Tirana dhe Shqipëria i ka një borxh të madh familjes Mulleti dhe ka gjasë që shkaku të ketë lidhje pikërisht me komedinë e famshme “Prefekti”.

Nipi i ish-prefektit të Tiranës thotë se kjo ishte një hakmarrje e Enver Hoxhës ndaj xhaxhait të tij që e mbajti në Paris kur ai vazhdonte shkollën. Në komedinë e shkruar nga një anëtar i lëvizjes në kohën e luftës, Qazim Mulleti vihet në lojë duke përfaqësuar një njeri të prapambetur dhe në një nivel të ulët intelektual, aq sa edhe sot shprehja e “O Qazim more Qazim puna jote aferim….” vazhdon të jetë në kujtesën e shqiptarëve. Për autorin e libretit të komedisë, familja Mulleti ka mllef pasi ka qenë pikërisht ish-prefekti që e ka shpëtuar nga vdekja pasi Besim Lëvonja ishte arrestuar gjatë kohës së luftës. Tanush Mulleti ka shumë për të treguar për pasojat që patën si pasardhës të Mulletëve, por mbi të gjitha kërkon që shqiptarët ta njohin ashtu siç ishte Qazim Mulleti dhe jo ashtu siç e transformoi komunizmi.

“Babai im e ka pasur vëlla dhe kujdestar Qazimin pasi ai është kujdesur shumë për të qysh kur i vdiq vëllai. Me largimin e xhaxhait, babai nuk u largua asnjëherë nga vendi. Edhe pse u betua se nuk do të merrej me politikë, kjo nuk e shpëtoi nga internimi e burgosja derisa vdiq në spitalin e burgut të Tiranës. Nënën e internuan në Kavajë dhe qëndruam deri në 59-ën kur edhe  na lejuan të iknim në Shkodër. Na morën të gjithë pasurinë. Edhe një pjesë që na e kishin lënë, e shtetëzuan në kohën që ishim në internim. Mulletët themeluan Tiranën, e megjithatë asnjëherë nuk u vlerësuan për kontributin e tyre edhe tani që jetojmë në kohën e demokracisë. Jo vetëm që nuk u vlerësuan por i morën të gjithë pasurinë e nuk pati asnjë gjest mirënjohje për kontributin e tyre. Madje i bënë të dukeshin qesharakë dhe pa shkollë, si në rastin e komedisë Prefekti.  Për këtë komedi ka një koiçidencë interesante, pasi Qazim Mulleti e ka shpëtuar nga pushkatimi Besim Levonjën. Besimi në atë kohë ishte i angazhuar në sekretariatin e rinisë së lëvizjes dhe kushurira jonë, vajza e Mytesim Këlliçit ndërhyri që ta lironin e xhaxhai i la të lirë. Janë disa raste kur vihet në lojë prefekti i Tiranës. Ata i janë përshtatur komedisë “Revizori”, por nuk duhet të kishin dalë me emër e mbiemër. Kështu ia shpërbleu Tirana prefektit të saj që ka bërë shumë për Tiranën. Shumë objekte, bulevardin, ujësjellësit madje dhe VC-të e nëndheshme si në Paris, Tirana i ka nga xhaxhai im Qazim Mulleti”, thotë i nipi, Tanushi.

Si reagoi Qazim Mulleti kur mësoi për komedinë “Prefekti”?

Në kohën e shkrimit të libretit, Qazim Mulleti ishte gjallë dhe jetonte në Romë. Ia dërguan dhe u njoh me tekstin e komedisë. Reagimi i tij ishte mjaft interesant. Ai u shpreh: “Më paskan bërë nder pasi më kanë bërë të përjetshëm”.

Si shkoi çështja e pronave për familjen Mulleti?

Me ligjin e parë të pafajësisë në fillim të viteve 90-të, babait i takonte t’i merrte të gjithë pronat. I paraqita në atë kohë dokumentet aq sa kishim pasi tapi e dokumente të tjera nuk rezistuan dot nga internimi e burgosja. Besova se do na ktheheshin. Vetëm vjet e kam marrë shtëpinë. Në vitin ‘98 kemi marrë dyqanet , një pjesë të tyre kuptohet . Vazhdojmë nëpër gjyqe, nëpër hipoteka për pronat. Nuk do ndalemi deri në gjykatën e Strasburgut dhe kostoja do të jetë e madhe për shtetin shqiptar. Familja e parë e Tiranës u godit më fort se të gjitha. Mendoni: ia mora pronën komunizmit me ligjin e pafajësisë, ndërsa në demokraci do të detyrohemi t’i drejtohemi organeve ndërkombëtare për të fituar të drejtën tonë.

Kur thoni Mulletët themeluan Tiranën por nuk u vlerësuan asnjëherë, çfarë nënkuptoni?

Familja Mulleti ka qysh në 1604 në Tiranë. Sulejman Pashë Mulleti themeloi Tiranën si qytet, por pak e dinë këtë gjë.  Më vjen keq që është bërë një monument si dordolec me qeleshe. Ai është pasha dhe si i tillë duhej vlerësuar edhe me këtë monument. Është e dhimbshme pasi sheshi është quajtur “Sulejman Pasha”, por vetë monumenti është vendosur me kurriz nga sheshi. Nëse pyesim njerëzit askush nuk e bën lidhjen me themeluesin e Tiranës. Ndërkohë varri i tij është zhdukur. E dini se poshtë “Ushtari i Panjohur” ndodhet varri i Sulejman Pashës. Në çdo  vend të botës themeluesin e nderojnë dhe varrin e tij e ruajnë. Vetëm në Shqipëri shkatërrojnë varre, dëmtojnë identitetin dhe nuk vlerësojnë figurat që kanë kontribuar.

Si përfundoi bashkëshortja dhe djali i vetëm i Qazim Mulletit?

Qazim Mulleti u largua për tu kthyer sërish dhe la bashkëshorten me djalin këtu. Ata pësuan të gjitha pasojat nga komunizmi. U internuan dhe jetuan mes vështirësive. Gruaja Hajria vdiq në interrnim ndërsa djali i tij i vetëm, Reshiti nuk u martua dhe vdiq para 10 vjetësh, natën që hyri në shtëpinë e vet. Ai bashkë me të ëmën, veç internimin jetuan edhe poshtërimin e Qazim Mulletit. I biri ishte në shkollë kur doli komedia dhe të gjithë ia bënin me gisht si të birin e njeriut të prapambetur kur Qazim Mulleti ka qenë i shkolluar, njohës i 9 gjuhëve të huaja, kontribues për kombin dhe për zhvillimin e Tiranës.

Pse u vu në lojë Qazim Mulleti?

Komunizmi e kishte si objektiv vënien në lojë, uljen dhe krijimin e urrejtjes ndaj të pasurve. Xhaxhai im e ka mbajtur me bukë Enver Hoxhën kur ai ishte në Paris. Ai kishte një restorant në vendin e kulturës dhe Enveri ka qëndruar tek xhaxhai im në këtë kohë. Ai e njihte shumë mirë kush ishte Enver Hoxha dhe kjo nuk i pëlqente diktatorit. Kështu gjeti mënyrën për ta ulur e për ta diskretituar duke përdorur një vegël të tij si Besim Lëvonja që shkroi libretin fyes. Qazim Mulleti shiti pasurinë e tij në Paris e në Vjenë duke u kthyer në Shqipëri. Erdhi me qëllimin për të bërë Shqipërinë, por pikërisht kjo i hëngri kokën. Meritat e tij janë të shumta dhe nëse ia mohojmë do të jemi gjithmonë të mallkuar.

Qazim Mulleti njihej si fannolist. Pse Qazim Mulleti i shkroi Nolit pas vendosjes së sistemit monist?

Xhaxhai i shkroi Fan Nolit kur ishte në Itali aty nga viti 1946. Në atë kohë Enver Hoxha po përdorte Nolin por realisht miqtë e tij po i vriste dhe dënonte. Në një letër që e disponoj, xhaxhai i shkruante të reagonte pasi diktatori po shfaroste shokët e tyre dhe po ndërton një shtet terrorist. Qazim Mulleti është i pari që e përdori këtë shprehje dhe vërtet ashtu ndodhi me sistemin komunist.

Kush ishte Qazim Mulleti

Qazim Mulleti lindi në vitin 1895 në një familje tiranase. Pasi mbaroi Zosimenë në Janinë, kreu studimet e larta ushtarake në Gallatasaraj, Stamboll (Turqi), ku u dekorua me medalje ari, për të vijuar më pas dy vitet e fundit të studimeve në Vjenë.

Fare i ri ai ka shoqëruar patriotët e njohur në ngritjen e flamurit në Tiranë më 1912, ndërsa pak kohë më vonë u vu në krye të rinisë fanoliste. Qazim Mulleti ka qenë një ndër katër adjutantët e Princ Vidit. Më 1919-1920, tiranasi u bë komandant i forcave vullnetare në luftën kundër serbëve. Si delegat i zgjedhur në Kongresin e Lushnjës për 4 vjet ka qenë deputet në Parlament. Në vitin 1924-1925 emërohet si prefekt i Matit. Pas Revolucionit të Qershorit dhe rimarrjes së pushtetit nga Zogu bashkë me 500 vullnetarë, Qazim Mulleti ikën në Vlorë, Bari, Zarë të Kroacisë për t’u vendosur në Vjenë. Në vitin 1931 bashkë me Ndokë Gjeloshin dhe Aziz Çamin i bëjnë atentat mbretit Zog në Operën e Vjenës. Dënohet nga gjykata për këtë vepër me 6 muaj burg, ndërsa shokët e tij me burg të rëndë, duke u shpallur non grata në Austri. Qazimi shpërngulet në Francë ku bashkë me të vëllain hapin një hotel-restorant, duke u bërë njëkohësisht kryetar i shoqatës së emigrantëve jashtë shtetit. Në muajin korrik të vitit 1939 disa muaj pas largimit të mbretit Zog, Qazim Mulleti kthehet nga emigrimi, ndërsa në Durrës e presin me dhjetëra njerëz të njohur. /tesheshi.com/

Gerald Knaus, nga Iniciativa Evropiane për Stabilitet, thotë se nuk pret që Kosova të jetë në agjendën e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës më 17 maj, ku do të mund të votohej për pranimin e saj në këtë organizatë.

Kjo, me gjithë faktin se Kosova tha të enjten se i ka dërguar letër Këshillit të Evropës për ta njoftuar se është duke përgatitur draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar për shqyrtim në Gjykatën Kushtetuese.

“Mendoj se letra ka ardhur pak me vonesë”, thotë Knaus, i cili ka përcjellë nga afër rrugëtimin e Kosovës drejt KiE-së.

“Por mendoj se vendet anëtare duhet të thonë se e mbështesin nismën e Kosovës dhe duhet të bëjnë thirrje për një samit të jashtëzakonshëm së shpejti – me shpresë brenda disa javësh”, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Asambleja Parlamentare e KiE-së ka votuar për pranimin e Kosovës më 16 prill dhe vendimi përfundimtar ka kaluar te Komiteti i Ministrave.

Ndërkohë, disa vende si Gjermania dhe Franca kanë kërkuar nga Kosova që të bëjë hapa konkretë drejt themelimit të Asociacionit, për t’i bindur qeveritë skeptike që të votojnë në favor të saj për anëtarësim në KiE.

Qeveria e Kosovës, fillimisht, e ka refuzuar këtë kusht.

Radio Evropa e Lirë: Kosova është duke përgatitur draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe, për ta dorëzuar në Gjykatën Kushtetuese për shqyrtim. A është një ndryshues loje ky hap?

Gerald Knaus: Do të duhej të ishte ndryshues loje. Le të jemi të qartë se cili ka qenë qëndrimi i Kosovës dhe i demokracive evropiane. Kosova është zotuar në letrën e tri institucioneve të saj – presidenti, kryeministri dhe kryetari i Parlamentit – drejtuar Këshillit të Evropës, se do të ndërmarrë një hap për ta bërë këtë të mundur sa më shpejt. Por, në letër nuk thuhet se ky asociacion duhet të jetë i tillë që të pranohet nga [presidenti i Serbisë, Aleksandar] Vuçiq, sepse nuk do të ketë kurrë një të tillë.

Andaj, me dërgimin në Gjykatën Kushtetuese të një drafti që kanë hartuar dy institutet më të shquara në Evropë – Instituti Evropian për Paqe dhe organizata Friedrich-Ebert-Stiftung (FES) – Kosova e përmbush obligimin e saj. Pastaj, u takon komunave me shumicë serbe të thonë se duan ta krijojnë këtë asociacion. Nëse nuk duan ta krijojnë, ai nuk mund t’iu imponohet. Por, Kosova e ka përmbushur obligimin.

Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës duhet ta mbështesë pastaj votën në Asamblenë Parlamentare për pranimin e Kosovës.

Radio Evropa e Lirë: Cilat janë shanset që Gjermania dhe Franca të binden me këtë draft?

Gerald Knaus: Demokracia dhe diplomacia kanë të bëjnë me argumente. Kosovës i duhen argumente të fuqishme dhe ajo i ka ato. Ka prej atyre që thonë se Serbia duhet të ketë veto. Ka prej atyre që fshihen pas kërkesës për Asociacionin. Ka prej atyre që e kanë përcjellë vizitën e Vuçiqit në Paris, ku ka thënë se do t’i kërkojë presidentit [të Francës, Emmanuel] Macron që të mos e lejojë hyrjen e Kosovës në Këshillin e Evropës, duke premtuar se do të blejë 12 avionë luftarakë, se do të nënshkruajë kontrata me biznesin francez.

Nëse ky lloj demokracie është i suksesshëm… unë nuk mendoj se është në interesin e Evropës.

Nuk mendoj se Franca – një demokraci krenare që e ka krijuar Këshillin e Evropës për t’i mbrojtur të drejtat dhe vlerat e njeriut – mund të manipulohet kaq lehtë nga presidenti serb.

Unë pres që të ketë debat. I takon Qeverisë së Kosovës që ta bindë secilin se është serioze. Ajo ka qenë serioze në muajt e fundit. Nëse kjo vazhdon, atëherë duhet dëgjuar raportuesen e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës për Kosovën, Dora Bakoyannis. Ajo vjen nga një vend që nuk e ka njohur Kosovën dhe në raportin e saj ka thënë se nuk ka pasur kandidate më të përgatitur se Kosova.

Radio Evropa e Lirë: Po BE-ja, a do ta pranojë këtë draft?

Gerald Knaus: BE-ja është një institucion më vete. Çështja kryesore ka të bëjë me Gjermaninë e Francën, si shtete anëtare të Këshillit të Evropës. BE-ja nuk mund të vendosë veto. Natyrisht, vendet mund të thonë se do ta injorojnë Asamblenë Parlamentare, por atëherë kjo bëhet krizë për Këshillin e Evropës, jo vetëm për Kosovën.

Nëse një proces që është meritokratik – sepse 82 për qind e Asamblesë Parlamentare ka votuar për Kosovën – anashkalohet, atëherë Këshilli i Evropës ka problem serioz me kredibilitetin.

Radio Evropa e Lirë: A mund ta vendosë hapi i fundit Kosovën në agjendën e Komitetit të Ministrave të Këshillit të Evropës të premten?

Gerald Knaus: Jo, mendoj se letra [e Kosovës drejtuar Këshillit të Evropës] ka ardhur pak me vonesë. Por, mendoj se vendet anëtare duhet të thonë se e mbështesin nismën e Kosovës dhe duhet të bëjnë thirrje për një samit të jashtëzakonshëm së shpejti – me shpresë brenda disa javësh.

Pra, nëse Kosova e dorëzon këtë draft në Gjykatën Kushtetuese, ashtu siç ka thënë tani, atëherë duhet të ketë së shpejti një samit dhe Kosova duhet të pranohet këtë verë.

Kjo duket reale tani. Merr kohë, sepse nuk është e lehtë për qeveritë në Evropë dhe në Prishtinë të gjejnë konsensus. Është vonë, por nuk është shumë vonë.

Radio Evropa e Lirë: Pra, mendoni se do të ketë një takim të jashtëzakonshëm. Kur ka qenë hera e fundit që Komiteti i Ministrave të Këshillit të Evropës është mbledhur në takim të jashtëzakonshëm?

Gerald Knaus: Mesa e kujtoj, hera e fundit ka qenë për çështjen e përjashtimit të Rusisë, pas sulmit në Ukrainë. Pra, kjo ndodh për raste të mëdha, historike. Dhe Kosova tani duhet të argumentojë për pozitën e saj. Por, i ka edhe aleatët e saj në Evropë.

Radio Evropa e Lirë: Dhe, nëse nuk ka takim të jashtëzakonshëm, do të duhet të pritet deri në majin e ardhshëm?

Gerald Knaus: Nëse nuk ka takim të jashtëzakonshëm, atëherë kemi problem të vërtetë. Është shumë e rëndësishme të argumentohet tani. Është, po ashtu, e rëndësishme që vendet të thonë se me nismën për Asociacionin, me dërgimin e draftit në Gjykatën Kushtetuese, Kosova e ka përmbushur atë që i është kërkuar.

Nëse Gjykata Kushtetuese konstaton se [drafti] është kushtetues, atëherë topi kalon te komunat me shumicë serbe. Ato do të duhet ta krijojnë Asociacionin, sepse nuk mund t’iu imponohet. Dhe nëse nuk e krijojnë, ky nuk do të jetë faj i Qeverisë së Kosovës.

Nga Rosalba Bejdo

Kushtëzimin e anëtarësimit në Këshillin e Europës me krijimin e asociacionit, Profesori në universitetin amerikan Johns Hopkins dhe njohësi i zhvillimeve në Ballkanin Perëndimor, Daniel Serwer, e sheh si të padrejtë.

Duke kritikuar atë që e sheh diplomaci të keqe, nga SHBA dhe BE, ai mbështet qëndrimin e Kurtit dhe thotë se asociacioni duhet të krijohet vetëm pasi Serbia të njohë pavarësinë e Kosovës.

Në një intervistë për Zërin e Amerikës zëvendësministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës në Kosovë, Liza Gashi, u bëri thirrje qytetarëve, pa dallim etnie, që të marrin pjesë në procesin e regjistrimit të popullsisë dhe diasporës.

Kosova e nisi këtë proces më 5 prill dhe ai pritet të zgjasë deri më 17 maj.

Sipas zonjës Gashi deri tani janë regjistruar rreth 300 mijë pjesëtarë të diasporës në kuadër të platformës e-diaspora si dhe falë regjistrimit fizik.

E pyetur nga Zëri i Amerikës lidhur me thirrjet e Listës Serbe për bojkotim të procesit nga ana e qytetarëve të komunitetit serb, zonja Gashi tha se regjistrimi po vijon normalisht në çdo cep të territorit të vendit dhe se deri tani sipas saj, autoritetet nuk kanë ndeshur në rezistencë.

Zëri i Amerikës: Kosova prej rreth 3 javësh po kryen procesin e regjistrimit të popullsisë dhe të diasporës, procese që nuk janë kryer prej vitesh. Fillimisht le të ndalemi tek regjistrimi i popullatës në vend, si po shkon ai?

Liza Gashi: Po është e vërtetë që Kosova për herë të parë ka filluar regjistrimin e popullsisë dhe pjesëtarëve të diasporës jashtë vendit. Brenda këtyre ditëve sa ka filluar procesi, që ka filluar në datën 5 prill dhe do të vazhdojë deri në 17 maj, ne kemi rreth 300 mijë pjesëtarë të diasporës të cilët janë regjistruar në kuadër të platformës e-diaspora dhe regjistrimi fizik. Kështu që, për fillimet e para, ky proces është duke vijuar shumë mirë dhe synimi jonë është që të gjejmë forma të informojmë qytetarin tanë brenda dhe jashtë vendit rreth procesit dhe rëndësisë së procesit sepse është një proces shumë i rëndësishëm dhe jetik për Republikën e Kosovës sepse me një format përcakton politikat tona për 10 vitet e ardhshme. Si qeveri e Republikës së Kosovës jemi shumë të fokusuar që të gjitha politikat që ndërtojmë për të ardhmen të jenë të bazuara në të dhëna dhe këto të dhëna na kanë munguar për një kohë jashtëzakonisht të gjatë, sidomos në fushën e diasporës, që është një prej dikastereve i ndërlidhur me Ministrinë e Punëve të Jashtme.

Zëri i Amerikës: Lista Serbe ka bërë thirrje për bojkotim të procesit të regjistrimit të popullatës, a është për ju shqetësuese një gjë e tillë dhe çfarë pasojash mund të sillte potencialisht mos-regjistrimi i qytetarëve të komunitetit serb për Kosovën?

Liza Gashi: Regjistrimi i popullsisë për shtetasit e Republikës së Kosovës është i detyrueshëm me Kushtetutën e Republikës së Kosovës, prandaj ne iu bëjmë thirrje të gjithë qytetarëve të Republikës së Kosovës, pa marrë parasysh etninë që të jenë pjesë e regjistrimit të popullsisë. Në këtë drejtim, unë kam informacione nga Agjencia e Statistikave të Republikës së Kosovës që regjistrimi po vijon në çdo cep të territorit të Republikës së Kosovës dhe për të gjitha minoritetet në Republikën e Kosovës. Prandaj nuk e shoh shumë sfidues, përkundrazi shfrytëzoj rastin edhe një herë t’i ftoj qytetarët, të gjithë minoritetet në Kosovë që të jenë pjesë e regjistrimit, sepse regjistrimi është i përgjithshëm, është për të gjithë qytetarët e Kosovës, pa dallim domethënë etnie kështu që është shumë e rëndësishme që ata të jenë pjesë e regjistrimit, sepse këto të dhëna realisht janë për të dizajnuar politika më të mira për jetën e tyre në vendin tonë.

Zëri i Amerikës: Kur thatë që është i detyrueshëm dhe sikundër e parashikon dhe ligji do ketë ndëshkime për ata që nuk pranojnë të regjistrohen?

Liza Gashi: Po, sipas ligjit, regjistrimi i popullsisë dhe ekonomive familjare realisht, Agjencia e Statistikave të Kosovës më andej procedon tutje me pjesën e ndëshkimit në kuadër të procesit, mirëpo deri tani nuk kemi pasur ndonjë rezistencë sa i përket pjesës së regjistrimit dhe ne shpresojmë që ky proces deri në datën 17 maj të vazhdojë në këtë mbarëvajtje me këtë rritëm, sepse vazhdimisht kemi rritje të numrit, për shembull ta zëmë se në 10 ditët e para kur kemi zbatuar platformën e-diaspora, në kuadër të regjistrimit të diasporës kemi patur rreth 180 mijë qytetarë, tani kemi kaluar shifrën e 300 mijë qytetarëve të Republikës së Kosovës që janë të regjistruar në kuadër të platformës dhe formës fizike. Mirëpo, Agjencia e Statistikave, javën e kaluar në kuadër të një komunikate diskutoi edhe për numrat në Kosovë të cilat e kanë kaluar 40 për qindëshin e popullsisë së Republikës dhe ky proces do të vazhdojë deri më datën 17 maj dhe është shumë i rëndësishëm që çdo qytetar të kuptojë që ky regjistrim i popullsisë është shumë i rëndësishëm për të ardhmen e tyre dhe të jetë pjesë e procesit për shkak që me pjesëmarrjen e tyre në kuadër të regjistrimit të popullsisë, që është edhe obligim kushtetues, realisht ata i ofrojnë mundësinë politik-bërësve që të dizajnojnë politika të bazuara në të dhëna.

Zëri i Amerikës: Zonja Gashi, po ndalem edhe një herë te çështja e diasporës, tek regjistrimi për herë të parë on-line i tyre, a besoni se do të arrini që të keni shifra të sakta, reale për shqiptarët nga Kosova që jetojnë jashtë vendit?

Liza Gashi: Realisht ky është një proces shumë i shkurtër, i drejtpërdrejtë dhe një mundësi e jashtëzakonshme për qytetarët tonë në çdo cep të botës që të regjistrohen. Unë shpresoj shumë që të gjithë ata që marrin informacione në kuadër të regjistrimit të popullsisë të kenë mundësinë të regjistrohen në platformë sepse është hera e parë, është tentativa e parë. Realisht Kosova në kuadër të një regjistrimi vullnetar, ka patur një tentativë në vitin 2012 mirëpo është shumë i rëndësishme që qytetarët e Republikës së Kosovës që jetojnë jashtë vendit, por edhe pjesëtarët e diasporës, sepse regjistrimi i popullsisë për jashtë vendit nuk është vetëm për shtetasin e Republikës, por është për pjesëtarin e diasporës. Edhe ata pjesëtarë të cilët nuk e kanë shtetësinë e Republikës së Kosovës, por që kanë ndërlidhje me Kosovën, janë të mirëseardhur të jenë pjesë e regjistrimit. Këtu ka patur një interesim, por është shumë e rëndësishme që të kuptohet që regjistrimi është vetëm një bazë e parë e të dhënave dhe më andej, në kuadër të këtyre të dhënave që ata vendosin në kuadër të platformës, ne synojmë që të ngremë kapacitetet, kapacitetet jo vetëm sa i përket shërbimeve konsullore që ofrojmë nëpër vende të ndryshme të botës, por edhe të dizajnojmë politika mbi institutet e kulturës, gjuhës, mbi kërkesat që ata kanë në të ardhmen. Prandaj ashtu si çdo format në fakt i politik-bërjes, pa një bazament të mirë të të dhënave është shumë e vështirë që të ndërtohet një politikë e mirë, e cila është gjithëpërfshirëse, e cila ofron mundësi të reflektojë mbi kërkesat e komunitetit. Prandaj unë po shfrytëzoj edhe një herë rastin t’u kërkoj të gjithë bashkatdhetarëve që të regjistrohen në kuadër të e-diasporës sepse përmes regjistrimit ose përmes dedikimit të 10 minutave kohë në kuadër të platformës ata na japin një mundësi të mirë të ndërtojmë politika të qëndrueshme mbi bazën e të dhënave të tyre.

Zëri i Amerikës: Dje Kancelari gjerman Olaf Scholz gjatë një bisede me kryeministrin Kurti theksoi rëndësinë e ndërmarrjes së hapave konkretë nga autoritetet e Kosovës për themelimit e Asociacionit të komunave me shumicë serbe. Komentet vijnë vetëm pak javë nga një votim i mundshëm në mbledhjen e Këshillit të Ministrave të Këshillit të Europës për anëtarësimin e Kosovës në këtë organizatë. A pritet të ketë hapa konkretë nga qeveria juaj sikurse mund të ishte edhe dërgimi i statutit të bashkësisë ndërkombëtare dorëzuar tashmë autoriteteve në Kosovë, në Gjykatën Kushtetuese?

Liza Gashi: Qeveria e Republikës së Kosovës ka luajtur një rol shumë konstruktiv në kuadër të dialogut me Serbinë. Në këtë dialog ne kemi një marrëveshje e cila është e obligueshme për të dyja anët, prandaj ne si qeveri e Republikës së Kosovës kemi kërkuar nga pala serbe mbi 5 herë që ta nënshkruajë këtë marrëveshje dhe të kemi një plan të sekuencimit për të zbatuar marrëveshjen. Fatkeqësisht pala serbe deri tani jo vetëm që nuk ka zbatuar marrëveshjen më andej mendoj që pala serbe deri më tani ka shkelur disa herë marrëveshjen. Prandaj kërkesa jonë e vetme në kuadër të këtij rrugëtimi është që marrëveshja të zbatohet në tërësi, nga artikulli i parë deri në artikullin e fundit dhe nuk do të duhej të kishte artikull të veçantë i cili i jepet përparësi karshi të gjithë marrëveshjes. Kështu që në këtë drejtim ne presim që përmes ndërmjetësuesve të kemi një trajtim të barabartë, por edhe të shohim domethënë edhe pjesën e shkeljes të marrëveshjes. Rasti i Këshillit të Evropës është rasti më i mirë për të parë se si pala serbe e ka shkelur marrëveshjen dhe pala serbe duhet të japë llogari për shkeljen e marrëveshjes, në kuadër të këtij drejtimi. Ne si Republikë e Kosovës besojmë se anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës dhe avancimi i Kosovës…Asambleja Parlamentare që ka qenë faza e dytë e këtij procesi ka dhënë një verdikt shumë të qartë, kemi 131 parlamentarë që kanë dhënë votën pro për anëtarësimin e Kosovës sepse besojmë që në 75 vjetorin e jubilesë së Këshillit të Evropës, Kosova si vend i 47 në kuadër të Asamblesë do të ishte një lajm shumë i mirë për demokracinë, një lajm shumë i mirë për kontinentin e Evropës, por mbi të gjitha, një mundësi për të pasur qasje tek drejtësia evropiane.

Në një intervistë ekskluzive me DW, Kryeministri i Kosovës Albin Kurti shpjegon se si do ta menaxhojë sfidën aktuale të anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës.

DW: Zoti Kryeministër, sa optimist jeni se Kosova do të pranohet në maj në Këshillin e Evropës?

Albin Kurti: Sipas renditjes organizatave prestigjioze ndërkombëtare ne kemi bërë progres. Kësaj i shtojmë edhe faktin që kemi kaluar me sukses në mbledhjen e ambasadorëve më 24 prill të vitit të kaluar dhe mbledhjen e parlamentarëve më 16 prill të këtij viti, dhe raporti nuk ka parashikuar parakushte apo kushte që nuk i kemi plotësuar. Unë jam optimist edhe për mbledhjen e Këshillit të Ministrave të Këshillit të Evropës në mes të muajit maj për anëtarësimin e Republikës së Kosovës në Këshillin e Evropës.

Megjithatë ka ende dyshime, se vendimi do të shtyhet. Çfarë kontributi mund të japë Gjermania konkretisht sipas mendimit tuaj?

Së pari, më duhet të falënderoj deputetët gjermanë që na kanë ndihmuar aq shumë dhe kanë punuar pa kursim e pa rezerva, e në veçanti do të kisha theksuar Frank Schwabe dhe Knut Abraham, të cilët mbajtën fjalim në seancën e Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës më 16 prill. Por kjo mbështetje e madhe për Republikën e Kosovës me 131 vota për, krahasuar me 29 kundër, 82 përqind në mbështetje të vendit tonë, do të duhej që të reflektohej edhe në Këshillin e Ministrave. Prandaj po punojmë që edhe Gjermania në Këshillin e Ministrave të reflektojë vullnetin e saj pozitiv edhe te të tjerët. Ne po e ndihmojmë Gjermaninë që të na ndihmojë neve dhe në këtë mënyrë Kosova të bëhet anëtare e 47-të e Këshillit të Evropës.

Nga ana tjetër, nga kancelaritë evropiane ju kërkohet krijimi i Asociacionit të Komunave me shumicë serbe. Si po e menaxhoni ju këtë presion?

Ne dëshirojmë të eliminojmë disa skepticizma, që mund të ekzistojnë eventualisht deri në mes të muajit maj, por jemi në të drejtën tonë. Mos të harrojmë se Kushtetuta e Republikës së Kosovës ofron të drejta të gjera për pakicat, e në veçanti për atë serbe. Dhe nuk e mohojmë që paraardhësit tanë kanë bërë një marrëveshje për Asociacionin e Komunave Serbe, por gjithçka duhet të jetë në përputhje me ligjshmërinë, kushtetutshmërinë, interesin publik të republikës dhe në mbrojtje të të drejtave të qytetarëve serbë. Pra, edhe plani i Ahtisaarit e ka paraparë një lloj bashkëpunimi ndërkomunal, por larg asaj që ka kërkuar Beogradi, si në Bosnjë, që tash edhe faktori ndërkombëtar, evropianët dhe amerikanët, natyrisht që e kundërshtojnë duke pasur parasysh se çfarë pasojash shkaktoi ajo në Bosnjë. Pra, nuk i reduktojmë ne të drejtat e pakicës serbe në një formulim të Asociacionit, por në të njëjtën kohë nuk mohojmë se këtë asociacion e kanë nënshkruar paraardhësit e mi, Thaçi dhe Mustafa, njëri para 11 vjetëve dhe tjetri para 9 vjetëve.

Gerald Knaus, nga European Stability Initiative, e quan realizimin e Asociacionit në kushtet aktuale të pamundur, sepse mungon dëshira e komunave serbe për ta realizuar. A është kjo që po komunikoni edhe ju në Evropë?

Zoti Knaus niset nga parimi demokratik se demokracia vjen nga poshtë. Nuk mund t’ua imponosh asociacionin komunave. Çka nëse komunat nuk e duan asociacionin? Pra, mendimi i tij është shumë i shëndoshë, por mendimi i tyre (i pakicës serbe, shën i red.) është ende i panjohur. Pra, ai ka të drejtë në këtë aspekt, por të gjitha këto jemi duke i trajtuar. Besoj që ministrat e Jashtëm të vendeve anëtare të Këshillit të Evropës te Kosova e kanë një partner që nuk synon vetëm të përfitojë nga Këshilli i Evropës, por të kontribuojë. Sepse sundimi i ligjit, të drejtat e njeriut, demokracia në Kosovë janë jo vetëm më të mirat në rajon, por edhe më të mira se në disa vende anëtare të Këshillit të Evropës.

Megjithatë, kërkesa e perëndimorëve për Asociacionin mbetet. A keni ju një draft?

Unë kam propozuar që ta shkruaj draftin më 18 mars në Ohër, por nuk është pranuar një gjë e tillë. Kjo është refuzuar nga Serbia. Tash, Asociacioni i komunave me shumicë serbe është në kuadër të nenit 10 të 39 marrëveshjeve që i kanë bërë paraardhësit e mi, të marrëveshjes bazike. Nuk konsideroj që është në rregull që Asociacioni të nxirret nga marrëveshja bazike, të vendoset në qendër si prioritet, dhe që marrëveshja bazike të spostohet në prapavijë. Të gjitha këto janë pjesë të diskutimeve që po i bëjmë. Ne e mbështesim raportin e zonjës Dora Bakoyannis, e cila ka qenë ministre e punëve të jashtme të Greqisë, të një shteti që vazhdon të jetë mosnjohës, dhe e cila e ka thënë qartë se dialogu për normalizimin e marrëdhënieve mes Kosovës dhe Serbisë, që ka një marrëveshje që po shkelet nga Serbia, nuk duhet të ngatërrohet me anëtarësimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, për të cilin ne i kemi plotësuar të gjitha parakushtet.

Një çështje aktuale e trajtuar edhe gjatë javës në Bruksel është ajo e dinarit. Si po e zgjidhni këtë problem?

Rregullorja e Bankës Qendrore të Kosovës është një rregullore e një institucioni të pavarur. Serbia nuk e ka hall që po ndalohet dinari, sepse dinari nuk po ndalohet por po ndalohet dinari si mjet pagese dhe kjo është kërkesë e nenit 11 të Kushtetutës së Republikës së Kosovës: Ajo ka hall që po ndalohet cash-i, paraja e gatshme. Dhe ne, për të pasur transparencë se kush kujt i dërgoi para me çfarë qëllimi, e mbështesim plotësisht këtë rregullore të BQK-së që është institucion i pavarur i Republikës së Kosovës, ndërkohë për modalitetet se si ajo të zbatohet dhe të funksionalizohet pa kurrfarë pasojash janë duke dialoguar në Bruksel dhe unë mendoj që janë në rrugë të mbarë për të gjetur një zgjidhje e cila e mundëson tranzicionin e lëmuar drejt kësaj rregulloreje, e cila jo vetëm që është e drejtë e Bankës Qendrore të Kosovës, por është rregullore e drejtë për të mirën e qytetarëve.

Ju thatë se Kosova është një nga vendet ku të drejtat e njeriut dhe sundimi i ligjit janë më të përparuarat në rajon. Në raportin e fundit të Departamentit Amerikan tö Shtetit, megjithatë, flitet për probleme serioze të pavarësisë së institucioneve juridike dhe intimidim të medias. Si e komentoni raportin?

Natyrisht që ka edhe kritika për ne, por nëse shikoni raportin e vitit 2019, sot Kosova ka progres të jashtëzakonshëm dhe ajo që mua më çudit është që në raportin e Departamentit Amerikan të Shtetit nuk citohet për shembull Freedom House, nuk citohet Transparency International, dhe po të citoheshin, do të duhej të lëvdohej Kosova.

Deputeti ukrainas, Oleksiy Goncharenko, thotë se Kosova nuk mund të jetë “zonë gri” në Evropë. Sipas tij, Serbia duhet ta pranojë faktin se Kosova është shtet i pavarur dhe të krijojë marrëdhënie fqinjësie me të.

“Epoka e perandorive në Evropë ka marrë fund”, thotë Goncharenko, duke iu referuar, siç shprehet ai, trendit në Serbi.

Nëse nuk heq dorë nga kjo qasje, Serbia do të vazhdojë të jetojë në varfëri dhe në revanshizëm, “duke u shfrytëzuar nga Rusia, Irani dhe vende të tjera që duan të ndezin flakë në Ballkan”, thotë Goncharenko.

Në intervistën dhënë Radios Evropa e Lirë, ai shfaq shpresën se Kosova do të bëhet anëtare e plotë e Këshillit të Evropës, pas votimit në muajin maj.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Goncharenko, ju lobuat për një votë pozitive për Kosovën në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës. Vendimi përfundimtar pritet të merret nga Komiteti i Ministrave në maj. A mendoni se do të kalojë?

Oleksiy Goncharenko: Mendoj se po. Vota në Asamblenë Parlamentare ishte historike dhe tani duhet ta përfundojmë këtë punë. Mendoj se Komiteti i Ministrave do ta ftojë zyrtarisht Kosovën të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës.

Radio Evropa e Lirë: Çfarë do t’u thoshit vendeve që nuk janë ende të sigurta për mbështetjen e Kosovës?

Oleksiy Goncharenko: Kosova e meriton këtë, Kosova i përket botës së lirë. Asaj i duhet ndihma jonë për zhvillimin e vlerave si vend i ri, si demokraci e re. Asaj i duhet ekspertiza e Këshillit të Evropës. Kjo nuk ka të bëjë me debatet politike, ka të bëjë me dy milionë njerëz, të cilët e meritojnë të jenë pjesë e organizatës më të madhe në botë, e cila lufton për të drejta të njeriut, sundim të ligjit, demokraci – për vlerat thelbësore për të gjithë ne.

Radio Evropa e Lirë: A mendoni se, në javët në vazhdim, mund të dalin kushte të reja për Kosovën?

Oleksiy Goncharenko: Nuk e di se çfarë do të ndodhë në Komitetin e Ministrave. Nuk është fusha ime e përgjegjësisë. Unë jam anëtar i Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës dhe vendimi ynë është i qartë: Ne i bëjmë thirrje Komitetit të Ministrave që ta ftojë Kosovën.

Radio Evropa e Lirë: Por disa deputetë e kanë përmendur Asociacionin e komunave me shumicë serbe, të cilin duhet ta formojë Kosova. A mendoni se ai mund të bëhet pengesë?

Oleksiy Goncharenko: Shpresoj të mos bëhet pengesë.

Radio Evropa e Lirë: Si mund të sigurohet Kosova që të mos e humbasë mundësinë e saj në maj?

Oleksiy Goncharenko: Autoritetet e Kosovës duhet të vazhdojnë të tregojnë përkushtim ndaj këtyre vlerave themelore, demokracisë, të drejtave të njeriut, sundimit të ligjit – kjo është më e rëndësishmja.

Dhe, pasi të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës, Kosova ka shumë punë për të bërë, të zbatojë e të miratojë konventa, të cilat janë thelbësore për organizatën tonë.

Radio Evropa e Lirë: Ju keni deklaruar hapur se synimet e Serbisë në Kosovë janë të ngjashme me synimet e Rusisë në Ukrainë. A mund ta shtjelloni më shumë këtë?

Oleksiy Goncharenko: Fatkeqësisht, shoh se në Serbi ka dy trende. Njëri ka të bëjë me ndërtimin e një vendi demokratik, të cilin e mbështes plotësisht, dhe tjetri ka të bëjë me rindërtimin e perandorisë serbe. Dhe, e kam thënë hapur se epoka e perandorive në Evropë ka marrë fund.

Të gjitha këto ndjenja revanshiste dhe imperialiste që një pjesë e politikanëve serbë po përpiqen t’i promovojnë në Serbi, t’i forcojnë në Serbi, janë një pengesë e madhe për zhvillimin e vetë Serbisë.

Andaj, Serbia duhet të pajtohet me faktin se nuk mund të jetë më perandori. Duhet të jetë një vend normal dhe demokratik. Në këtë mënyrë, do të ishte pjesë e botës së lirë. Në mënyrë tjetër, do të vazhdojë të jetojë në varfëri, në revanshizëm, duke u shfrytëzuar nga Rusia, Irani dhe vende të tjera që duan të ndezin flakë në Ballkan.

Radio Evropa e Lirë: Si duhet të parandalohen këto përpjekje, sipas jush?

Oleksiy Goncharenko: Nuk jam në pozicion për të thënë se çfarë duhet të bëjnë Kosova dhe Serbia, por, personalisht, besoj se nuk mund të ketë zona gri në Evropë. Kosova nuk mund të jetë zonë gri. Serbia duhet ta pranojë faktin se Kosova është shtet i pavarur, i njohur prej vendeve të tjera, dhe të krijojë marrëdhënie me Kosovën si fqinje. Kjo është një punë që duhet kryer dhe prej saj do të përfitonin Kosova dhe Serbia dhe e gjithë Evropa.

Radio Evropa e Lirë: Ju keni lobuar edhe për njohjen e pavarësisë së Kosovës nga Ukraina. A ka ndonjë përparim në këtë drejtim?

Oleksiy Goncharenko: Jo, nuk ka ndonjë përparim sa i përket kësaj çështjeje, për momentin, por arsyeja është e qartë. Ukraina është në një pozitë shumë të vështirë dhe, me gjithë respektin për Kosovën, ajo nuk është çështja kryesore për Ukrainën tani.

Gerald Knaus, nga Iniciativa Evropiane për Stabilitet, thotë se votimi pro Kosovës në Asamblenë e Përgjithshme të Këshillit të Evropës, është “sinjali më i fuqishëm i mundshëm” që mori vendi në rrugën drejt anëtarësimit në këtë organizatë.

Por, duke folur për Radion Evropa e Lirë, ai thotë se qeveritë e shumë shteteve nuk kanë vendosur ende se si do të votojnë në maj – kur pritet vendimi përfundimtar.

Andaj, Kosova duhet të bëjë disa “befasi pozitive” në javët e ardhshme, thotë ai.

“Këshilla ime do të ishte ta dërgonte draft-statutin për Asociacionin e komunave me shumicë serbe në Gjykatën Kushtetuese”, thotë Knaus, ndër të tjera.

Asmableja Parlamentare e Këshillit të Evropës votoi mbrëmjen e së martës pro anëtarësimit të Kosovës në këtë organizatë. Megjithatë, disa deputetë theksuan se vendi duhet të ndërmarrë hapa konkretë drejt themelimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, përpara votimit përfundimtar në maj.

Knaus thotë se themelimi i këtij asociacioni “pa pjesëmarrjen e atyre për të cilët bëhet, nuk është i mundur”.

“Pra, duhet të jemi të drejtë – ka gjëra që Qeveria e Kosovës mund t’i bëjë dhe ka gjëra që nuk mund t’i bëjë”, thotë ai, organizata e të cilit ka publikuar së voni një dokument për rrugën e Kosovës drejt Këshillit të Evropës.

Radio Evropa e Lirë: Zoti Knaus, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës rekomandoi që Kosova të ftohet për t’u bërë anëtare e kësaj organizate. A kishte ndonjë befasi për ju sa i përket debatit, por edhe votimit?

Gerald Knaus: Nëse shohim muajin e fundit, dhe jo vetëm ditën e fundit, kjo ishte një periudhë me plot befasi. Mbështetja ishte e gjerë, edhe nga shumë njerëz kyçë në Asamblenë Parlamentare që vijnë prej vendeve që nuk e njohin Kosovën, si: raportuesja nga Greqia, kreu i grupit liberal nga Rumania, kryetari i asamblesë që është nga Greqia… Pra, edhe nga vende që e njohin Kosovën, edhe nga ato që nuk e njohin, mbështetja ishte e gjerë.

Në komitete, gjithashtu – në komitetin politik që u mblodh pak javë më parë në Paris, dhe në komitetin ligjor që u mblodh këtë javë në Strasburg, mbështetja ishte e madhe.

Radio Evropa e Lirë: Si e komentoni vendimin e disa deputetëve të Italisë – vend që e njeh Kosovën – për të abstenuar gjatë votimit? Disa deputetë hungarezë, gjithashtu, votuan kundër…

Gerald Knaus: Ishte mirë që deputetët nuk votuan në përputhje me qëndrimet e vendeve të tyre. Në të shumtën e rasteve, kjo shkoi në favor të Kosovës.

Por, është fakt që disa delegacione, si ai i Italisë, ishin të ndara. Disa italianë votuan në favor të Kosovës, disa abstenuan.

Në rastin e Hungarisë pamë një qasje që ka kohë që ka nisur. Hungaria po sillet si një vend që nuk e njeh Kosovën, duke votuar kundër përparimit të saj në rrugën drejt institucioneve ndërkombëtare.

Asnjëri rast nuk është befasues, por vë theksin te hapi tjetër i madh – votimi në Komitetin e Ministrave në muajin maj.

Abstenimi i italianëve do të thotë se disa vende – Italia një prej tyre dhe disa të tjera që nuk e njohin Kosovën – konsiderojnë ende se ndoshta është shumë herët për ta marrë vendimin përfundimtar.

Ato nuk kanë shumë argumente, por do të duhet shumë lobim prej atyre që besojnë se anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës do të ishte një gjë e mirë për të drejtat e njeriut në Kosovë, por edhe për stabilitetin në Ballkan.

Radio Evropa e Lirë: Marrë parasysh këtë, a mund të jetë në rrezik vota e Italisë, për shembull, gjatë votimit në maj?

Gerlad Knaus: Qeveritë e shumë vendeve nuk kanë vendosur ende se çfarë do të bëjnë. Madje, as në Gjermani nuk ka ende një qëndrim të qartë nga Qeveria. Pra, javët e ardhshme do të jenë vendimtare, sepse ajo që pamë në Asamblenë Parlamentare është sinjali më i fuqishëm i mundshëm.

Qeveritë, deri më tani, kanë mundur të thonë se presin atë që do të bëjë Asambleja. Tani Asambleja ka folur dhe qeveritë duhet ta marrin vendimin.

Politikanët që të martën mbështetën në mënyrë eksplicite Kosovën me fjalimet e tyre, tani duhet t’i këshillojnë qeveritë e tyre që ta bëjnë të njëjtën gjë.

Kosova, po ashtu, duhet të vazhdojë të veprojë në mbështetje të rastit të saj. Ky [në Asamblenë Parlamentare] nuk ishte vendimi përfundimtar, por atë do ta bëjë më të lehtë vota e tillë e fuqishme në Asamblenë Parlamentare.

Radio Evropa e Lirë: Mbrëmjen e së martës, dëgjuam nga disa deputetë, sidomos prej atyre nga Franca, se Kosova duhet të ndërmarrë hapa drejt themelimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe, përpara votimit në maj. A mendoni se Asociacioni mund ta rrezikojë përfshirjen e Kosovës në agjendën e Komitetit të Ministrave në maj?

Gerald Knaus: Nuk është vetëm Franca. Shumë qeveri i referohen Asociacionit. Mos të harrojmë se edhe Qeveria e Kosovës ka thënë se është në favor të ndërmarrjes së hapave drejt Asociacionit. Por, pyetja është: çfarë do të thotë kjo?

Asambleja Parlamentare ka thënë se themelimi i Asociacionit nuk mund t’i vendoset si parakusht Kosovës për anëtarësim në Këshill të Evropës.

Ka një arsye shumë të thjeshtë përse nuk mund të bëhet kjo. Qeveria e Kosovës nuk mund ta themelojë Asociacionin e komunave me shumicë serbe pa pjesëmarrjen e serbëve. Aktualisht, katër komunat me shumicë serbe në veri nuk kanë kryetarë serbë, sepse ata kanë dhënë dorëheqje dhe, pastaj, i kanë bojkotuar zgjedhjet. Tani, ata po i bojkotojnë përpjekjet që çojnë në zgjedhje të reja.

Nëse nuk keni kryetarë serbë në komunat me shumicë serbe, që janë përgjegjës për të biseduar me Qeverinë, ju nuk mund ta krijoni këtë asociacion.

Radio Evropa e Lirë: Po thoni që topi është tani në anën e serbëve?

Gerald Knaus: Ka disa gjëra që Kosova mund t’i bëjë në javët e ardhshme. Do të ishte e dobishme që Qeveria e Kosovës, në të ardhmen e afërt, të tregojë se çfarë është e gatshme të bëjë, që njerëzit ta shohin se kjo nuk ka të bëjë vetëm me anëtarësimin në Këshill të Evropës, por edhe me përmirësimin e të drejtave të njeriut për të gjithë në Kosovë.

Pra, duhet të jemi të drejtë – ka gjëra që Qeveria e Kosovës mund t’i bëjë dhe ka gjëra që nuk mund t’i bëjë. Themelimi i Asociacionit pa pjesëmarrjen e atyre për të cilët bëhet, nuk është i mundur. Serbia e ka bërë të qartë se më mirë nuk do ta kishte Asociacionin, sesa Kosovën në Këshillin e Evropës.

Radio Evropa e Lirë: Por, për shembull, a do të konsiderohej si hap përpara dërgimi i draft-statutit të Asociacionit për vlerësim në Gjykatën Kushtetuese?

Gerald Knaus: Nuk shoh asnjë problem me dërgimin e draftit në Gjykatën Kushtetuese, sepse nuk është njësoj si miratimi i tij. Ai është një hap për të verifikuar nëse gjërat që po debatohen, janë realisht në përputhje me Kushtetutën. Por, është shumë e rëndësishme të bëhet e qartë se, edhe nëse Gjykata Kushtetuese konstaton se drafti është në përputhje me Kushtetutën, serbët e Kosovës duhet të jenë sërish pjesë e procesit. Kjo kërkon nga serbët të jenë në krye të komunave dhe ata nuk janë.

Radio Evropa e Lirë: Pra, çfarë hapash do t’i sugjeronit Kosovës që të mos e humbasë këtë shans?

Gerlad Knaus: Mendoj se shumëkush është befasuar me vendimin e Qeverisë së Kosovës për të zgjidhur çështjen e tokave të Manastirit të Deçanit. Mos harroni se Gjykata Supreme ka marrë vendimin për këtë çështje qysh në vitin 2012, ndërsa Gjykata Kushtetuese më 2016, dhe ai nuk është zbatuar nga pesë qeveri… Kur papritmas është zbatuar, secili e ka kuptuar se ky ka qenë vendim i duhur. Por, ka qenë një befasi për shumë njerëz që nuk kanë pritur nga Qeveria të veprojë.

Këshilla ime për Qeverinë është të mendojë se çfarë befasish pozitive mund të bëjë tani, për t’u treguar të gjithëve se anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës është, në fakt, një avantazh, jo vetëm për qytetarët e Kosovës, por për të gjithë evropianët që besojnë në të drejtat e njeriut.

Ka një varg çështjesh në të cilat Kosova ka bërë përparim, nisur nga mosdiskriminimi, krijimi i komunave me shumicë serbe pas pavarësisë, barazia gjinore nëse krahasohet me numrin e grave në parlamentet e disa vendeve të tjera të Këshillit të Evropës… Por, sigurisht që ka edhe çështje në të cilat Kosova mund të bëjë më mirë.

Dhe, këshilla ime është që Kosova ta zhvendosë debatin në të ardhmen, në atë që Qeveria e ka ndërmend të bëjë, për të treguar se kjo [anëtarësimi në Këshillin e Evropës] është një gjë e mirë për të gjithë, dhe të bëjë disa befasi pozitive në javët e ardhshme.

Sepse, në fund të fundit, ky nuk është një favor që Këshilli i Evropës po ia bën Kosovës. Është në interesin e të gjithë evropianëve të kenë një regjim sa më të fortë të të drejtave të njeriut, që i mbulon të gjitha demokracitë në Evropë.

Radio Evropa e Lirë: A mund të më thoni diçka konkrete që Kosova mund të bëjë?

Gerald Knaus: Këshilla ime do të ishte ta dërgonte draftin – ose draftet për Asociacionin – në Gjykatën Kushtetuese. Mendoj se kjo do të kishte kuptim.

Këshilla ime do të ishte që Kosova të nënvizojë se – kur bëhet fjalë për bashkëpunimin me organet e Këshillit të Evropës, siç është Komisioni për parandalimin e torturës, i cili raporton për kushtet në burgje në të gjithë Evropën – do të lejojë paraprakisht që të gjitha raportet e Komisionit për parandalimin e torturës të jenë publike. Kjo është një gjë, të cilën të gjitha demokracitë e bëjnë, por Kosova mund ta prezantojë këtë [si zotim].

Ka edhe gjëra të tjera, por mendoj se ato i përkasin Qeverisë dhe shoqërisë civile në Kosovë. Ky është momenti për të qenë të guximshëm, inteligjentë dhe të përqendruar në lobim, veçanërisht me miqtë tuaj. Nga ajo që kemi parë të martën në Strasburg, Kosova ka shumë miq. Ky është momenti që diplomacia e Kosovës ta tregojë anën e saj më të mirë.

Radio Evropa e Lirë: Nëse votimi në maj dështon, çka ndodh pastaj?

Gerald Knaus: Nuk dua të spekuloj, sepse gjasat janë që Kosova të ketë sukses dhe jo të dështojë. Nëse lojtarët kyçë – ministrja e Jashtme, zëvendësministri i Jashtëm, kryeministri, deputetët nga të gjitha grupet politike – vazhdojnë të veprojnë ashtu sikurse në javët e fundit, Kosova do të ketë sukses.

Marrëveshja e Brukselit dhe Aneksi i Ohrit, kanë validitet ndërkombëtar, sepse fjala e dhënë e një presidenti apo e një kryeministri para ndërmjetësve ndërkombëtarë, është po aq e vlefshme sa edhe nënshkrimi. Kështu thotë në një intervistë ekskluzive për Radio Kosovën, diplomati austriak Wolfgang Petritsch, ish përfaqësues i BE-së në bisedimet në Rambuje. Për Marrëveshjen e Rambujesë të vitit 1999, ai thotë se ka një vlerë historike, sepse i hapi rrugë ndëryrjes ushtarake të NATO-s. “Kosova tani është 100 për qind në agjendat e politikave të përbashkëta të sigurisë të BE-së dhe Vuçiq e di se çdo veprim ushtarak kundër Kosovës, do të mobilizonte NATO-n për kundërpërgjigje”, thekson Petritsch.

Radio Kosova: Zoti Petritsch, para 25 vitesh keni qenë përfaqësues i Bashkimit Evropian në bisedimet e zhvilluara në Rambuje ku ishte arritur marrëveshja e Rambujesë. Si vlerësoni sot, 25 vite më pas rëndësinë historike të kësaj Marrëveshje?

Wolfgang Petritsch: Do të thosha se kjo marrëveshje ka një rëndësi të vërtetë historike.  Në radhë të parë për Kosovën, sepse ky ishte hapi i parë i njohjes së saj ndërkombëtare dhe hapi parë i fillimit të shkëputjes nga Beogradi. Siç e dini, në Rambuje, fillimisht kemi negociuar rikthimin e një autonomie të lartë të Kosovës.

Por, në paragrafët e fundit të marrëveshjes patëm gjetur një formulë shumë të komplikuar, ku kishim përcaktuar për më vonë mbajtjen e një konference ndërkombëtare, ku do të merrnin pjesë të gjitha palët: Kosova, Serbia, Bashkimi Evropian dhe SHBA-ja,  pra përfaqësuesit e bashkësisë ndërkombëtare, përfshirë edhe Rusinë, për të diskutuar statusin përfundimtar të Kosovës dhe fatin e saj për të ardhmen.

Në marrëveshje, kishim përcaktuar, që pas tre vitesh të respektohej vullneti i popullit të Kosovës përmes organizimit të një referendumi në një anë, dhe në anën tjetër, të merreshin në konsideratë parimet e OSBE-së.

Kjo ka qenë pika më e rëndësishme të cilës i përmbahemi edhe sot e 25 vjet më pas, sepse në sfond marrëveshja kishte qëllim heqjen e sovranitet të Serbisë mbi Kosovën.  Këtë temë e kemi diskutuar atëherë dhe nisur nga kjo, Rambuje ia hapi rrugën drejt së ardhmes Kosovës.

Çështja e dytë: Marrëveshja e Rambujesë i hapi rrugën ndërhyrjes ushtarake ndërkombëtare, që u bë pa mandatin e OKB-së, sepse ekzistonte rreziku i dëbimit masiv të popullatës së Kosovë, që ne e kemi cilësuar si pastrim etnik ashtu siç e njohim nga rasti i Bosnjës, e që  donim ta parandalonim.

Për fat të keq, nuk patëm sukses, pasi siç e dini, me fillimin e ndërhyrjes ushtarake,  forcat e ushtrisë jugosllave dëbuan qindra mijëra shqiptarë të Kosovës, të cilët u detyruan të largohen në vendet fqinje. Për fat të mirë,  pas përfundimit të luftës, në praninë e trupave ndërkombëtare u mundësua kthimi i menjëhershëm i këtyre refugjatëve të larguar me dhunë nga Kosova.

Kjo do të  thotë se për dallim nga rastet tjera, ku ka pasur konflikte dhe ndërhyre ushtarake, u mundësua kthimi i shpejt i refugjatëve dhe siç e dimë, kthimi i refugjatëve në Kosovë nuk është temë sot.  Pra, duhet të jemi të lumtur për këtë, pasi kështu nuk ka ndodhur në shumë vende,  p.sh., siç është rasti sot me Palestinën. Siç e dini në Palestinë edhe sot, ashtu si para 50-60, apo 70 vitesh, ende kemi kampe të refugjatëve palestinezë në rajonin e Lindjes së Mesme si në Jordani, Egjipt, etj.

Pra, ndërhyrja ushtarake ndërkombëtare në Kosovë i dha fund një konflikti dhe mundësoi kthimin e njerëzve në shtëpitë e tyre, pasi kjo çështje bartte me vete rrezikun të mbetej një konflikt i hapur pambarim.

Ndërhyrja ushtarake shmangu rrezikun që shqiptarët e dëbuar nga Kosova, të vazhdonin të jetonin për vite të tëra në kampe refugjatësh jashtë Kosovës. Kjo është një e arritur shumë e madhe, por në anën tjetër kjo ndërhyrje më vonë u përdor nga Putini për të marrë Krimenë, duke thënë se “nëse amerikanët e bënë  këtë në rastin e Kosovës, mund ta bëjmë edhe ne”.

Natyrisht, ky nuk është një krahasim korrekt, por është përdorim politik i një situate, që nuk ka krahasim, pasi nuk mund të krahasohet rasti i Kosovës me atë të Krimesë. Politikisht,  kjo u shfrytëzua nga Putini.

Më vonë me iniciativën e Kanadasë, u krijua një grup ndërkombëtar shkencor dhe politikë me ekspertë eminetë, që zhvilloi teorinë e parimit të së drejtës dhe përgjegjësisë për mbrojtje nga shkeljet masive dhe të rënda, të të drejtave të njeriut nga një shtet.

Pra, i ashtuquajturi parimi “The Responsibility to Protect”, apo “Përgjegjësia për të mbrojtur” që është një angazhim politik global, i cili u miratua nga Asambleja e Përgjithshme e OKB-së në Samitin Botëror të vitit 2005, adreson shqetësimet kryesore për parandalimin e gjenocidit, krimeve të luftës, spastrimin etnik dhe krimet kundër njerëzimit. Kjo rregull u keqpërdor më vonë nga Rusia, siç përmenda.

Sidoqoftë, ndërhyrja preventive ushtarake ndërkombëtare e perëndimit, krijoi  kushte të favorshme për njerëzit e Kosovës për të cilat folëm dhe tani Kosova është në rrugë të mbarë për të arritur një marrëveshje të përhershme dhe përfundimtare normalizimi me Serbinë. Se kur do të ndodhë kjo, nuk e dimë, por unë mendoj se baza solide për këtë Kosovë që është sot,  është vendosur me Marrëveshjen e Rambujesë.

Radio Kosova: Zoti Petritsch, 9 vite më vonë, në fillim të vitit 2008, shpalli pavarësinë, që tashmë njihet nga 117 shtete, mes tyre edhe nga 22 shtete anëtare të Bashkimit Evropian. Për fat të keq, kemi edhe pesë shtete të BE-së, që ende nuk e njohin Kosovën. Si e shpjegoni këtë?

Wolfgang Petritsch: Po, është për keqardhje që nuk ka një qëndrim të njësuar të BE-së. Por, ka një dallim! Të gjitha këto pesë shtete nuk është se duan ta dëmtojnë Kosovën, por këtë e bëjnë duke u nisur nga arsye të brendshme politike. P.sh., Qipro është një shtet i ndarë, si të them që ka një shtet të vogël turk, që nuk njihet nga askush. Ne e dimë se në Spanjë ka tendenca që një territor i madh siç është Katalonia, të ndahet nga Spanja. Sllovakia, gjithashtu ka një minoritet hungarez dhe ka frikë se edhe ata mund të ndahen nga Sllovakia dhe t’i bashkohen Hungarisë. Pra, janë arsye të brendshme politike, por që nuk kanë të bëjnë fare me Kosovën. Po ju them se nëse do të shënohet një përparim në dialogun, që po lehtësohet nga Bashkimi Evropian, atëherë këto pesë shtete mos-njohëse, do ta ndryshojnë qëndrimin dhe do ta njohin Kosovën. Kjo është plotësisht e qartë dhe e them, sepse vetë kam folur personalisht me përfaqësuesit e gjithë këtyre pesë shteteve. Dhe më kanë thënë se sa po të shënohet përparim në bisedimet që po zhvillohen mes Kosovës dhe  Serbisë, janë të gatshëm të njohin pavarësinë e Kosovës. Në parim problem është Rusia, kurse këto pesë vende të BE-së, do të veprojnë në mënyrë pragmatike sa po të shënohet një përparim përkatës në bisedime.

Radio Kosova: Para një viti Kosova dhe Serbia arritën në Bruksel një marrëveshje dhe më pas në Ohër u pajtuan për hollësitë e zbatimit të marrëveshjes, por kjo marrëveshje ende nuk po zbatohet. Ju personalisht, pritni përparim në zbatimin  e marrëveshjes, apo më shumë jeni skeptik?

Wolfgang Petritsch: Si të them, si një njohës i situatave në Ballkan dhe Evropë, më shumë jam skeptik. Për shembull, ju i dini vështirësitë që Bullgaria po ia nxjerr Maqedonisë së Veriut, duke e bllokuar fillimin e negociatave për anëtarësim, me kushtëzimin e njohjes zyrtare të gjuhës bullgare.  Kjo është një dëshmi, se edhe brenda Bashkimit Evropian ende nuk jemi të gatshëm të respektojmë të gjitha dallimet, që ekzistojnë mes nesh, qofshin ato të vogla apo të mëdha. Ose rasti i Serbisë, që po vazhdon të mos e njoh pavarësinë e Kosovës dhe kjo çështje mund të zgjidhet vetëm përmes ndërmjetësimit të Bashkimit Evropian. Prandaj, unë them se, sa më shumë që të ketë përparim në dialog, aq më afër qëllimit të normalizimit të marrëdhënieve mes dy vendeve do të jemi. Siç e dimë, në vitin 2024, ku jemi tash, kemi zgjedhjet në BE dhe ato në SHBA. Duke u nisur nga kjo, nuk besoj se do të ketë përparime të dukshme në dialogun për normalizim. Zoti Lajcak, gjithashtu përfundon mandatin dhe kjo do të thotë që Bashkimi Evropian, duhet të caktojë një ekip të ri për lehtësimin dhe ndërmjetësimin e dialogut. Të shpresojmë që në vitin 2025 të ecim përpara, ndonëse kam frikë se mund të ketë edhe kthim prapa në procesin e dialogut. Është e rëndësishme të theksojmë se gjatë dialogut të ndërmjetësuar nga BE-ja në dhjetë vitet e kaluara ka pasur përparime të mëdha. Kjo ka ndodhur edhe kohët e fundit, siç është marrëveshja për njohjen e ndërsjellë të targave. Pa dyshim, ka ndryshime substanciale, por sidoqoftë, është e pamjaftueshme.  Shpresoj se ekipi i ri i Bashkimit Evropian për ndërmjetësimin dhe lehtësimin e dialogut, do të ushtrojë një trysni të madhe tek Beogradi për të shkuar përpara, sepse tashmë kemi një marrëveshje dhe ajo duhet të zbatohet!

Radio Kosova: Zoti Petriq, edhe pse zoti Kurti dhe zoti Vuçiq kanë arritur marrëveshje në Bruksel dhe atë për aneksin e marrëveshjes në Ohër, Zoti Vuqiç, përkundër kërkesës së zotit Kurti, nuk e ka nënshkruan atë. Tani kjo marrëveshje për të cilën ata janë pajtuar në praninë e ndërmjetësve të BE dhe kanë dhënë zotimet se do t’i zbatojnë, a ka vlefshmëri ndërkombëtare, pra a mund të konsiderohet obliguese  për palët pa vendosjen e nënshkrimeve, pasi siç dihet të dy kanë dhënë zotimet për zbatimin  saj?

Wolfgang Petritsch: Është praktikë evropiane, që në rastet kur dy politikanë të lartë, krerë të dy shteteve pajtohen dhe marrin zotime para dëshmitarëve ndërkombëtarë, që në këtë rast është Bashkimi Evropian, pra, kur ata japin një pëlqimin verbal për një çështje të caktuar para ndërmjetësve ndërkombëtarë, atëherë kjo marrëveshje është e vlefshme, pra, ka vlefshmëri ndërkombëtare. Këto marrëveshje, kjo në Bruksel dhe  Ohër, ashtu si më pare, janë të vlefshme, dhe unë besoj se Brukseli do të zhvillojë takime të tjera me Beogradin, që ta detyrojë të njohë marrëveshjet dhe zotimet që ka marrë përsipër. Kjo marrëveshje tashmë është pranuar, sepse fjala e një presidenti apo një kryeministri, është po aq e vlefshme sa edhe nënshkrimi i tij.

Radio Kosova: Bashkimi Evropian po kërkon nga Kosova formimin e një Asociacion të komunave me shumicë serbe. Qeveria e Kosovës deri më tani nuk ka prezantuar një statut të Asociacionit. Sipas mendimit tuaj, çfarë duhet të përfshijë statuti?

Wolfgang Petritsch: Mendoj se duhet parë faktin se në veri të Kosovës janë komunat me shumicë serbe dhe me ato, mendoj unë, duhet bashkëpunuar dhe përkrahur, si për shembull në çështjet ekonomike dhe infrastrukturore, siç është ambienti, përkatësisht menaxhimi i mbeturinave, në çështje që lidhen me kulturën, shkollimin, gjuhën, historinë, ruajtjen e traditës etj.Në këtë çështje, atyre duhet dhënë të drejtat, por ne e dimë gjithashtu se Asociacioni nuk mund të ketë të drejta që dëmtojnë statusin dhe pengojnë zhvillimin e shtetit.

Radio Kosova: Kjo është edhe frika që po shpreh kryeministri Kurti?!

Wolfgang Petritsch: Pikërisht, prandaj siç e shohim, Bashkësia ndërkombëtare është absolutisht  e vetëdijshme, se atje nuk dëshirojnë një republikë të dytë serbe dhe kjo është me shumë rëndësi të theksohet. Këtu, unë do t’i kisha rekomanduar Prishtinës, të bëjë propozimin e statutit për Asociacion, sepse nga përvoja dihet se përparësia i takon atij i cili gjatë negociatave bën propozimet i pari. Kjo e vë të parin që propozon në përparësi, pasi pala tjetër pastaj duhet të deklarohet lidhur me propozimin dhe nëse refuzon, pra, thotë jo, ose ofron propozim tjetër nga i pari, atëherë do të thotë se keni kapur thelbin e bisedimeve dhe natyrën e kompromisit.

Radio Kosova: Momentalisht Serbia po fajëson Kosovën për një vendim të Bankës Qendrore të Kosovës, e cila ka vendosur një rregullore, ku sipas Serbisë, janë prekur qytetarët serbë që përdorin dinarin. Për këtë po zhvillohen bisedime mes kryenegociatorëve në Bruksel. Të gjithë e dimë se në Kosovë, valutë zyrtare është Euro. Ju si e shihni zgjidhjen e kësaj problematike?

Wolfgang Petritsch: Parimisht, çdo shtet ka të drejtë që përmes Bankës se vet Qendrore të përcaktojë se cila valutë duhet të përdorët. Njëkohësisht, në këtë rast është e rëndësishme të dihet se sa çështje e ndjeshme është përdorimi i dinarit në veriun e Kosovës. Për mendimin tim, duke ditur këtë, Kryeministri është dashur të merrte në konsideratë jetën e përditshme që serbët bëjnë në veri, sepse kur qytetarët ballafaqohen befas me vështirësitë e marrjes së pensionit, apo kur kanë nevojë të blejnë, atëherë kjo ka konsekuenca negative për secilin që preket nga një vendim i tillë.E di që është vështirë të bisedohet, është gjithmonë vështirë të bëhen kompromise, por ky është arti i politikës. Pra, që kur merr një masë, të mos dëmtohet qytetari. Dhe tani, unë mendoj se kjo është mirë të riparohet dhe me bisedime dhe dialog të gjendet një zgjidhje kalimtare.

Radio Kosova: Zoti Petritsch, ju herë pas herë takoni zyrtarët amerikanë si janë zoti Eskobar apo zoti Hill, me të cilin ju keni punuar bashkë në Rambuje. Si i vlerësoni raportet aktuale mes SHBA-së dhe Kosovës, pasi ka pasur disa deklarata të zyrtarëve amerikanë, që kanë folur për dëmtim të marrëdhënieve?

Wolfgang Petritsch: Po, aktualisht ka raporte relativisht të tensionuara mes Uashingtonit dhe Prishtinës, pasi Uashingtoni ka filluar të humbë durimin. Kanë kalua 25 vite nga ndërhyrja ushtarake dhe Kosova është i vetmi vend në botë, që u shpëtua përmes ndërhyrjes ushtarake. Kosova është absolutisht një përjashtim në historinë e re të Evropës. Nuk po më kujtohet as një rast tjetër kur një shtet si në rastin e Kosovës është krijuar nga bashkësia ndërkombëtare përmes ndërhyrjes politike dhe ushtarake. Shtetet e Bashkuar, pra Uashingtoni, po thotë se për këtë vend kanë bërë shumë. Janë angazhuar aq shumë për lirinë e popullit të Kosovës dhe tani duan të shohin, thënë ashtu, zgjidhje kompromisi për disa çështje, që mbase mund të jenë të dhimbshme në një mënyrë për Prishtinën, por janë të domosdoshme. Një gjë duhet të dihet: është mënyra amerikane e të menduarit dhe të vepruarit,  që edhe unë e mbështes, kur e thonë edhe në Bruksel:“Duam ta përmbyllim, ti japim fund këtij konflikti midis Kosovës dhe Serbisë, që po zgjat që 25 vite. E dimë se është shumë e dhimbshme për Beogradin, sepse ajo është pala që ka humbur luftën. E në anën tjetër është e vështirë edhe për Prishtinën, por kjo duhet të bëhet, sepse nuk mund të vazhdojë edhe më, që mu në mes të Evropës të ballafaqohemi me një konflikt  edhe për më shumë se një çerek shekulli. Jemi të detyruar të merremi me luftën në Ukrainë, duhet të merremi me konfliktin që ka shpërthyer në Lindjen e Afërt dhe nuk duam të kemi mu në mes të Evropës një konflikt të papërfunduar”. Kjo është arsyeja pse SHBA-ja thotë se duhet që fuqinë politike ta koncentrojmë në Ukrainë dhe në Lindjen e Afërt. Sic e dini, SHBA-ja ka edhe shumë probleme të brendshme. Mendoj se është në interesin e Kosovës që ta mendojë këtë çështje, pasi ende nuk e dimë se kush do t’i fitojë zgjedhjet presidenciale në SHBA në muajin nëntor. Nëse do të ketë një rikthim të Trumpit, atëherë kjo të kishte një ndikim  shumë të madh për situatën e sigurisë si në Evropë ashtu edhe në Ukrainë, por me gjasë edhe në Ballkanin Perëndimor. Prandaj, unë mendoj se sa më shumë përparim të bëhet tani në procesin e dialogut për normalizimin e  marrëdhënieve, aq më mirë do të jetë. Sepse, siç e dini, në kohën e Presidenti Trump ka pasur një dozë të caktuar të politikës antikosovare, siç ka qenë rasti me Grenell dhe ai nuk do të tregonte shumë interesim për Kosovën. Mendoj se është shumë e rëndësishme, që Prishtina zyrtare të hapet ndaj serbëve sepse unë e di që ka shumë serbë, më shumë në jug, që duan të jetojnë në harmoni së bashku me shqiptarët.  Prandaj, këto forca pozitive serbe, që tani janë nën presionin e madh të Beogradit, duhet të mbështetën, të përkrahen, që ata të shohin dhe binden se Kosova është një shtet që është këtu edhe për serbët.

Radio Kosova: Më 24 shtator kishim një sulm në veri, ku nga disa forca paramilitare, të udhëhequra nga Radojçiq, një eksponent i afërt i zotit Vuqi, u vra një polic i Kosovës. Nuk ka ditë që zoti Vuçiq nuk e kërcënon Kosovën me retorikën e tij të luftës. A shihni ndonjë rrezik për sigurinë e Kosovës pavarësisht nga prania e KFOR-it?

Wolfgang Petritsch: Mendoj se kjo valë kërcënimesh, fatkeqësisht është pjesë e politikës që ka rrënjët në retorikën, që shkaktuan luftërat të cilat shkatërruan ish Jugosllavinë. Por, unë dua të ju them një gjë: Me bindje, them se Vuçiq nuk është prej atyre që do ta përsëriste gabimin e Millosheviqit për të hyrë në luftë kundër NATO-s, sepse çdo veprim ushtarak kundër Kosovës, do të mobilizonte NATO-n për kundërpërgjigje dhe këtë e di Vuçiq.Po ju them me bindje të plotë dhe ju them se në Kosovë nuk mund të ketë luftë ashtu siç ndodhi me Millosheviqin. Por unë e them me brengë se incidente të tilla si ai në Banjskë, janë të mundshme dhe ato do ta zhvendosnin procesin paqësor shumë vite prapa. Diçka e tillë, duhet të pengohet patjetër dhe kjo gjatë këtij vit, pra vitit 2024, duhet të garantohet me praninë e KFOR-it në veri.

Radio Kosova: A shihni ndonjë rrezik që Kosovës mund t’i bëhet nga Rusia?

Wolfgang Petritsch: Nuk mendoj se Rusia merret drejtpërdrejt me Kosovën. Ajo është e zënë me luftën në Ukrainë ku ka përjetuar humbje të mëdha në njerëz dhe infrastrukturë ushtarake, por mund të thuhet se Rusia është një faktor që shfrytëzon situatën. Ajo dëshiron të pengojë, por jo se ka ndonjë interes për forcimin e Serbisë apo të serbëve. Ajo më shumë ka interes ta dobësojë ndikimin e Bashkimit Evropian në Ballkanin Perëndimor. Rusia dëshiron të krijojë bindjen se BE-ja nuk është një organizatë e suksesshme dhe ky në fakt është qëllimi i saj i vërtetë dhe shfrytëzon veçanërisht një tip si Dodiku për ta arritur këtë.Rusia nuk është ndonjë faktor seriozë për Ballkanin Perëndimor, apo për Kosovën, por natyrisht, duhet treguar kujdes.

Radio Kosova: Një pyetje për proceset euro-integruese të Kosovës. Ku ndodhet Kosova në këtë rrugë?

Wolfgang Petritsch: Unë besoj se Kosova është në rrugë të mbarë. Këto dy luftëra që ndodhën, kanë ndezur alarmin në Bruksel dhe kryeqytetet evropiane, veçanërisht në Paris por edhe kryeqytetet tjera për domosdoshmërinë e forcimit të stabilitetit në Ballkanin Perëndimor dhe kjo mund të bëhet duke ofruar me procedura të shpejtuara këto vende me Bashkimin Evropian.Për shembull: Kosova tani është 100 për qind në agjendat e politikave të përbashkëta të sigurisë të BE-së dhe kjo është një investim shumë i rëndësishëm në procesin e integrimit dhe unë besoj se do të bëhen përparime vitet që vijnë përmes bisedimeve dhe negociatave për integrim me vendet e BE-së. Por,  një gjë e rëndësishme mbetet. Për afrimin e shpejt drejt BE-së mbetet kusht procesi i dialogut dhe formimi i Asociacionit.

Radio Kosova: Me 16 prill, Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës, do të diskutojë pranimin e Kosovës në këtë organizatë. Jeni optimist se Kosova do të pranohet?

Wolfgang Petritsch: Unë mendoj se ekziston tashmë një shumicë për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës. Sa herë takohem me miqtë e mi serbë u them: “Kosova gjithsesi duhet të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës, sepse kjo është shumë me rëndësi”. Anëtarësimi në këtë organizatë është i rëndësishëm, pasi aty ka institucione që kujdesen për të drejtat e njeriut dhe për të drejtat e minoriteteve në rajon, pra që minoritet të gëzojnë të drejtat e tyre dhe kjo është një përparësi e madhe për serbët kosovarë. Anëtarësimi i Kosovës në Këshillin e Evropës, do të thotë hapi i parë që bëhet edhe drejt integrimit në Bashkimin Evropian, por kjo sjell edhe instrumente të reja për mbrojtjen e të gjitha minoriteteve, prandaj duhet thënë serbëve, ashkalive, romëve dhe të tjerëve, se është shumë me rëndësi që Kosova të bëhet anëtare e Këshillit të Evropës. Para pak kohe, për këtë i kam shkruar edhe atit Sava në Manastirin e Deçanit dhe jam i gëzuar që këto ditë u gjet një zgjidhje për këtë çështje pas një kontesti shumëvjeçar.