Sulmi i Kryeministrit shqiptar ndaj gazetarëve të emisionit Report si dhe fjalët e Kryeministres Meloni e cila mori në mbrojtje kryeministrin Rama duke e quajtur linçim investigimin e bërë ndaj Shqipërisë, ka shkaktuar debate të forta politike e publike në Itali e është vënë në vëmendje të mediave e agjencive të huaja në Itali, të cilës i janë bashkuar raste të tjera që janë regjistruar gjatë muajve të fundit në Itali e që prekin çështje së lirisë së medias e pavarësisë së profesionit të gazetarit.

Drejtuesi e drejtori i programit Report, Sigfrido Ranucci, ka zhvilluar sot një konferencë shtypi me gazetarët e huaj e i shoqëruar nga Drejtuesi i sindikatës së gazetarëve Daniele Macheda e nga drejtuesi i Federatës Kombëtare të Medias italiane Vittorio Di Trapani.

Gazetari Sigfrido Ranucci ekskluzivisht për Syri TV i ka dhënë përgjigje pyetjeve të shumta që publiku shqiptar ka shprehur gjatë ditëve të fundit, mbi vijimin e reportazhit investigues mbi Shqipërisë e pse ai nuk është transmetuar ashtu siç u premtua një javë më parë?

A jeni censuruar nga kryeministri shqiptar Edi Rama?

Ranucci: Jo asnjë censurë e gjatë këtyre ditëve jam  përpjekur t’i përgjigjem në rrjetet sociale dhe interesit të lartë të publikut shqiptar. Asnjë censurë.

Pse nuk u transmetuar vazhdimi i reportazhit investigativ mbi Shqipërinë Shqipërinë?

Ranucci: Po punojmë për t’u rikthyer me materiale të tjera më të thelluara në analizën e nevojshme e duke respektuar kohën televizive. kemi respektuar disa investigime të tjera që kanë prioritet pasi për pak hymë në fushatën elektorale të zgjedhjeve evropiane e duhet të respektojmë dhe par situatën politik.

Puntata mbi Shqipërinë do të jepet rregullisht shumë shpejt. Nuk kemi pasur presion. Shumë na kanë kritikuar, dhe vetë Kryeministrja Meloni që e ka quajtur reportazhin tonë “një linçim ndaj popullit shqiptar”.

Dua ta ritheksoj, asnjë linçim madje siç e provuan dhe sondazhet në Shqipëri, 84% e publikut shqiptar mendon se faktet e këtij reportazhi janë të vërteta.

Ajo që më vjen keq është se si një Kryeministre italiane nuk ka besim në një televizion publik i shtetit italian.

Brenda muajit do të transmetojmë puntatën e radhës së Report mbi Shqipërinë

A keni biseduar me Ramën?

Ranucci: Kam kontaktuar me mesazhe me të.

A do të realizoni një intervistë televizive me KM shqiptar me kushtet që ai ka kërkuar, live e jo e montuar?

Intervista me KM shqiptar do të respektohet si kreu i një qeverie e siç respektohet çdo kush që intervistohet nga Report. Nëse ai do pranojë intervista do të respektojë formatin e Report, mendimi i tij do të përcillet ashtu siç e shpreh, në mënyrë integrale e nuk do të bëjmë prerje të…, i shkruan ai, janë të certifikuara koncepteve e përmbajtjes që ai do përcjellë.

Si komentoni akuzat e Ramës se investigimi juaj është fals mbi Sekretarin e Përgjithshëm të Kryeministrisë… janë jo të vërteta?

Ranucci: Ne kemi përgjigjet e Agaçit, janë të certifikuara siç na i ka përcjellë, Ne bëjmë punën e nuk kemi bërë akuza por kemi sjellë kontekstin e gjithçkaje. Nuk kemi goditur përgjithësisht, por kemi dhënë emra e mbiemra të politikanëve të përfshirë në ngjarjet e korrupsionit. Trasparency International ka dokumentuar Shqipërinë si vend i përfshirë në ngjarje të rënda korruptive.

Një komenti i juaji si gazetar pse dhe si e shihni mbrojtjen që Kryeministrja Meloni bëri ndaj homologut të saj shqiptar?

Ranucci: E shoh si solidaritet mes kryeministrave, ashtu siç kemi ne gazetarët me njëri-tjetrin./Alba Kepi/

Pas reportazhit investigativ të medias italiane Rai3, e cila hodhi dritë mbi një marrëveshje të paqartë dhe jo transparente mes Edi Ramës dhe kryeministres italiane, Georgia Meloni për strehimin e refugjatëve që nisen drejt Italisë në kampet që do të ngrihen në Lezhë.

Edhe mediat gjermane i kanë kushtuar një tjetër reportazh kësaj marrëveshje jotransparente, e cila sipas reportazhit të ARD gjermane shkel të drejtat e njeriut dhe konventat ndërkombëtare që parashikojnë trajtimet e refugjatëve.

Në reportazhin e medias gjermane bëhet e qartë se Edi Rama i ka dhuruar Italisë ekstraterritorialitet brenda Shqipërisë, ku shteti italian ka nisur ndërtimin e të ashtuquajturave kampe refugjatësh, por që në të vërtetë, siç raporton ARD nuk janë gjë tjetër veçse kampe përqëndrimi, ose burgje të hapura.

“Akomodimi i parë ekstraterritorial i BE-së për refugjatët do të hapet pas disa javësh: një kamp refugjatësh italianë në tokën shqiptare. Aktivistët e të drejtave të njeriut janë të shqetësuar.”,- nis kronika përmbledhëse edicionit të lajmeve të Tagesschau.

Pjesë nga reportazhi:

Asnjë mundësi për të hyrë brenda e për të parë se ç’ndodh në kampin italian në Milano.

I vetmi informacion nga Tereza Florio, një aktiviste e të drejtave të njeriut ka kontakte me personat e izoluar në brendësi, të cilët i nisin video të tentativave për vetëvrasje, ushqimin e makonsumueahëm dhe eksesin e dhunës nga forcat italiane të rendit.

Në këto kushte do të dërgohen në Shqipëri, një vend joanëtar i BE, sipas një marrëveshje midis Ramës dhe Melonit.

Drejtori i Portit të Shëngjinit Sandër Marashi shprehet se punimet që kanë filluar nuk e pengojnë punën e portit. Shprehet se nuk di detaje, “ato janë punë që i di më mirë qeveria” por është i gëzuar se siç thotë “shqiptarët janë popull me zemër të madhe dhe do ndihmojnë Italinë”…

Fshatarët gjithashtu nuk dinë gjë se ç’po ndodh brenda kantierit, por shprehen se nuk ndjehen rë frikësuar pasi u është thënë se rrethimi do jetë 8 metra i lartë dhe do jetë e pamundur që dikush të arratiset…

Kampi i përqendrimit po ndërtohet brenda një zone dikur ushtarake, arsye për të cilën ndalohet filmimi dhe hyrja.

Elton Laska, avokat lokal që është kundër marrëveshjes, shpjegon se gjithçka është anti-kushtetuese dhe si çdo i burgosur ata do tentojnë të largohen drejt BE ku e kanë synimin dhe atëhere do ketë probleme. Ai ka tentuar ta ndalojë përmes gjykatës kushtetuese por pa sukses.

Burgu italian do ketë administratë dhe personel italian dhe brenda tij do funksionojnë ligjet italiane.

Pra një kamp përqëndrimi, një burg gjigand italian në territorin shqiptar.

Sa para do fitojë Shqipëria nuk dihet apo do marri Rama një përshpejtim lehtësi në antarësimin evrooian? Heshtje totale nga qeveria shqiptare por edhe nga qeveria italiane.

Kush do i kontrolloje resprektinin e të drejtave të të izoluarve aty?

Në tentativat për të marrë një përgjigje me gojë me shkrim apo intervistë nga  autoritetet italiane morëm vetëm heshtje.

Tereza Florio mendon se përsa kohë nuk ka transparencë e as akses të organizatave të të drejtave të njeriut brenda strukturave, nuk ka asnjë garanci që drejtat e njeriut do të respektohen.

Bashkimi Evropian nuk ka shprehur asnjë kundërshtim në lidhje me këtë marrëveshje.

Nga Vincent W.J. Van Gerven Eoi, The Albanian Mechanism

Më 1 korrik 2021, platforma e artit bashkëkohor “Harabel” prezantoi një skulpturë të artistit kosovar Sislej Xhafa, të titulluar Bleta (“Bleta”), në landfillin e Sharrës, vend-depozitimi i mbetjeve bashkiake të Bashkisë së Tiranës. Skulptura e Xhafës supozohej të ishte e para nga një seri veprash arti publike që do ta transformonin këtë “pronë private” në një “park skulpture të artit bashkëkohor”. Historikisht, landfilli i Sharrës është vendi ku më 7 gusht 2016 një ekskavator shtypi 17-vjeçarin Ardit Gjoklaj, i cili ishte punësuar ilegalisht nga një impiant administrimi i mbetjeve në landfillin e operuar nga 3R, një kompani nga Peqini në pronësi të një funksionari të PS.

Kryetari i Bashkisë së Tiranës Erion Veliaj e kishte promovuar publikisht impiantin e menaxhimit të mbetjeve si një mundësi shembullore punësimi për komunitetin, duke pretenduar se ajo respekton të gjitha standardet ligjore. Por kur u zbardhën rrethanat tragjike rreth vdekjes së Gjoklajt, raportimi në media për skandalin u shtyp në mënyrë agresive. Hetimi i 3R dhe pronarit të saj u mbyll. Kur u përball me këtë histori, “Harabel” komentoi në rrjetet sociale se “Sislej zgjodhi të instalonte veprën e tij në Zonën e Trajtimit të Mbetjeve të Tiranës, një vend shumë delikat të cilin ai e vizitoi dhe e zgjodhi vetë pa asnjë sugjerim paraprak nga “Harabel””.

“Harabel” është një fondacion jofitimprurës që “përqendrohet në promovimin e artit bashkëkohor” i themeluar në vitin 2018 nga artisti Driant Zeneli dhe “promotorja kulturore” Ajola Xoxa, një juriste e specializuar në ligjin e energjisë, e cila ndodh të jetë edhe bashkëshortja e kryebashkiakut Veliaj. Menjëherë pas themelimit të saj, Harabel filloi një sërë projektesh të profilit të lartë të artit publik, duke shfaqur artistë të njohur ndërkombëtarisht si Anri Sala (gjithashtu në bordin e Harabel), Adrian Paci dhe Xhafa. Me skenën e artit bashkëkohor në Tiranë që po lufton si në aspektin e financimit ashtu edhe në hapësirë, dhe duke pasur parasysh që as Zeneli, asokohe një emigrant, as Xoxa nuk ishin të rrënjosur fort në atë skenë, ngritja meteorike e Harabel ishte e jashtëzakonshme.

Në uebsajtin aktual të “Harabel”, Xoxa e liston veten si “bashkëthemeluese” dhe “drejtoreshë kreative”. Ajo është gjithashtu themeluese e Galerisë NAAN dhe Galerisë GurGur, ku “Harabel” ka organizuar ekspozita. Adresa zyrtare e “Harabelit” në Sky Toëer, në zemër të zonës së shtrenjtë të Bllokut të Tiranës, është në të njëjtën ndërtesë me praktikën ligjore të Xoxës, “The Partners”, dhe ish-drejtori i programit të Harabelit dhe koordinatori aktual ligjor, Xhoi Skënderasi, gjithashtu mbante një vend në bordin e Kompania botuese të Xoxës, “Botimet Enciklopedike”. Me fjalë të tjera, “Harabel” është shumë i lidhur me interesat e biznesit të Xoxës. Por si financohet kjo organizatë jofitimprurëse? Dhe si ka akses në parcelat kryesore të tokës për projektet e saj të artit publik?

Një dokument i publikuar së fundmi ofron një nga pjesët e munguara të enigmës. Kontrata parashikon që Xhafa do t’i “dhurojë” Harabelit veprën e tij “Bleta” dhe një kompani e quajtur “Integrated Energy BV SPV” do të instalojë dhe mirëmbajë veprën në pronën e saj për të paktën pesë vjet në emër të “Harabelit” dhe artistit. Ndërsa ky dokument shterron pyetjen se si “Harabel” i strukturon projektet e tij të artit publik, ky strukturim i veçantë ligjor ngre një sërë pyetjesh të tjera, më e dukshmja ndër to: Pse Integrated Energy BV SPV, një kompani private e krijuar për “menaxhimin, administrimin dhe realizimin të punimeve për ndërtimin e Zonës së Trajtimit të Mbetjeve Tiranë”, do të sigurojë pronën dhe mbështetje pa pagesë për krijimin e një parku skulpturash në periferi të Tiranës?

Për të qenë në gjendje t’i përgjigjemi kësaj pyetjeje, duhet të kuptojmë se si Integrated Energy BV SPV e mori zotërim landfillin e Sharrës. Një nga burimet më të mira për ta bërë këtë është dosja për ish-zëvendëskryeministrin Arben Ahmetaj e përpiluar nga Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) në korrik 2023. Kjo dosje, 320 faqe, jep një pasqyrë të detajuar të marrëdhënieve të biznesit të Ahmetajt që nga viti 2008, veçanërisht me ata persona që rezultojnë të jenë në krye të landfillit të Sharrës. Sasia e aktivitetit kriminal të dokumentuar në këtë dosje është marramendëse: ryshfet, korrupsion, intimidim të zyrtarëve, falsifikimi i dokumenteve, mashtrimi tatimor… lista është dërrmuese. Ajo që jap më poshtë është vetëm pjesa më e vogël, e thjeshtuar.

Pjesa jonë e historisë nis më 28 janar 2016, kur kryebashkiaku Veliaj i shkruan Ministrisë së Financave për “përmirësimin e menaxhimit të mbetjeve urbane në qytetin e Tiranës”, duke pretenduar se ka përfunduar së fundmi një studim fizibiliteti për vendosjen e një koncesioni për menaxhimin e mbetjeve në Tiranë. Propozimi gjen rrugën në tavolinën e ministrit të Mjedisit Lefter Koka, i cili i përgjigjet pozitivisht kryebashkiakut Veliaj për planet e tij. Përgjigja e ministrit Koka i përcillet edhe biznesmenit Klodian Zoto: “Shiko këtë dhe më thuaj nëse je dakord”.

Në këtë pikë, Zoto dhe partneri i tij i biznesit Mirel Mërtiri tashmë kontrollojnë dy koncesione të tjera të menaxhimit të mbetjeve në Fier dhe Elbasan nëpërmjet një sërë kompanish të ndërlidhura me seli të gjitha në Sky Toëer. Tani, ata synojnë një tjetër koncesion, më të madhin deri tani: menaxhimin e mbetjeve të Tiranës në landfillin e Sharrës. Pasi u informua për nismën e kryebashkiakut Veliaj, kompania e paregjistruar Integrated Energy BV ndjek shembullin e inceneratorit të Elbasanit dhe i bën një ofertë të pakërkuar Ministrisë së Mjedisit për ndërtimin e një impianti të menaxhimit të mbetjeve pranë Tiranës. Mbi bazën e kësaj oferte, qeveria hap një procedurë tenderimi publik, ndërsa më 19 gusht 2016, kompania regjistrohet si Integrated Energy BV në Holandë me 50,000 euro kapital dhe me Zoton si një nga drejtorët. Pjesa tjetër e bordit është e mbushur me avokatë të ndryshëm të specializuar në krijimin e kompanive guaskë, një nga mjetet kryesore përmes të cilave qeveria holandeze lehtëson evazionin fiskal ndërkombëtar.

Integrated Energy BV është e përfshirë në mënyrë aktive në procedurën e hartimit të tenderit në të cilin ata synojnë të marrin pjesë dhe merr informacion për konkurrentët e saj nga Ministria e Mjedisit. Në një procedurë me të meta, Këshilli i Ministrave i jep më pas Integrated Energy BV një bonus 8% në vlerësimin e tenderit, praktikisht duke siguruar koncesionin për kompaninë. Më 31 gusht 2017, Integrated Energy BV SPV, e regjistruar një ditë më parë dhe në pronësi 100% të kompanisë holandeze guaskë Integrated Energy BV, i jepet koncesioni ekskluziv 30-vjeçar prej 130 milionë eurosh “për ndërtimin e një landfilli, inceneratori, dhe rehabilitimi i vend depozitimeve ekzistuese në Tiranë dhe prodhimi i energjisë elektrike” nga ministri Koka. Lehtësia e kësaj kontrate për koncesionarin është se ai paguhet për ton metrikë mbetjesh urbane, edhe nëse nuk ndërmerret asnjë nga punimet e premtuara ndërtimore. Ky fluks i mbetjeve urbane është në fakt i garantuar nga Bashkia e Tiranës, e cila angazhohet të paguajë diferencën në rast se fluksi bie nën një prag të paracaktuar.

Në shkelje të qartë të kontratës së koncesionit, ndërtimi i inceneratorit nuk fillon kurrë dhe disa gazetarë shqiptarë, duke përfshirë edhe mua, fillojnë të hetojnë koncesionet e shumta të Zotos dhe Mërtirit dhe marrëdhëniet e ndërlikuara mes kompanive të tyre të ndryshme. Në vitin 2020, Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK) nis hetimin për koncesionet e menaxhimit të mbetjeve me kërkesë të opozitës.

Në mars 2022, SPAK lëshon urdhra arresti ndaj ish-ministrit Koka, Zotos dhe të tjerëve në hetimin e tyre për koncesionin e Fierit. Si përgjigje, Geogenix BV (emri i ri i kompanisë holandeze guaskë Integrated Energy BV) lëshon një deklaratë për shtyp duke pretenduar se ata kanë shkëputur të gjitha obligacionet me kompanitë e menaxhuara nga Zoto.

Më 25 shtator 2023, Gjykata Speciale për Korrupsionin dhe Krimin e Organizuar dënon Kokën me 6 vjet e 8 muaj burg për çështjen e Fierit. Bllako merr 2 vjet e 8 muaj dhe Zoto 8 vjet. Një muaj më vonë, më 5 tetor 2023, Koka merr një dënim shtesë me 5 vjet e 8 muaj burg për çështjen e Elbasanit. Mërtiri dhe Zoto marrin të dy 6 vjet e 8 muaj.

Ndërkohë vijon hetimi i SPAK për koncesionin e Tiranës. Në gusht 2023, landfilli i Sharrës dhe të gjitha pronat e tjera të Integrated Energy BV SPV konfiskohen dhe në dhjetor lëshohet një grup i ri urdhërarrestesh.

Kur një gazetare investigative bën publike, në bazë të dosjes së Ahmetajt, se ishte kryebashkiaku Veliaj që nisi procedurën e koncesionit, ai e sulmon duke e quajtur “vrasëse me pagesë”. Ai mohon publikisht të ketë ndonjë lidhje të ngushtë me koncesionin, duke pretenduar se ai thjesht “ka për detyrë të sjellë mbeturinat në landfill”.

Kryebashkiaku Veliaj thirret nga SPAK për të dëshmuar për çështjen më 30 prill 2024, lidhur me rolin e tij në fillimin e procedurës së koncesionit dhe përfshirjen e vartësve të tij të drejtpërdrejtë në mashtrimin dhe falsifikimin e dokumenteve në procesin e hartimit dhe miratimit të saj.

Le të kthehemi tani te prezantimi i Ajola Xoxës për punën e Sislej Xhafës në pronën e Integrated Energy BV SPV: Pse një kompani e menaxhimit të mbetjeve do të ishte e interesuar të sponsorizonte karrierën e vanitetit kuratorial të bashkëshortes së kryebashkiakut?

Siç mund të jetë bërë e qartë nga ngjarjet rreth bëmave të Zotos dhe Mërtirit dhe rastet e shumta të SPAK-ut që i shfaqin ata në lidhje korruptive me një mori politikanësh dhe burokratësh të Partisë Socialiste, si në nivel lokal ashtu edhe në atë kombëtar, çdo akt është transaksional. Pra, nuk do të ishte e paarsyeshme të mendohej se edhe sponsorizimi i tyre për eventet artistike të Harabelit ka motive të fshehta, vetëm një ndër episode në një shkëmbim të ndërsjelltë favoresh mes bashkisë së Veliajt dhe biznesmenëve.

Ndaj, ndoshta, pasi kemi paraqitur një rrëfim faktik, mund të përfundojmë me një spekulim të shkurtër: Siç dëshmohet nga dosja e Ahmetaj, Integrated Energy BV SPV iu dha koncesioni i Sharrës falë nismës dhe mbështetjes së kryebashkiakut Veliaj, bashkia e të cilit është gjithashtu përgjegjëse për pagesat për Integrated Energy BV SPV për një periudhë 30 vjeçare. Në këmbim, kompania bëri gjestin e vogël të mbështetjes së karrierës së sapolindur kuratoriale të gruas së kryebashkiakut duke sponsorizuar një park skulpture në landfillin që menaxhon. Në të gjithë këtë, artisti Sislej Xhafa, i cili kishte zgjedhur në mënyrë spontane vendin “pa asnjë sugjerim paraprak”, siguronte një fasadë respekti, ndërsa në praktikë lehtësoi artshpëlarjen e një koncesioni të menaxhuar në tokë të larë me gjak dhe në kurriz të qytetarëve të Tiranës, të cilët tashmë po përballen me një rritje të madhe të kostove të grumbullimit të mbetjeve.

Në fund të fundit, paratë që qarkulluan nëpërmjet “fondacionit jofitimprurës” të Xoxës, Harabel dhe hapësirave të saj të galerisë janë të papërfillshme brenda peizazhit më të gjerë të shpronësimeve, privatizimeve dhe koncesioneve shqiptare. Por parimi që del prej kësaj është padyshim trajta e modus operandit të qeverisë, e cila që në fillimet e saj ka përvetësuar në mënyrë aktive disa forma të natyrës kulturore për t’i shërbyer nevojave të saj propagandistike, duke shpërqendruar vëmendjen e publikut në punën e saj të brendshme.

Integrated Energy BV SPV, Harabel dhe Sislej Xhafa u ftuan t’i përgjigjen pretendimeve në këtë artikull, por refuzuan.

Përkthimi nga Politiko.al

Gabriel Escobar, Zëvendës Ndihmës Sekretari i SHBA-së, është liruar nga detyrat e tij si i dërguar në Ballkanin Perëndimor në një zhvillim të rëndësishëm.

Ky veprim vjen pas punës së thellë hetimore të revistës THE FRONTLINER, e cila zbuloi konflikte të mundshme interesi dhe hodhi dyshime mbi integritetin e tij diplomatik.

Konfirmimi i shkarkimit të Escobar erdhi nga një burim brenda Kongresit Amerikan menjëherë pasi Vudi Xhymshiti, kryeredaktor i THE FRONTLINER, u shfaq në një emision televiziv duke diskutuar mbi rolin jetik të shtypit në demokraci dhe pengesat me të cilat përballen gazetarët kur sfidojnë figurat me ndikim.

Në një intervistë për “KAFE SHQETO” në SYRI TV, Xhymshiti u shpreh se lidhja e Escobar më qeverinë Serbe është e qartë dhe ‘Departamenti i Shtetit nuk e ka përgënjeshtruar asnjëherë këtë lajm dhe nuk ka komunikuar asnjëherë me mua si autor i këtyre hulumtimeve’.

Është e dukshme që Escobar mban krahun e Serbisë, e cila është nënshkruar në një marrëveshje për të bashkërenduar politikën e saj të jashtme për Ballkanin Perëndimor me Federatën Ruse në shtator të vitit 2022.

Një Serbi, e cila është shtëpi për qendrën e spiunazhit të Federatës Ruse për Ballkanin Perëndimor. Një Serbi, e cila udhëhiqet nga Aleksandër Vuçiç, i cili ka qenë zëvendësi i administratës së Sllobodan Millosheviç, e cila është përgjegjëse për vdekjen e  150 mijë civilëve në luftërat e Ballkanit përgjatë një dekade.

Departamenti i Shtetit amerikan ka pasur mundësi për të dhënë komentet e tyre për informacionet tona, por kanë zgjedhur të mos përgjigjen.

Me 22 mars, Escobar do të prezantohej në një konferencë shtypi në Bruksel, në momentin që Frontliner dhe unë kemi paralajmëruar pjesëmarrjen dhe kemi deponuar pyetjet tona, në momentin e fundit, Escobar është tërhequr nga konferenca.

Pavarësisht pyetjeve të shumta, nuk ka pasur asnjë përgjigje nga këto organe deri në momentin e shkrimit të këtij shkrimi. Heshtja ngre pyetje në lidhje me transparencën dhe gatishmërinë e qeverisë së SHBA-së për të trajtuar publikisht çështjet e ngritura nga raportimi i THE FRONTLINER.

THE FRONTLINER vazhdon të kërkojë përgjigje dhe ruan angazhimin e tij ndaj gazetarisë rigoroze. Implikimet e shkarkimit të Escobar-it janë të gjera, duke ndikuar potencialisht në strategjitë e SHBA-së në Ballkan dhe në peizazhin më të gjerë diplomatik ndërkombëtar. Ky rast gjithashtu thekson rreziqet dhe sfidat e vazhdueshme me të cilat përballen gazetarët në mbarë botën, duke riafirmuar domosdoshmërinë për mbrojtje dhe mbështetje të fuqishme për shtypin në rolin e tyre vendimtar si roje të demokracisë. sn

Jo rrallë ndodh që të rindizen vatrat e konflikteve në Ballkan. Tani shkas po bëhet një rezolutë e planifikuar në OKB për gjenocidin në Srebrenicë. Politikanët serbë shohin aty një damkosje kolektive të popullit serb. Simbolika ishte kërcënuese: Milorad Dodik, lideri i serbëve boshnjakë dhe president i Republikës Srpska, pjesës së dominuar nga serbët në Bosnje-Hercegovinë bëri të ditur në prani të përfaqësuesve nga qeveria e Beogradit, se ai “nuk sheh ndonjë kuptim të mbetet në Bosnje”. Dodik më tej: “Ne do të vazhdojmë më tej të pavarur”. E si gjithmonë ai ripërsëriti, se nuk ka pasur gjenocid në Srebrenicë.

Por tani Ruanda dhe Gjermania kanë sjellë në Kombet e Bashkuara një rezolutë, mbi bazën e së cilës Asambleja e Përgjithshme e OKB do ta deklarojë 11 korrikun, si ditën e përkujtimit ndërkombëtar të gjenocidit në Srebrenicë. Përfaqëues nga Serbia dhe Republika Srpska janë ngritur ashpër kundër rezolutës, që ata e shohin si damkosje kolektive të popullit serb.

Irrituese janë po ashtu spekulimet verbale të Milorad Dodik, se si duhet të veprojë me 150.000 të kthyerit boshnjakë, pra ata myslimanë boshnjakë që u dëbuan gjatë luftës në vitet 1992-1995 dhe pas luftës u rikthyen. Pasi ai deklaroi, se boshnjakët që janë më shumë se 50% e territorit në Bosnje-Hercegovinë duhet të jetojnë në 25% të territorit, ai paralajmëroi, se në rast të pranimit të rezolutës, opcioni i vetëm është ndarja paqësore nga Bosnje-Hercegovina. “Njerëzit në Republikën Srpska janë të zemëruar dhe nuk do të pranojnë të jetojnë me myslimanët boshnjakë.”

Mohimi i gjenocidit në repertorin e deklaratave të Dodikut

Deklarata e 25%-it e Dodikut të kujton në mënyrë shumë të qartë retorikën që u parapriu spastrimeve etnike në Bosnje-Hercegovinë. Krimet sistematike të planifikuara kishin si qëllim të eliminonin në pjesë të mëdha të Bosnje-Hercegovinës gjithçka jo serbe. Këto krime u dokumentuan nga Tribunali i Hagës, Gjykata Ndërkombëtare për Krime Lufte dhe në rastin e Srebrenicës u cilësuan si gjenocid. Megjithëse ligji boshnjak e parasheh dënimin në rast të mohimit të gjenocidit, Dodik pikërisht këtë mohim e ka futur në repertorin e zakonshëm të deklaratave të tij. Në një tubim masiv së fundmi në mes të prillit në Banja Luka, në prani të mijëra serbëve dhe kryetares së parlamentit serb, Ana Brnabiq, ai përsëriti sërish mohimin e gjenocidit në Srebrenicë. Fjalimin e tij ai e mbylli me fjalët. “Rroftë Rusia.”

Pak më vonë Dodik udhëtoi në Rusi me mikun e partisë së tij, Nenad Neshiq, ministër Sigurie në Bosnje-Hercegovinë. Ndër të tjera, Dodik u takua edhe me sekretarin e Këshillit të Sigurisë në Rusi, Nikolai Patrushev. Dodik dhe Neshiq postuan një foto nga avioni i tyre, ku tregojnë përshëndetjen me tre gishta, simbol i etno-nacionalizmit serb. Në televizionin serb, Neshiq tha së fundmi, “Vendi im është Serbia. Vendi im është Republika Srpska. Pikë.”. Ajo që të bie në sy është se megjithë shkeljet e Marrëveshjes së Paqes të Dejtonit në vitin 1995, roja i kësaj marrëveshjeje, Përfaqësuesi i Lartë për Bosnje-Hercegovinën, Christian Schmidt hesht. Në vjeshtën e vitit 2023, Schmidt e kërcënoi Dodik me “pasoja serioze”, nëse ai vazhdon të shkallëzojë gjendjen. E megjithëse Dodik vazhdon me përpjekjet separatiste, Schmidt vazhdon të heshtë.

Duhen përgatitje për skenarin më të keq

Trupat e EUFOR-it të vendosura nga BE e që sigurojnë Marrëveshjen e Dejtonit, do duhet të shtojnë patrullimet në zonat e të kthyerve, gjë që kërkon edhe rritjen e numrit të tyre. 150.000 viktimat potenciale, të cilat ish-Përfaqësuesi i Lartë për Bosnje-Hercegovinën, Lordi Paddy Ashdown që ka ndërruar jetë, i quajti “më të shkretët e të shkretëve”, u është dashur të kalojnë njëherë nëpër ferr. Kërcënimi nga Dodi dhe ritraumatizimi është iminent. Perëndimi duhet të veprojë në mënyrë preventive, për shembull përmes zonave të mbrojtura të siguruara ushtarakisht, aksione të mundshme evakuiimi dhe zona të ndaluara fluturimi. Kjo ndoshta tingëllon joreale, por të mbijetuarit e masakrave serbe në pranverën e vitit 1992 jetojnë në një klimë të frikës. Kjo mbetet reale, për sa kohë që shoqatat e çetnikëve serbë çdo vit e kujtojnë me festime masakrën e tyre në Vishegrad dhe mbeten të pandëshkuar, për sa kohë që bandat nacionaliste të çiklistëve “Ujqit e natës” kalojnë nëpër Republikën Srpska dhe presidenti i RS mohon gjenocidin.

Potencial për shkallëzim

Për kryekomandantin e trupave të NATO-s për Europën (SACEUR), gjeneralin Christopher Cavoli, gjendja është serioze. Para kongresit amerikan më 17 prill ai tha: “Situata në Ballkanin Perëndimor është ashpërsuar. Tensionet etnike në Bosnje e kanë potencialin të shkallëzohen. Republika Srpska, sipas Cavoli, përpiqet të “dobësojë autoritetin shtetëror” dhe marrëdhënien me BE dhe NATO-n dhe njëkohësisht të mbajë lidhje të forta me Rusinë. Sekretari i Përgjithshëm i NATO-s, Jens Stoltenberg tha, se është “thellësisht i shqetësuar” për vazhdimin e “politikës secesioniste” në Bosnje-Hercegovinë.

Politikanja serbe, Ana Brnabic i quajti deklaratat e Cavolit “një mesazh shqetësues” dhe kërcënoi, se “do të krijohej një rast precedent, nëse ata kalojnë rezolutën e Srebrenicës në Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së. Ata do të hapin kutinë e Pandorës. T’i ruajë zoti pastaj me atë që do të shkaktojnë pas kësaj.”. Tani perëndimi i lirë duhet të marrë masa për të shpëtuar një nga projektet më të suksesshme të paqes që nga Plani Marshall. NATO tregoi në mënyrë impresionuese në Kosovë në shtatorin e vitit 2023, se brenda pak ditësh mund të shuajë një konflikt që rindizet. Perëndimi duhet të veprojë kështu në mënyrë preventive për të shpëtuar Bosnje-Hercegovinën./DW/