Si ka ndryshuar sjellja në javët e izolimit nga rreziku i pandemisë dhe si është mbajtur dhe zgjeruar komunikimi…
Transformimi Digjital, ky term aq i kudotakuar ndoshta para pandemis kishte kaluar ose pa u vënë re dhe vlerësuar sa duhet, ose si një term që ne thjeshtë ia dinim kuptimin. Askush nuk mund të kishte imagjinuar se bota pa dëshirën dhe vullnetin e saj, do duhej të hynte në një izolim pothuaj total, dhe do mbetej peng vetëm i komunikimit digjital. “Digital-Transformation” është përdorimi i teknologjisë së re digjitale, të shpejtë dhe shpesh të ndryshushme për të zgjidhur problemet tona.
Lucy Sinclair është drejtoresha e EMEA (Europe, the Middle East and Africa) e ekipit të njohjeve në Google, ku ajo dhe ekipi i saj analizojnë ndryshimet në sjelljen e konsumatorit, raportet e njeriut me veten familjen, interesat dhe deri te zbavitja dhe shpëlodhja on line. Duke ndjekur sjelljen e njerezëve të izoluar nga virusi Covid 19, nga ekipi i saj janë mbajtur shënime të rregulla statistikore që nxjerrin prirjet e reja të sjelljeve dhe mënyrën e riorganizimit të jetës në këto kushte. Ndikimi i pandemisë koronavirus është ndjerë nga të gjithë në mbarë botën. Ndërsa njerëzit përshtaten me këtë situatë të re, nevojat dhe sjelljet e konsumatorit po ndryshojnë vazhdimisht, gjë që paraqet sfida të reja për tregtinë, shërbimet dhe në kuptimin më të gjërë, për komunikimin në kohë dhe në hapsirë.
Bazuar në vëzhgimet që përditësoheshin ekipi i Google ka mbritur në këto përfundime të cilat i grupon.
• Nevojat imediate
• Ditë e re, ditë pas-dite
• Sjelljet në zhvillim e sipër…
Pasqyrimet e Prirjes në Google Trends deri në 6 prill 2020, treguan se kërkesat e konsumatorit kanë evoluar në nevoja më të sofistikuara në të gjitha kategoritë. Ndërsa njerëzit po njihen më shumë me situatën e re, kërkimet për mjete të përditshmërisë po zhvendosen nga ato për ushqim, në interesime edhe më thelbësore, në nevoja afatgjata, si psh ndihma financiare dhe arsimimi i vazhdueshëm.
Në javët e fundit treguesi që njihet si “Google Trends” tregon interes në rritje për opsionet e pagesave në internet, mbështetjen e punësimit “on line” dhe përdorimin e celularit – pasi më shumë konsumatorë po kalojnë kohën në pajisjet e tyre inteligjente. Studimi vë në pah se “shumë konsumatorë po vendosen në një mënyrë të re të jetës duke gjetur forma të ndryshme për të shijuar hapësirat e tyre në shtëpi. Ata po rindërtojnë iventarin e pajisjeve të tyre, po kërkojnë të rritin në kopshtet e shtëpive ushqimin e tyre dhe po kthehen në internet duke ndryshuar sjelljen pasi po kërkojnë on line më shumë hapsira për argëtim dhe frymëzim.”
Izolimi kudo në botë vuri përball qeverisjen dhe qyetarin, aq sa mund të thuash se pas kaq dekadash shteti në tërësinë e vet u shkund për të rizgjuar misionin e fjetur tashmë ndër vite. Funksionin e tij publik, pasi është në rrezik e drejta e parë e njeiut ajo e jetës. Google trends ndoqi hap pas hapi në këtë hapsirë gati tre kontinentale “Programet e asistencës qeveritare.”
Kreditë bankare nuk janë mbështetja e vetme për ndihmë financiare që panë një interes në rritje të kërkimit javët e fundit në Google Trends. Programet e ndihmës qeveritare u kërkuan gjithashtu në rritje në të gjithë EMEA-n. Në Poloni konsumatorët kërkuan ‘përjashtim të sigurimeve shoqërore’ (‘zus zwolnienie’), dhe në Suedi për ‘sigurimin e përfitimit të papunësisë’ (‘a-kassa’). Në Emiratet e Bashkuara Arabe,portali në internet i qeverisë për kërkimin e vendeve të punës për Punë-Virtuale, pati një rritje të kërkimeve. Edhe në Spanjë konsumatorët kërkuan në numër më të lartë për ‘ministrinë e punësimit’ (‘ministra de trabajo’).
Financat nuk janë nevoja e vetme e menjëhershme në mendjen dhe interesat e konsumatorëve. Në këto ditë të izolimit njerëzit gjithnjë e më shumë iu drejtohen celularëve të tyre për të qëndruar të lidhur dhe komunikues. Studimi në fjalë pohon se pati rritje të interesit të kërkimit për: ‘Si të ndajmë të dhëna’ dhe ‘si të ndani kohën e transmetimit’ -në Nigeri dhe ‘ shkarkim i aplikacionit – në Kenia. Arsimi në internet vazhdon të jetë një temë shumë e ndjeshme, pasi interesi i kërkimit është rritur për ‘kurse falas’-në Mbretërinë e Bashkuar, ‘platformë librash për shkollë online’ -në Emiratet e Bashkuara Arabe, ‘E-shkollë’ në Afrikën e Jugut, dhe’ mësime në TV nga mësuesit ‘(‘ lekcje tvp ‘) në Poloni.
Është e kuptueshme se dita e individt dhe e komunitetit është tashmë një ditë ndryshe. Ndërsa konsumatorët po vendosen të kalojnë më shumë kohë në shtëpi, Google Trends tregon se ka një rritje të interesit të kërkimit për të shfrytëzuar sa më shumë nga kjo hapësirë. Njerëzit janë duke rikrijuar dhe riorganizuar shtëpitë e tyre, duke gjetur mënyra për të punuar dhe për t’u çlodhur në të njëjtën hapësirë, dhe ata janë duke i përmirësuar pajisjet e tyre për qasje në shtëpi.Hapwsira e ngushtë që zgjerohet virtualisht dhe sjellja e ndryshuar që mos humbasi asgjë nga rituali njerëzor.Ky wshtw njw ndryshim qw po del nw pah nw ditwt ndryshe tw njeriut tw “izoluar”.
Ndërsa konsumatorët kalojnë më shumë kohë në shtëpi, ata po kërkojnë mënyra të reja për të shfrytëzuar sa më shumë hapësirën e tyre, të mbajnë të organizuar dhe të qëndrojnë në krye të punëve të shtëpisë. Google Trends tregon se ka një interes në rritje të kërkimit për ‘ide dhe manipulime’ për mbajtjen e kuzhinave të organizuara në Arabinë Saudite,’rregullimin e dhomës së gjumit’- në Francë, ‘Dekori i dhomës DIY’-në Mbretërinë e Bashkuar,’ shërbime të pastrimit të komunitetit ‘(‘ limpieza de comunidades ‘) në Spanjë, dhe larje makinash (‘ auto waschen ‘) në Gjermani. Njerëzit pas kaq vitesh në një jetë intensive ku dita e punës u merte gjithçka, kohën, energjitë dhe frymëzimet, tani më, në jëtën e izolimit në mbrojtje nga rreziku i infektimit, po riprovojnë të kthehen në një jetë familjare duke bërë shërbime ndaj vetes dhe familjes, të cilët deri para pandemisë, ua kishin lënë tregut t’ua kryente. Njerëzit kishin humbur shumë pozitivitet nga kënaqësia që sjellin për njeriun dhe familjen këto lloj aktivitetesh dhe punësh personale apo në familje.
Hapsira e shtëpisë po gjykohet dhe po përdoret ndryshe. Para pandemisë ajo hapsirë dukej më shumë si një dhomë hoteli apo një kuzhinë e ndonjë dite jo fort-fatlume ku duhej të gatueje, apo shumë shumë, për të vijuar një punë të pa përfunduar në zyrë apo në vendin e punës. Covid 19 po i detyron “Njerëzit jo vetëm që të riorganizojnë hapësirën e tyre në shtëpi, por ata gjithashtu po e përdorin atë në një mënyrë tjetër, ndryshe nga sa më parë. Ekziston një rritje e vazhdueshme e interesit të kërkimit për stërvitje dhe meditime Brenda shtëpisë për të mbajtur trupat dhe mendjet aktive dhe të qeta, çka mund të bëhet pa shkuar në një klasë në palestër. Në javët e fundit, njerëzit po kërkonin ‘stërvitje vallëzimi’-në Emiratet e Bashkuara Arabe, ‘gjimnastikë për fëmijë’ (‘ginnastica per bambini’) në Itali, ‘stërvitje në shtëpi’ në Gjermani (‘für zuhause’) ) dhe Afrikën e Jugut. Në Turqi njerëzit kërkuan ‘lëvizje joga’ (‘yoga hareketleri’). Në Mbretërinë e Bashkuar pati një rritje të kërkimeve për ‘meditim për gjumë’. Në Poloni për ‘ushtrimin mat’ (‘mata do ćëiczeń’). Të gjitha këto lloj veprimtarish kryheshin para pandemisë në hapsira jashtë shtëpisë. Ku ndryshim i kuptimit dhe vlerësimit të ambientit brenda vendit ku banohet sjell ndryshim në ritualin antropologjik; çka mund të vijojë edhe kur rreziku të jetë larguar. Mbetet për tu vëzhguar.
Duke qënë se jeta brenda shtëpisë është bërë më aktive dhe më e gjithanshme është vërë re se tek shumë familje është rritur kërkesa për përmirësimi i pajisjeve shtëpiake.Në javët e izolimit ngrënia jashtë pati një rënie në krahasim me furnizimet në shtëpi, dhe njerëzit po pjekin dhe gatuajnë më shumë vetë. Ndërsa janë duke mësuar të përgatisin ushqim në shtëpi, po ndodh që si pajisjet themelore shtëpiake ashtu edhe ato diçka më luksoze, të njihnin një rritje të kërkesave në treg për to. Në javët e fundit njerëzit po kërkonin gjithnjë e më shumë ‘prodhues pitesh’- në Turqi, ‘furrë pica’ në Mbretërinë e Bashkuar, ‘stand mikser’ në Francë (‘robot patissier’) si dhe si në Poloni (‘robot kuchenny’), ‘skarë gazi’ (‘gazgrill’) në Gjermani, dhe frigoriferë (‘køle fryseskab’) në Danimarkë. Dhe, ndërsa moti po bëhet më i mirë në hemisferën Veriore, njerëzit po kërkojnë të azhurnojnë hapësirat e tyre të kopshtit, me një rritje të kërkimeve për ‘pishinat e kopshtit’ (‘da giardino’) në Itali dhe ‘grill kopsht’ (‘zahradní gril ‘) në Republikën Czecheke.
Google-trends tregojnë se sjellja e konsumatorit po zhvendoset drejt hyrjes në nevoja të shtëpisë, të ushqimit dhe argëtimit në mënyra të ndryshme se më parë. Ndoshta është e panevojshme të thuhet, blerjet në internet panë një rritje të interesit dhe të kërkesave. Jo vetëm kaq, njerëzit kërkojnë marrëveshje të mira shit-blerje. Megjithëse qasja për ushqim është e pandryshuar dhe njeh rritje; në shumë vende në EMEA ku janë mbyllur kinematë dhe teatrot, njerëzit po ndryshojnë lundrimet në në internet, edhe për tu argëtuar dhe frymëzuar, pra është duke ndryshuar përmbajtja e interesave on line. Në javët e fundit njerëzit kërkuan gjithnjë e më shumë në YouTube për gjërat që doni ‘të bëni kur jeni të mërzitur’- në Mbretërinë e Bashkuar, ‘hairstyles të thjeshta ‘-në Egjipt, ‘DIY’ në Gjermani (‘selber machen’) dhe Turqi (‘kendin yap’), ‘tutorazh për grim’-në Afrikën e Jugut, ‘bëje atë në 5 minuta’ (‘5 hallkada hallet’) në Turqi , dhe ‘sfidat e të ngrënit’-në Arabinë Saudite.
Koha e lirë në shtëpi dhe jeta digjitale intensive u ka dhënë një vetëdije me të mprehtë për të administruar më mirë buxhetin familjar. Studimi statistikor dhe digjital-antropologjik i Google-trends tregon se “Njerëzit nuk drejtohen vetëm për blerje në internet por edhe për të gjitha nevojat e tyre në shtëpi, ashtu siç theksohen në tendencat ‘e reja të ditës’. Ata gjithashtu duan të realizojnë një marrëveshje të mirë. Për këtë qëllim, Google Trends tregon një rritje të kërkimeve për ‘kodin e uljes së çmimeve’-në Mbretërinë e Bashkuar, ‘shitjet në internet’ (‘satış online’) në Turqi, ‘kodin e promovimit’ në Francë, ‘zbritjen e çmimeve në Arabinë Saudite, ‘kuponë blerjeje’ (‘buoni spesa’) në Itali, dhe ‘blerje në internet’ në Afrikën e Jugut dhe Kenia.
Kujt i shkonte në mëndje se ky izolim do ta kthente një pjesë të njerëzve të shoqërisë digjitale te disa lloje aktivitetetsh që njeriu i kishtë bërë dikur ndoshta dekada më pare, ose edhe kurrë ndonjëherë si edhe është kultivimi i perimeve apo zarzavateve.
“Në javët e fundit është parë një rritje të interesit të kërkimit në Google Trends për ‘blerjen nga fermeri’ (‘kopen bij de boer’) në Hollandë, dhe ‘kopsht perimesh’ (‘le potager’) dhe ‘prodhues të shitjes direkte’ (‘vente directe producteur’) në Francë. Në Mbretërinë e Bashkuar, njerëzit po interesoheshin gjithnjë e më shumë për ‘farat për shitje’ dhe ‘bimët në internet’. Edhe në Poloni njerëzit kërkonin ‘si të bëjmë maja’ (‘jak zrobić drożdze “).
Jetojmë në një botë që po ndryshon vrullshëm. Ajo ndryshe nga shoqëritë e pasluftrave ku kishte gërmadha dhe lypsej dalja nga gjendja e krijuar në kushtet e mungesave të mëdha materiale, monetare dhe njerëzore, situata në kushtet ku ajo ndodhet, si edhe është përballje botrore me rrezikun e një pandemie virale deri vdekjeprurrëse; tregon se me teknologjinë digjitale portat e komunikimit dhe zhvillimit janë të tilla që mund të hapen. Kultura digjitale dhe transforimi digjital, do njohin përhapje si një mënyrë jetese për cilindo. Ndoshta dhe liria dhe të drejtat njerëzore, tashmë janë simbiozuar me këtë lloj instrumentaliteti. Kjo lloj kulture është prirja e botës në ndryshim.
* * *
Epoka dixhitale është realitet edhe në Shqipëri. Me studime të rregullta apo me investime që lidhen me aftësitë aplikative, rinia te ne është e përfshirë në ndryshimet e epokës dixhitale. Jemi në një realitet që mes gjeneratave ka një çarje. Brezat e rinj zotrojnë kulturë dixhitale, dinë ta përdorin atë dhe mundet të shprehen me gjuhën dixhitale, Ata dinë të ndertojnë mendim dhe projektim dixhital. Ndërkohë brezat e vjetër, kanë eksperiencë pune, përvojë në administrim të tipit tradicional, dhe arsyetime që nuk është se nuk vlejnë, por nuk mundet të komuniohen me të tjerët sepse vijnë nga një pervojë metodologjike pune shumë të respektuar por tashmë të tejkaluar. Në këto kushte shoqëria jonë është e tronditur nga ndryshimi. Përball tij duhet kujdes, matje parametrash social dhe antropologjik, njohje e gjendjes dhe hedhje e treguesve në një matricë kombëtare.” A e dini se çfarë kanë të përbashkët markat e mëdha si Netflix, Amazon dhe Apple? Edhe pse ata të gjithë veprojnë disi në hapësirën dixhitale, ato nuk janë të padurueshme për disa nga vështirësitë që mund të krijojnë në epokën dixhitale.Kur bëhet fjalë për thjeshtimin e proceseve, uljen e kostove, optimizimin e kujdesit ose forcimin e marrëdhënies me klientin, përfitimet i tejkalojnë rreziqet. Dije se është e nevojshme të zbatohen mjetet e duhura, pavarësisht nga madhësia e kompanisë.” Jashtë kulturës dhe mardhënieve dixhitale as jetohet as investohet as nuk mund të ndryshosh shoqërinë.
6 janë sfidat kryesore me të cilat përballen kompanitë në epokën dixhitale. Është e domosdoshme të mësohemi me pengesat dhe përgatitemi t’i kapërcejmë ato! Le ti shohim nga afër një e nga një.
Sfida e parë. Kuptoni nevojën për të ndryshuar.Një studim i publikuar nga Altimeter citon kulturën e kompanisë si një nga sfidat kryesore në ditën e transformimit dixhital. Jo vetëm që punonjësit i rezistojnë ndryshimit, por edhe menaxherët gjithashtu. Frika, skepticizmi dhe madje edhe sabotimi janë pengesa që duhet të tejkalohen.
Sfida e dytë.Mbajeni përqendrimin te qëllimi i vërtetë. Digitaliteti nuk duhet të shihet si një risi. Qëllimi i tij është të ndikojë në modelin e biznesit dhe të inovojë mënyrën sesi menaxhohen produktet dhe shërbimi ndaj klientit. Si rezultat, ju duhet të rishikohet çdo ndryshim të bërë në proceset e tyre.
Sfida e tretë. Kënaqja e nevojave të klientit. Sot, konsumatorët përdorin telefonat e mençur në shumicën e aktiviteteve të përditshme: me to bëjnë kërkime, bëjnë blerje, hyjnë në rrjetet sociale, etj. Tashm është bërë shumë më e lehtë dhe më e shpejtë për të marrë atë që dëshironi. Njerëzit presin rezultate dhe përgjigje të menjëhershme. Kompanitë duhet ta shohin këtë si një mundësi!
Sfida e katërt. Menaxhimi i një vëllimi të madh informacioni. Është e rëndësishme të jesh i vetëdijshëm për sjelljen e konsumatorit, në mënyrë që të mund të personalizosh fushat dhe të konvertosh më shumë rezultate tek klientët. Por si mund ta bësh këtë? Të dhënat e bollshme ofrojnë mënyra të reja për të mësuar më shumë rreth audiencës së synuar. Kështu, ne mund të mbledhim informacione në lidhje me preferencat e konsumatorit, blerjet tuaja të fundit, etj.
Sfidat e pestë.Matja e rezultateve. Rreth 53% e ndërmarrjeve moderne janë të pakënaqur me aftësitë e tyre analitike. Kjo mund të duket absurde, por ama ka shumë kuptim. Ka më shumë të dhëna për të mbledhur, dhe mosmatja e treguesve të duhur mund të jenë me pasoja të rrezikshme. Zgjidhja e problemit është të implementojmë teknologji të inteligjencës artificiale për të përmirësuar mbledhjen e të dhënave dhe përpjekjet e personalizimit.
Sfida e gjashtë.Investimi te kapitali njerëzor.Bizneset që duhet të rinovojnë infrastrukturën e tyre themelore kërkojnë më shumë investime. Kjo është veçanërisht sepse nuk është vetëm çështje e zëvendësimit të makinave, por e gjetjes dhe mbajtjes së njerëzve të aftë për ta shndërruar kompaninë në mënyrë dixhitale. Menaxhimi i talentit është thelbësor për të kualifikuar, kultivuar dhe ruajtur forcën e punës.
Si paraqitet gjendja në Shqipëri?
Interesim ka dhe puna ka nisur. Për as edhe një arsye nuk mund t’I shmagesh kësaj prirje globale. Prania e shumë partnerëve relevantë në tregun shqiptar si dhe prania e instrumenteve inteligjentë qoftë në përdorimin vetiak janë tashmë realitete të prekshme. Në dhjetor të vitit 2016 në Shqipëri u organizua një aktivitet goxha pretendues. Me gërma të mëdha u shkruajt:” Si po transformohet edukimi në Shqipëri?” Michael Kogeler ishte prezent në “Konferencën Transformimi Dixhital i Edukimit”.
Konferenca prezantoi disa prej projekteve më të rëndësishme në sektorin e edukimit dhe ICT-së në Shqipëri të realizuara falë partneriteteve private dhe publike për ekselencë në edukim.
Ja deklarat e tre minsitrave të asaj kohe, të cituara në ligjëratë të drejtë:
“Transformimi dixhital nuk është më një opsion, teknologjia është jeta e përditshme e miliona njerëzve në mbarë botën. Në Europë pritet që brenda 5 viteve të ardhshme të krijohen një milion vende të reja pune nga teknologjia. Ky mbase është një diskutim që mund ta bëjmë vetëm ne sepse për një fëmijë sot nuk ka asgjë të re,” Ministrja e Inovacionit dhe Administratës Publike, zj. Milena Harito. “Sfida jonë është si të takojmë tregun modern të punës me edukimin dhe në këtë kuadër kjo është një sfidë mjaft e vështirë. Në 25 vitet e fundit në Shqipëri ai që ishte harruar ishte edukimi profesional. Megjithatë shenjat janë të mira sepse sot kemi dyfishin e kapaciteteve në shkollat profesionale.” Ky ishte qëndrimi i Ministrit të Mirëqënies Sociale dhe Rinisë, z. Blendi Klosi. “Të edukohesh me teknologji do të thotë të kesh një qasje të re të të gjithë shoqërisë. Koha që jetojmë sot është ajo e cila mbyll hendeqet e komunikimit. Integrimi në shoqëri vjen me komunikimin dhe në veçanti sot komunikimin dixhital në thelb të të cilit qëndron edukimi. Nëse vijojmë me sistemin tradicional të edukimit, investimi në këtë sektor do të vinte shumë më vonë sesa nevojat,” tha zv Ministrja e Arsimit, zj. Nora Malaj. Në konferencë u prezantuan disa prej projekteve më të rëndësishme në edukim dhe IT-n të realizuara falë bashkëpunimeve gjithëpërfshirëse mes institucioneve publike dhe private për ekselencën në edukimin në Shqipëri. 3 vite të shkuara arritjet ishin si më poshtë.
⦁ Projekti i konektivitetit në 20 shkolla në Shqipëri: Më shumë se 15,000 studentë kanë qasje në Wi-Fi një projekt i financuar nga Microsoft dhe mbështetur nga Ministria e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë. Komunikimi dhe angazhimi mes mësuesve dhe studentëve nuk ka qenë asnjëherë më i lehtë një proces tashmë i mundur nga çdo vend dhe çdo paisje. Drejtori i Microsoft Albania, z. Sokol Vladi së bashku me Ministrin e Mirëqënies Sociale dhe Rinisë z. Blendi Klosi firmosën simbolikisht në konferencën finalizimin e projektit.
⦁ 60 shkolla pilot do të përfitojnë nga Office 365 dhe Intune: Projekti u inicua nga Ministria e Edukimit dhe Sportit dhe do të lançohet nga një partner i Microsoft siç është Infosoft. Office-365 do të ofrojë një platformë qëndrore komunikimi dhe bashkëpunimi mes studentëve dhe mësuesve shqiptarë falë aplikacioneve popullore dhe mjeteve të fuqishme që mundësojnë mënyra të reja të ndërveprimit, mësime interaktive dhe një proces mësimor individual.
⦁ Sistemi i Menaxhimit të Mësimit: Do të implementohet gjerësisht nga të gjitha shkollat K-12 dhe do të prezantohet nga Bit Media.
⦁ Projekti i “Ngushtimit të Hendekut të Aftësive Dixhitale”: U prezantua nga British Council me synimin për të eleminuar njëherë e mirë pengesat që gjenden mes sektorit të edukimit dhe botës së biznesit në Ballkanin Perendimor përfshi Shqipërinë.
“Më pyesni a ka bërë Shqipëria përparësi në teknologji? Në të vërtetë keni shumë për të bërë, të gjithë kanë shumë për të bërë jo vetëm Shqipëria. Si po transformohet edukimit? Duke i dhënë një fëmije një tablet ku mund të kryejë detyrat shkollore me më lehtësi? Jo, transformimi i edukimit do të thotë të ndryshoh mënyrën sesi bota funksionon. 65% e studentëve në të ardhmen do të bëjnë punë që sot nuk ekzistojnë. Si do të kërkojnë një punë inekzistente? Për këtë duhet të edukojmë fëmijët në një mënyrë tjetër,” u shpreh Menaxheri për 15 Shtete të Europës Qëndrore dhe Lindore pranë Microsoft, Michael Kogeler. Misioni i Microsoft është ti mundësojë çdo individi dhe çdo organizate në planet të arrijë më shumë dhe studentët janë në zemër të këtij misioni. Fokusi i Microsoft në edukimin teknologjik është një nismë në zhvillim për tu dhënë mësuesve dhe studentëve mundësinë e përdorimit të teknologjive moderne në kurrikulat tradicionale dhe për të ndihmuar gjeneratat e reja të jenë më kompetitivë në tregun e punës.
Shoqëria jonë është në ndryshim, por ka shumë rëndësi të analizojmë gjendjen me qëllimin e mirë për të thënë se ku jemi, çfarë kemi realizuar, si dhe me çfarë kosto; ku kemi mbetur mbrapa, pse dhe si mund të përshpejtojmë rritmine ndryshimit. Në botën dixhitale ndryshimet qofshin ato instrumentale qofshin ato të IQ (Intelligence-Quality) janë aq dinamike sa që nëse nuk i ndjekë dhe nuk familjarizohesh me to, krejt në mënyrë të beftë e gjen veten të mbetur mbrapa dhe të zhgënjyer me prapambetjen tënde. Edukimi dixhital duhet të jetë pjesë e edukimit shkollor që në moshat e njoma, që në fëmijëri jo thjesht si argëtim apo mënyrë që t’u zërë kohën fëmijëve me qëllim që t’u sigurojë kohë të lirë prindërve. Mendimi dhe instrumenti është një binom universal si në vertkalen historike gjithëkohore ashtu edhe në shtrirjen horizontale të kohës kur jetohet. Tashmë pa humbur më kohë duhet një stradegji kombëtare për edukimin gjithëshoqëror me qëllimin që edhe ne si antropologji të përfshihemi në atë që njihet “web society”. Lypsen objektiva, afate, plan veprimi, instrumenta, partnerët dhe rreshtimet në rrjete homologe. Të mendojmë në mënyrë të avancuar fal mundësive eksploruese, kërkuese, analizuese, dhe projektuese të ndërgjegjes dhe edukimit dixhital. Historia ka treguar se vende që në një perjudhë të kohës kanë qenë të prapambetur, duke u përfshirë në programe të edukimit me teknologjitë e reja kanë realizuar në një kohë relativisht të shkurtër ndryshime epokale.Eksperianca koreanojugore
Ne si antropologji nuk e kemi as edhe një herë të vetme këtë përvojë historike që të jemi përfshirë në një revolucion teknologjik. Ne duhet ta provojmë edukimin me teknologjinë dixhitale. Një sipërmarje e tillë kombërtare duhet të lëvizi në disa korsi, në edukimin shkollor, në afësimin aplikativ, në ndërtimin e projekteve që kanë impact zhivillimi shoqëror dhe ekonomik, në kërkim për ide të reja që shiten në treg, në projekte madhore vendore dhe ndërkombëtare me vende në rajon. Duhet instaluar konferenca kombëtare e edukimit dixhital e përvitshme, me qëllim që një herë në vit të shohim ku jemi, çfarë ka ndryshuar, ku jemi mbrapa, çfarë kërkojnë kompanitë e mëdha globale që kontrollojnë tregun global, si mund të përshpejtohet zhvillimi i gjithanshëm i vendit. Në një farë kuptim duhet të mësojmë dhe të zotrojmë gjuhën e sotme globale të komunikimit shkencor. Koha ikën, ajo nuk të pret e as të lutet. Le të ndjekim prirjen që karakterizon vende të tjera të cilët që në shkollën elementare në mënyrë të programuar krahas kreativitetit, prirjeve, edukimit moral dhe me art; janë të angazhuara që komunikimi të jetë përmes kësaj semantike të re që jo vetëm komunikon, por edhe mendon, madje si edhe duket ecuria edhe do të ndjejë në të ardhmen e afërt. Mbetja mbrapa nuk duhet kërkuar as sot as edhe nesër mes justifikimeve që vijnë nga prapambetja historike. Një përpjekje e tillë jo vetëm që do ishte e pamjaftueshme por edhe qesharake. Jetohet në shoqërinë e lirisë. Tregoje veten se çfarë je në gjëndje të bësh. Të dalim nga një model i kapërxyer edukimi dhe formimi shkollor tejet të kapërxyer, të iluminimit me riprodhim mekanik të dijes. Kreativitet, sipërmarje, teknologji e avancuar këto janë sfidat tona.
Kreativitet, sipërmarje, teknologji e avancuar.
Një episode sa një histori, e cila tregon se kur do të përfshihesh në sipërmarrje mundesh. Tek lëvizja fshtrave të bregut drejt Sarandës me makinë, një djalë më ngriti dorën. U ndala dhe e mora në makinë. Mendova se ishte nga Saranda. Jo ai ishte nga Gramshi. Nuk qe më shumë se 19 vjeç. Punonte bashkë më të atin si çoban. Kullotën e kishin marë me qira. Ai atë ditë po shkonte në Sarandë që të paguante në bankë qiranë e kullotës. Kjo është sipërmarrja. Të rinj që në zonën e Beratit dhe Lushnjës bëjnë biznes duke shitur produkti bujqësore jashtë Shqipërisë. Po kështu në zonat veriore ka shumë të rinj që janë përfshirë në punët në bujtina apo mbledhjen e produkteve të natyrës bio me qëllim tregëtimin e tyre. Edhe në qytetet e mëdha ka të rinj që përshihen në punë e vështirë të sipërmarrjes por edhe marin frytet e saj. Ka pasur edhe raste të krijimit të “start upeve”. Pa dashur të bëjmë një inventar të rasteve dhe arritjeve, është më rëndësi të shtrojmë një pyetje thelbësore. Pse të rinjt ikin nga Shqipëria dhe nuk zgjedhin si alternativ sipërmarrjen në vendin e tyre?! Çfarë pengon? “285 mijë të rinj duan të emigrojnë. Janë rreth 300 mijë të rinjtë shqiptarë të cilët duan të largohen nga vendi, thotë fondacioni “Friedrich Ebert” në raportin më të fundit për të rinjtë në rajonin e Europës Juglindore. Sipas këtij raporti, 43% e të rinjve shqiptarë duan të largohen nga vendi. Pak më shumë se gjysma e tyre, do të donte të largohej nga Shqipëria për më shumë se 20 vite, thuhet në studimin i cili është kryer në formën e një ankete. Nga ana tjetër, 1 në 3 të rinj shprehet se nuk ka aspak ndërmend që të emigrojë nga vendi. Rreth 76% e atyre që duan të largohen, ndërkohë, japin si arsye kryesore atë ekonomike, ashtu si pjesa tjetër e vendeve të Ballkanit Perëndimor, por edhe të Europës Juglindore.Me një potencial emigrimi në rreth 285 mijë të rinj, Shqipëria është e dyta në rajon, vetëm pas Rumanisë, që ka një popullsi bindshëm më të lartë. Të dhënat duket të jenë alarmante në këtë drejtim. Sa i përket zgjedhjes kryesore të të rinjve shqiptarë për të emigruar, në vend të parë qëndron Gjermania me 26%, në vend të dytë Mbretëria e Bashkuar me 18% dhe më pas Italia, me 16%. Nga ana tjetër, të pyetur se si ata e vlerësojnë situatën socio-ekonomike në vend, me një notë nga 1-5, të rinjtë shqiptarë i japin vetëm 2.2, që është nota më e ulët ndër të gjitha vendet e rajonit. Nga krahu tjetër, të pyetur të vlerësojnë situatën socio-ekonomike në Bashkimin Europian, të rinjtë shqiptarë japin notën 4.4, më të lartën mes vendeve të rajonit.Mesa duket, është pikërisht diferenca mjaft e lartë në perceptimin e dy realiteteve, atij në vendin tonë dhe atij në vendet e zhvilluara, ajo që i shtyn të rinjtë shqiptarë që të dëshirojnë në masë të largohen nga vendi.”
Realiteti jashtë të josh sepse janë kushtet ekonomike, pagat, ritmi, mënyra si funskionon shoqëria, kushtet e jetesës, pra moderiniteti që mungon në Shqipëri. Mendojmë se shkak është edhe mosdalja nga mentaliteti se Shteti nuk mendon për popullin.
Është gati e frikëshme që ende mes antropologjisë sonë ka mbetur mentaliteti që zgjidhja është shteti, është qeveria. Po është e sakt edhe në tezat e socialdemokracisë që si thotë Anthony Giddens se “qeveria nuk është armiku, ajo është zgjidhja” kur ballafaqon tezën e tij me liberlademokracinë e cila njeh si autoritet vetëm tregun. Gjithësesi politika duhet të krijojë kushtet favorizuese të sipërmarjes. Edukimi për sipërmarjen në shumë vende nis që në rininë e hershme. Është e pa pranueshme që ende tek ne mbaron shkollën e lartë dhe nuk ka eksperiencë apo aftësi për punë, ndërkohë që vetë tregu i punës kur të rekruton të kërkon eskperiencë pune, e cila mungon. Duket si kontradiktore gjendja, por ndërkohë që mijëvjeçari i tretë konsiderohet si Mijëvjeçari i sipërmarrjes. Megjithëse kjo lloj veprimtarie është zgjeruar, dinamizuar dhe ka prodhuar goxha energji ndryshimi, po në këtë realitet gjejmë të rinj jo aktivë dembelë dhe ankues.” Sipërmarrësi i Mijëvjeçarit. … Një brez që është përshkruar si dembel, narcisistic dhe i paaftë për të qëndruar në një punë, janë përshkruar si më sipërmarrësi i të gjitha brezave të mëparshëm.” Bizneset e vogla në mijëvjeçarin e ri tejkalojnë bizneset e vogla të perjudhës që njihen si Baby Boomer, dhe shumë nga potenciali i këtyre sipërmarrësve të rinj mbetet i pashfrytëzuar. Sipas një studimi të kryer, titulluar Millennials ( pra njerëzit ose njeriu i këtij mijëvjeçari) – Amerikanët e lindur midis 1977 dhe 1995–janë gjetur si gjenerata më sipërmarrëse. Gjysma e Millennialsve, planifikojnë të fillojnë një biznes në tre vitet e ardhshme dhe më shumë se gjysma thanë se me burimet e duhura ata do të linin punën e tyre për të filluar një biznes në gjashtë muajt e ardhshëm. Kur bëhet fjalë për çlirimin e potencialit të tyre sipërmarrës, Millennialsit përmendin dy faktorë të rëndësishëm”. Paratë si faktori më kufizues. Studimi zbuloi se më shumë se 13 milion Millennials thanë se nuk dinë se ku të kërkojnë ndihmë për të filluar ose drejtuar një biznes dhe kjo është arsyeja numër një që i pengon ata ata të fillojnë biznesin e tyre, me gati gjysmën e tyre që raportojnë se qasja daj kapitalit është pengesa më e madhe për ta. Bazuar te shifrat demografike një Millennials ka më shumë të ngjarë të ketë filluar një biznes të vogël sesa të dy Baby Boomers (ata të lindur në mes 1946 dhe 1964) dhe Generation Xers (ata të lindur në mes 1965 dhe 1976), dhe ata mezi presin të jenë shefat e tyre dhe të marrin përgjegjësinë për sigurinë e tyre financiare, Millennials e dinë se duhet të përfshijnë më shumë burime për të ndërtuar biznese të suksesshme.
Pra janë tre gjëra që edhe të rinjt tanë duhet ta mësojnë:
1-Paratë për investim
2-Si të orjentohemi dhe ku duhet të drejtohemi
3-Përfshirja e sa më shumë burimeve për të ndërtuar burime të suksesshme.
Përveç këtyre kushteve duhet që ai që hyn në një sipërmarrje të ketë ide, qasje inovatime, motivim për të bërë ndryshimin. Parimi i sotëm është: “Më jep ide që të të jap para” Nga ide të reja me pak para lindin iniciativat që sjellin ndryshimin. Tregu e pranon inovacionin kreativ pa as më të voglin paragjykim, e rëndësishme është që të qarkullojë paraja dhe kapitali, të rritet fitimi në treg dhe zgjerohet demografija konsumatore. Në buxhetin e shtetit çdo vit duhet të ketë një fond garancie për sipërmarjen që grupe të vogla që ju dalin garant bankave me qëllim që të nxitet kjo iniciativë e sipërmarrjes. Përvoja në Angli është e tillë që për të nxitur biznesin në viten e para që ta provosh atë, lejohesh të realizosh pa ngarkesë fiskale. Ndrësa në Shqipëri tatohesh ende pa e kryer biznesin sa e nis. Tek realiteti ynë, nga njëra anë % e ngarkesës fiskale është e lartë, nga ana tjetër edhe % e kreditimit bankar po shumë e lartë. Në një vend ku tregu nuk është i orientuar, kreativiteti është shumë i ulët, zhvillimi në vend numuro, inovacioni në parametra gati të papërfillshëm, është tejet e vështirë t’u thuash të rinjëve, mos u largoni nga atdheu. Prej disa vitesh vendi është në një zhvillim kaotik sipas principit thjesht të hapim vende pune, por se ku, si dhe çfarë impakti, kanë ata sektorë në një zhvillim të qëndrueshmëm dhe sa shërbejnnë në tërheqjen e gjeneratave të reja për t’u përfshirë në iniciativën e sipërmarrjes, kjo as që shtrohet. Qoftë inkubatorët e biznesit qoftë sistemet universitare spin-off, apo iniciativat e pushtetit lokal tek ne, e ndezën këtë ndryshim por nuk është se e mbajtën flakën ndezur. Peter S Cohan jep disa rekomandime se si mund të jesh i sukseshëm në startup in tënd. Leti listojmë ato duke i pare më nga afër.
1. Vlerësoni marrëdhëniet njerëzore.
“Sipërmarrësit nuk mund ta bëjnë këtë vetë, kjo do të thotë se ata duhet të punësojnë njerëz të talentuar. Trajtoni njerëzit e talentuar me respekt dhe sigurohuni që ata janë një përshtatje e mirë me vlerat e kompanisë. Për shembull, Google punëson njerëz shumë të zgjuar të cilët përshtaten me qasjen e tij jokonvencionale për zgjidhjen e problemeve. Google ka përdorur qasjen e saj të famshme të drejtuar nga të dhënat në vendimmarrje për të identifikuar tiparet e lidhura me menaxhimin efektiv. Dhe i ka përdorur ato njohuri për të punësuar dhe promovuar peope që demonstrojnë këto aftësi.
2. Nxitja e punës në grup.
Nëse një sipërmarrës punëson njerëz të talentuar, ai ose ajo duhet të kërkojë që ata të debatojnë për zgjidhje. Kërkojuni atyre të përdorin aftësitë e tyre për të zhvilluar zgjidhje më të mira për të punuar së bashku sesa do të mundonin vetë. Në vitet e fundit, Google ka inkurajuar më shumë punën në ekip, gjë që ka ndihmuar kompaninë të sjellë ide të reja si Google Glass në realizim.
3. Eksperimentoni në mënyrë të egër.
CEO-të e fillimit duhet t’i rezistojnë nxitjes për të përsosur produktet e tyre përpara se t’i nisin pregatitjen e tyre. Përkundrazi, ata duhet të ndërtojnë versione të shpejta, të lira të produkteve të tyre, të marrin përshtypje nga tregu dhe të përmirësojnë produktin si përgjigje.Google inkurajoi këtë lloj eksperimenti të egër duke i lënë punonjësit e saj të shpenzojnë 20 përqind të kohës së tyre duke punuar në projekte me interes personal.
4. Përmbushni angazhimet.
Një startup nuk do të ketë sukses nëse ekipi nuk i di qëllimet e menaxhimit dhe më pas udhëheqësit veprojnë në përputhje me rrethanat. Dhe udhëheqësit që u tregojnë njerëzve të tyre se do të bëjnë një gjë, por ata vetë do të bëjnë të kundërtën, ata do ta humbin besimin.Google me siguri është përpjekur të ndjekë vlerën e tij të shprehur shpesh “mos u bëj i djallëzuar”. Mjerisht, jo gjithmonë ka arritur sukses, siç është kur vendosi të censurojë rezultatet e kërkimit në Kinë në 2006. Ai u ndal në vitin 2010. Mos bëni të njëjtin gabim. Eshtë më mirë që një startup të heqë dorë nga një mundësi biznesi sesa të shkelë vlerat e saj thelbësore.
5. Luftoni vetëkënaqësinë.
Mos lejoni që suksesi i një produkti ose shërbimi të veçantë ta ndalojë kompaninë të kërkojë mënyra më të mira për të përmbushur nevojat e klientëve. Për të luftuar vetëkënaqësinë, të ruani një paranojë të shëndetshme dhe të jeni gjithnjë në kërkim se si të adoptoni teknologji të reja që do t’u japin klientëve një vlerë superiore.Konsideroni sesi Netflix u shndërrua nga një shërbim DVD-me postë, në një ofrues online të transmetimit. Jo vetëm që Netflix e ka menaxhuar tranzicionin me mjeshtëri, por gjithashtu ka shtuar aftësi të reja si krijimin e shfaqjeve të njohura dhe menaxhimin e marrëdhënieve me ofruesit e shërbimeve me një hapsirë më të gjërë.
6. Fitoni përmes mjeteve të shumta.
Mos lejoni që fillimi të varet nga një produkt që konkurrentët mund të kopjojnë. Mbroni burimet e të ardhurave dhe fitimit duke qenë të mirë në disa aftësi kryesore që janë të vështira për t’u kopjuar nga rivalët. Nën drejtimin e Steve Jobs, Apple mund të hynte në bizneset ekzistuese (si MP3 player, smartphone dhe tablet) dhe të shkurtojë vetë një pjesë të madhe të “byrekut” të fitimit. Apple fitoi përmes mjeteve të shumta: Kishte dizajn të shkëlqyeshëm produktesh, marketing të shkëlqyeshëm dhe shërbim ndaj klientit, një zinxhir efikas furnizimi dhe aftësi për të motivuar ofruesit e palëve të treta siç dëshmohet nga suksesi i iTunes dhe App Store.
7. Jepni komunitetit.
Drejtimi i një fillimi është veçanërisht sfidues sepse pronarët e bizneseve nuk mund të paguajnë sa duhet për të tërhequr talentin e lartë. Por ata mund të kompensojnë paketën më të vogël të pagave duke zhvilluar një mision domethënës. Shqyrtoni rastin e Embrace Innovations, Drejtori i Përgjithshëm i të cilit, Jane Chen, unë intervistova në Qershor 2011. Ndërmarrja sociale u fillua në përpjekje për të shpëtuar jetën e foshnjeve të parakohshme në vendet në zhvillim. Në Indi, shumë foshnje të parakohshme vdiqën pasi nuk u mbajtën të ngrohtë gjatë një udhëtimi katër-orësh në spital.Për shkak të misionit të saj frymëzues, kompania tërhoqi punëdhënës të talentuar, të cilët zhvilluan një qese të vogël të gjumit me materiale speciale, në gjendje të mbanin foshnjat në temperaturën e duhur. Kjo shpëtoi shumë jetë.”
* * *
Bota është e përfshirë në një ndryshim dinamik gati gati prej fantashence. Flitet për agjendën 2030 që ka në qendër energjinë e rinovueshme. Edhe Bill Gate është përfshirë në të, me kontribute dhe projekte. OKB ka hartuar një plan veprimi për energjinë. Biznesi do të përfshihet në atë që njihet si ndërtimet ekologjike. Duket ndoshta si imagjinare por në vitet që vijnë do të ndërtohet një qytet sa New Yorku brena një dite. Nëse nuk mendojmë sot që të përfshihemi në këtë ndryshim gjigand, do jemi jo të fundit por të harruarit e kësaj bote.
II…
“Global Reading on Global Challenges”
Modeli Polak per iniciativen e gjeneratave të reja…
Ekonomia rrethore, e cila synon të promovojë një përdorim të qëndrueshëm të burimeve, po vendos trendin në eksplorimin e hapësirës, sigurinë ushtarake, biznesin inovativ dhe jetën e përditshme. Për më tepër. Nuk është gjithmonë e drejtpërdrejtë por shndërrimi nga ekonomia tradicionale lineare në një më rrethore duket të jetë e pandalshme dhe e drejtuar nga një realitet i ri ekonomik, ku mbeturinat dhe ndotja janë kosto që duhet të eleminohen nga modelet e biznesit. Përmes programit “Arsimi është një dritare për botën” të Fondacionit Ura, 400 nxënës të shkollave të mesme nga 20 shkolla polake kanë hulumtuar sfidat globale ekonomike, mjedisore dhe sociale në fakultetin e menaxhimit me Universitetin e Varshavës, partneri pritës i programit . Rilindja e eksplorimit të hapësirës, ekonomia 4.0, siguria e energjisë dhe aspektet financiare të transformimit ekonomik dhe shoqëror janë tema që po eksplorohen gjatë këtij ping-pongu intelektual me të rinjtë.
Një qasje unike në projekt, e cila u drejtua nga brezi i ri i drejtuesve të rinj, përqendrohet në përdorimin e tregimit – një mënyrë e fuqishme për të arritur zemrat dhe mendjet. Pjesëmarrësit e programit u përkthyen në polonisht “Tregimet për një botë më të Drejtë” – një iniciativë për librin e tregimeve të Drejtorit të Përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara për të promovuar Qëllimet e Zhvillimit të Qëndrueshëm. Libri u vu në dispozicion në të gjitha gjuhët zyrtare të Kombeve të Bashkuara, por jo polonisht. Studentët e rinj morën vetë iniciativën dhe vendosën të përkthenin librin në mënyrë që të arrinte një audiencë polake. Për më tepër, projekti është duke punuar me rrjetin kombëtar të bibliotekave publike dhe organizatat e tjera partnere për të maksimizuar shtrirjen dhe për t’u dhënë lexuesve polakë qasje në lidhje me këtë problematikë. Si rezultat, këta udhëheqës të rinj u bënë ambasadorë të vërtetë të Polonisë brenda strukturave të OKB dhe Drejtori i Përgjithshëm i falënderoi për kontributin e tyre.
Një nga sfidat më të mëdha për gjenerata e reja janë ato që lidhen me ndryshimin e klimës dhe ngrohjes globale.1.8 miliardë të rinj në të gjithë botën, të moshave 10-24 janë vendosur të bëhen liderët e nesërm në të gjithë sektorët e jetës: publik, biznes, diplomatik dhe shkencor. Programi i Fondacionit Bridge-Ura, në Poloni, ka për qëllim t’i shndërrojë ata në qytetarë globalë, të përgatitur për sfidat me të cilat përballen. Konferenca e Kombeve të Bashkuara për Ndryshimet Klimatike për vitin 2018 ishte Konferenca e 24-të e Palëve në Konventën Kornizë të Kombeve të Bashkuara për Ndryshimin e Klimës (COP24), e njohur edhe si Konferenca e Ndryshimeve Klimatike në Katowice. Ajo u mbajt midis 2 dhe 15 Dhjetor 2018 në Katowice, Poloni. Konferenca përfshiu gjithashtu takimin e katërmbëdhjetë të palëve për Protokollin e Kiotos (CMP14), dhe seancën e tretë të takimit të parë të palëve për Marrëveshjen e Parisit (CMA1-3 ose CMA1.3) e cila ra dakord mbi rregullat për zbatimin e Marrëveshjes . Në Nëntor 2018, Organizata Botërore e Meteorologjisë lëshoi një raport ku thuhej se nivelet e dioksidit të karbonit 2017 në atmosferë arritën 405 pjesë për milion (ppm), një nivel që nuk shihet në tre deri në pesë milion vjet. Në Tetor 2018, Paneli Ndërqeveritar për Ndryshimin e Klimës (IPCC) publikoi Raportin e tij të veçantë për ngrohjen globale prej 1.5 ° C (SR15).Konferenca u pajtua për rregullat për zbatimin e Marrëveshjes së Parisit, e cila do të hyjë në fuqi në vitin 2020, domethënë rregulloren se si do të matin qeveritë, dhe raportojnë për përpjekjet e tyre për prerjen e emetimeve. Për shkak të vështirësisë për të arritur marrëveshje midis palëve, disa pyetje të vështira, siç janë mënyrat për të shkallëzuar angazhimet ekzistuese për uljen e emetimeve, mënyrat për të ofruar ndihmë financiare për vendet e varfra, formulime që nuk lejojnë llogaritjen e dyfishtë dhe nëse vendet po bëjnë mjaft për të ulur emetimet e tyre (në dritën e raportit të IPCC) u shtynë në konferencën tjetër. David Waskow, nga Instituti i Burimeve Botërore, tha se marrëveshja ishte “një themel i mirë për vendet që të kërkojnë zbatimin e marrëveshjes së Parisit” dhe shtoi se “Ai përcakton drejtimin e udhëtimit dhe do t’i nxisë vendet të ndërmarrin veprime. Tani vendet duhet të shkojnë në shtëpi dhe të bëjnë detyrat e tyre të shtëpisë, duke rritur angazhimet e tyre [për emetimet] “.
Janë bërë disa arritje:
⦁ 50 vende nënshkruan “Deklaratën e Solidaritetit dhe Tranzicionit të Silesisë”, e cila thekson nevojën e politikave për zvogëlimin e emisioneve për të përfshirë “një tranzicion të drejtë të fuqisë punëtore” dhe për të krijuar “punë të mirë dhe punë cilësore”.
⦁ Presidenca polake shpalli një politikë “pyje për klimën” duke theksuar rolin e rëndësishëm të pyjeve në zgjidhjen e problemeve klimatike.
⦁ Disa vende thonë se ata do të rrisin premtimet e tyre për klimën në vitin 2020, përfshirë Indinë, Kanadanë, Ukrainën dhe Xhamajkën.
⦁ Disa dhjetëra vende që formojnë “Koalicionin e Ambicjes së Lartë” – përfshirë BE, Mbretërinë e Bashkuar, Gjermani, Francë, Argjentinë, Meksikë dhe Kanada – premtuan të ngrinin objektivat e tyre deri në vitin 2020.
⦁ Anëtarët e rinj bashkohen me Aleancën e Qymyrit të Pastër tani ka rreth 80.
⦁ Gjermania dha një kontribut prej 70 milion € në Fondin e Përshtatjes. Premtimet më të vogla të bëra nga Franca, Suedia, Italia dhe BE ngritën totalin në 129 milion dollarë – një rekord vjetor për fondin.
⦁ Gjermania dha 1.5 miliardë euro për Fondin e Gjelbër të Klimës – dyfish kontributin e tyre për vitin 2014.
⦁ Norvegjia u zotua 516 milion dollarë për Fondin e Gjelbër të Klimës.
⦁ Banka Botërore dha 200 miliardë dollarë për programet klimatike në 2021-2025, dy herë më shumë se në 2015 – 2020. Ishte gjithashtu një nga nëntë bankat që u zotua të “harmonizojë … aktivitetet e tyre” me qëllimet e Marrëveshjes së Parisit.
⦁ Pesë banka të tjera – ING, BBVA, BNP Paribas, Société Générale dhe Standard Chartered – me një kapital prej 2.4 tn €, premtuan të rregullojnë shtrirjen e klimës së portofolave të tyre të huazimit për të arritur objektivin “shumë nën 2C”.
⦁ Mbretëria e Bashkuar thotë se do të rritet me 100 milion fondet për projektet e energjisë së rinovueshme në Afrikën Sub-Sahariane, dhe me 170 milion m fondet për të mbështetur krijimin e industrisë së karbonit të ulët në Mbretërinë e Bashkuar deri në vitin 2040.
⦁ Maersk, kompania më e madhe në botë e transportit, tha se do të eliminojë plotësisht ndikimin e saj të karbonit deri në vitin 2050.
⦁ Shell u angazhua të lidh objektivat afatshkurtra të karbonit me pagën ekzekutive nga viti 2020.
⦁ Kishte shumë premtime më të vogla nga bizneset.
⦁ COP24 mirëpret “përfundimin me kohë” të Raportit Special për ngrohjen globale prej 1.5 ° C dhe vendeve “të ftuara” për të shfrytëzuar këtë raport. Qeveritë e katër vendeve (prodhuesit e gazit / naftës-SHBA, Rusia, Arabia Saudite dhe Kuvajti) bllokuan një propozim për të mirëpritur Raportin Special në mënyrë të plotë.
⦁ Shumë thonë, se ekziston një “mungesë e urgjencës” në vendimet e COP, por janë marrë disa vendime të mira.
Roli i pyjeve çfarë duhet të dinë të rinjtë
Marrëveshja e Parisit kërkon që të gjitha Palët të ndërmarrin veprime për të ruajtur dhe forcuar pyjet; dhe vëren se ndalimi i shpyllëzimit dhe degradimi i pyjeve si dhe lejimi i pyjeve të rigjenerohen do të përbënte të paktën 30% të të gjithë veprimeve lehtësuese të nevojshme për të kufizuar ngrohjen globale në 1,5 ° C; Nënvizohet se pyjet e menaxhuara në mënyrë të qëndrueshme janë jashtëzakonisht të rëndësishme në luftimin e ndryshimit të klimës përmes rritjes së përthithjes së CO2 duke rritur pyjet, ruajtjen e karbonit në produktet e drurit dhe zëvendësimin e lëndëve të para me bazë fosile dhe energji, ndërsa në të njëjtën kohë zvogëlojnë rreziqet e zjarreve të pyjeve, infektimet dhe sëmundjet e dëmtuesve. Gjithashtu është vën theksi në rëndësinë e praktikave stimuluese që mbajnë thithjet e karbonit natyror, përfshirë pyjet parësore dhe tokat pyjore të paprekura, të cilat komunikimi i Komisionit për përshpejtimin e veprimit të BE për restaurimin e pyjeve e njeh si aksion të pazëvendësueshëm.U është bërë thirrje të gjitha palëve, përfshirë BE-në dhe shtetet anëtare të saj, të respektojnë angazhimet e tyre ndërkombëtare, përfshirë ndër të tjera ato të bëra në kuadrin e Forumit të OKB-së për Pyjet, Konventën e OKB për Diversitetin Biologjik, Deklaratën e New York-ut për Pyjet, dhe SDG 15, në veçanti objektivi qëllimi i të cilit është të promovojë zbatimin e menaxhimit të qëndrueshëm të të gjitha llojeve të pyjeve, ndalimin e shpyllëzimit, rivendosjen e pyjeve të degraduar dhe rritjen e konsiderueshme të pyllëzimeve dhe ripyllëzimit në rang global deri në vitin 2020; është bërë thirrje për përpjekje më të mëdha në të gjitha nivelet politike për të parandaluar përkeqësimin e pyjeve në Europë dhe për të rikthyer gjendjen e tyre të mirë kur është e nevojshme; i kërkohet Komisionit dhe Shteteve Anëtare të mbështesin masat për ripyllëzimin e tokave të degraduara dhe ato të papërshtatshme për përdorim bujqësor.Duke pasur parasysh rolin themelor që luajnë pyjet në luftën kundër ndryshimit të klimës dhe sfidat me të cilat përballen disa pronarë të pyjeve në Europë për shkak të thatësirës dhe dëmtuesve ekstrem, beson se Komisioni duhet të marrë në konsideratë një kornizë stimulimesh në rast se menaxhimi i qëndrueshëm i pyjeve nuk ka ka më shumë një çështje biznesi. Investimi më i rëndësishëm për të ardhmen tonë është arsimi. Të informuar dhe të vetëdijshëm, ne jemi gati për sfidat- “thotë Agata Tomaszewska nga Shkolla e Mesme e Kopernikut në Varshavë.” “Pedagogjia kritike është në zemër të metodologjisë së programit. Duhet që studentët të marrin një vështrim tërësor të çështjeve dhe të bëjnë pyetje sfiduese. Pra është parësore për të rinjtë ta shohin botën si një rrjet të anijeve të lidhura “, thotë Margo Koniuszewski, president i Fondacionit Bridge. “Konteksti luan një rol kryesor në mësim dhe ligjëratat për të rinjtë mbi sfidat e shekullit 21 fillojnë me vendosjen e skenës: nga Big Bang në revolucionet bujqësore dhe industriale, epokën dixhitale, eksplorimin e hapësirës dhe ndryshimin e klimës, deri në një ilaç për sëmundjet moderne: ekonomia rrethore ”, shton zonja Koniuszewski.
“Që të ndodhë ndryshimi, ne duhet të veprojmë në të gjitha frontet. Ne mobilizuam studentët në 37 nga universitetet më të mëdhenj në Poloni për të organizuar seminare dhe diskutime në shkollat e mesme mbi Qëllimet e Zhvillimit të Qëndrueshëm dhe si t’i zbatojmë ato në praktikë, “thotë Radek Łyko, president i Rrjetit Studentor Erasmus në Poloni. Pasja e shoqatave studentore në bord hap mundësi të reja. “Si pjesë e projektit tonë” Lexim-Ndihmues “, shoqata e studentëve të mjekësisë IFMSA-Poloni do t’u lexojë fragmente të Tregimeve për botën globale, pacientëve në spitale,” tha Mateusz Zarzecki, presidenti i organizatës. “Studentët e juridikut gjithashtu do të referojnë për reduktimin e Pabarazisë gjatë ditëve tona vjetore të Edukimit Ligjor që zhvillohet në muajin Nëntor, “shtoi Kamil Baran, president i Shoqatës Europiane të Studentëve për Drejtësi, ELSA-Poloni.
Një racë e re udhëheqësish kërkohet në shekullin XXI. Kanë qenë fjalët e kryeministrit kanadez Justin Trudeau në mesazhin e tij video. Zgjidhjet janë në duart tona.
Të rinjtë i duan idetë e reja dhe inovative. Stimulimi i mendjes së tyre mbi sfidat globale përmes tregimeve dhe artit i ndihmon ata të zhvillojnë aftësi të të menduarit kritik dhe një mënyrë gjithëpërfshirëse për të parë botën. “Global Reading on Sfidat Globale” fatkeqësisht nuk ka mbritur në Shqipëri. Ky lloj vetpërjashtimi është vrastar. Polakët e rinj do të kenë një shans për të paraqitur projektin e tyre novator para një audiencë të gjerë në Varshavë. “Tregjet e kapitalit mund të mbështesin zgjidhjen e zgjidhjeve inovative për një të ardhme të qëndrueshme,” thotë Marek Dietl, presidenti i Bursës së Varshavës. “Ne jemi shumë të kënaqur që Bursa e Varshavës do të jetë promovuese e “Global Reading on Global Challenges” në prani të liderëve të opinioneve nga organizata ndërkombëtare, diplomaci, shkencë, biznes, kulturë, media dhe institucione publike.” Financat dhe biznesi duhet të jenë pjesë e zgjidhjes. Nga 100 subjektet më të mëdha ekonomike në botë 69 nuk janë vende, por korporata. Margo Koniuszewski është Presidenti i Fondacionit Ura që ajo themeloi atë së bashku me bashkëshortin e saj. Adam Koniuszewski është një ekspert ekzekutiv me vendbanim në Qendrën e Gjenevës për Politikë të Sigurisë, një anëtar i Rendit të Kontabilistëve Profesionistë të Themeluar në Kanada dhe Akademinë Botërore të Artit dhe Shkencës, dhe një Analist Financiar i linçencuar. Europa e Re Lindore është një partner mediatik i këtij projekti. Po Shqipëria ku është?!
III
Migracioni dhe pasojat …
Emigracioni dhe vendet e Vishegradit – një përvojë e cila duhet njohur…!
Michal Vašečka, Endre Sík, Mária Čierna, Tomáš Urubek, Jakub Wiśnieëski, Elena Kriglerová, u përfshinë në një diskutim të gjërë në lidhje me migracionin në vendet e tyre. U analizua si gjendja e atyre që duan të emigrojnë në vendet e Vishegradit dhe ata që duan të largohen. Trajtimi shumëplanësor është i argumentuar, duke e parë masën njeëzore që vjenë jo vetëm si krah pune por edhe si qënie sociale shoqërore dhe kulturore.
Ne duhet të dallojmë, kanë vënë ne dukje dialoguesit, llojet e caktuara të migracionit:
⦁ Migracioni ekonomik,
⦁ Të lidhur me punën (natyrisht, migracioni i lidhur me punën nuk nënkupton automatikisht për qëllime ekonomike)
⦁ Migracionin e detyruar gjithashtu.
Brenda konceptit të globalizmit, arsyet ekonomike, në shumicën e rasteve nuk janë faktorë vendimtar. E njëjta gjë mund të thuhet edhe për migracionin e detyruar. Shpesh është vetëm një luftë për të kaluar në qendrat e mëdha urbane si Nju Jork, Paris dhe Londra. A jemi teknikisht, konceptual dhe, në lidhje me opinionin publik, të përgatitur për migrim nga pozicioni i katër vendeve të Vishegradit? Vendet e Vishegradit gjatë krizës Siriane e mbyllën kufirin dhe u duk sikur ata shfaqën një lloj nacionalizmi që ndryshe njihet si “Nacionalizmi metodologjik” çka do të thotë që çdo vend përqendrohet në çështje të caktuara shoqërore nga këndvështrimi ekonomik dhe kombëtar duke theksuar veçantinë e fenomenit. Duhet pranuar se migrimi ka qenë gjithmonë një fenomen global. Por kushdo qe migronin sjell me vete, interesat, nevojat, dëshirat, egot personale, familjet, ritualin, historinë e tij dhe të vendit tij, fenë dhe nevojën e ushtrimit të saj, por edhe lidhjen me atdheun mëmë nga i cili nuk do të shkëputet përfundimisht.
Migrimi i lidhur me punën…
Falë zhvillimit ekonomik të rajonit të Vishegradit, migracioni i paligjshëm gradualisht u ndryshua në një migracion të lidhur me punën. Ky lloj migracioni është i lidhur me çështjen e integrimit.
Pra, sfida kryesore është të kuptojmë situatën në dinamik sepse vetëm atëherë mund t’i përgjigjemi pyetjes nëse jemi apo jo jemi gati përball situatave që paraqiten qofshin të emergjencave apo të një normaliteti. Ky rajon pësoi zhvillim të madh brenda një kohe vërtet të shkurtër. Jo shumë kohë më parë, rajoni i Katër vendeve të Vishegradit ishte vetëm një rajon transit, për ata që donin të migrojnë në vendet e vjetra anëtare të Bashkimit Europian, por kohët e fundit ai është bërë një rajon i synuar. Ky eshtë një ndryshim cilësor. Një nga çështjet themelore për emigrimin ka të bëjë me rolin e etnisë. Shumë shpesh kemi dëgjuar se përkatësia etnike nuk është më e rëndësishme, pasi jemi shoqëri moderne, ne i përkasim disa kombeve si qytetarë, ne zhvillojmë një vetëdije të bazuar në qytetari, ne e përcaktojmë veten si dikush që i përket një shteti të caktuar por kjo ka pak rëndësi në një shoqëri të tregut global. Mos harrojmë etnia është gjithmonë atje, ajo nuk shlyhet fal cultures globale. Përkatësia etnike, veçanërisht në situata krize është një burim i sjelljes që mund të bëhet shkak për prishje të harmonisë qytetare deri në prishje të rendit, apo dëmtim të jetës me raste ekstreme edhe në marjen e saj. Disa do të thoshin, përkatësia etnike është një formë e kapitalit, dhe ne mund t’i mbështetemi edhe te ajo në situata krize. Pse most ë pranojmë që edhe migracioni është një situatë krize. Kushdo që detyrohet të largohet nga një vend e gjen veten në një situatë krize, sepse ai ose ajo, do të humbasë investime të caktuara dhe do ta gjejë veten si edhe çka investuar si profesion, kapital apo aftësi për punë fizike; ose në një mjedis që është shumë shpesh armiqësor, por gjithnjë padyshim i panjohur, i paparashikueshëm. Kështu që aie gjen veten fillimisht në një krizë . Në një situatë si kjo etnia është burimi i vetëm në të cilin mund të mbështetet një person. Ne gjykojmë se etnia nuk mund të neglizoshohet,-mëtojnë ekspertët e lartpërmendur- sepse çdo emigrant vjen me një identitet etnokulturor, si psh me gjuhen dhe me besimin e tij fetar që janë në themel të civilizimeve. Gjithashtu emigranti ka tiparet etno-antropologjike që lidhen me ritualin, me orientimin dhe lidhjet, me jetën në familje dhe me mardhëniet me gruan apo me femijët, me gjeneratat e reja dhe ato më të vjetra. Ndaj kur emigrohet; ai që vjen në një realitet të ri sjell me vete dhe një histori identiteti, dhe jo thjeshtë nevojën dhe interesin për të punuar, banuar dhe jetuar…! Ai sjell edhe një psikologji e mentalitet të caktuar, një raport me inovacionin, teknologjinë, përjetimin emcional dhe ndërgjegjen emocionale, raportet me dashurinë dhe me raportet seksuale.
Të gjithë këta faktorë që kornizojnë jetën e gjallë dhe aktive njerëzore duhen konsideruar. Këta njerëz nuk duan vetëm banesë ushqim dhe veshje, punë dhe trajtimi mjekësor. Pavarësisht nga ndryshimi i vendit të banimit, njeriu kudo që është kërkon të ketë dhe të realizojë gjithçka që i duhet në jetë. Madje në një vend që ofron më shumë mundësi dhe liri në kuptimin mbi të drejtat e tij, ato rriten, zgjerohen dhe ai është më shumë luftëtar për realizmin e tyre. Pra kemi të bëjmë me një gjithëpërfshirje për integrim. Punohet dhe veprohet që të marësh një indentitet të ri kulturor së paku, sepse historik, ky lloj metaforsizimi do dontë më shumë kohë, ndoshta disa dekada dhe ndodh tek gjeneratat më të reja që shpesh lindin në vendet ku prindërit e tyre kanë emigruar.
E kundërta është forma e migracionit ndërkombëtar.
Shumë migrantë nuk duan të jenë të integruar. Ata duan të kalojnë sa më pak kohë të jetë e mundur jashtë vendit, të fitojnë sa më shumë që të jetë e mundur, dhe më pas të shkojnë në shtëpi dhe të investojnë në atdheun e tyre mëmë. Fal teknologjisë moderne ata në të vërtetë mund të jenë në shtëpi në dy pika të botës. Në epokën e migrantëve ndërkombëtarë në internet dhe skype, sllovakët, çekët, hungarezët, polakët që punojnë në Angli në të vërtetë mund të jenë shumë të fuqishëm për të ndikuar në jetën politike dhe aktivitetet ekonomike në shtëpi-atdhe, dhe ata gjithashtu mund të jenë jashtëzakonisht të rëndësishëm në një kuptim kulturor . Migrimi trans-kombëtar në të vërtetë zvogëlon rëndësinë e integrimit dhe zgjidhjes, këto forma tradicionale të migracionit mund të krijojnë forma krejt të reja të problemeve dhe burimeve. Ne mendojmë se ky është ndryshimi që do të na sjellë shekulli XXI.
Debatuesit nga vendet e Vishegradit ranë në një mëndje kur pranuan se vendet e të ashtuquajturit “veri i pasur” – dhe Visegrad Four; janë në ditët e sotme me siguri një pjesë e tij – do të ekspozohen ndaj migrimit nga pjesë të ndryshme të botës. Ne, theksuan debatuesit; nuk do të duhet të reagojmë vetëm ndaj një krize humanitare, por do të jemi të ekspozuar ndaj migracionit të lidhur me punën dhe migracionin brenda rrjeteve ndër-nacionale. Për këtë, do të jetë e nevojshme të bëhet dallimi midis politikës së azilit dhe metodave se si ne i rregullojmë ato, pra midis migracionit dhe politikës së integrimit, sepse të gjithë migrantët dëshirojnë të integrohen për arsye të ndryshme. Në këtë periudhë globale të botës post-moderne, teknologjitë moderne u mundësojnë atyre të mbajnë kontakte me shtëpinë.Në mënyrë lakonike do të thonim se ata janë në vendin pritës me trup dhe me energjinë e tregut të punës, kurse me shpirt dhe me mendje janë ende në atdhe. Ky lloj dyzimi është me pasoja.
Migrimi i detyruar ka të bëjë me abuzimin e të drejtave të njeriut.
Ata bëhen refugjatë, sipas Konventës së Gjenevës, sepse ata kanë shpëtuar nga vendi i tyre për shkak të ndjekjes, shkeljeve të të drejtave të njeriut, ose për arsye politike, fetare ose arsye të tjera. Diçka e çuditshme dhe e paparashikueshme ka ndodhur në Poloni. Ajo eshtë bërë një vend-emigrim i imigracionit, ndërsa dikur ishte një vend emigracioni për shekuj. Ka pasur ndryshime masive në tregun polak të punës. Siç e dini ndoshta shkalla e papunësisë dikur ishte shumë e lartë, tani ajo ka zbritur në një nivel të arsyeshëm, së fundmi është rreth 9-10% në varësi të metodës së numërimit. Dhe tani kemi deficit të forcës së punës, kështu që ne po diskutojmë se si të tërheqim të gjithë popullin polak të kthehet . Pas vitit 2004, shumë njerëz kanë shkuar jashtë vendit për të filluar një karrierë në Britaninë e Madhe, Irlandë apo Gjermani. Dhe sipas disa vlerësimeve, ka 2 milion njerëz nga Polonia të punësuar në vendet e tjera të Europës, madje edhe në vende të tilla si Republika Ceke ku janë 50-60,000 polakë që punojnë. Disa prej tyre janë rregulluar mirë dhe disa janë ende në kushte të tmerrshme. Kemi para që rrjedhin nga jashtë për në Poloni, kështu që pjesa tjetër e familjes mund të jetojë nga paratë që dërgohen në shtëpi. Por nga ana tjetër familjet nuk janë më bashkë, gjë që çon në divorce, fëmijët mund të zhvillojnë zakone të këqija, të bëhen të varur nga narkotikët, alkoholi etj.
Në Poloni ( por edhe jo vetëm) ka shumë diskutime në lidhje me të ashtuquajturën “rrjedhje të trurit”, sepse ne po humbasim njerëzit tanë më të mirë jashtë vendit. Kjo ikje masive mund të jetë një problem, veçanërisht nëse mendojmë për kujdesin shëndetësor polak, ku pagat nuk janë shumë të larta, dhe shumë dentistë, mjekë, infermierë janë larguar nga vendi. Ekziston një problem tjetër, mbase edhe më i madh se ky, dhe quhet “mbeturinat e trurit” . Shumë njerëz me arsim të mirë, për shembull avokatët dhe dentistët janë larguar jashtë vendit, dhe çfarë bëjnë ata? Ata lajnë enët në pijetoret britanike. Kjo është një humbje e tmerrshme e kapitalit njerëzor.
Kjo ka ndodhur edhe me vendin tonë, mijëra ekonomistë dhe inxhinierë që u larguan në emigracion, gjeologë apo në profesione të tjera, pra që kishin arsimim universitar, për të mbajtur familjet braktisen profesionet dhe u morën me punë të rëndomta, pra jashtë investimit të tyre të jetës. Humbja ka qënë e dyanshme, si për ta dhe për Shqipërinë e cila nën shokun e ndryshimeve të fillimit kur shumë sektorë u bllokuan nuk u kuptua se po humbej një kapital njerëzor tejet profesional që në një të ardhme jo të largët do kërkohej dhe ai do të mungonte. Koha e provoi këtë realitet të boshllëkut dhe të mungesës së specialistëve. Ikja që vazhon po e sjell gjendjen e mungesës së specialistëve më shumë se emergjente, ajo ka marë përmasa dramatike.
Në debatet e zhvilluara flitet dhe për migracionin rrethor, që do të thotë se njerëzit udhëtojnë përpara dhe mbrapa, ata kalojnë 3 muaj jashtë vendit dhe më pas kthehen mbrapa. Ky mund të jetë një fenomen i mirë në epokën e fluturimeve të lira, komunikimit më të lirë dhe internetit. Familjet mund të mbahen së bashku edhe nëse ata kalojnë shumë kohë larg. Një lloj punësimi sezonal që është tipik për zonat tona kufitare me Greqinë.
Tema e aspekteve sociale të migracionit është interesante, edhe nëse kjo është më e vështira. Si t’i bëhen këta njerëz të ndjehen si në shtëpi? Kjo pyetje shtrohet shumë herë në shumë vende. Ne mund t’i studiojmë rastet, mund t’i shikojmë vendet skandinave, Suedinë, Danimarkën. Ata lavdërohen se ofrojnë përfitime të mirëqenies për njerëzit që vijnë nga e gjithë bota. Ekziston edhe i ashtuquajturi modeli francez, modeli ku u imponua një ideologji e caktuar për emigrantët. Por ajo u rrëzua në 2005-n. Kishte një model tjetër në Britaninë e Madhe, ai liberal anglo-sakson, por dukej se pas sulmeve terroriste edhe ai u shmang dhe zuri vend një përkujdesje më e imët. Siç mund ta shihni, problemi është shumë i ndërlikuar. Ndoshta Shtetet e Bashkuara mund të paraqiten si një lloj shembulli. Por nëse e studiojmë këtë shembull më nga afër, mund të shohim që historia e suksesit u bazua në specifikën e shoqërisë amerikane. Ndoshta nuk janë emigrantët ata që nuk janë të gatshëm për t’u integruar. Eshtë problemi ynë: si reagojmë kur takojmë një të huaj? Çfarë lloj shovinizmi ka tek ne? Ne nuk duhet të gënjejmë veten se programet e integrimit mund të rregullojnë gjithçka. Ndoshta mjeti më efektiv do të ishte krijimi i një lloj fushate informuese drejtuar popullatës vendase, në mënyrë që të prishen stereotipe të caktuara në lidhje me një person të zi, një rom dhe kështu me radhë. Elena Kriglerová nga Qendra e Kërkimeve Etnike dhe Kulturore në Sllovaki ka një qasje disi ndryshe. “Kam përshtypjen, thotë ajo, se debati për migracionin është zvogëluar vetëm në dimensionin e tij ekonomik. Edhe nëse (në një botë ideale) do të mund të gjenim punë për të gjithë migrantët, nesër do të ishim shumë larg nga të qenit në gjendje të themi se ata njerëz janë integruar në shoqëri. Kjo nuk ka të bëjë vetëm me gjuhën dhe vendosjen e tyre në tregun e punës. Sa më shumë grupe të ndryshme kulturore dhe etnike të diferencuara mbërrijnë në vendin tonë, aq më të dukshme janë ato probleme. Debati mbi politikën e integrimit të Sllovakisë tashmë ka filluar. Në Ministrinë e Punës, Çështjeve Sociale dhe Familjes u krijua një departament përgjegjës për integrimin e të huajve. Ky fakt në mënyrë simbolike nënkupton për mua se integrimi do të lidhet me mësimin e gjuhës dhe gjetjen e vendeve të punës për ata njerëz.
Por pyetja është se në çfarë mase do të pasqyrojë kjo politikë e ardhshme edhe dallimet kulturore të atyre njerëzve? Dhe deri në çfarë mase do të pasqyrojë faktorë të tjerë, të cilët padyshim lidhen me jetën e atyre njerëzve? Në të ardhmen, ata jo vetëm që do të jenë individë: ata do të formojnë bashkësi, dhe në fund të fundit pakica të reja. A ka Sllovakia ndonjë konsideratë në lidhje me këtë?
Dhe, si funksionon në vendet e tjera?” Le ta shohim këtë shqetësim të studjueses sllovake në fokusin shqiptar. Kohët e fundit Qeveria Shqiptare me një akt ligjor hapi tregun e punës për punëtorë të huaj. Situata është e tillë që një masë e madhe ikin nga vendi dhe tregu i zbrazur plotësohet me krahë pune me lloj etnish. Tregu s’ka preference racore apo etnokulturore. Tregu thjesht do ta gjejë këtë krahë të lirë dhe sa me efektiv. Ai nuk mendon se çfarë problemesh shoqërore, antropokulturore, apo religjioze mund t’i krijojë shoqërisë për të sotmen dhe për të ardhmen. Krijimi komuniteteve të tillë që sot mund të duket si vepër imagjinate në dekadat e ardhshme është jo krejt e pamundur që të jetë një realitet.
Brain drain in Albania
Shqipëria renditet në mesin e 15 vendeve për imigrim të lartë të personave të arsimuar dhe të atyre me grada shkencore. Emigrimi i shqiptarëve të arsimuar në 2010 dhe 2011 u rrit 223% në krahasim me 2000 dhe 2001. Ekspertët Goethe dhe King kryen një studim të 720 studentëve të doktoratës dhe 303 studentëve që jetojnë jashtë në emër të një studimi të UNDP. Sondazhi zbuloi gjithashtu se shumica e diasporës shkencore shqiptare nuk dëshiron të kthehet
Në Shqipëri, 60 përqind e popullsisë së rritur dëshiron të largohet nga vendi. Sondazhi më i fundit në botë i Gallup i realizuar midis 2015 dhe 2017 rendit Shqipërinë në vendin e katërt nga 152 vendet.
Sondazhe të ngjashme kanë treguar dëshirën gjithnjë e më të lartë për shqiptarët vitet e fundit për të braktisur vendin e tyre. Megjithë analizën e dobishme që këto sondazhe ofrojnë për politikëbërësit, qeveria shqiptare nuk ka treguar ndonjë plan për të luftuar trendin dhe nivelet e jashtëzakonshme të pakënaqësisë së njerëzve me situatën e vendit të tyre.
Në Kosovë, 42% e të rinjve me arsim të lartë dhe në Shqipëri 32% e tyre do të largoheshin përgjithmonë nga vendet e tyre. Kosova gjithashtu renditet e treta në botë për sa i përket indeksit të ikjes së trurit, pas Sierra Leone (78%) dhe Sirisë (44%). Mali i Zi fqinj ka një rezultat pozitiv, me mundësinë e mirëpritjes së 25% të fuqisë punëtore të arsimuar nga vendet e tjera.
Ekspertët e konsiderojnë papunësinë, pagat e ulëta, korrupsionin e lartë dhe mungesën e sundimit të ligjit, mundësitë dhe ndryshimet si arsyet kryesore pse njerëzit në Ballkan dëshirojnë të ikin. Alida Vračić, Drejtori “Ekzekutiv i Populari” në Bosnje dhe Hercegovinë, shton edhe një faktor tjetër – shtypjen e lirisë: “Njerëzit thjesht nuk duan të jetojnë në atë mjedis, kështu që nuk është çudi që ata të largohen nga vendet e tyre,” thotë ajo.
Ndërsa vendet e rajonit njohin nivelet e larta të migrimit të rrjedhjeve dhe çështjen e ikjes së trurit dhe ndërmarrin veprime kundër tij, për pesë vitet e fundit qeveria shqiptare nuk e ka diskutuar këtë çështje ose nuk ka paraqitur ndonjë plan konkret për ta përmirësuar atë. Për më tepër, protestat e vazhdueshme të studentëve kanë treguar që studentët e konsiderojnë veten si “viktima” aktuale dhe të ardhshme të migracionit dhe ikjes së trurit. Ikja e të rinjëve dobëson tregun e punës, ul fertilitetin dhe shton plakjen e popullësisë, si dhe bën që të humbasi dinamika e zhvillimit. Në këto rrethana është me shumë rëndësi kthimi besimit dhe gjetja e stradegjive të zhvillimit që mbështesin këtë besim. Në Republikën Çeke, largimi të rinjëve është pothuaj zero. Ata vlerësojnë arsimimin në vendin e tyre, sigurimin e vendit të punës, të ardhurat reale, sigurimet shoqërore dhe garancitë sociale të jetës për vitet e pleqërisë. E sjellim këtë shëmbull për të hedhur dritë mi strukturën e interesave njerëzore. Nëse një i ri i shkolluar largohet nga Shqipëria vendit i mungon jo vetëm e sotmja por edhe e ardhmja. E kundërta e Brain drain është Brain Gain por kjo stradegji mundon ende në Republikën e Shqipërisë. Gjendja duket si një plagë ende me hemoragji…Ndryshimi po e trondit shoqërinë e cila duhet kuruar me politika të mirëmenduara dhe afatgjata. Modele ka ndaj referimi te to do ishte me dobi për shoqërinë shqiptare. Kemi ndroje të themi por me siguri census i vitit 2021 do sjelli shifra të frikshme!!!
* * *
Gjatë ditëve të pandemisë stacionet e ndryshme televizive sollën në ekranet e tyre me skyp me dhjetra shqiptarë që jetojnë dhe punojnë jashtë vendit në sektorin e shëndetësisë, kërkimit shkencor dhe menaxhimit. Tek i shihnim përfshiheshim nga një gjendje e dyfishtë shpirtërore. Ndjenim krenari për suksesin dhe karierrën e tyre, por edhe keqardhje që ata janë larguar nga atdheu dhe pa ndonjë plan për tu rikthyer. Pandemia tregoi se bota mund të ndryshoi nga mendimi dhe shkenca kur këta dy faktorë udhëhiqen nga humanizmi.
.