Në këtë shënim të shkurtër dua t’ua kujtoj të gjithë folësve dhe shkruesve të shqipes dhe të gjithë lërvruesve të saj në mësimdhënie, gojëtari, gazetari, letërsi, dituri, në skenë, në mikrofon e në ekran

tek të cilët foljet e vetës së tretë njëjës të kohës së ardhme të tashme të dëftores dhe ato të vetës së tretë të së tashmes së lidhores në diatezën veprore fliten dhe shkruhen gabim. Ky gabim është i ngulitur ndoshta që nga dalja e Rregullave të Drejtshkrimit më 1967.

Foljet e vetes së tretë njëjës të kohës së ardhme të tashme të dëftores, në diatezën veprore, duhet të shkruhen kështu:

(ai, ajo) do të ketë, do të punojë, do të pëlqejë, do të shkruajë, do të lyejë, do të lajë, do të gjejë, do të hyjë, do të lidhë, do të ikë, do të hipë, do të dalë, do të heqë, do të vjelë, do të bërtasë, do të shohë, do të vdesë, do të djegë, do të ndjekë, do të djegë, do të përpjekë, do të pjekë, do të flasë, do të humbasë, do të pëlcasë, do të pëllasë, do të presë, do të shesë, do të zbresë, do të thërrasë, do të vrasë, do të zërë, do të dijë, do të pijë, do të shtijë, do të shtjerë, do të shpjerë, do të bjerë, do të lërë, do të hajë, do të flejë, do të ngrejë, do të rrijë, do të vijë, do të thotë, do të dojë, do të japë, do të vijë, do të vejë etj. etj.

Tek disa nga foljet e vetes së tretë, në ndryshim nga veta e parë, vihet re edhe zgjerimi i temës: do të zë- do të zërë, do të di – do të dijë, do të pi- do të pijë, do të shti- do të shtijë, do të shtie – do të shtjerë, do të shpie- do të shpjerë, do të bie- do të bjerë, do të lë- do të lërë, do të fle- do të flejë, do të ngre- do të ngrejë, do të rri- do të rrijë, do të vij- do të vijë, do të them- do të thotë, do të dua- do të dojë, do të vete- do të vejë etj. etj.

Në ndryshim nga veta e parë, veta e tretë e së ardhmes së tashme në të shkruar merr “ë” të pazëshme në fund: do të punoj- do të puno’jë. Në të shqiptuar ndryshimi është se rrokja parafundore në këtë vetë theksohet gjithmonë dhe “ë” e pazëshme ndihet, ndonëse lehtë.

Kështu: (ai, ajo) do të kétë, do të puno’jë, do të pëlqéjë, do të shkru’ajë, do të ly’ejë, do të làjë, do të gjéjë, do të hy’jë, do të li’dhë, do të i’kë, do të hi’pë, do të da’lë, do të héqë, do të vjélë, do të bërtàsë, do të sho’hë, do të vdésë, do të djégë, do të ndjékë, do të djégë, do të përpjékë, do të pjékë, do të flàsë, do të humbàsë, do të pëlcàsë, do të pëllàsë, do të présë, do të shésë, do të zbrésë, do të thërràsë, do të vràsë, do të zë’rë, do të di’jë, do të pi’jë, do të shti’jë, do të shtjérë, do të shpjérë, do të bjérë, do të lë’rë, do të hàjë, do të fléjë, do të ngréjë, do të rri’jë, do të vi’jë, do të tho’të, do të do’jë, do të ja’pë, do të vi’jë, do të véjë etj. etj.

Shkrimi i gabuar dallohet lehtësisht, sepse veta e tretë përdoret njëjtë si veta e parë. Edhe veta e parë e foljeve të parregullta (që e ndërrojnë temën gjatë zgjedhimeve) nga të njëjtët flitet dhe shkruhet gabim.

Të njëjtat folje në vetën e tretë të kohës së tashme të mënyrës lidhore duhet të shkruhen dhe shqiptohen:

(ai, ajo) të ketë, të punojë, të pëlqejë, të shkruajë, të lyejë, të lajë, të gjejë, të hyjë, të lidhë, të ikë, të hipë, të dalë, të heqë, të vjelë, të bërtasë, të shohë, të vdesë, të djegë, të ndjekë, të djegë, të përpjekë, të pjekë, të flasë, të humbasë, të pëlcasë, të pëllasë, të presë, të shesë, të zbresë, të thërrasë, të vrasë, të zërë, të dijë, të pijë, të shtijë, të shtjerë, të shpjerë, të bjerë, të lërë, të hajë, të flejë, të ngrejë, të rrijë, të vijë, të thotë, të dojë, të japë, të vijë, të vejë etj. etj.

Shpesh lidhorja paraprihet nga pjesëza nxitëse lejuese “le”: (ai, ajo) le të ketë, le të punojë, le të pëlqejë, le të shkruajë, le të lyejë, le të lajë, le të gjejë, le të hyjë, le të lidhë, le të ikë, le të hipë, le të dalë, le të heqë, le të vjelë, le të bërtasë, le të shohë, le të vdesë, le të djegë, le të ndjekë, le të djegë, le të përpjekë, le të pjekë, le të flasë, le të humbasë, le të pëlcasë, le të pëllasë, le të presë, le të shesë, le të zbresë, le të thërrasë, le të vrasë, le të zërë, le të dijë, le të pijë, le të shtijë, le të shtjerë, le të shpjerë, le të bjerë, le të lërë, le të hajë, le të flejë, le të ngrejë, le të rrijë, le të vijë, le të thotë, le të dojë, le të japë, le të vijë, le të vejë etj. etj.

Gjithashtu lidhorja njëjtë paraprihet herë të tjera nga foljet modale si: duhet, mundet, lipset etj..

Ngulitja e këtij përdorimi të gabuar mendoj se e ka një zanafillë edhe tek mendësia sipas së cilës njëjësi i së ardhmes së tashme është i njëjtë me njëjësin e së tashmes. Në të vërtetë njëjësi i së ardhmes së tashme vjen nga njëjësi i së tashmes lidhore duke u paraprirë nga pjesëza formëformuese “do”.

Pra, njëjësi i së ardhmes së tashme është:

(unë) do të kem

(ti) do të kesh

(ai, ajo) do të ketë

po kështu:

(unë) do të punoj

(ti) do të punosh

(ai, ajo) do të punojë

po kështu:

(unë) do të jap

(ti) do të japësh

(ai, ajo) do të japë

po kështu:

(unë) do të marr

(ti) do të marrësh

(ai, ajo) do të marrë

etj.etj.

E ardhmja e tashme me ‘do të’ u bë gjerësisht e detyrueshme pas heqjes së paskajores “me pasë” nga përdorimi, kur disa nga punët e paskajores i mori përsipër lidhorja.

Njëjësi i së tashmes së lidhores, nga buron njëjësi i së tashmes në të ardhmen e tashme është:

(unë) të kem

(ti) të kesh

(ai, ajo) të ketë

po kështu:

(unë) të punoj

(ti) të punosh

(ai, ajo) të punojë

po kështu:

(unë) të jap

(ti) të japësh

(ai, ajo) të japë

po kështu:

(unë) të marr

(ti) të marrësh

(ai, ajo) të marrë

etj.etj.

Ka gjasa që folësve dhe shkruesve ky gabim t’iu duket i vogël dhe i parëndësishëm. Por, ngaqë kjo ndodh kaq dendur, ditë e natë, në mjediset tona publike, dukuria bëhet gjithnjë më e dukshme dhe më e ndieshme, prandaj, mendoj unë, dhe domosdoshmëria e zhdukjes së kësaj dukurie bëhet urdhër dite i përditshëm.

Fjalori i Shqipes së Sotme, FSHS, në fund të tij ka zgjedhimet e foljeve dhe lakimet e emrave, mbiemrave, përemrave tip ose të atyre që kanë ndryshime në temë. Edhe botime të tjera të tij duhet ta kenë. Në fjalor nuk paraqiten foljet e së ardhmes së tashme, por paraqiten ato të lidhores së tashme, që janë të njëjta, ato kanë vetëm pjesëzën “do” më tepër.