjë e Hercegovinë duhet t’i caktojnë prioritetet që janë të domosdoshme për integrim në familjet evropiane.

Kam qenë shumë kritik ndaj Komisionarit për Fqinjësi të Mirë, ai është nga Hungaria, [Oliver] Varhelyi, por edhe e gjithë BE-ja duhet të dalë me plan më ambicioz për përfshirje të rajonit. Nuk do të ndodhë përgjatë natës, as për një vit, por duhet pasur synim të qartë për të ardhmen. Gjërat duhet të ndodhin këtë dekadë dhe duhet të ndodhin shpejt.

Radio Evropa e Lirë: Kur përmendni tone të ndryshme, kujt po i referoheni?

Thijs Reuten: Po u referohem përfaqësuesve të ndryshëm, ambasadorëve të ndryshëm në shtetet respektive, që me raste kanë mbështetur qëndrime të ndryshme dhe me raste kanë krijuar konfuzion. Për të dhënë një shembull, për mua ka qenë shumë e çuditshme, ndonëse i kam parasysh tensionet, që Shtetet e Bashkuara i kanë pezulluar stërvitjet ushtarake me Kosovën, mirëpo një javë më vonë i kanë zhvilluar stërvitjet me ushtrinë serbe.

Edhe deklarimet e mëtejme që nuk kanë qenë gjithmonë në një linjë, kur ka qenë fjala për kidnapimin e tre policëve të Kosovës në territorin e Serbisë. Mendoj që Shtetet e Bashkuara kanë reaguar më me vendosmëri sesa BE-ja. Diçka e tillë krijon konfuzion, andaj është e rëndësishme që të ketë koordinim.

“Nuk u jemi drejtuar aksidentalisht tri palëve”

Radio Evropa e Lirë: Në letër përmenden mësimet nga e kaluara dhe që të mos krijohet një politikë për Ballkanin që e ka në qendër Beogradin. Si e komentoni këtë pjesë?

Thijs Reuten: Është referencë për vitet ‘90 të shekullit të kaluar kur kemi menduar që me qasje të butë ndaj Beogradit, apo duke ndërmjetësuar marrëveshje, do ta gjejmë zgjidhjen. Ajo që do të duhej të mësonim sa i përket Evropës Juglindore është se ky lloj ledhatimi nuk funksionon kurrë. Duhet të jemi të qartë se çfarë kërkojmë nga të dyja shtetet.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë prisni nga zyrtarët të cilëve ua keni nisur letrën?

Thijs Reuten: Pres përgjigje të thuktë dhe të koordinuar, sepse kjo është goxha iniciativë unike. Nuk u jemi drejtuar të tria palëve aksidentalisht dhe presim politikë të re për rajonin.

“Grupi nënshkrues nuk është armik i Serbisë”

Radio Evropa e Lirë: Kosova ka marrë hapa drejt shtensionimit të situatës në veri. Siç është përmendur edhe në marrëveshjen e arritur mes Kosovës dhe BE-së në Bratisllavë, Policia e Kosovës e ka zvogëluar prezencën në veri dhe zyrtarët e Kosovës kanë thënë se janë të përkushtuar për organizim të zgjedhjeve të reja. Pse nuk po i heq BE-ja sanksionet ndaj Kosovës?

Thijs Reuten: Kam qenë shumë kritik për këtë gjë në disa takime në Parlamentin Evropian. Sipas mendimit tim, bazuar në kërkesat e BE-së, të datës 3 qershor, Kosova ka treguar gatishmëri për t’i zbatuar të gjitha pikat. Problemi tani është që e kemi një situatë në favor të presidentit Vuçiq, sepse ai tani mund të bëjë hapa mbrapa dhe ta vazhdojë lojën e tij, që nuk e ka në fokus përparimin por mbajtjen e situatës jostabile.

Dy gjëra duhet të ndodhin: fillimisht rikthimi i dialogut, dhe më pas që të dyja vendet duhet të fokusohen në zgjedhjet e tyre për t’iu afruar integrimeve.

Po dëgjoj shumë kritika se grupi nënshkrues është armik i Serbisë. Kjo nuk është aspak e vërtetë. Nuk ka asgjë më të mirë për rajonin sesa që Serbia të zgjedhë të ardhmen evropiane.

Kjo është gjëja më e mirë që mund t’i ndodhë BE-së dhe rajonit. Ne nuk jemi armiq, por duam ndryshim të qartë të politikës, e cila duhet të jetë e balancuar dhe proporcionale.

Sanksionet janë të fuqishme kur Shtetet e Bashkuara i vendosin vetë, por ato bëhen edhe më të fuqishme kur iu bashkohen të tjerët, sikurse Bashkimi Evropian apo Mbretëria e Bashkuar.

Kështu tha në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, John Smith, ish-drejtor i Zyrës për Kontrollin e Aseteve të Huaja (OFAC) të Departamentit amerikan të Thesarit, kur komentoi sanksionet e fundit të vendosura nga ky institucion ndaj zyrtarëve në entitetin e Republikës Sërpska.

Smith ka punuar në OFAC për më shumë se 11 vjet dhe nga shkurti i viti 2015 deri në prill të vitit 2018 ka mbajtur postin e drejtorit.

Ai aktualisht gjendet në Uashington dhe është një nga avokatët kryesorë për çështjet e sigurisë në firmën ligjore “Morrison & Foerster”.

REL bisedoi me Smith pasi OFAC njoftoi për sanksionimin e katër zyrtarëve të lartë të Republikës Sërpska, përfshirë edhe të anëtares serbe të Presidencës së Bosnjës, Zhelka Cvijanoviq.

Radio Evropa e Lirë: A nënkuptojnë sanksionet ndaj aktorëve kryesorë në udhëheqjen e Republikës Sërpska dhe presidentit të Republikës Sërpska, Millorad Dodik – që veçse është nën sanksione të Zyrës për Kontrollin e Aseteve të Huaja (OFAC) – izolim të mëtejmë të këtij entiteti dhe a e përjashtojnë atë plotësisht marrë parasysh se kryeministri, presidenti dhe kryetari i Asamblesë së Republikës Sërpska tani janë nën sanksione?

John Smith: E saktë. Mendoj se Qeveria amerikane po tenton të japë një mesazh të qartë se është e shqetësuar lidhur me lëvizjen e udhëheqjes së Republikës Sërpska dhe po tenton që të shfaqë shqetësimet e saj.

Për të qenë të qartë, megjithatë kjo nuk nënkupton se vetë juridiksioni është i shkëputur nga SHBA-ja, por do të thotë se udhëheqësit janë sanksionuar dhe SHBA-ja nuk do të lejojë më asnjë bashkëveprim midis këtyre individëve dhe Shteteve të Bashkuara.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë nënkupton kjo për Bosnje e Hercegovinën, pasi veçse një numër i konsiderueshëm i zyrtarëve të nivelit të lartë të shtetit janë sanksionuar? Këto sanksione a shënjestrojnë vetëm individët dhe jo institucionet në çfarëdo forme?

John Smith: Disi janë të dyja. Ligjërisht, është kjo e fundit. Ligjërisht nëse sanksionet janë ndaj një individi, ato mund të prekin vetëm atë individë dhe gjithçka që ata kanë në pronësi, mbi 50 për qind e më shumë. Jo institucionet që mund të shihen se janë nën kontrollin e ligjit amerikan. Sanksionet prekin vetëm gjërat që të sanksionuarit kanë në pronësi.

Kjo është përgjigja në aspektin ligjor. Por, përgjigja praktike është se këto sanksione sigurisht që kanë ndikim më të gjerë se vetëm ndaj individëve të sanksionuar.

Kjo do të thotë se çdo kompani amerikane, çdo bankë amerikane, dhe realisht çdo kompani e sofistikuar botërore, bankë dhe entitet do të mendohet dy herë para se të punojë me këta individë të lartë që shihen nga SHBA-ja si persona që kanë dalë nga shinat dhe që janë sanksionuar.

Radio Evropa e Lirë: A mendoni që në rastin e Bosnjës, këto sanksione ndaj politikanëve të caktuar do të ishin më efektive nëse, për shembull, Bashkimi Evropian do t’iu bashkohej sanksioneve, veçanërisht sa i përket Millorad Dodikut, i cili është kritikuar nga anëtarët e Parlamentit Evropian dhe ekspertë nga rajoni?

John Smith: Sanksionet gjithmonë kanë më shumë ndikim kur më shumë juridiksione i vendosin ato.

Pra, kur SHBA-ja e vetme vendos sanksione, ato janë të fuqishme sepse ekonomia e SHBA-së dhe Qeveria amerikane shihen si të fuqishme në mbarë botën. Por, sanksionet kanë më shumë ndikim dhe janë më efektive kur më shumë juridiksione u bashkohen atyre.

Prandaj, përgjigja sigurisht është se nëse BE-ja, Mbretëria e Bashkuar apo të tjerët do t’iu bashkoheshin gamës së plotë të sanksioneve, ato do të kishin më shumë ndikim, veçanërisht nga BE-ja, marrë parasysh lidhjen e ngushtë gjeografike midis BE-së dhe Bosnje e Hercegovinës.

Radio Evropa e Lirë: Ekziston përshtypja se shumë individë apo organizata nga shtetet e Ballkanit Perëndimor janë në listën e sanksioneve, dhe nëse flasim për numra, si mund të krahasohet Ballkani me pjesë të tjera të botës? Ku qëndron Bosnja në atë listë? Sigurisht, kanë kaluar disa vite që ju keni punuar drejtpërdrejt me OFAC-un, por si radhitet rajoni i Ballkanit në këto lista sanksionesh?

John Smith: Ka dy mënyra se si do t’i përgjigjem kësaj. Njëra mënyrë është se Ballkani është një juridiksion dhe rajon relativisht i vogël, në aspektin e numrave. Nuk ka numër të lartë në krahasim me juridiksionet e tjera.

Thënë këtë, nëse shikoni tërësinë, fakti është se mund të ketë mijëra entitete që janë sanksionuar gjatë viteve në programin e Rusisë apo për shumë e shumë vite në programin e Iranit. Kjo mori kohë, por këto juridiksione duhet theksuar se janë jashtëzakonisht më të mëdha.

Prandaj, shqetësimet e SHBA-së janë serioze sepse bazuar në madhësinë e rajonit, ky është numër i madh i veprimeve gjatë viteve të fundit.

Radio Evropa e Lirë: Le t’i kthehemi sërish Bosnje e Hercegovinës apo më mirë thënë mënyrës se si funksionon OFAC-u. A u lejohet përfaqësuesve diplomatikë të SHBA-së në shtet, në këtë rast në Bosnje e Hercegovinë, dhe zyrtarëve të tjerë të Qeverisë amerikane, sikurse Gabriel Escobar, që së fundi ka vizituar Bosnjën shpesh, të kenë kontakt dhe të negociojnë me personat që janë nën sanksione. Dhe a mundet SHBA-ja të marrë pjesë financiarisht në projekte të trupave qeverisës që udhëhiqen nga personat që janë nën sanksione, sepse praktikisht e gjithë udhëheqja e Republika Sërpskës është nën sanksione, por me sa dimë ne, projektet amerikane po vazhdojnë.

John Smith: Përgjigja është jo, përveçse se – dhe kjo është një përveçse e madhe – Qeveria amerikane i ka autorizuar këto aktivitete. Pra, shumë programe të sanksioneve, në përgjithësisht në të gjitha programet e sanksioneve, kur sanksionoheni ju shkëputeni nga SHBA-ja dhe kjo do të thotë se shtetasit amerikanë dhe ata që kanë qëndrim të përhershëm, edhe nëse jetojnë jashtë SHBA-së, nuk lejohen të punojnë me personat e sanksionuar.

Ekonomia amerikane, Qeveria amerikane në përgjithësi nuk mund të bashkëpunojë me të sanksionuarit.

Por, Qeveria amerikane mund të bëjë përjashtime, qoftë përmes atyre që i quan licenca të përgjithshme apo licenca specifike, kur Qeveria pranon se do të ishte në interesin e sigurisë kombëtare dhe të politikës së jashtme të SHBA-së të lejojë vazhdimin e disa bashkëpunimeve, shpesh ndërmjet përfaqësuesve të Qeverisë dhe të tjerëve, dhe SHBA-ja këto i lejon.

Por, ata nuk kanë një rregull për të gjitha programet e sanksioneve dhe nganjëherë kjo është informacion publik, e nganjëherë jo. Prandaj, ne duhet ta shohim çdo program ndryshe dhe ndonjëherë ne mund ta dimë përgjigjen e plotë dhe ndonjëherë jo.

Radio Evropa e Lirë: Për këta shembuj specifikë, kush e jep autorizimin, Departamenti amerikan i Shtetit apo dikush në këtë departament.

John Smith: Kjo përgjegjësi i përket Zyrës për Kontrollin e Asteve të Huaja në Departamentin e Thesarit. Kjo zyre zbaton sanksionet, por ky vendim merret në konsultim me Departamentin e Shtetit. Praktikisht, Departamenti i Shtetit dhe ai i Thesarit duhet të pajtohen për qëllimin e autorizimit dhe kur duhet të hyjë në fuqi.

Radio Evropa e Lirë: Po flasim për autorizimin, për shembull, të një ambasadori për të negociuar diçka me Millorad Dodikun apo dikë tjetër, nëse ju kuptuam saktë?

John Smith: E saktë. Pra, në përgjithësi Qeveria amerikane, edhe kur dëshiron të vendosë sanksione, nuk do që t’ia lidhin duart vetes. Pra, përderisa Departamenti i Shtetit ndonjëherë mund të mbështesë sanksione shtesë, ky departament ka shumë gjasa të mbështesë edhe aftësinë e tij për të vazhduar bashkëveprimin, ku e sheh të nevojshëm.

Për këto çështje Departamenti i Shtetit punon me OFAC-un për të vazhduar diskutimet për gjëra të tilla.

Nuk ka ndonjë licencë specifike që është krijuar në atë program e që është bërë publike, por sigurisht që ka autorizime që janë jopublike, të cilat lejojnë Departamentin e Shtetit të ketë funksione shtesë, kur vlerësohen të nevojshme.

Radio Evropa e Lirë: Sipas informacioneve publike, SHBA-ja aktualisht ka sanksionuar 23 shtete në mbarë botën, dhe disa nga këto sanksione datojnë që nga viti 1996. Ju keni qenë në OFAC për një kohë të gjatë. A mund të na thoni se a kanë qenë të suksesshme këto sanksione?

John Smith: Sanksionet, sipas meje, kanë një sërë shkallësh të suksesit. Mund t’i shihni, shembull, sanksionet ndaj Iranit. Njerëzit mund të kenë pikëpamje të ndryshme sesa të suksesshme ishin ato sanksione. Në përgjithësi, sanksionet marrin një kohë të konsiderueshme, dhe shpesh shihen si dështim derisa japin rezultate.

Për shembull, sanksionet ndaj Iranit gjerësisht janë parë si dështim për të bindur Iranin që të heqë dorë nga krijimi i armëve bërthamore, deri në kohën kur u treguan të suksesshme dhe detyruan Iranin të ulej në tavolinën e bisedimeve dhe të negocionte për programin e tij të armëve bërthamore. Por, sërish, më pas presidenti [i atëhershëm amerikan, Donald] Trump u tërhoq nga marrëveshja me Iranin.

Mund të shihni edhe sanksionet ndaj Burmës apo Mianmarit. Ato u panë si të suksesshme për të bindur Qeverinë ushtarake për të ndarë pushtetin dhe për të lejuar ardhjen në pushtet të Qeverisë demokratike.

Më pas, sigurisht, Qeveria ushtarake rrëzoi nga pushteti atë demokratike dhe sërish mori pushtetin. Pra, sanksionet shpesh mund të çojnë deri te ndryshimet, por për shkak se bota mund të jetë shumë katoike, ju mund t’i shihni ndikimet nga sanksionet që kanë pasur sukses pas një kohe dhe ato mund të japin zgjidhje që mund të funksionojnë në terma afatgjatë.

Sanksionet kundër aparteidit në Afrikën e Jugut në përgjithësi janë parë si të suksesshme. Aparteidi më nuk ekziston. Por, për sanksionet dhe rrethanat e tjera që përmenda, ne ende po presim që në terma afatgjatë të shohim nëse kanë funksionuar ose Qeveria apo regjimi vazhdon të tentojë të vazhdojë në mënyrën e vetë dhe të minojë paqen dhe sigurinë e atij rajoni.

Radio Evropa e Lirë: Le të kalojmë disa dekada nga aparteidi dhe të kthehemi në situatën aktuale që po ndodh në Rusi dhe Ukrainë. Sa të suksesshme janë sanksionet e vendosura nga SHBA-ja ndaj Rusisë, organizatave dhe individëve nga ky shtet, që kur ka nisur pushtimi rus i Ukrainës? A është bashkëpunimi me BE-në në këtë rast krucial që sanksionet të jenë të efektshme, marrë parasysh afërsinë gjeografike?

John Smith: Përgjigja është se ato janë të suksesshme dhe nuk janë të suksesshme. Më lejoni t’ua shpjegoj se çfarë dua të them. Nëse shikoni në aspektin afatgjatë, ju do të thoni se presidenti [rus Vladimir,] Putin dhe Rusia ende po vazhdojnë luftën në Ukrainë, lufta po vazhdon dhe Putin është zotuar se do të vazhdojë. Pra, në këtë kuptim sanksionet kanë dështuar që ta ndalin presidentin Putin që të heqë dorë nga sjellja e tij destruktive ndaj Ukrainë.

Mendoj se pa sanksione, përshtypja është që rusët do të kishin qindra miliarda dollarë më shumë për t’i shpenzuar në përpjekjet e tyre të luftës dhe Ukraina veçse mund të kishte kapitulluar deri më tani.

Thjesht, Rusia do të kishte të gjithë teknologjinë dhe burimet e nevojshme për ta polarizuar Ukrainën. Prandaj mendoj se sanksionet po vlerësohet se kanë parandaluar qasjen e Rusisë në burime të rëndësishme, në kuptim të parave, teknologjisë dhe të mirave materiale të nevojshme dhe shërbimeve dhe e kanë bërë Rusinë më të izoluar.

E keni parë presidentin Putin duke tentuar që të angazhohet në diplomaci me juridiksione të tjera, dhe keni parë që më pak liderë dhe shtete kanë vullnet që publikisht ta përkrahin atë. Prandaj, sanksionet nuk kanë qenë të suksesshme që ta ndalin sjelljen e tij, por mendoj se sanksionet shihen si mjet që kanë dobësuar Rusinë dhe aftësinë e saj për të zhvilluar luftë.

Por, kjo është përgjigja në kuptimin afatgjatë. Nuk e dimë se çfarë do të ndodhë në atë luftë. Mendoj se në fund të fundit me gjasë do të varet se si ne e shohim të ardhmen suksesin e këtyre sanksioneve.

Radio Evropa e Lirë: Le të kthehemi te Zyra për Kontrollin e Aseteve të Huaja. Zbatimi i sanksioneve a është në diskrecionin e kësaj zyreje? Apo ka edhe degë të tjera të Qeverisë që përfshihen, duke sugjeruar se kush duhet të sanksionet, për shembull zyrtarët e Departamentit të Shtetit që janë më të përfshirë në rajon?

John Smith: Sanksionet asnjëherë nuk zbatohen vetëm nën diskrecionin e Zyrës për Kontrollin e Aseteve të Huaja. Në përgjithësi, sanksionet janë një vendim i Qeverisë si tërësi. Pra, me të gjitha programet e sanksioneve, OFAC lejohet të veprojë vetëm në konsultim me Departamentin e Shtetit.

“Në konsultim” është një praktikë që nënkupton se OFAC nuk mund të zbatojë sanksionet pa pajtimin e Departamentit të Shtetit. Përgjithësisht, kjo shkon përtej Departamentit të Shtetit dhe OFAC-ut. Në përgjithësi, sanksionet zbatohen pasi Këshilli i Sigurisë Kombëtare, një proces i udhëhequr nga Shtëpia e Bardhë ku të gjitha agjencitë kryesore qeveritare mblidhen rreth një tavoline dhe vendosin se çfarë veprimesh duhet të ndërmerren.

OFAC-u përcakton nëse ka nivel të duhur të provave për të mbështetur sanksionet dhe më pas për këtë gjë duhet të pajtohen avokatët e Departamentit të Drejtësisë. Sërish, kjo bëhet nga Departamenti i Shtetit dhe ai i Thesarit. Zyra për Kontrollin e Aseteve të Huaja i lëshon dhe zbaton sanksionet, por vendimi është diçka që përfshin të gjithë Qeverinë.

Video: Çfarë nënkuptojnë sanksionet amerikane?

Radio Evropa e Lirë: Çfarë duhet të bëjnë zyrtarët e sanksionuar që të largohen nga lista e sanksioneve dhe a rishikohet në mënyrë periodike lista e sanksioneve?

John Smith: Në përgjithësi janë tri mënyra se si emrat mund të hiqen nga lista e sanksioneve.

E para, çdo individ mund të sfidojë futjen e tyre nën sanksione në një gjykatë federale në SHBA dhe të tentojë të bindë gjykatën se OFAC-u nuk ka pasur nivel të duhur të dëshmive për të vendosur sanksione.

Kjo rrugë zakonisht nuk funksionon kurrë sepse OFAC ka përvojë dekadëshe në vendosjen e këtyre sanksioneve, nën një proces strikt dhe shumë rigoroz, që rishikohet edhe nga Këshilli i Thesarit dhe ai i Departamentit të Thesarit dhe më pas ky rishikim merr miratimin nga Departamenti i Shtetit. Pra, deri në atë pikë, në përgjithësi, dëshmitë janë gjithmonë të mjaftueshme dhe OFAC-u fiton rastet gjyqësore.

Mënyra e dytë është se nëse jeni i sanksionuar ju mund të shkoni menjëherë te OFAC-u dhe të thoni, “në rregull, ju më keni sanksionuar për këtë aktivitet, unë pajtohem që të ndaloj të mos e ushtroj këtë aktivitet. Dhe kjo është ajo që pajtohem se do të bëj dhe do të demonstroj, me prova, se pse duhet të më besoni se do të ndryshoj sjelljen time”.

Çdo vit, qindra njerëz largohen nga lista për shkak të zotimit se do të ndryshojnë sjelljen e tyre dhe më pas paraqesin dëshmi se e kanë ndryshuar atë. Prandaj, nëse keni qenë duke mbështetur trafikimin e drogës, shkeljet e të drejtave të njeriut, apo keni minuar demokracinë, praktikisht ju duhet të demonstroni se si do ta ndryshoni sjelljen tuaj.

Nganjëherë njerëzit hiqen nga listat. Rrallë ndodh që kjo funksionon me regjimet sepse politikanët dhe zyrtarët e tjerë që kanë poste politike, ndonjëherë kërkojnë ta ndryshojnë sjelljen. Por, kjo është një mënyrë.

Dhe më pas mënyra e tretë që emrat mund të hiqen është nëse programet e sanksioneve evolojnë, nëse SHBA-ja vendos që më nuk ka nevojë të vendosë sanksione, në lidhje me Ballkanin Perëndimor, apo Bosnje e Hercegovinën apo çfarëdo juridiksioni tjetër.

Pas kësaj, SHBA-ja thjesht mund t’i japë fund programit të sanksioneve. Dhe nëse vetë programi përfundon, atëherë çdo emër që ka qenë në listën e atij programi, në përgjithësi largohen menjëherë.

Përgatiti: Mimoza Sadiku

Samiti i fundit i NATO-s në Vilnius përfundoi “pa garanci konkrete sigurie” për Kievin dhe nxori në pah dështimin e aleancës ushtarake perëndimore për të krijuar një “këndvështrim të përbashkët strategjik” për Ukrainën, thotë në një intervistë për Shërbimin gjeorgjian të Radios Evropa e Lirë Nikolas Gvosdev, profesor i studimeve të sigurisë kombëtare në Kolegjin e Luftës Detare në SHBA.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë kemi mësuar nga samiti i NATO-s që u zhvillua së voni në Vilnius?

Nikolas Gvosdev: Ajo që kemi mësuar në Vilnius është se NATO-ja është një aleancë e vështirë prej 31 anëtarësh.

Është e vështirë të arrihet konsensus dhe ajo me të cilën përfunduam, ishte një qasje më e ulët ndaj shumë çështjeve, përfshirë atë të anëtarësimit të Ukrainës në NATO, dhe në cilat kushte Ukraina mund të ftohet për t’iu bashkuar aleancës.

Dhe nuk ishin thjesht shtetet e Evropës Qendrore dhe Lindore, republikat baltike që donin ftesë për Ukrainën, dhe kundërshtarët tradicionalë, si Gjermania dhe Franca, por edhe qasja shumë e pavendosur e SHBA-së që zuri në befasi një numër vëzhguesish.

Nëse mendojmë për Samitin e Bukureshtit në vitin 2008, Shtetet e Bashkuara kanë mbështetur fuqishëm Planin e Veprimit të Anëtarësimit [që përcakton hapat dhe kushtet për anëtarësimin në NATO] si për Ukrainën, ashtu edhe për Gjeorgjinë.

Dhe në vitin 2023, në Vilnius, Shtetet e Bashkuara nuk ishin të vendosura për ta çuar Ukrainën menjëherë drejt marrjes së një ftese.

Dhe, në njëfarë mënyre, është një situatë më e keqe – mund të them unë – heqja e Planit të Veprimit të Anëtarësimit, [sepse] Ukraina do ta dinte se çfarë do të duhej të përmbushte.

Tani, kemi këtë formulim shumë të paqartë që thotë: Mirë, Ukraina do të anëtarësohet kur kushtet të përmbushen dhe aleatët të bien dakord.

Kjo nuk na jep shumë qartësi se cilat janë kushtet. Kur do të takohen? Kush do ta vlerësojë nëse janë plotësuar kushtet? Dhe, çfarë do të duhet që aleatët të bien dakord?

Pra, në njëfarë mënyre, ky samit e ka përkeqësuar pozicionin e Ukrainës. Ukraina nuk ka një ftesë të qartë, nuk ka një afat kohor, nuk ka – së paku – garanci konkrete sigurie nga aleanca.

Dhe tani ajo që do të ndodhë pas Vilniusit, e që do të jetë e rëndësishme, është nëse vendet individuale, duke filluar nga Shtetet e Bashkuara, do të japin apo jo garanci më të qarta dhe më të forta mbështetjeje për Ukrainën – gjë të cilën aleanca nuk ka qenë e gatshme ta bëjë në Vilnius.

Çështja, përsëri, është se aleanca nuk ka një pikëpamje të përbashkët strategjike për Ukrainën, përtej marrëveshjes se Ukraina duhet të mbështetet kundër pushtimit rus.

Radio Evropa e Lirë: Le të bëjmë një kthesë të shpejtë, një kthesë shumë të shkurtër për në Suedi. Më në fund, Turqia ka dhënë dritën jeshile për anëtarësimin e Suedisë në NATO. Çfarë ka marrë presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan, prej saj? Sepse, nëse shohim historinë e tij, ai nuk e ka bërë këtë nga dashamirësia ose nga idealet e larta të fuqizimit të NATO-s dhe Perëndimit. Pra, për çfarë ka bërë pazare?

Nikolas Gvosdev: Unë mendoj se ai po bën pazare për ndihmën e pezulluar ushtarake të SHBA-së, pas vendimit të tij për të blerë sistemin [raketor rus] S-400.

Unë mendoj se ai po përpiqet t’u japë fund përpjekjeve në Kongresin e SHBA-së për ta sanksionuar Turqinë për një gamë të gjerë aktivitetesh, përfshirë aktivitetet e saj ekonomike me Rusinë. Unë mendoj se Erdogan po thotë: “Do ta çoj përpara çështjen e Suedisë, dua [avionë luftarakë] F-16 dhe ndoshta kthim në programin [e avionëve] F-35 [të udhëhequr nga SHBA-ja]. Por, nuk dua të shoh që flitet për sanksionimin e Turqisë për marrëdhëniet e saj biznesore me Rusinë”.

Radio Evropa e Lirë: Një tjetër pyetje e shpejtë – të flasim për ngurrimin e SHBA-së. Sa luan rol pasiguria përpara zgjedhjeve presidenciale të vitit 2024 në gjithë këtë?

Nikolas Gvosdev: Luan shumë. Dhe, kjo ka të bëjë me supozimet e [administratës së presidentit Joe] Biden për disa afate kohore. Nëse ktheheni prapa 8-9 muaj, SHBA-ja ka shpresuar se deri në samitin në Vilnius, Ukraina do të arrijë fitore të mëdha në kundërofensivë, që do ta dëmtonin seriozisht pozicionin rus.

Kjo supozohej se do të mundësonte diskutime në Vilnius për garancitë e sigurisë për Ukrainën.

Ajo që keni tani është një administratë e ndarë amerikane: Nëse i ofroni garanci sigurie Ukrainës, duke përfshirë rrugën drejt anëtarësimit në NATO, ju po e bëni këtë në një kohë kur Ukraina nuk ka arritur të rimarrë kontrollin e pjesës më të madhe të territorit të humbur. Dhe kështu, ju ose po i kërkoni Ukrainës t’i ngrijë kufijtë, linjat e kontrollit, siç ekzistojnë tani, ose Ukraina thotë se i duhet më shumë kohë për t’u përfshirë në operacione kundërofensive.

Por, në atë rast, SHBA -ja shqetësohet se kjo do ta tërheqë atë më drejtpërdrejt në konflikt, gjë të cilën administrata Biden nuk e dëshiron në prag të zgjedhjeve.

Të dhënat e sondazheve në SHBA janë mjaft të qarta: Ka mbështetje të madhe për mbështetjen e Ukrainës; nuk ka shumë mbështetje për angazhimin apo përfshirjen e drejtpërdrejtë të SHBA-së në konflikt.

Dhe, derisa lëvizni kah viti zgjedhor, nuk dëshironi të thoni se po i angazhoni Shtetet e Bashkuara në një rol ushtarak… Përfshirja më e madhe e SHBA-së nuk do të thotë fitim politik.

Radio Evropa e Lirë: Deklarata e miratuar e NATO-s thotë: “Ne do të jemi në gjendje ta ftojmë Ukrainën që t’i bashkohet aleancës kur aleatët të bien dakord dhe të plotësohen kushtet”. Cilat janë këto kushte?

Nikolas Gvosdev: Ne nuk e dimë. Nuk e dimë se cilat janë kushtet.

Radio Evropa e Lirë: Për shkak të kësaj, unë e kam parë këtë samit si një ‘Bukuresht të dytë’. A është ky një emërtim i justifikueshëm?

Nikolas Gvosdev: Nëse në ditët pas Vilniusit, aleanca nuk sqaron se çfarë do të thotë kjo [deklaratë], atëherë ka shumë jehona nga Bukureshti [vendi ku është mbajtur samiti i NATO-s më 2008]. Sepse, pikërisht tani mund të thuhet: “Epo, përderisa nuk i dimë kushtet, ato nuk mund të plotësohen kurrë”. Nuk do të ketë kurrë kohë për Ukrainën.

Radio Evropa e Lirë: Le të ndalemi të zhargoni i NATO-s. “NATO-ja ka një politikë me dyer të hapura”. A është e vërtetë kjo?

Nikolas Gvosdev: Është një politikë e dyerve të hapura ku, në shumë raste, vendet e NATO-s duan shumë, shumë që njerëzit të mos [e kalojnë] derën vullnetarisht. Dhe kështu: “Po, dera është e hapur, por të lutem mos hyr”.

Unë mendoj se kjo është parë më së miri në rastin e Ukrainës dhe Gjeorgjisë gjatë dhjetë vjetëve të fundit: “Po, dera është e hapur, ne nuk duam ta mbyllim derën, por do të ishte vërtet e mrekullueshme nëse nuk e kaloni atë”.

Dhe sigurisht, pastaj, në Gjeorgji, disa politikanë thonë: “Në rregull, nuk do ta kalojmë. Nëse nuk e kalojmë, atëherë nuk do të bëjmë asnjë gjë që ju doni, sepse e dimë se nuk do ta kalojmë atë derë”.

Përgatiti: Valona Tela

Udhëheqësit e NATO-s pritet të konfirmojnë në samitin në Vilnius se situata në Kosovë është serioze dhe se misioni i NATO-s, KFOR, është atje për të garantuar sigurinë e të gjithë qytetarëve, përfshirë edhe të pakicës serbe në veri, thotë Milan Niç, nga Këshilli Gjerman për Marrëdhënie me Jashtë.

Duke folur në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, Niç thotë se telashet do të ishin shumë më të mëdha nëse NATO-ja nuk do të ishte në Kosovë.

“Mendoj se [Kosova] është më afër një konflikti të hapur sesa Bosnja. Dhe është një nivel ndryshe i konfliktit, sepse keni sulme fizike ose konfrontime në veri, keni struktura paralele, keni shpërthime, ku një incident i vogël mund të çojë në diçka më të madhe”, thotë Niç, ekspert për Ballkanin Perëndimor dhe zgjerimin e NATO-s.

Duke u ndalur te Serbia, ai thotë se presidenti i saj, Aleksandar Vuçiq, mund ta luajë edhe për kohë të gjatë lojën “edhe Perëndimi, edhe Rusia”.

Radio Evropa e Lirë: Dua të nis me Ukrainën. A do të marrë ajo garanci për sigurinë në samitin e NATO-s në Vilnius?

Milan Niç: Varet se çfarë nënkuptoni me garanci të sigurisë. Ukraina mund të shpresojë të ketë diçka më shumë nga samiti i Vilniusit, por jo anëtarësim të plotë. Diplomatët kanë punuar për formulime të sakta, që do të mirëpriten nga të gjitha vendet anëtare, sepse ka opinione të ndryshme për hapat e ardhshëm ndaj Ukrainës. Nga Vilniusi do të dalë një “Bukuresht Plus”, por se çfarë do të jetë saktësisht, është çështje e diskutimeve diplomatike. [v.j. në samitin në Bukuresht në vitin 2008, NATO-ja i ka mirëpritur aspiratat euro-atlantike të Ukrainës dhe ka rënë dakord që ky vend do të bëhet anëtar i NATO-s].

Radio Evropa e Lirë: Po Suedia? A do t’i bashkohet NATO-s?

Milan Niç: Shpresoj shumë për vitin e ardhshëm. Fatkeqësisht, qëllimi që të gjitha vendet anëtare ta ratifikojnë anëtarësimin e Suedisë përpara samitit të Vilniusit, nuk është arritur, sepse Turqia nuk e ka hequr veton e saj dhe Hungaria, po ashtu, e ka shtyrë ratifikimin deri në vjeshtë. Gjërat po lëvizin, ka shumë presion mbi Turqinë, por presidenti turk, Recep Tayyip Erdogan, insiston se jo të gjitha kushtet janë përmbushur.

Pres që nga samiti i Vilniusit të ketë një sinjal të fuqishëm politik, që do të nënvizojë se Suedia është pothuajse në NATO, se të gjithë anëtarët – përveç dy – e kanë ratifikuar anëtarësimin dhe se aleanca mund ta mirëpresë Suedinë si anëtare me të drejta të plota.

Radio Evropa e Lirë: A ka treguar lufta në Ukrainë se NATO-ja është garanci për sigurinë?

Milan Niç: Unë mendoj shumë kështu, sepse Ukraina është sulmuar për faktin se nuk ka qenë në NATO. Rusia, qartazi, shënjestron vendet më të dobëta.

Shikojeni edhe Ballkanin Perëndimor. Është e rëndësishme që tri nga gjashtë vendet e këtij rajoni janë në NATO. Dhe, mund të imagjinojmë se çfarë do të ndodhte, për shembull, në Kosovë sikur të mos e kishte atë kornizë të sigurisë që ka, pra KFOR-in [misionin paqeruajtës të NATO-s].

Pasi Rusia ka nisur luftën në Ukrainë, nuk ka më oreks për paqartësi apo zona gri në Evropë. Ose jeni në rrugë drejt NATO-s, ose në NATO. [Në të kundërtën] jeni të cenueshëm ndaj kërcënimeve hibride ruse.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë do të ndodhte nëse NATO-ja nuk do të ishte në Kosovë?

Milan Niç: Do ta them me një fjali: Telashet do të ishin shumë më të mëdha.

Radio Evropa e Lirë: E keni përcjellë krizën e fundit në veri të Kosovës…

Milan Niç: Kam ndaluar së numëruari krizat midis Kosovës dhe Serbisë. Nuk janë të mira për asnjërën prej palëve. Po ua humbin durimin edhe Shteteve të Bashkuara dhe aleatëve evropianë. Sepse, është një shpërqendrim nga gjëja kryesore që po ndodh në Evropë [lufta në Ukrainë] e që do ta përcaktojë edhe të ardhmen e Serbisë dhe Kosovës. Pra, është për keqardhje. Por, është edhe çështje e zgjedhjeve politike të të dy liderëve [Kosovës dhe Serbisë] se sa larg do të shkojnë me këto tensione dhe me veprime të njëanshme. Veprimet e njëanshme kanë ardhur më shumë nga Beogradi, por gjatë vitit të fundit edhe nga Prishtina.

Radio Evropa e Lirë: Për shkak të krizës në veri, Kosova është përjashtuar nga një stërvitje e madhe ushtarake, e udhëhequr nga SHBA-ja dhe aleatë të tjerë të NATO-s. Çfarë mesazhi ka qenë ky për Kosovën?

Milan Niç: Shtetet e Bashkuara, thjesht, kanë dashur të dërgojnë një sinjal se nuk mund të rrezikosh më shumë tensione pa pasoja.

Radio Evropa e Lirë: Sa larg mund të shkojë NATO-ja me Kosovën, meqë misioni i saj është përgjegjës për sigurinë…

Milan Niç: Nëse flasim për samitin në Vilnius, mendoj se do të ketë një rikonfirmim në deklaratë se situata është serioze dhe se NATO-ja është atje për të garantuar sigurinë e të gjithë qytetarëve, përfshirë këtu edhe pakicën serbe në veri.

Është çështje e Qeverisë së Kosovës se deri në çfarë mase do që të jetë në aleancë me mbështetësit e saj kryesorë në Perëndim dhe t’i bashkërendojë me ta hapat diplomatikë edhe ndaj Serbisë. Sepse, në fund të fundit, ka të bëjë me koordinimin dhe ndërtimin e aleancave. Dhe historia e Qeverisë aktuale të Kosovës në këtë drejtim nuk është shumë e mirë.

Radio Evropa e Lirë: Kosova dhe Bosnje e Hercegovina kanë kërkuar anëtarësim të përshpejtuar në NATO. Sa reale është kjo?

Milan Niç: Bosnja është shumë më përpara. Në fakt, Bosnja është edhe më përpara se ajo që Ukraina pritet të marrë nga samiti i Vilniusit, edhe më përpara se Gjeorgjia, e cila po ashtu ka kërkuar anëtarësim. Të mos harrojmë që Bosnja ka një plan veprimi për anëtarësim, edhe pse quhet me një emër tjetër. Por, hapat e ardhshëm të saj i ka bllokuar mungesa e unitetit midis Sarajevës dhe Banjallukës. Udhëheqja aktuale e Republikës Sërpska e ka bërë të qartë se nuk do më shumë përparim dhe më shumë integrim në NATO.

Rasti i Kosovës është më i komplikuar, sepse janë katër vende të NATO-s që nuk e njohin ende Kosovën si shtet. Por, gjithashtu, ajo ka bashkëpunim intensiv me NATO-n, por që tani është pauzuar, për shkak të veprimeve të përgjithshme të Qeverisë së Kosovës, në përgjigje të ngjarjeve të shëmtuara në veri.

Radio Evropa e Lirë: NATO e ka identifikuar Bosnjën si zonë të mundshme për aktivitetet ruse. Sa është Kosova e brishtë ndaj tyre?

Milan Niç: Është me një nivel tjetër, krejtësisht të ndryshëm të brishtësisë. Mendoj se është më afër një konflikti të hapur sesa Bosnja. Dhe është një nivel ndryshe i konfliktit, sepse keni sulme fizike ose konfrontime në veri, keni struktura paralele, keni shpërthime, ku një incident i vogël mund të çojë në diçka më të madhe.

KFOR-i mund të jetë aty për ta parandaluar shndërrimin e këtyre incidenteve në diçka më të madhe. Por, dua të theksoj se, pavarësisht krizës së re në Bosnje e Hercegovinë dhe të gjitha tensioneve, atje nuk ka konfrontime fizike.

Radio Evropa e Lirë: Po Serbia? A mund të vijë një moment që, sikurse Finlanda dhe Suedia, ta ndryshojë mendjen për NATO-n?

Milan Niç: Jo, Serbia po luan me kartën e vendit neutral. Ajo e fsheh faktin se ka bashkëpunim mjaft intensiv me NATO-n, në interes të përbashkët. Presidenti serb, Aleksandar Vuçiq, e ka zotëruar këtë lojë, duke u sjellë si neutral, por, në të njëjtën kohë, duke forcuar marrëdhëniet me SHBA-në dhe duke qenë mjaft i cenueshëm ndaj ndikimit rus.

Radio Evropa e Lirë: Edhe për sa kohë mund ta luajë Serbia këtë lojë?

Milan Niç: Mendoj se mund ta luajë shumë gjatë, sepse nuk varet vetëm prej saj, varet edhe prej situatës globale. Nëse lexoni analiza për ndikimin e luftës ruse në rendin global, ajo është një shtytje e madhe për të ashtuquajturat fuqi të mesme, si Turqia dhe Izraeli, pasi mund ta rrisin – në njëfarë mënyre – hapësirën e manovrimit midis Perëndimit dhe Rusisë. Nëse nuk jeni një vend shumë i vogël dhe keni rëndësi strategjike, mund ta luani këtë lojë. Pra, hapësira e manovrave strategjike të Vuçiqit është rritur dhe kjo është ajo që [kryeministri i Kosovës, Albin] Kurti e ka nënvlerësuar.

Serbia, prej fillimit, ka dërguar municione në Ukrainë përmes palëve të treta. Nëse gjëja më e rëndësishme në Evropë tani është ndihma për Ukrainën, edhe vendet si Serbia – në mënyrë paradoksale – mund të kontribuojnë në këtë përpjekje.

Ish-pjesëtari i Ushtrisë Amerikane dhe ushtari i Forcave Speciale të Ushtrisë Amerikane, të njohura si Beretat e Gjelbra, David Bramlette, komandoi një ekip në Legjionin e të Huajve të Ukrainës për dhjetë muaj vitin e kaluar. Ai, aktualisht, punon në Fondacionin Romulus T. Weatherman, një organizatë joqeveritare që zhvillon operacione në Ukrainë për të gjetur, rimarrë dhe riatdhesuar anëtarët e shërbimit amerikan të vrarë në fushëbetejë.

Në një intervistë me Vazha Tavberidze, gazetaren e Shërbimit Gjeorgjian të Radios Evropa e Lirë nga Kievi, Bramlette iu referua pushtimit rus të Ukrainës si një shembull klasik i “të mirës kundër së keqes”, ku ai i dha ushtrisë ukrainase vlerësime të larta, por jo edhe homologëve të tyre rusë.

Ai qortoi Perëndimin për mbivlerësim të forcave ruse. Për më tepër, Bramlette është optimist për shanset e ushtrisë ukrainase, e cila aktualisht është duke nisur një kundërofensivë të shumëpritur.

David Bramlette: Po. Ushtria amerikane e sheh këtë si mjaft sfiduese. Dhënia e njëfarë autoriteti nënoficerëve të rinj është bërë një temë debati. Ata duhet të mësojnë t’i besojnë ekipit të tyre. Dhe, një pjesë e mirë kësaj vjen me përqendrimin në bazat e para ushtarake. Shkova në Fort Bragg (tash Fort Liberty) dhe fola me oficerët që po kryenin trajnimin e Beretës së Gjelbër. Dhe, gjërat që unë fola më shumë ishin ato bazike të luftës.

“Kur ishte hera e fundit që dikush nga ju ka gërmuar një pozicion luftimi? A keni dalë në pyll dhe keni gërmuar një pozicion luftimi?”, i pyeta dhe asnjëri nga ta nuk ngritën duar. Nuk e kanë bërë kurrë më parë.

David Bramlette: Pra, në pjesën më të madhe, ne ishim të vendosur në Harkiv, dhe deri në kundërofensivë në shtator të vitit 2022, ne u përballëm kryesisht me [luftëtarë nga] LPR, DPR (zonat separatiste të mbështetura nga Rusia në rajonet Luhansk dhe Donjeck të Ukrainës lindore), dhe më pas njësia e madhe ushtarake ruse, me të cilën po përballeshim ishte Brigada e 200-të e Veçantë e Pushkës me Motor, e cila kishte bazën në Gadishullin Kola. Njësia ruse, e 200-ta, u dëmtua rëndë. Ka shumë raportime publike për njësinë, por ato në thelb u shkatërruan në ditët e para të pushtimit dhe më pas u shkatërruan përsëri.

Pra, jo vetëm që ata kanë humbur njësitë më me përvojë luftarake, por ata kanë humbur edhe ata që supozohet të stërvitin njësitë luftarake. Dhe kështu, trajektorja ruse është në rënie, ndërsa trajektorja e Ukrainës po shkon lart. Dua të them, po flitet për F-16 [aeroplanë luftarakë] tani, dhe ata mund të marrin F-16 më pas.

*Video nga arkivi: Çka do të bëjnë aeroplanët luftarakë F-16 për Ukrainën?

David Bramlette: Siç i tha edhe Kongresit presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskiy, atyre u nevojitet më shumë nga gjithçka… Ne nuk u kemi dhënë atyre tanke të mjaftueshme për të përmbushur objektivin. Unë besoj se SHBA-ja ka vënë bast mbi aftësinë e Ukrainës për të bërë më shumë me më pak. Ne e kemi këtë teori të armëve të kombinuara që thotë se nëse mund të vendosni në mënyrë efikase tanke, artileri, mbështetje ajrore dhe mbështetje këmbësorie të gjitha në të njëjtën kohë, ju merrni këtë efekt sinergjik.

Në rregull, kjo metodë është e mirë. Megjithatë, duhet të keni parasysh se ushtria ukrainase tani ka një personel të uniformuar prej 700.000 personash, nga 196.000 që ka pasur para 24 shkurtit të vitit 2022. Për të mos përmendur të gjithë trupat që janë rezervë. Dhe, duhet të ketë shumë më tepër ukrainas të trajnuar nga forcat perëndimore. Prandaj, do të mendoja se raketat me rreze të gjatë, artileria dhe tanket janë më të rëndësishme. Ju lumtë britanikëve që ishin të parët që vepruan. Sa më shpejt që të jetë e mundur, edhe Franca duhet të dërgojë ato raketa. Raketa gjermane TAURUS [lundrimi i lëshuar nga ajri] është një tjetër opsion.

Më parë, ne gjuanim vazhdimisht me artileri nga një distancë e afërt, përpara se HIMARS (sistemet raketore me mundësi të shumëfishtë) të arrinin vitin e kaluar. Me fillimin e shfaqjes së sistemeve HIMARS, ne pamë një ulje prej 50 për qind të sasisë së artilerisë që po lëshohej ndaj nesh gjatë atij muaji, sepse deponitë ruse të furnizimit po shënjestroheshin dhe u shkatërruan.

Prandaj, gjuajtja me një rakete me rreze më të gjatë i detyron ata të kthehen, ndërsa gjithashtu – dhe kjo është thelbësore – rrit mbijetesën e batalioneve ukrainase, veçanërisht të brigadave të formuara së fundmi, të cilave u mungon përvoja e gjerë. Ju po e rrisni probabilitetin e qëndrueshmërisë së ushtarëve ukrainas.

Prandaj, kam ndjenja të përziera për të. E dini, unë jam shumë i apasionuar pas çlirimit të të shtypurve. Dhe kjo është ajo që bëjnë Beretat e Gjelbra. Dhe unë mendoj se do të kishte qenë një mundësi e mirë për Beretat e Gjelbra për të marrë kontrollin e kësaj. Sa i përket Irakut…. E dini, fakti që nuk kam një përgjigje të mirë për ju, kjo duhet t’ju tregojë pothuajse gjithçka që duhet të dini për të. Dhe në krahasim me Ukrainën, Ukraina është një vend evropian që ka një qeveri të zgjedhur në mënyrë demokratike.

Kjo intervistë është redaktuar për qartësi dhe gjatësi.

Përgatiti: Albina Kastrati