VOAL

VOAL

Zile-kambana – Poemë nga EDGAR ALLAN POE – Shqipëroi: LAURETA PETOSHATI

December 7, 2015
1 Comments
  • author avatar
    Anonymous 6 years ago Reply

    vjersha me kot ne bote

Komentet

ME U DASHTË- Cikël poetik nga AGIM DESKU- Korrik, 2024

 

ME U DASHTË
– I besoj çmendurisë së marrë të dashurisë!

Për më u dashtë
Duhet me na prangos dashuria
Me na e ndrydhë zemrën si limoni
Me sytë e syzezës me na rënë thikë
Në mes të shpirtit të Zhulietës

Me vdekë në gotën e helmit
Në vend të Romeut
E me ia puthë buzët Zhulietës

Kam prit kaq vite të shtrenjta
Ta zgjoi nga gjumi vdekjen
T’ia shprishi flokët që ia hieshojnë ballin
Dashuria për Romeun duhet më të ringjallë
Zhulietë
Edhe për ëndrrën time që mbrëmë të përqafova

Ka disa vite që kërkoj një vend të lirë
Një lule për të pagjeturit ta vëj në lapidar
Për rikthimin e heroit të çlirimtares
Çmendurisht besoj në dashurinë e Romeut

Marrëzisht u bëre gotë e helmit Zhulietë
Sa dëshiroja të isha unë në këtë përrallë
Në rrebel legjendash më kanë shndrrue
Të pi përrikthimin e besnikërisë Doruntinë

Ajkunë mu bafshin sytë e mbretëreshës

Dhe sa herë lutem të bie shi
Trëndafilat të falin aromë ëndrrash
Të gjitha lutjet i krahasova me muzën
Asgje të vërtetë s`ka përpos fjalës të dua

Serembe më mësoi t’i rezistoi detit kryeneq
Dhe lule të vëj mbi varrin e të dashurës

Sa kisha dashtë me u dashtë si lulet mes vete
T’i fali këngët e kanarinave që mbajnë në jetë
Adam mos më le asnjëherë pa puthjen e Evës

Atëherë s’do të këtë luftë kurrë ma
Dhe bota do ta fle e lirë në puthjen e Evës .

THOMAS HOBS
Apo cila është e vërteta për njeriun e sotëm!

Dje njeriu për njeriun ishte ujk
Sot cilit mund t’i ngjaj ma shumë
Duhet thënë të vërtetën Thomas
Kam me të besoue për jetë të jetëve

Perandorët s’paskan pasur fytyra njerëzish
S’na lejohej as mijëra mila të ishim afër tyre
Lëre ma të flisnim ndonjë fjalë urate
Para botës thonin se ishin të parët e Adamit

Në sy të djajve ishin gotë e dehur çmendurish
Në rrugëtimin e jetës bashkudhëtar të ferrit
Njeri nga ne padyshim është në këtë udhëtim
Takohemi në kultin gjatë të rrëfyerit e së dieles

Nuk mjaftuan plagët e shekujve që na çmenden
Për pos ferrit asgjë nuk na lanë të bukur
E shëmtura e së bukurës ishte se jetuam me ta
Në një kufi së bashku me Metropolet Evropiane

Që kurrë nuk na ditën që jemi një popull i gjallë
Kur ishte në rrezik Evropa ne ishim pranë saj
Me shpatën e Gjergjit e ndjenit krenarinë e lirisë
Sot në zemrën tënde pa zemër vallë ku jemi ne.
Korrik ,2024,AGIM DESKU

SYTË E MI
– Gjatë ditës sytë e mi shndërrohen në sy çlirimtari ,në mbrëmje bëhen mbretëri e vargut të muzës!

Dua ta ndajë një të vërtetë për sytë e mi
Se ata m’i ngjajnë syve të kaltër të shqiponjës
Kurrë s’lejojnë sy tjerë afër meje se i vrasin
Edhe rrezeve të diellit sytë e mi m’i ngjajnë

Atëherë shpërndajnë ngrohtësi në tërë botën
Jetën e matin me fjalët ma të bukura të atdheut
Bëhen krah i betejave të luftëtarëve të lirisë
Nuk harrojnë më u shndërrue në fjalë të hyjnive

Gjatë ditës sytë e mi shndërrohen në sy çlirimtari
Në mbrëmje bëhen mbretëri e vargut të muzës
Të bukurës se detit ia falin buzëqeshjet e zemrës
Me hyjritë e tokës i grimcojnë atomet e shpirtit

Mbi Baba Tomor e Rozafë ngritën sytë e mi
Rrugëtimit për majat e Olimpit s’ka kush i ndalon
Atje ku mbretëron vargu i Lasgushit e Serembes
Atje bashkohen sytë e mi dhe sytë e shqiponjes

Mjafton më i fal të vërtetën popullit tim të mirë
Sytë e mi s’do të flejnë siç kanë fjetur
Pesë shekuj jetuan në ferrin e Dantes
Kurrë s’do të urrejnë sytë e mi ditën as natën

Ndoshta vetëm.për fatin që na mallkuan
Më fal o zot nëse gjuha ime një ditë mallkon
Vështirë t’i harroj plagët e atdheut të zemrës
Sepse atdheu im me rriti e më bëri njeri të fjalës

S’kam shpirt as zemër më ia harru të mirat e tij
Më mjafton ta ruaj kujtim mbretërinë e dashurisë
Sytë e shqiponjave ma falën për sytë e mi
Peng i fjalës dikur u bëra për pak liri të atdheut.

21 Korrik 2024 AGIM DESKU

SA VESHTIRË TË ECÊSH DREJT TË VËRTETÊS
– Të vërtetën e hidhur ma shtruan në sofrën time e menduan se do ta marr si të vërtetë të hidhur!

S’ka ma veshtirë së të ecësh drejt të vërtetës
Të ecësh drejt duhet më e kalue ferrin e Dantes
Në njëqind metropole më duhet më u ndalue
Fjalët që m’i shërojnë plagët më i marrë me vete

Më u shndërrue në kalorës dashurish të humbura
E kisha veshtirë të jem i drejti i vetëm i jetës
Të vërtetën e hidhur ma shtruan në sofrën time
E menduan se do ta marr si të vërtetë të hidhur

Harruan se nuk kam lindur kot si besnik i fjalës
Me të cilēn erdhem deri këtu plot plagë shpirti
Mbijetuam betejave dhe kam fikë nëse kthejnë
Të vërtetën qenka lehtë për ta gjetur ku jeton

Pranë obileskut aty ku luftëarët e mi pushojnē
Në njërën dorë mbajnë lirinë e në tjetrën historinë
E kufijve të ndarjeve që sot sërish me i bashkue
Këtu është e vêrteta që njeriun duhet ta çmend.
14 Korrik 2024 AGIM DESKU

PARADOKSET TONA
– Fati i zi ishte që e jetuam ketë epokë të pistë!

Nga të parët tonë
Trashëguam fjalën -fjalë
E besën- besë
Një pasuri margaritarësh
Që bota mahnitej me neve
Asgjë s’kishim të përbashkët
Me veset e huaja
Te cilat na i sollën përkrah
Dyndjeve okupuese
Tradhëtinë dhe pabesinë
Tradhëtarët dhe të babesit
Fati i zi ishte
Që e jetuam ketë epokë të pistë
Dhe e pyes veten
Vallë a i tejkaluem këto vese
Rrënjët e të cilave ishin tê thella
Deri në të zitë e ullirit
Edhe urrejtja ishte paradoksi ynë
Por,nuk është nga trashëgimia e jonë
Sa shumë u munduan
Të na identifikojnë me urrejtjen
Dhe ne nuk e morem
Diçka çka është e huaja
Kurrë nuk u bë e jona.
16 Korrik 2024 AGIM DESKU

 

 

PENDIMI
-Dy gotat e para janë të bukura për t`i ngrit në jetë e them se mirë është me u pendue për gotën e tretë!

S’është kurrë vonë më u pendue
Nëse do me tregue burrëri njërëzore
Atëherë s’do të këtë urrejtje shtazore
Fjalët pastaj matën me shpirt e zemër

Dhe bëhen paqë e secilit emër për emër
Dikujt i duket rëndë pendimi
Apo do të thotë se tani është shumë vonë
Ndoshta për ta ma mirë të bëj jetë mashtrimi

Këta “heronjë s’i duhen gjë asnjë kryetrimi
Dy gotat e para janë të bukura për t`i ngrit në jetë
E them se mirë është me u pendue për gotën e tretë
Do të kesh sërish fuqinë e zanave të malit

Atëherë hyji i vargut do të rrjedh si krua i gjallë
Një ditë do të ndërron rrjedhent nga Drini plak
Do të merr udhën për tek lumin Buna në Malësi
Ndoshta një ditë i hap udhën deti për valët e tij

Kështu bëhet pendimi dhe ecja për tek çamët e mi.

11 Korrik 2024 AGIM DESKU

S’ KA MA APOKALIPSË
– Mjaft ma me dashuritë e vrara që na i thyen në grimca atomesh!

Këtë verë s’ kam me qajtë ma
Këtë herë kam me të dashurue
Aq fort, sa yjet kanë me të ndriçue
Ndërsa dielli ka me të fal ngrohtësi

Mjaft ma me dashuritë e vrara
Që na i thyen në grimca atomesh
Kjo verë e brishtë që na i mori penat
E di, kurrë ma s’ na i kthen

As për humbjen e krenarisë sime
Që i mbeta peng dashurisë së vjetër
E cila më burrënoi në lutëtar të shejtë
Pa pasur frikë nga betejat e ferrit

Apokalipsë s’ ka me pasur ma as në ferr
Se janë shërue përgjithmonë plagët e dashurive
Vdekjet e poetëve nuk kam me i qajtë ma
Vetëm në këngë pranverash do t’ i këndojmë

Atëherë do të jemi afër të marrim pak aromë
Nga aroma e Trëndafilit të Çamërisë
Për të cilin njëqind herë vdiqa
Ndoshta një ditë do të agoj me diellin çam

Dhe poetët të pushojnë si çlirimtarë të poezisë
Unë vdes i pari që poetët të mos kenë vdekje kurrë!

11 korrik 2024
AGIM DESKU

BOTA SHQIPTARE
KADARE
– Të drejtën më e dashtë atdheun e gjetëm në Durrah nga aty na i dhanë krahët për më dashurue!

Me në fund i çliruam shekujt nga ferri
Ne të zënit peng të ferrit të Dantes u zgjuam
A u mbushëm frymë nga fryma e lirë shqiptare
Dikush duhet ta paguaj mëkatin e ndarjes

Për dashuritë e zemrës të gjithë jemi fajtor
Mjeshtër ne sapo e kaluam dimrin e madh
Ndësa gjysma e botës lëngon nga pandemia
Neve na ndihmoj fati dikur dhe Zoti u bë me ne

E deshem jetën dhe iu bëmë luftëtare e saj
Të drejtën më e dashtë atdheun e gjetëm në Durrah
Nga aty na i dhanë krahët për më dashurue
Burrneshat që ranë heroikisht për atdheun e lire

Mbretëreshat si Tanagra,Nora e Shote Galica
Sot bota shqiptare ka të drejt të mbaj zi për Ty
Por, Kadare të kemi pas prijës e fisnik fisi
Andaj nuk do te qajmë as zi s’do të mbajmë

Krenaria që të kishim mijëra vite do të jeton
E gjallë se jemi fis shqipesh që veç fluturojmë
Me penën tënde arritëm t’i thyjmë mitet
Që na rënduan shpirtin e atdheun e vrarë
Sot edhe pa fenerin e Homerit i dimë rrënjët
Ato flasin shqip dhe jetojnë të lira në botën e lire

Ndoshta një ditë bota vetëdisohet dhe
Padrejtësinë për Çamërinë ta ndreq ma herët
Kam frikë se dikur do të shuhet ky emër i bukur.

01 Korrik 2024 AGIM DESKU

MARSHI I UÇK-ËS
(Dedikim Agim Doçit)
– Kam lidhur inat me vetën dhe s’dua të besoj se Agimin e paskan vra dy herë në atdheun e tij!

Vallë ke ta pyes se paskam qajtë kot për ty liri
Kur njërin Agim e vritnin në Kosovë çdo ditë
E tjetrin Agim nuk e besoja që vritej në Shqipëri
Vrasjet në Kosovë bëheshin natën edhe ditën

Aq kishin vlerë sa me ngrënë një copë buke
Tek ne kishte dymijë vjet që ishim në robëri
E mendoja se nga viti 1912 Ti Shqipëri kishe liri
Më thuaj si të besoja se njëri Agim vritej tek ti

Kur nga lindja ime deri në luftën e vitit 1999
Nuk e di as vetë se si kam pasur fat më shpetue
Edhe pse i gjallë isha ,çdo çast edhe i vdekur isha
Nga barbarët e Karpateve që na kishin okupue

Vetëm shpirti im e din se si jetës i kam qëndrue
Kam qajtë si fëmiu për gjirin e nënës kur kisha uri
Lotët ma shumë më rrjedhnin për nënën Shqipëri
Tjetër nënë nuk kisha dhe të besoja me zemër ty

Kam lidhur inat me vetën dhe s’dua të besoj
Se Agimin e paskan vra dy herë në atdheun e tij
Ku s’kishte si tek unë okupator as çetnik të zi
Ndoshta lirisë i ka rënë ndonjë sëmundje e rëndë

Dhe ia ka verbue sytë e nuk sheh të ecën mirë

Ka ikur koha e komunizmit kur vritëshin si qentë
Bijtë ma të mirë që atdheu i ka lind për vete
Sot për ty Agim Doçi e kam vështirë të besoj

Që nuk je ma me krijue Marshin e UÇK-ês
Na duhesh Agim si bukën e kripën në sofër.
1 Korrik 2024 AGIM DESKU

TË MË MBETËSH VETËM KUJTIM
– E di se jam fajtor kur u rebelova për sytë e tu të cilët më verbuan dhe asnjë hyjëri nuk shihja mirë!

E di vetëm kujtimet e bukura zemra m’i ruan
Ato që m’i ngjajnë të vërtetës së jetës
Besnikërinë në çdo çast e ndamë së bashku
Heronj të betejave u bëmë për ëndrrat tona

Që dikur së bashku i ndanim si ëndrra fëmijërie
E deshtem fjalën dhe shejtërisë sê saj ju falem
Kurrë nuk dëgjuam çfarë është lëndimi
Për besnikërinë tonë edhe dielli na fali dritë

E di se jam fajtor kur u rebelova për sytë e tu
Të cilët më verbuan dhe asnjë hyjëri nuk shihja mirë
Fytyra e jote mbeti çdo çast i vetmi kujtim
Lum vargu m’u bë dhe në cilin det do të derdhet

Vetëm hyjnitë e dinë se ato edhe na takuan.

22 Qershor 2024 AGIM DESKU

DITA E LUTJEVE
-Lutem për njeriun e tokës sime që çdo gjë të bukur di e të bukurën e harron!

Dymijë vjet a jetohet sa për të jetuar
Lum kush jeton për ditën e lutjeve
Në shpirtin e muzës ka uratën e vargut

Lutem për njeriun e tokës sime
Që çdo gjë të bukur di e të bukurën e harron
Për luftëtarët që të bukurën ia falën atdheut

Në ditën e lutjeve e kujtova Nënën Tereze
Flaka e Natës se Zjarreve më erdhi pranë
Për të m’i fal rrezet e ngrohtësisë se diellit

Në këtë ditë jam betue që kurrë mos me urrejtë
Të vêrtetës kam më i besue sikur syve të ballit
Dashurinë e luftëtarit më e rujtë në faculetën e tij
Për çlirimtaren që sot na ruan lirinë me shpirt

Sa e deshta ditën e lutjeve kur isha i zënë peng

Peng i atdheut dhe dashurisë në të njëjtën kohē
E di se atdheu m’i mundi të gjitha dashuritë
Kur shpetuam së bashku nga ferri i Dantes
Se koha ime s’kishte kohë as për të jetuar
Për dashuri as që bëhej fjalë në kohën e pakohë.

19 Qershor 2024 AGIM DESKU

POEZI
– Poezi vetëm ti je ëndrra ime Trëndafili ma i bukur i Çamërisë!

Poezi
A e di që dymijë vjet të kërkoj nëpër ëndrra
Muza ime u bëre
kur i shpëtova Ferrit të Dantes
Nga ai çast i trishtë
m’u ndryshue bota ime
Jeta m’u bë atdhe
dhe jetë e lirë e lirisë

Por,sa më mungojnë
rrezet e arta të diellit
Me gjithë zemër lutem
çdo çast të jetës i lutem diellit
Fali dhe ngohe Trëndafilin e Çamërisë
Në tokën që ka mbet peng i paburrnisë
Të njeriut fatkeq që jeton sa për të jetuar
Me buzëqeshjet që nuk i ka nga shpirti
Me jetën që nuk e ka të lumtur
Poezi
Vetëm ti je ëndrra ime
Trëndafili ma i bukur i Çamërisë
Në gjethin tënd shkruaj emrin tënd të lirisë
Që kurrë nuk e gëzove që dy mijë vjet
Poezi
Besoje se si ndjehet fytyra ime
Kur s’mund të takoj Trëndafil
as edhe si ëndërr
E lëre ma të marr aromën tënde.
Qershor 2024 AGIM DESKU

NË DITËLINDJEN TËNDE
-Askush nuk e di se si rritët Trëndafili në tokën pa liri!

Në ditëlindjen tënde atdhe
Dua ta kem pranë Trëndafilin e Çamërisë
E di se zemrën e ka të mbushur me lot
Pafuqia e tij me festue së bashku me ty atdhe
Mua më bën të dehem çdo çast të jetës
Mijëra vjet më ka shkue jeta kot
Vetëm në lutje që zotnat të bëjnë diçka
Në ditëlindjen tënde atdhe me fal
Për pa burrëriinë time që s’kisha fuqi
Më e sjell pranë teje Trëndafilin e Çamërisë
Askush nuk e di se si rritët
Trëndafili në tokën pa liri
Veç koha ime që përjetova ferriin e Dantes
Është dëshmitarë e cunameve të Etnes
Edhe këtë vit si tëra vitet tjera
Nuk do të mund te jem në ditëlindjen tënde
Njërën anë të diellit e ka zënë hëna e plotë
Ka të ngjarë se toka sërish do të këtë stuhi
Nëse fatet tona na i pêrcaktojnë dashuritë
Bota ma s’do të këtë njerëz fatkeq
Në ditëlindjen tënde atdhe dua të lutem
Tē mos këtë urrejtje në shpirtin e luftëtarëve
Atëherë do të bie shi për Trëndafilin e Çamërisë.
18 qershor 2024 AGIM DESKU

TANAGRA
-Tanagra ishte hyjri pellazge,e cila ka jetuar 16 shekuj para lindjes se Krishtit 80 km afër Athinës dhe ka folur shqip!

Nuk më përfundojnë vargjet për ty Tanagra
Për bukurinë tënde zotnat i kanë nisur betejat
Zeusi ndezi grimcat e atomit në flakë të diellit
Bota heshti dhe në heshtje për pak vdiq
Vetëm fisi im u gëzue për lindjen e hyjneshës
Takimin me Tanagren ka kohë që artistët e duan
Poetët e kanë lehtë ta gjejnë në vargjet e Homerit
Ndërsa unë jam lutur me zërin e zanave
Nëse do.ma dēgjon zërin e Hyjit tim
Sa çel e mbyll sytë yjet janë shndërrur në dritë
Tē shohin se si buzëqesh hyjnesha Tanagra
Fytyra e saj se si shndërrit mbi yjet e galastikës
Botës i dëshiroj të fluturoj së bashku me fluturat
Nuk di kur hyri dhe sa bukur jeton në zemrën time
Êshtë meritë e së vêrtetës që ma thonë hyjnitë
Dhe fjalës fjalë që i besoj për lindjen e Tanagres
Kjo është Tanagra që yjet i ka ndalue kur ka dalë
Me shetit secilit cep te atdheut të lirë
Me shqipet u çmall kur i takoj në flutura
Edhe zanat i dhanë bekimin e lirisë kur e takuan
Unë nëse e takoj ndonjëherë kam më ia fal diçka
Puthjen e zemrës qe vetëm për Tanagren e ruaj
Dhe një varg të bukur nga poeti i hyjnive
Me Tanagren do ta mbajmë në shpirt këtë poezi.
Athinë,19 Qetshor 2024 AGIM DESKU

LEOTRIM
– Ti qëndron hero Leotrim pranë nënës Shukrie heroine!

Leotrimin ka kush ta qajë
E qanë nëna e tij dhe një grusht dhe lirie
Sot u nisa për të busti yt Leotrim
Mijëra kilomrtra i mora me vete
Pak Tiranë e shumë Vashington erdhen
Ti qëndron hero Leotrim
Pranë nënës Shukrie heroinë
Unë t’i puthë plagët
Ti më fal buzëqeshje
Para teje Leotrim
Lotët ma humben burrërinë
Për një çast u ndjeva fajtor
Pse nuk kam mundur të bëj agjë
Se isha i zënë me ferrin e Dantes
Këtë për jetë s’ia fali vetes
Tani ta kam borxh nusën me ta marrë
Ma të mirën hyjri që askush nuk e ka
As edhe ndër fqinjët e mi
Dashurinë e saj nëna ka më ta ruajtë
Shtatë palë rroba miqtë kanë më t’i pre
Me plis në ballë e kalë shale
Nusen ke më e marrë
Veç në mbretërinë e Teutës dikur është festu
Tokës e qiellit peng dua t’i mbetëm
Me shtatë tupana dasmën do ta bëj
Dymijë krushqë sot i ke ftue
Tiranë ,Vashington,Londër e Paris
Secili veç nga një trëndafil dhuratë ta sjellin
Dorën e nuses na e uruan çamët nga Itaka
Do të vijnë me këngën të rujtur brez pas brezi
Biri im atdheu ynë është Shqipëria
Sot nusja e mbretit tim Leotrimit quhet liria.
20 Qershor 2024 AGIM DESKU

TË VËRTETËN E THEM
– Eh,si do të ndjehet në këtë stuhi vargu i poetit kryeneq!

Për vetën time e di
Të vërtetën e them
Se më urrejnë të pa burrat
Palaçot me fytyrë demonësh
Pse e dua muzën mbrëmjeve
Kur krijojmë së bashku
Të vërtetën e jetës
Çfarë më thonë meteorologët e kohës
Tregojnë se nesër do të këtë stuhi
Erëra sahariane do të fryejnë
Sa vështirë për njeriun fatkeq
Eh,si do të ndjehet në këtë stuhi
Vargu i poetit kryeneq.
Qershor 2024 AGIM DESKU

EMRI YT POEZI
– Ah,sa do të dëshiroja një çast të bëhem poeti yt ta dehu shpirtin dhe ta nxjerri vargun e olimpit!

Ndoshta në njëqind vjet
Lind një emër që të ngjan ty
I mendoj rrezet e diellit
Që ta falën dritën
Edhe buzëqeshja e Mona Lizës
I përket fytyrës tënde të bukur
Emri yt ka lashtësinë e hyjrive
Në Tanagren e Teuten ngjan
Por edhe yjet kur ndrçojnë natën
Dëshirojnë errêsirës t’i bëjnë dritë
Emri yt sa bukur rri në pikturat e piktorëve
Poetët e shkrijnë vargun për bukurinë tënde
Herë rebelohen e bëhen poetë kryeneq
Bëjnë gara cili ta krijoj vargun ma të bukur për ty
Ah,sa do të dëshiroja një çast të bëhem poeti yt
Ta dehu shpirtin dhe ta nxjerri vargun e olimpit
T’i betohem poezisë se sonte jam robi yt
Se sonte dua të mbetëm peng i fjalës që hyn
Dhe të mbetet thellësive titanikiane të zemres
Kam mijëra vargje dëshmitare që emri yt
Më ka burrënue në jetë dhe për jetën
Edhe atdheun e kam dëshmitar
Që u treta si qiriu i Naimit
Detrat të pafund më i ba lumenj freskie
Udhëve të gjata më ecën së bashku me fluturat
Njëjtën kohë këngët e bilbilave do ju shoqërojnë
Sonte dua të lutem që emri yt t’i takoj emrit tim
Ndoshta do krijojmë vargun ma të bukur të diellit
Që do ta ngroh planetin e njeriut kryeneq
Dhe kurrë të mos mbetët rebel i dashurisë
Në çdo kohë emri yt do të na mbaj të gjallë.
26 Qershor 2024 AGIM DESKU

SONTE NUK ËSHTË VONË PËR LUTJET E MIA
– T’i qëndroj fjalës në fjalë qenka Titanik në vete!

Sonte nuk e di çfarë u bëra
Rebel ma thotë mendja po se po
Apo e kisha fatin e padjallëzuar
Dhe u shndërrova në perëndi të fjalës
Mëkatar i dashurisë s’dëshiroja të jem
T’i qëndroj fjalës në fjalë
Qenka Titanik në vete
Dhe kisha arsye pse u deha
Me të vetmen gotë të verës
Në ditarin tim shënova për të bukurën
E pyeta veten nëse isha i marrë
Pse duhet ta mbaj fjalën veç unë
Pse linda të dashuroj marrëzisht
Apo jam vetëm një pik ujë në det
Që flas me dashuritë venedikiane
Dhe më vie në mendje Lasgushi e Serembe
Thell tretëm në vargjet e tyre që s’persëritèn
Sa larg shohin sytë e mi kur bëhem varg
Kur jam në praninë e trëndafilit të Çamërisë
Dua të ngriti gotën edhe nëse është helm
Të shndërrohem në uratën e perëndisë
Më i pagëzue mbesat me këtë emër të shejtë
Sonte ndoshta nuk është vonë për lutjet e mia.
4 Qershor 2024 AGIM DESKU

BOTA ËSHTË E LULEVE
– Sa kisha dashur të bëhesha piktor t’i të pikturoj rrrezet e arta të diellit!

Bota dhe ti vargu im i takoni luleve
Kur çelin të lira marsit kryeneq
të pranverës sonë

Këtë herë yjet zbriten në vargun e poetit
Toka u shndërrue në festë të dashurive
Sot të gjitha dhembjet që i ndjeva mu shëruan
Se kisha vite që i ndjeja me zemër

Deri sa u bëra plagë e një shpirti rrebel
Sa kisha dashur të bëhesha piktor
T’i të pikturoj rrrezet e arta të diellit
Qē sot na falën ngrohtësi shpirti e zemre

E di që bota ju takon vetëm luleve që falin aromë
Edhe lulet ju takojnë botës që bën mrekulli hyjnore

Në këtë botë sa bukur të jetonin veç dashuritë
Ato që kanë zemrën e bardhë si të pulëbardhave
Së bashku me njeriun të shndërruar në yje të mëngjesit

Lulet ju takojnë vargjeve kur poetët i nxerrin nga shpirti
Për t’i shpërndarë nëpër avenytë e lumturive

Sa e bukur është bota së bashku me lulet vjollce
Me emrat e e tyre janë pagëzue mijëra shqipe
Me lulet mimoza dua të jetoj në botën e luleve
Dhe të këndoj ma bukur se secili bilbil i malit.
2 Qershor 2024 AGIM DESKU

TRËNDAFIL
– I kuptoj lumenjtë se si vrapojnë pas bukurisë për të ujitur ma të dashurin trëndafilin tim!

Sonte si më të dashtë ma shumë se dielli
Me çfarë më të ujitë ma mirë se me lotin e syve të mi
Të rritësh si mbretëreshë deri mbi re të bardha
E di se loti që sot më rrjedhi ishte lot gëzimi
Se u gjenda përballë gjetheve të trëndafilit tim
Dhe në sytë e tu i mendoja sytë e shqiponjës
Thash me vete do i hap krahët me fluturue
Për një çast ndalova lumin të vërshoj furishëm
I kuptoj lumenjtë se si vrapojnë pas bukurisë
Për të ujitur ma të dashurin trëndafilin tim
Eshe unë vrapova pas ngrohtësisë se diellit
T’ia vjedhi rrezet e arta veç për gjethet tua
Muzës sime do t’i them krijo sonte
Vargun ma të bukur që di për jetên
Që të më bën të dua vetëm ty trëndafil
Ah,e urrej veten për pafuqinë time
Përse s’mund të jem çdo çast pranë teje
Edhe pse në zemër të kam në çdo kohë
Dhe flas me ty si me ma të bukurēn hyjneshë
Flasim deri sa vjen agimi i mengjesit diellor
E na zgjojnë këngët e bilbilave të pranverës
Që thurin këngët vetëm për dashurinë tonë
Sot ti u bëre mbretëresha ime me kunorë nusërie
E unë isha mbreti yt i ulur në fronin e zemrës tënde
1 Qershor 2024 AGIM DESKU

TRADHËTIA
– Brezat tonë ikën pa e ditur për këtë fjalë!

Nuk po ma rrokē kjo mendja ime e gjorë
Nga na erdhi mu në këtë kohë tradhëtia
Brezat tonë ikën pa e ditur për këtë fjalë
Nëse jetonte diku apo ishte vetëm përrallë!
A.D

NUK JE I VETËM GJERGJ
– Janë afrue zogjtë shtegtarë më ia thënë këngës që do duhej të na bashkoj!

Para nesh
e njëjta shpatë na rri kujtim
Roje e shekujve qëndron
nëpër secilin brez
Të njëjtën shpresê
e kërkon tokëjona
Të mos falët
as të mos shitet
për asnjë çmim
Për të njëjtën fjalë
janë afrue zogjtë shtegtarë
Më ia thënë këngës
që do duhej të na bashkoj
Mjaft jetuam duke ngritur
gotën e dehjes
Që s’duhet të rikthet kurrë
koha e Apokalipsit
Kohën e kujtimeve
zotnat ma kanë në dorë
Ma mundësuan ta shoh
kohën e çliirimtarëve
Edhe pse shekujt na ngritën
mbi vet Danten
E njëjta shpatë ishte
edhe e Gjergj Elez Alisë
Sa herë i vulosi fatët e Bajlozve
përtej detrave
Atëherë në mua më lindte
pakëz liri
Eh ,koha e gjyshërve
sa e shtrejtë paske qenë
Arenë topuzash ditë e natë
jetohej për mbijetesë
Kam ecur nëpër krajlitë
që zotnat m’i sollen
Pa e ditur ndonjëherë mirë
edhe emrin tim .
28 Maj 2024 AGIM DESKU

SREBRENICA
– Një histori e dhembjeve të njëjtë me ashtit tim!
Njeri nëse ke pak zemër njeriu
S’mund ta harrosh Srebrenicën
Veç vrasësit që s’ka sy as faqe
Ata nuk e pranojnë gjenocidin
Se fytyrë demonësh kanë
Koha e pas luftës s’di për plagët
Nëse kanë apo s’kanë shërim
E vërteta vonon, por nuk harron
Thoshte mendja e popullit tim
Dëshmitar e kam numrin 8000
Një histori e dhembjeve të njëjtë me ashtit tim
Që s’harrohen e kujtohen masakrat
Kosovë,Dubravë ,Meje,Izbicë,Reçak
Srebrenica udhë e gjatë deri të e vërteta
Edhe ëndrrat i kishin fundosur thellësitë titanikiane
Me zemër dhe shpirt i mallkova vrasësit e Apokalopsit
Njëqind vite u riktheva tek rrënjët e mia
Nga një Adam e Evë u krijuam
Të njëjtë u shikuam në pasqyrën e të rrëfyerit
E kishim edhe fatin plot dhembje e plagë në të njëjtën kohë
U rebeluam si të vetmit njërëz të dehur
Kështu na donte edhe bota e marrë
Ah,çfarë fat i hidhur me të njëjtit zotna jetuam
Në tejun e shpatës ma lexuan emrin çdo çast të jetës
Të plagosur Srebrenicë ma s`dua me të pa
Demonët vetëm kështu na dojnë
Dashuritë tona kanë me e rrëmbye botën një ditë
Me diellin kraj për ithemi botës
Ja ku jemi engjëjt e mbretërive të paqes
Dhe dua të falim vetëm dashyri për jetën edhe pas nesh.
25 Maj 2024 AGIM DESKU

 

NË NJË PIKË TË BARDHË DUA TË TAKOJ
– E di se nesër brezat një ditë do të na gjykojnë,përse korbat mbi qiellin tonë fluturojnëtë lirë!

Për me e pa një pikë të bardhë në fund të tunelit
Duhet më u shndërrue në gjilpër harrnimi të jetës
Më i luftue pikat e zeza që m’i rëndojnë krahët
E s`më lënë të flutururoj me shqiponjat lart

Pas lufte s’kam mendue që retë e bardha
Do të shndërrohen në një ditë në re të zeza
Stuhive të Etnes me çdo çmim dua t’i rebelohem
Edhe nëse sytë e mi për jetë më verbohen

Për popullin tim në Korife dua të shndërrohem
T’i çelim sytë se sa nuk është bërë shumë vonë
E di se nesër brezat një ditë do të na gjykojnë
Përse korbat mbi qiellin tonë fluturojnë të lirë

Koha e jonë orë e çast në zezona po shndërrohet
Në mes të pulëbardhave kanë hy korba të zi
Veshur në të zeza sikur dojnë prenë më e nda
Në hiena janë shëndrrue këto fytyra tē mallkuara

Në një pikë të bardhë dua diku më u takue
Fytyrëbardha ime e jetës dhe e së vërtetës
Në pika të zeza veç djajtë u takofshin mes vete
Sy e faqe të bardhë kurrë mos paçin për jetë.

ATDHEU MË KA HUMB DIKU
– S’dua të besoj se atdheun e kanë vjedhur tradhëtarët!

Nuk e di ku më ka humb atdheu
Dy rrugë i di kah mund të këtë shkuar
Po besoj se çlirimtaret e kanë marrë me vete
Të shkruajnë të lira letra dashurie për luftëtarët
S’dua të besoj se atdheun e kanë vjedhur tradhëtarët
Se brenda një natë copë e grimë e bëjnë
Ma zi se hijenat e natës janë kjo farë e djallit
Nëse të gjej edhe një herë atdhe
Më beso se do të bëhem ushtari yt
Këmba doras do të eci e kurrë s’të le të vetmuar
S’kam besë te të le në dorë të çdo kujt
Do ecim së bashku në gëzime e hidhërime
Me asnjë mbretëri nuk dua te të ndërroj
Se ti je mbretëria ime e vetme e jetës
Dashurinë e penartës ma ruan në gjirin tënd
Ah,sa i madh më je atdhe
Sa më i ba bashkë tokë e qiell
Për agimet e bukura mëngjesore
Edhe mua më pagëzuan me emrin Agim
Sa bukur e kanë thënë poetët e Rilindjes
Ku është ma e mirë balta se sa mjalta
Veç në atdheun tim të shqipeve
Ku bukës i thonë bukë e ujit ujë.
Maj 2024 AGIM DESKU

E VËRTETA ËSHTË KJO
-Aver Husajt,ish kryetar i Komunës së Pejēs më 1990!

Kur demonët ishin ngrit në djajë
Ti e rizgjodhe Prometheun
Në copëza atomesh e ndave fjalën
Për t’i thënë botës se gjallë jemi
Edhe pse keq na u vërsulen
Sikur të ishim palaço
Apo edhe jashtokësor
Të qiellit blu
Ndoshta kam të drejt
Të them se i qëndrove fjalës
Në fjalë e në besë
Sy e vesh u bëre
Si djalë ma i miri
I lisit të Bjeshkës të Nemuna
Që veç me të bardha u mbuluan
Si plisi i bardhë i babait Bajram
Dhe asnjë shpate të robërisë s’ju nënshtruan

Më duhet t’i rikujtoj vitet e jetës
Në çdo kohë i ndave në dysh
Me njerën bëre jetë me popullin
Me tjetrën bêre jetë artisti
Në teatrin Hamletian u shndërrove në art
Për fjalën e bukur
U bëre pjesë e poezisë Shkreliane në Olimp
Atje ku edhe Ansambli Rugova ruan traditën
Sa bukur hidhet vallja veshur me xhubletën
Kam shumë për të thënë Aver
Së bashku u gjendem në Durrës
Në promovimin e librit tim
“Dua të pi verë Çamërie
E ruaj kujtim drekën në shtëpinë
Tek skulptori Idriz Balani
Është udhë e gjatë kujtimi për ty Aver
I le edhe të tjerët te të kujtojnē
Lsvdi vepres dhe emrit Aver Husaj.

MËSO
-Arti ma i bukur në jetë është miqësia e vërtetë!

Mëso cila është jeta e bukur
Edhe cila êshtë e hidhur
Mëso cilët miq të duan
Dhe cilët të urrejnë
Mëso tërë jetën për të vërtetën
Nëse tërë jetën e kërkoni të bukurën
Atëherë do të jeni hero i fjalës së bukur
E di se është vështirë ta gjeni të vërtetën
Se jeta ka edhe hienat e saj pranë neve
Që s’lanë gur as dru pa e shpue
Për më e tregue fytyrën e demonëve
Por, ti mëso vetëm për të bukurën
Atë që miqtë e mirë të bëjnë të lumtur
Atëherë bota e lirë veç ty të përket
Dhe je njeriu ma i pasur në planetin e tokës
Kur ke njerëz që të duan dhe ti i do.
19 Maj 2024 AGIM DESKU

GJERGJ FISHTA
-Ta kishte bota një Fishtë siç e kemi ne,e kishin zbritë zotin nga lart,e në vend të tij e kishin vënë këtë Korife!

E dimë ne dhe bota
Se mendja e ndritur i takon Fishtës
Koha e maskarënjve mbretëroj
Këndej e andej gjithë Evropës

Kam të drejtën time t’i flas të vërtetës
Më dhemb rruga plot ferra deri të shtëpia e Fishtës
Kur vargjet e tij janë margaritarë trëndafilash

Pse duhet të jemi krenar për këtë Korife të gjallë
Në djepin e tij u rritë me mijëra hyjni
Që sot bota shqiptare i ruan në gji
Ndërsa Evropa sjelli ferrin e Dantes
Si dëshmi e acartë për mendjen e Fishtës

Nuk e kuptoj veten e lëre ma botën
Në lashtēsinë e popullit tim jetonin legjendat
Për Zeusin dhe flakën e dritës se Homerit
Dhe u pajtuam apo s’kishim fuqi
T’i ruajmë në gjirin e zanave heronjtë tone

Se ndryshe do të jemi mëkatar të betejave
Kur brezat tonë linden dhe jetuan në luftë
E për luftëra çlirimtarësh

As sot nuk jemi të barabartë me veten
E lëre të bëhet fjalë për metropolet Evropiane
Këtu përjetova ferrin e ndarjes se vëllait me vëlla

Drita e syve të mi ishte larg nga drita e diellit
Lulebozhuret shqiptare deshen me na i marrë
Hanibalët ante portas në sytë e Evropës

Por edhe në varfërinë time e ruaj marrëzisht Fishtën
Në mendjen e tij bota ka xhelozi
Nuk kam ma çka i fali Evropës veç eshtrat e mi
Dikur tê humbur si lloj i pastër i njeriut të vërtetë.

 

NUK KAM MENDUAR KURRË TË SHKRUAJ POEZI
– Të vërtetën që më duket vetëm unë e ruaja në shpirt!

Kurrë nuk kam dashur të shkruaj poezi
Një ditë ia shkrova një letër mikes sime
I pëlqeu motivi i letrës që ia dedikova
Në telefon më mori e mê dha komplimente

Nga ajo ditë dua t’i besoj poezisë se vërtetë
Është mbretëreshë e fjalës dhe shpirtit të bukur
Do ta kërkoj miken qē i pëlqeu letra ime e bardhë
Ndosha është imagjinatē mikja ime
Kur më kërkoj të shkruaj vargje të letrës së bardhë

Në thellësitë e Titanikut duhet gjetur fjalën e bukur
Do ta provoj ta gjej letrën e shkruar vite më parë
Në kohën kur kisha dëshirë t’i kapja retë me duar
Të vërtetën që më duket vetëm unë e ruaja në shpirt

Eh,sa dëshiroj t’i rikthem letrës se bardhë për miken
T’i rikujtoj shkronjat e arta që dilnin mga zemra
Me to krijova botën e artit të emrit tim Agim
Rastësisht zbulova se nëse takon mbretëreshën

Je vet mbreti i saj dhe i vargut që zbret nga qielli
Tani në vend të letrës se bardhë për miken
Dua ta gjej ku fshehet vargu i bukur i Lasgushit
Do të hedhem edhe në det për ta shpëtuar Seremben

Ndoshta vargjet e tij dikush i mban në gji të zanave
Kështu vitet ikun së bashku me letrën e bardhë
Veç fjala e bukur mbetët si mbretëreshë e jonë
Fytyra e saj tani ia ka kalue edhe Mona Lizës

Dhe për befasi timen jetoj në kohën e artë të poezisë
Kjo më çliroj nga kthetrat e errësirës se ferrit
Më bëri burrë aq sa i meritova betejat e lirisë
Në sytë e saj tani jam vet fjala e bukur e poezisë.

Maj 2024 AGIM DESKU

FYTYRA E NJERIUT
– S’mund të kërkosh besë të i pa besi
As si pikturë s’ka mbetur
E kanë vështirë piktorët të pikturojnë
Fytyrat e të paftyrëve

Kanë ndërrue kohërat a njeriu
Fytyrat janë bërë palaqo dinosaurësh
S’ka ma shejtëri fjala e njeriut
Kulmin e rrënjëve të apokalipsit e ka marrë
Mos e vet se të tregon vet

Aleancë me djallin ka lidhë
S’mund të kërkosh besë të i pa besi

Kohë e dashurive hajdutësh na ka rrethue
Fillim e fund vetëm ferrin e ka
Janë barazue me një mijë e një netë demonësh
Djajtë janë shndërru në fuqi perëndish

Asnjë legjendë nuk e kanë lenë për fisin tim
Më duhet t’i kërkoj vitet e fëmijërisë
Kur i besoja veç nënës se padjallëzuar.

MOS MË THUAJ SE S`TË KAM DASHUR
-Personazhi i ditës –Gjergj Prenkoçaj,ideator e financues i bustit të Skënderbeut!

Gjakovë
Mos më thuaj se s`të kam dashur
Sot kur të buzëqesha
Më ngrohtësinë e diellit
E ndava me ju populli im
Ma shumë se dje
Nesër edhe ma shumë
Se Kalabria erdhi këtu
Në mirëseardhje
Të Gjergjit
Nga Amerika e Tuzi erdhen
Zef e Gjon Gjoka
Edhe Tirana e patriotëve
Është këtu me ne Sazan Guri
E Rajmonda Malecka
Presheva e Medvexha e Rexhep Abazit
Prishtina e patriotit Hasan Prishtina
E Sevdije Sadikut dhe Shkupit shqip
Shpresa Sinani nënë dëshmori të lirisë
Eh,Mitrovica e Halit Beranit e Qerkin Ibishit
Gjeneral Nue Sanaj Shkodrani
Sa m`i kapën sytë poetët
Tahir Bezhani e Ismet Delia
Tropoja është çdo ditë këtu edhe sot
Me poetin Kujtim Hadarmataj
Peja e Frashërit dhe Agimit
Sot njëqind kalorës të Haxhi Zekës
Nesër brezave do ju lemë kujtim
Të gjithë si sot ushtarë të Gjergjit
Kështu na duan miqtë të bashkuar
Armiqve pushka ju baftë top.Gjakovë. Më.4 Maj 2024 Agim Desku

ME DIELLIN VALLËZON
-Korifeut të valleve shqiptare,Deli Metalia-TROPOJË

Sa e madhe është Shqipëria
Kur me diellin vallëzon Deli Metalia

Sot në këtë ditë të veçantē feste
Ka vite që në mendje e kam vergun
Për artin e vallëzimit të Deli Metalisë
Një burrë burri që i dha art të bukur Shqipërisë

Sa me fat është vargu im për ty artist
Kur nga Ameerika ia bëhu edhe njē poet
Një lis Tropoje Sami Mulaj që e shndrrit poezinë

I thash Deli Metalia sot feston ditëlindjen
Të dytë të uruam vëllazerisht ditë me embëlsi
T’i jetosh gjatë valles Tropojane der mbi olimp
Me iu lenë kujtim Deli Metalinë ta trashëgojnë

Eh,Tropojë të falem për lisat që i rrite për Shqipërinë
E them nga shpirti kanë gabue ata që na ndan
Se Tropoja është Kosovë e Kosova Tropojë

S’ka birë nëne qe e luan këtë fjalë
As nuk guxon ma kush më i vu kufirit gurë
S’ka ma nënë që e lind atë burrë

Janë aty lisat e Tropojës që e hieshojnë tërë Kosovën
Aty kanë folen zanat e Malësisë
Që i japin gji heronjve të shqiptarisë.30 Prill 2024 AGIM DESKU

BURRNISHT
-Dedikim Ali Lajçit

Burrnisht tê them se herët ike
Të njoha për burr të kombit
Sa herë u takuam burrnisht
M’i shtrengove të dy duart
Një gjest i veçantë që të them
Ishe burrë shkuar burri
Ke pasur kohë të qëndrosh edhe ca me ne
Më i pritë pranverat e bukura rugovase
Apo tê lëshuan një za luftëtarët e Republikës
E di burrninë tënde
Fjalën iu ke dhënë se do të qëndroni bashkë
Si në vitet 81-ta në burgje o në liri
Të kam besue se e mban fjalën
Por sot nuk pajtohem që na le me lot
Jam gati të betohem se kurrë nuk ike
Burrnisht qëndrove dhe jetove
Po,po,borrnisht po shkon të shokët e Republikës
Por, vallë a do të mbetët një Ali tjetër
Me pi një kafe në Prishtë dhe tjetrën
Rrugës se Kombit me e ngrit një gotë raki në Tiranë.
29 Prill 2024 AGIM DESKU Shiko më pak

ME LUFTËN JAM LODHË
-Sa mëkat që lufta na i vjedhë dashuritë!

Me luftën jam lodhë
Edhe me shekujt e ferrit
Jam lodhë
Edhe me burgun mijëravjeqar

Në djall vafsh luftë
Mos të dëgjofsha as si emër

Tani dua të shkruaj
Veç për ty poezi
Për dashurinë e shqipeve
Të pres të ngritim dolli vere
Për pafajsinë time
Që u gjenda në luftë

Sa herë u mallkuam
Të dytë
Unë dhe lufta
Që kurrë s’kisha fuqi më e ndalue
Nëse vdes si hero për lirinë e atdheut
Atëherë do të merr fund lufta kudo nëpër botë

Unë dhe bota do të jetojmë të lire

Luftën s’dua ta kujtoj kurrë ma
Ose dua të fjalosëm me ty zoti im

Luftën dua ta ndërroj me trëndafilat
Me aromën ma të bukur të luleve
Edhe me bishtalecat e mbretëreshës sime
Me sytë e saj që di të vdes për dashuri

Sa mëkat që lufta na i vjedhë dashuritë.

AGIM
-Sa me fat isha pse nuk urrejta kurrë!

Sa me fat jam
Kur nëna më pagëzoj me emrin
Agim

Me Agimin e qytetnisë eca drjet diellit
Dhe u rrita me një mijë mundime të njëjta
me popullin tim

E dini se çfarë nuk përjetuam si popull
Një jetë të tërë dhembjesh e plagë shpirti
Pranova ferrin për pak dritë
Ta ndajmë së bashku me miqtë

I rilexova rrënjët e mia sërish
Që m’i sërvuan në gotën e dehjes
Historinë vetëm sot e mësova drejt

Sa me fat isha pse nuk urrejta kurrë
E di që fatin do duhej kërkuar
A nuk mjaftuan dhembjet e plumbave
Që i mora në jetë e për jetën

Musafirë të paftuar kisha veç demonet
Perandorët ishin fjala e fundit e djajëve

Sa herë çelnin lulet e para në pranverë
Jetës i dëshiroja të shndrrohej në aromë trëndafili
Përmes pëllumbave dëshiroja të fali paqe

Kështu e madhëroja emrin që më pagëzoi nëna
Edhe njëqind vjet t’i kisha jetë
Së bashku me lulet dua të me jetojnë kujtimet

Për dashuri nuk kisha kohë të krijoja asnjë varg
Se çlirimtaret mbetën në pritje të heronjve të tyre
Koha kur më pagëzuan ishte kohë betejash
Për jetë a vdekje

Derisa u bëra piktor për të pikturue të bukurën e tokës
Me të cilën na lidhnin dëshirat për t`i qëndrue besnik fatit të jetës
Ndoshta fjalën e dhënë që e mbajta tërë jetën
Kjo fisnikëri me duket që më bëri pakëz burrëror.
19 prill 2024

TRUSHPËRLARËT
– Në të zitë e ullirit fjalës ia kanë vjedhë lirinë!

Bota s’mund të ekzistoj pa trushpërlarë
E kanë thënë mendjet e mençura të popullit tim
Në secilin vend e tek secili popull jetojnë të tillët
Ma shumë më duket në këto anë janë trimërue

Kjo erë e re shekujt i ka shndrrue në peng ferri
Në të zitë e ullirit fjalës ia kanë vjedhë lirinë
Nē njëqind copa atomësh na e kanë nda jetën
Askush sot nuk mund ta gjejnë ma të vërtetën.

ESKOBARËT PA ESKORTË
– Toka s’di nëse ka zot tjetër përpos Gjergjit!

Edhe çfarë duhet të na ndodhë
Eskobarët të ecin pa eskortë
Ta kishin mendue në sy e vesh paqen
Edhe në çka duhet më iu betue

Kur i falem edhe plagët e pashërueme
Toka s’di nëse ka zot tjetër përpos Gjergjit
Edhe kur ishimi peng ferri
Kurrë nuk e falem

As që ia ndërruam zotin e shtrejtë
Eskobarët ka kohë që ecnin dhembjeve të mia
Sa herë u kryeqëzuam në dollinë e çlirimit
Edhe sot pas mijëra fotografive të tmerrit

Askush s’ka guxim të çel Kutinë e Pandorës
E vetmja udhë për t’u bërë banor i shejtë
Se nuk ishim larg nga Molla e Adamit
E dini se çfarë iu bë Homerit

Për besën e Dorontinës shekujt i çmenda
Menduen se ma kanë vra besë e zemër
Nuk vritet koha e Prometheut të tokës
Edhe nga gurët me zanat do të ngrihemi

Këtë herë lotët e ndarjeve i bëra ngjyrë lapsi
Historisë nga fillimi kam më iu kushtue
Aty ku më ka lind nëna në djepin me yll Davidi
Dua të dehem dhe të ngriti gotën e lirisë.

P O R O S I A
– Porosinë dua më e percjell brez pas brezi atëherë do të preheshin të qetë të rënët për atdhe!

Nga stërgjyshët e kemi këtë fjalë
Me zemër me e valëvit flamurin kombëtar
Gjithnjë në kokë më e mbajtë plisin e bardhë
Kështu do të na di bota për shqiptarë

Porosinë dua më e percjell brez pas brezi
Atëherë do të preheshin të qetë të rënët për atdhe
E meritojnë luftëtarët gotën ta ngritim lart
Jemi me fat t`i përkujtojmë orë e çast

Sikur dje në Kliqinë për heroin Çelë Deskun
I rënë fytas me okupatorin e korbave të zi
Fytyrën dhe nderin ia ndriti kohës së Gjergjit
Të kaluarën tonë duke mbajtur në zemër

Më i kujtue zanat kur ju kanë dhënë gji me pi
Heronjve nëpër legjenda siç ishte Muja Kapedani
Si në kohën e bac Ademit e çlirimtarëve të lirisë
Do t`ia them një këngë të agimeve të bardha

Për plisbardhët e Shqipërisë që hije ju ka liria
Sa të ëmbla i kishin buzëqeshjet heroinat e atdheut
Në Doruntinë secila çlifimtare u shndërrue
Në Promethe atdheu u rikthyen heronjt e gjallë

Sot vetëm porosinë e mikut ma shtro në sofër
Të pi deri sa të dëgjohet kënga e gjelit kryeneq
Më zgjojnë ëndrrat për sytë e artë të syzezës
Për mua porosia e miqve është bota ime e lire

Ju qofsha falë miqve të mi të lirisë
Ishit ju heronjtë e gjallë që më ndihmuat
Në bashkimin cep me cep e Shqipërisë.
27 prill 2024 AGIM DESKU

 

SHQIP
– Kohët kurrë nuk i patëm për vete!

Shqip këtu e aty
Andej e këndej

Në çdo hap
Brez pas brezi
Shqiptarë të ndarë
Kurrë të bashkuar

Thënia e së dielës
Kohët kurrë nuk i patëm për vete
Edhe pse shqip folëm me to!

RIKTHIMI I PROMETHEUT NË SYTË E MI
– Kurrë nuk jetuam ndryshe vetëm shqip këtu e andej detrave dhe brez pas brezi!

Kohët kurrë nuk i patëm për vete
Edhe pse i kishim ma afër së këmishën e trupit
Me to folëm shqip e kënduam si të krisur

Ndoshta duhet ta kërkojmë diku këtë mistër
Mëkatin e ndarjes që na urrenin palaçot

Të vërtetën e ndarjes e pava vetëm në sytë e mi
Kur biente shi i mbushnim lumënjtë e detin

Kurrë nuk jetuam ndryshe vetëm shqip
Këtu e andej detrave dhe brez pas brezi
Dhe ne prap së prap mbetëm të ndarë
Pa u bashkue kurrë tokën e stërgjyshërve të mi

Për më e ngritë gotën e lavdisë s`ke ma më ke
Përveç syve të mi që i flasin veç zemrës së shkretë
E di që në tokën time në çdo pranverë çelin lulet
Me aromën e tyre lindin dhe rritën çlirimtarët e atdheut

Sa shumë dua të besoj së në një ditë të afërt
Kanë më e festue Rikthimin e Prometheut.

Kadare: “Emigrantët janë jashtëqitja e kombit”, kjo gënjeshtër e madhe ndaj meje që u fabrikua në Komitetin Qendror- Nga Bardha Nergjoni

8 maj 2016

Shkrimtarin tashmë tetëdhjetëvjeçar, e gjen në kafenenë e preferuar në anë të Kodrave të Liqenit në  kthimin më të fundit në Tiranë. Botuesi dhe miku i tij, Bujar Hudhri e shoqëron në kafen e mëngjesit aty rreth orës 11.00, duke mos ndryshuar edhe në Tiranë e zhurmshme rutinën prej shkrimtari. Takimi me të, i organizuar rastësisht, ishte emocionues dhe, njëkohësisht  me drojën se fjalët për vështirësinë e komunikimit  me Kadarenë do të ishin të vërteta, e bënin akoma më shqetësues momentin e parë të njohjes. E pasigurtë dhe me frikë se do të shprehesha gabim, fillova të diskutoj  me Hudhrin për një fakt që atë mëngjes e kishte mërzitur Kadarenë. Një studiues kishte botuar së fundmi një libër ku flitej për fenomenin inçest si një gjetje e madhe, kur vetë shkrimtari e kishte trajtuar tek “Kush e solli Dorëntinën” shumë vite më parë.

“Të ngresh një libër mbi një zbulim të tillë duket skandaloze”, shprehet ai, ndërsa e shikon realitetin shqiptar të zymtë në respektimin e të drejtës së autorit. Më pas fillon e më pyet për Elbasanin, për shtëpinë e Kristoforidhit dhe biseda merr rrjedhën e saj të natyrshme. Më pyet për mënyrën se si funksionojnë mediat në Shqipëri, për pagat e gazetarëve, për fenomenet më shqetësuese, pra për realitetin e sotëm shqiptar.

M’u duk sikur kisha marrë një rol tjetër në këtë bisedë, atë të intervistuarit. Kadare kishte pak ditë në Tiranë dhe do të vazhdojë të qëndrojë për rreth katër javë.

Dalëngadalë mundohem të marr rolin tim si gazetare në bisedë, edhe pse Kadare ishte kundër një interviste pyetje-përgjigje. Nuk duhet të humb mundësinë t’i bëj pyetje, mendova, dhe vendos t’a pyes si u ndje për 80-të vjetorin, për shtëpinë e tij të restauruar në Gjirokastër, letrën që i dërgoi kryebashkiakes dhe arsyen pse nuk erdhi në janar në Shqipëri.

“Ndjehem 100 vjeç. Jam shumë i plakur. Pra  nuk erdha qëllimisht, edhe pse arsye për të shkuar në Gjirokastër kam shumë. Nuk e përballoj dot një situatë të tillë. Të lodh situata, njerëzit, aktivitetet, hyrje-daljet… Njerëzit nuk e kuptojnë dhe nuk jep dot një justifikim pse nuk i bën disa gjëra. Ata mendojnë: ‘ne e nderojmë dhe ky nuk do’, por nuk është ashtu.”

E ndërkohë, biseda për shtëpinë të shton kureshtjen për t’a pyetur se çfarë mendon ai për restaurimin. “Në fakt u deshën kaq shumë vite, që ajo shtëpi të restaurohej dhe arsyeja duket se është shumë e vjetër pse u vonua. Ka pasur një lloj fobie ndaj shtëpisë sime. Ajo ishte gjigande, ndërkohë në anën tjetër, te ‘Sokakut i të Marrëve’ qëndronte shtëpia e Enver Hoxhës. Ajo u ndërtua nga e para në vitet 60-të dhe u reklamua si shtëpi e vjetër, por nuk është e vërtetë. Para se të ndërtohej ishte një shtëpi e rëndomtë. Gjithmonë ka pasur një lloj ‘hakmarrjeje’ ndaj shtëpisë sime, në atë kohë dhe tani.”

E ndërsa biseda vazhdon dhe Kadare kthehet sërish kurioz në rolin e intervistuesit, më pyet për qytetet që më pëlqejnë. Më vjen në mendje Firence. Ky qytet i ka të gjitha: historinë, artin, por Kadare më befason. “Firence është një qytet i mërzitshëm, pa jetë”. Tentoj ta krahasoj me Parisin pasi të dy qytetet kanë nga një lumë përmes, por Kadare sërish vazhdon të jetë i mendimit se Firence të mërzit. “Edhe Parisi është i mërzitshëm. Ka lagje që janë tepër të mërzitshme në Paris”.

Gjithsesi arsyet nuk duken bindëse dhe duke kërkuar arsyen e vërtetë, Kadare pasi mendohet  për këtë mosdashuri ndaj qytetit të Rilindjes, në fund të bisedës e gjen shkakun. “E gjeta! Firence nuk më pëlqen se dëboi Dante Aligerin. Edhe sot ata e urrejnë Danten. Edhe varrin e ka në një qytet tjetër. Ja pse Firence më duket qytet i mërzitshëm.”

Edhe për Kadarenë shqiptarët janë të ndarë mes dashurisë dhe urrejtjes, mes faktit se është më i madhi i letrave shqipe, dhe faktit që ishte i përkëdheluri i sistemit, faktit, që u largua dhe nuk qëndroi dhe gënjeshtrave të fabrikuara ndaj tij që shpesh ia turbullojnë qetësinë edhe tani.

“Është hedhur shpesh baltë dhe janë fabrikuar gënjeshtra për mua që rikthehen dhe vazhdojnë të shqetësojnë. Një ndër gënjeshtrat e fabrikuara në vitet 90-të ishte shprehja ‘Emigrantët janë jashtëqitja e kombit’. Një gazetë internacionale e rikthen një vit më parë këtë gënjeshtër dhe e komenton duke aluduar sërish se unë kam thënë këtë shprehje. Ndër të tjera në shkrim shkruhen fjalë të tilla si: ‘Nuk i kam mbajtur pishën në e ka thënë apo jo’ e të tjera aludime. Artikulli botohet në gjuhë të huaj. E botojnë serbët, rumunët dhe grekët më pas. Njerëzit nuk e analizojnë shumë por e lexojnë sikur shkrimtari Kadare paska sharë emigrantët. Pati reagim, në fakt. Një mjek në Amerikë, Minella Aleksi quhej, e bëri problem shkrimin e Ardian Vehbiut duke e kundërshtuar ashpër. Autori i shkrimit ngrihet e thotë se nuk ka thënë që është e vërtetë, por mundet të jetë apokrife, që do të thotë e diskutueshme. Unë bëra një deklaratë të shkurtër në atë kohë duke thënë se çdo dizinformimi duhet t’i shkohet deri në fund. Kam bërë gabim që nuk kam reaguar me kohë për këtë gënjeshtër të madhe të përhapur në emrin tim. Është një gënjeshtër kriminale që ka vazhduar për 25 vjet. Për herë të parë kjo shprehje është shpërndarë kur ika unë me Helenën. U shpik në Komitetin Qendror nga Nexhmije Hoxha e tërë këlyshët e e asaj kohe dhe e hodhën në opinion. Për të mos më sharë mua, gjetën këtë mënyrë për të më sulmuar duke shpërndarë një të pavërtetë të dëmshme. Kjo ishte nga ato gënjeshtrat të cilës nuk i vura rëndësi në atë kohë. Unë ika vetë emigrant e nuk kisha si të thoja këto fjalë për emigrantët, mirëpo ishte një mënyrë vulgare që zuri vend. Agjentët e sigurimit në Shqipëri ishin me mijëra. U dha urdhër të përhapej kudo kjo gjë. E shpërndanë dhe herë pas here rikthehet derisa vjet doli në skenë sërish. Është një nga ato gënjeshtrat për të cilën nuk reagova në kohë dhe bëra gabim. Sistemi amerikan është: ‘jep përgjigje për çdo gjë’ dhe ka të drejtë.”

Ai është shkrimtari më i njohur shqiptar nëpër botë i përkthyer masivisht në vitet 70-të në disa gjuhë. E megjithatë, Kadare sjell fakte se letërsia shqipe është  e njohur ndërkombëtarisht gati 3 shekuj më parë  autorët e veriut dhe bilingualizmin e tyre. Po kështu, ai shprehet se letërsia shqiptare ka 100 vjet që është zyrtarisht e njohur në botë me “Albanikus” i Pashko Vasës, një roman shqiptar i botuar në Paris.

E ndërsa bisedës duket se po i vjen fundi, e minutat fillojnë numërimin mbrapsht, unë mundohem të shfrytëzoj edhe këto momente duke i drejtuar ndonjë pyetje kurioze nëse do të shkojë në Gjirokastër së shpejti. Nga përgjigjja duket se qyteti i lindjes dhe shtëpia e restauruar janë në planet e tij gjatë kohës së qëndrimit në Shqipëri, por Kadare nuk ka qëllim të lëvizë shumë dhe të takojë mjaft njerëz. Me fletët e tij të formatit, shënimet në letër në një kollonë që të lajmërojnë për një poezi të radhës, Kadare mbyll kafen e tij dhe bisedën e përbashkët, për të vazhduar një shëtitje me mikun e tij, Bujar Hudhri. Disa pyetje nuk morën përgjigje, ca të tjera mbetën pjesë e një komunikimi njerëzor që rrodhi natyrshëm me një Kadare që në asnjë moment nuk më bëri të ndjehem inferiore. /tesheshi.com/

Çfarë të mëson jeta? Nga Alda Merini E shqipëroi Elida Buçpapaj

E pastaj jeta të mëson
se duhet të fluturosh
gjithmonë lart
Më lart se zilia
se dhimbja
se keqdashja.
Më lart se lotët, paragjykimet.
Është e nevojshme të fluturosh
gjithmonë lart,
që lloje fjalësh nuk mund të të ofendojnë
lloje xhestesh nuk mund të të plagosin,
lloje personash nuk mund të arrijnë kurrë…

Tradhëti Nga Aleks Ikonomidhi Sulioti

Shkelin në gishtat e këmbëve,
siluetat e lodhura të tradhëtisë.
Flasin gjithmonë mes dhëmbëve,
të zhytur në katër muret e shtëpisë

Të gjitha yjet si për dreq u fikën sonte
papritmas humbën shkëlqimin e tyre.
Hëna e fshehur pas reve shi pikonte
urat e fundit ranë dhe u ngritën mure.

Të vërtetat u trembën nga sekretet
ndërsa kujtimet heshtën të copëtuara.
Tani zvarriten vetëm hijet nga skeletet
e disa ëndrrave të shkatërruara.

Të varur në gozhdën e hipokrizisë
kanë humbur rrugën e lumturisë.
Natën bëjnë sikur flenë të qetë
edhe pse janë bashkë, jetojnë vetë.

Aleks Ikonomidhi Sulioti
25/07/2024

Unë jam Amerika Poemë nga Elida Buçpapaj

unë jam Amerika
nga qielli dhe toka ime ngrihen
dhe aterrojnë çdo të mijtën e sekondës
avionët
si shqiponja
me krahë gjigandë
duke e shpuar
tej e përtej
trupin e brishtë
të mjergullës

nga Paqsori në Atlantik
Amerika jam
një sanduiç gjigand McDonaldi
midis dy oqeanëve
për të ngopur
oqeanët e emigrantëve
që po vdesin urie
për liri
për të prehur në paqe
eshtrat e gjyshit tim
që nuk na pa asnjëherë
kur erdhi këtu fëmijë
kur e la nënën e tij
në shtëpizën e zbrazur
ndërtuar me thupra malli
aty buzë Liqenit të Ohrit
e nisi të punojë tek Fordi në Miçigan

unë jam Amerika
hyra si zog shtegtar
i kalova të gjitha telat me gjemba
muret e larta si pishat e pyllit
fluturova mbi detra e oqeanë
të frikshëm e të panjohur
që i kisha parë vetëm
në globa si topa llastiku
në harta prej letre dhe atlasë

që të jem Amerika
nga hiri u rilinda pafundësisht
s’lashë sakrificë e vuajtje pa provuar
shita shtëpinë
mbeta në mes të rrugëve të egra të botës
gjithçka që kisha e dhashë
i lashë fëmijët thatë
pa asnjë trashëgimi

për tokën e premtuar
pagova trafikantët
e të gjitha ngjyrave
u bëra hiç
u bëra bagëti
nēpër hangarët e kamionëve
hyra nga Alaska
nga Kanadaja,
Meksika,
me pasaportë fallco
lumenjtë i thava
dhe krijova rrugë të pashkelura
as nga indianët
apo kërkuesit e arit
i rash botës rrotull
nga njëri kontinent në tjetrin
sa herë më shporrnin
unë rikthehesha
e cfilitur, e mpakur
humba gjithçka
se më mashtruan
tē gjithë
në fund
mbeta një lypëse e lirisë
e shkela ligjin
si e vetmja mundësi
pēr të arritur tek ty

kur flokët e mija biond
u bënë tela të bardhë
kur prej meje s’mbeti
më asgjë
atēherë nga vuajtja ime
mbiu farë
gruri e guri
gruri për t’u bërë bukë për ëndërrat
e për t’u mbjellë
e ringjallur çdo vit
brez pas brezi
të gjithë të parët e mi
dhe ata që të deshën
por nuk të arritën dot kurrë
megjithë mundin
dhe mundimin e Sizifit
dhe farë guri
për t’u ngulitur
aty rrethuar
nga kaktuset
e shkretëtirës
dhe fëmijët e lirisë

unë jam Amerika

Eldorado jam

 

(Marrë nga libri i Elida Buçpapaj Ujshëm, Onufri 2019)

POPUJT DHE PLAGËT… Poezi nga HASAN MUZLI SELIMI

Do të doja të mos isha ti
Me ma shkelë me këmbë lëdninën mbi krye.
Lindur në kushtime vetjake,
Vemendja të erdhi prej historie.
S’harrohesh, përgjigjen e lag në kumte.
Kohët vdesin, harrimi, harrim, kujtimet, besëprera,
Në data të caktuara, lot e lavdi martohen bashkë.
.
Kur lexoj këngën tënde, hesht e mendoj.
Në këngë dua të vendos diçka
Me më shndritë shkrimi edhe pse unë në letër shkruaj.
Tani unë u bëra si ti… ligjërimin ia fal kohës,
Këngën e melodinë i vesh me buzagaze
Flakë lëshon fjala ime, shkrihet në mote.
Le të vringllijnë armët, ajo digjet prush,
Shkreptimtare, e moçme, pishtare që s’lëshon tym, dielli fshihet, ka frikë,
Terri afrohet tinëzisht, ti mbjell ëndrra,
Unë qerpikët t’i numëroj sa herë qepallat t’iu bëjnë roje syve.
.
Atë që gatuante kohën ti e shikoje me njërin sy hapur,
Gjumit i thoshe: merru me tjetrin sy,
Dorës ia tregoje shpatullën… forca bind kohën,
Zemres i thoshe: qëndro, kështu fitoj edhe mbi gurët.
.
Nuk doja të jam ti,
Linda krejt ndryshe.
Dua t’i dëgjoj bëmat e tua,
Ta përqafoj folenë e pëllumbave kur ka edhe gjarpër
Që rri mbështejllë në vezën e paçelur.
Mbase ai ka me ngordhë, po unë helmin do t’ia mbaj… me ia percjellë kohës,
Një ditë me e djegë forcën me puthje prej helmit të tij,
Vetë me rilindë si plagët,
Kohës me ia tregue admiralët.

BARDI MODERN I DHIMBJES SË TIJ DHE I POPULLIT TË TIJ Nga Visar Zhiti

Poeti ynë nga Gjakova,
që plot me Gjak lirie e ka dhe poezinë…
Baca Ali! – po i thoshim nga nderimi dhe ajo afërsi shpirtërore që të jepte ai, me një krenari të brendshme, që duke i lexuar poezinë kthehej në madhështi dhe adhurim.
Ali Podrimja është poet emblematik.
Shoh një pullë poste të Republikës së Kosovës me portretin e tij, që vështron larg nëpër Shqipëritë, – siç e shkruante ai në shumës, se ka shumë Shqipëri thoshte. Kam mall për letrat e tij dhe do të doja t’i përgjigjesha sërish, t’i nisja një letër sot në Qiell, ku ai 12 vjet më parë iku atje, të endet shpirt në kopshtet e parajsës pas gjithë atyre dhimbjeve në tokën amë.
Bardi modern i eposit shqiptar të shekullit XX, kështu më është dukur. Shfletoj libra të tij, mbyshem me frymë dhe me kushtrime të brendshme. Është poeti shqiptar më i përkthyeri në gjuhë të tjera, në anglisht e bëri albanalogu i dashur dhe miku i përbashkët, Dr. Robert Elsie, në gjermanisht një tjetër mik, përkthyesi Hans-Joachim Lanksch dhe në italisht studiuesja jonë e shquar, pedagogia universitare Blerina Suta, me një parathënie që pata fatin ta shkruaj unë, në greqisht
një tjetër shkrimtar mik, e përktheu Iliaz Bobaj, etj, etj.
Shfletoj Podrimjen sot më shumë se ditë të tjera… S’ka si të mos ndal te poezia “Prizreni”, është në njërin nga librat e tij, dua të dëshmoj në vetë të parë si e donte ai tjetrin, me çfarë empatie. Nën titullit e poezisë si kushtim ka venë emrin tim, e ka shkruar para shumë viteve, me atë hermetizmin e tij mallëngjyes, që ngjan sikur është kod për të vazhduar bisedën tonë, se në vargun e fundit thotë:
Frymon atDheu, paska Zot
dhe s’ka pikë e as presje gjëkundi. E pafund… dhe fjalën atDhe e shkruante siç donte, Dheu – me shkronjë të madhe brenda fjalës, e di ai pse. I veçantë është dhe Dheu që e mbulon në Prishtinë…
Ah, si fillon poezia:
Putha pikën e gjakut
Mes Qiellit dhe Tokës
atëhere kjo pikë gjaku është e ylltë a është bërë yll a yjet janë pika gjaku, është e vuajtjes, e dhimbjes, e dashurisë, imja. Dhe poeti nxiton të thotë:
Më mbuloi drita hyjnore
dhe ashtu ndodhi vërtet me Podrimjen. Ai mbylli sytë përgjithmonë mes poezisë në Francë, në qytetin e vogël Lodevë, pikërisht në një festival poezie, si “poet i hartës së grisur” siç thotë poetja tjetër nga Kosova, Ilire Zajmi, e ftuar dhe ajo atje bashkë me Aliun tonë, ku një vit më parë kishim qenë me të dhe shkrimtarët Luan Starova, edhe poeti Anton Papleka, edhe unë. I ndjej…
Që nga qielli Podrimja “e lëviz gurin, rrënjën”, është në identitet me të gjitha fjalët e shqipes ashtu si dhe me njerëzit që i donte dhe e duan, që u linte ato autografe si poezi më vete…
Po unë kam gëzimin e dhimbshëm se kam marrë dhe një çmim letrar me emrin “Ali Podrimja”, edhe me emrin e mikut të tij, poet panteonik dhe ai, “Azem Shkreli” me librin me poezi “Si është Kosova”. Aty është dhe:
ELEGJIA IME
PËR POETIN ALI PIDRIMJA
– nga Visar Zhiti –

Ulpianë, më 23.07.2012
——————————
Shënim: e solla sot
në vend të një tufe me lule mbi varr…

Intervista- SKIFTER KËLLIÇI, 86 VJEÇ SHKRIMTAR DHE 70 VJEÇ GAZETAR DHE KOMENTATOR SPORTIV (III)

(vijim)
VOAL – Të kthehemi përsëri te krijimtaria letrare.
– Në vitin 1985 botova romanin “Ankthi i ditëve të fundit”, rreth rrëmbimit në dhjetor të vitit 1945 të një eksponenti të lartë zogist që strehohej në Greqi. E pëlqeu regjisori i mirënjohur Kristaq Dhamo dhe deshi që mbi bazën e tij të bënte një film, i cili, pavarësisht nga politizimi i ngjarjeve, do të dilte një film tërheqës policor. Por dikush nga lart, që ishte dhe shkrimtar, paraqiti në Kinostudio një skenar me subjekt disi të ngjashëm me tonin, që ishte edhe i dobët, por që dogji skenarin tonë. Romani “Vrasje në pranverë (1985), që ishte vazhdimi i ngjarjeve të romanit ”Atentat në Paris” dhe mbyllej me vrasjen e pabesë të Avni Rustemit, (prill 1924), u botua, por nuk la gjurmë te kritika, kurse romani “Zhgënjimi”, kushtuar Revolucionit të Qershorit nuk u miratua për botim nga redaksia e prozës në SHB “Naim Frashëri”, madje edhe nga gruaja ime, Natasha, redaktore, e cila nga dita e martesës sonë, (shtator 1979) ka qenë censore e rreptë ndaj meje, pavarësisht se isha burri i saj. Por u pëlqye romani “Vrasës me duar të bardha”, kushtuar vrasjes mizore të atdhetarit të shquar Themistokli Gërmenjit nga Sigurimi i Ushtrisë Franceze më 1917. Ky roman, ndonëse u botua në vitin 1991 në koën e fillimeve aq të vështira të proceseve demokratike, madje në 15 mijë kopje, sipas botuesve ishte vazhdim i traditës së romaneve më të mira me temë historike, ku përfshihej dhe romani “Atentat në Paris”.

VOAL – A iu riktheve përsëri temës sportive?
– Po, më 1998 botova librin “Yjet e futbollit botëror”, dhe romanin ”Tirana dy orë para dënimit” (1999), që i kushtohet përjashtimt absurd të kësaj skuadre legjendare në futbollin tonë në vitin 1967, nga diktatura komuniste, kur ajo po fitonte kampionatin e atij viti. Këta libra sportivë ishin vazhdimi i dokumentarit “Nëpër fushat e futbollit”, (1972) me skenarin tim, dhe të filmit artistik “Fushë e blertë fushë e kuqe, (1985), skenarin e të cilit e shkrova së bashku me regjisorin e filmit Gëzim Erebara, mbi bazën e romanit “Shpërthimi” edhe ai me temë sportive gjatë periudhës së Luftës së Dytë Botërore, deri tani i pari dhe i vetmi film shqiptar me temë sportive me metrazh të gjatë.

VOAL -Vimë tani në mars të vitit 1999, kur ti familairisht u vendose në Amerikë.
– Kjo ndodhi pasi unë atë vit promovova romanin “Vdekja është midis nesh”, kushtuar shkrimtarit Bilal Xhaferi, aq i luftuar nga regjimi komunist, sa u detyrua të arratisej në Amerikë, ku mendohet se është vrarë nga agjentë të Sigurimit të Shtetit, dhe “Të korruptuarit” për fillimet e kësaj plage shumë të rëndë në shoqërinë tonë. U largova, pasi kolegë të mi në TVSH, ndër të cilët “i paafti i famshëm” V.G., më luftuan deri në atë pikë sa nuk më ftuan të komentoja ndeshje të Botërorit 1998, por me dëshirën që, ndonëse larg atdheut, të vazhdoja të jepja në fushën e letërsisë, publicistikës dhe gazetarisë sportive. Dhe kështu ndodhi.

 

VOAL – Në këta 25 vjet në Amerikë ke botuar në mediat shqiptare dhe të Diasporës , edhe në VOAL, shkrime, dosierë, punime me temë historike, letrare, gjuhësore, sportive, (për botërorët dhe evropianët e futbollit), edhe në gazetën tonë “Nacional”, madje dhe romane.

-Ndër ta besoj më i godituri është “Shtatori i gjëmës së madhe”, (2010), kushtuar tragjedisië së 11 shtatorit 2001, në Nju Jork, ku midis 3000 viktimave ishin dhe tre shqiptarë, personazhe të këtij romani, i cili vitin e kaluar u botua nga Enti Lulu në versionin anglisht (“Disastrous September”), dhe së bashku me kolegen time amerikane Kerri Huper, (Carrie Hooper), po në anglisht romani “Një grua midis dy burrave”, (“A woman Between Two Men”), i cili, si i pari, ka temë amerikano-shqiptare. Kam botuar dhe dy romane humoristike ”Tirani ngrihet nga varri”, (2003) dhe “Politikanët mëkatarë fluturojnë në Mars”, (2008), kushtuar korrupsionin galopant në radhët e pushtetarëve tanë të të gjitha ngjyrave gjatë kësaj periudhe të gjatë tranzicioni, por, për fat të keq, ve$ botuesve dhe një rrethi të ngushtë shokësh, nuk kam dëgjuar që dikush të më flasë as mirë dhe as keq për ta. Bën përjashtim libri ”Topi nën këmbët e tyre”, (kujtime, kuriozitete, punime dhe tregime humoristike për futbollin), që u botua në vitin 2021. Kam ribotuar, sipas kritikës me ngritje të dukshme artistike, romanin “Atentat në Paris”,(2011), dhe kam dorëshkrime romanesh me temë iire, mitologjike dhe amerikane, për vlerat e të cilave nuk mund të flas, sepse nuk di nëse do të botohen…

VOAL – Së fundi diçka dhe për familjen.

Skifter Këlliçi dhe Natasha Këlliçi

-Si$ thashë dhe më sipër, gruaja ime, Natasha, për një kohë të gjatë punoi redaktore e prozës në SHB ”Naim Frashëri”, pastaj nga viti 1992, deri në vitin 1999, kur u vendosëm në Amerikë, gazetare në Radio Tirana. Për fat të keq, para katër vitesh ndërroI jetë nga një sëmundje e pashërueshme. Djali ynë i vetëm, Maldi, punon në kolegjin muzikor Berkli në Boston, ku jetojmë që me ardhjen tonë në Amerikë, ku ka mbaruar edhe studimet e larta për biznes-muzikë. Eshtë i martuar me një grua amerikane me origjinë hungareze dhe ka dy fëmijë.

Maldi Këlliçi
-Falemnderit shumë për bisedën.
-Falemnderit dhe juve.

(FUND)

Sadije Agolli: Ngjarje të jetuara dhe përjetime

…” Shpesh herë i kisha folur Dritëroit për shoqen time Luixhina , që mbante një kryq të fshehtë në gjoks; që unë shkoja shpesh në kishë dhe dëgjoja kur Luixhina këndonte Ave Marinë në korin e kishës dhe unë ndjeja kënaqësinë më të madhe shpirtërore, ndjehesha më e qetë, më e urtë dhe më e mënçur. Madje me një prift , tek Kisha e madhe në qendër të Shkodrës , së bashku me Luixhinën , biseduam kur isha në gjimnazin “29 Nandori”, edhe për arsyet pse unë kisha shumë emocione kur flisja në shoqëri apo në mbledhje dhe skuqesha deri në veshë. Ai më foli gjatë si psikolog dhe më dha disa këshilla për të pasur besim në vetëvete , për të qenë më e vendosur e shumë këshilla të tjera që në atë kohë nuk i kishim në libra për t’i lexuar . I kisha treguar Dritëroit dhe për një gjyq , që ishte bërë në kinema “ Republika” kundër një prifti . Dua ta përshkruaj këtë gjyq ashtu siç e kam përjetuar unë maturantja e gjimnazit të Shkodrës rreth vitit 1958-1959.

Kishte kohë që fliteshin fjalë se kishin zënë dhe burgosur disa priftërinj spiunë, që bënin agjitacion e propagandë kundër pushtetit popullor etj. Gjithë atë javë shfaqej filmi “ Zekthi” , me subjekt antifetar. Shpesh herë bini këmbanat e kishave . Ishte një gjendje e rëndë , madje mbaj mend se ishin ditë të ftohta , gri. Një ditë, ne maturantëve të dy maturave , na thonë të shkonim në kinema “ Republika” , që të mësonim për historinë e priftit , që bënte punë të pista, edhe kundër pushtetit , edhe si njeri imoral . Gjyqi zhvillohej me dyer të hapura , kishin instaluar edhe altoparlantë të mëdhenj , që të dëgjohej edhe përjashta . Unë hyra në sallë së bashku me shoqet e shokët e shkollës dhe u ulëm në karriget ku zakonisht shihnim filma rusë. Ishte një prift i imtë, shumë i verdhë në fytyrë , i dobët si një fëmijë i parritur mirë. I veshur me një xhaketë të hollë doku gri . Ai dëgjonte pyetjet, akuzat që i bëheshin dhe përgjigjej me një zë pëshpërimë herë po, herë “ nuk më kujtohet mirë kjo gjë”, herë heshtëte . Toni i zërit të gjyqtarit ishte i fortë dhe shpesh herë i bërtiste ta ngrinte dhe ai zërin se nuk dëgjohej fare.

Ai dridhej nga të ftohtit , i mbledhur kruspull. Kur gjyqtari e pyeti dhe i tha:” – Pohoje këtu se ke fjetur dhe me motrën tënde në një krevat !”, ai heshtte . ” Trego si të gjetëm duke fjetur në një krevat me motrën!- “i tha përsëri gjyqtari . – Hë , fol, se në hetuesi e ke pohuar !” . “ Po “- tha ai me një zë pēshpërimë . “ – Më fort , më fort!”- i thërriste gjyqtari .

E gjithë salla e kinemasë e mbushur me njerëz kishte ngrirë. Në atë kohë, u dëgjua një klithmë gruaje :”- Jo, vëlla, nuk është e vërtetë, nuk është e vërtetë! Mos prano vëlla !” Ishte motra e priftit që qante dhe ulërinte , ndërsa unë dola përjashta nga kinemaja dhe volla e volla në një cep të godinës së kinemasë. Kjo skenë më kujtoi kur kam qenë 5-6 vjeçe dhe kam parë se si ia vunë prangat babait dhe xhaxhait tim si tregtarë që kishin fshehur pasurinë në bodrumet e shtëpisë sonë dykatëshe . Pastaj babain e liruan , pasi barrën e burgut e mori përsipër xhaxhai , i cili nuk kishte fëmijë dhe ai pas burgut punoi si punëtor rrugësh e jetonte në një bodrum , pasi shtëpinë dhe gjithë pasurinë ia sekuestruan .

Të gjitha këto histori ia kisha treguar Dritëroit , siç më kishte folur dhe ai për historitë e babait të tij, që , megjithëse familje partizanësh , kur ia morën tokat , e shkatërroi shtëpinë

Intervista- SKIFTER KËLLIÇI, 86 VJEÇ SHKRIMTAR DHE 70 VJEÇ GAZETAR DHE KOMENTATOR SPORTIV (II)

(vijim)

VOAL – Të vimë tani edhe një herë te gazetaria sportive.
– Ndërkohë në vitin 1970 u ktheva në TVSH, ku, ashtu siç kisha krijuar më 1959 “Rubrikën sportive” në Radio, krijova dhe atje një rubrikë të tillë. Natyrisht, nisa të komentoja dhe ndeshje futbolli në televizion, duke u përpjekur të krijoja një stil dhe gjuhë më të pasur, sportive, hera-herës edhe me figura letrare dhe me terma të rinj, mbështetur në përvojën e komentatorëve sportivë, kryesisht sovjetikë dhe italiaë, dhe Anton Mazrekut, prirje për të cilën u kritikova, jo vetëm nga drejtori dogmatik, Thanas Nano, por edhe nga lart.

VOAL – Por jo nga Todi Lubonja, i cili zëvendësoi Thanas Nanon…
– Ashtu është. Kjo ndodhi në janar të vitit 1972. Ishte Todi Lubonja që vuri në jetë propozimin tim që në kohën e Thanas Nanos, i cili e hodhi poshtë si pedant dhe konservator që ishte dhe mbeti, që TVSH-ja të transmetonte ndeshje ndërkombëtare futbolli, të marra “piraterisht” nga RAI dhe televizionet jugosllave, ndërsa unë me kufje do t’i komentoja nga studioja televizive. Kur më 26 prill të atij viti komentova ndeshjen ndërkombëtare të futbollit Itali-Belgjikë, e cila u transmetua nga TVSH-ja, kishte nga ata teleshikues që besuan se unë ndodhesha në Milano, ku luhej ndeshja, por, kur pas dy orësh komentova ndeshjen e dytë, Angli-RF Gjermane, që luhej në Londër, kuptuan se komentoja nga një studio e televizionit tonë. Kështu këto lloj trasmetimesh u bënë traditë dhe kulmuan me transmetimin Lojërave Olimpike që u zhvilluan në vitin 1972 në Mynih, (RFGJ) dhe për traditë vazhdojnë edhe në
ditët tona.

VOAL – Po krijimtarinë letrare nuk e braktise?
– Kisha krijuar bindjen se se isha më i mirë si gazetar sportiv i penës dhe i mikrofonit radioteleviziv, se sa si shkrimtar , dhe kështu ishte, por, sidoqoftë në atë to vite, (1970-72), botova dy vëllime me tregime, njëri “Zërat e jetës “, kushtur kompozitorëve klasikë dhe tjetri, ”Mbi mjegullat e kohëve”, kushtuar njerëzve të mëdhenj të shkencës botërore, bazuar në përvojën time si gazetar e emisioneve artistike në Radio Tirana. Librat u pëlqyen kryesisht nga të rinjtë dhe fëmijët, por të them të drejtën pa ndonjë nivel të dukshëm artistik, që më lanë të kuptoja se unë mund të isha diku në mesin e shkrimtarëve tanë, por që vështirë të ngrihesha më lart. Ndaj fillova të merresha me grumbullimin e materialeve për të shkruar
një histori të futbollit botëror.

VOAL – Ndërkohë në RTVSH ndodhen përbysje.
– Po. Me nismën e vetë diktatorit Enver Hoxha, në pranverë të vitit 1973 u hoq Todi Lubonja si drejtor liberal dhe vendin e tij e zuri përsëri Thanas Nano, i cilësuar nga Byroja Politike dhe
vetë diktatori si konsevator. Ndonësë theksonte se partia luftonte njëlloj si konservatorizmin, ashtu dhe liberalizmin, me rikthimin e Thanasit në RTVSH, Enver Hoxha dëshmoi hapur të kundërtën, kur me riardhjen e Nanos ky institucion theksoi: “RTVSH nuk do të ketë ngritje profesionale, por pro$kat e Todit , nuk do t’I bëjë”. Si pasojë u hoqën gazetarë me prirje liberale të mbështetur nga Todi Lubonja, ndër ta edhe unë, edhe për gabime të miat, aq më tepër , kur Todi Lubonja në takime me shokë “lart” u kishte thënë se unë isha “kokë e madhe në gazetarinë sportive” dhe Fadil Pa$rami, “gazetar profesionalisht për t’u marrë si shembull”.

VOAL – Atëherë iu ktheve përsëri letërsisë?
– Doemos. Desha të shkruaja një vëllim me tregime për figura të njohura shqiptare, në shekuj, duke u nisur nga Avni Rustemi me aktin e tij historik, vrasjen e Esat pashë Toptanit, në qershor të vitit 1920 në Paris, aq më tepër që kishte dhënë shpirt në Spitalin e Tiranës në duart e xhaxhait tim, Reshat Këlliçi, pas atentatit të një vegle të Ahmet Zogut. Por kur në revistën “Studime Historike”nr.4 1964 lexova punimin e pr. Jusuf Alibali me titull “Avni Rustemi para organeve të hetuesisë franceze”, që ishte në të njejtën kohë platforma e një romani, thellova dhe më tej njohuritë rreth kësaj ngjarjeje të bujshme, me dokumente të tjera që gjeta në Arkivin e Shtetit dhe kështu shkrova romanin “Atentat në Paris”, (1978).

VOAL – Roman që u cilësua nga veprat mira letrare me temë historike të letërsisë shqiptare, e cila u bë edhe më e njohur pasi u përshtat për skenë me titullin “Dy krisma në Paris” nga Teatri “Bylis” i Fierit.
– Më saktësisht me plagjatura të shëmtuara nga autorët, Pëllumb Kulla dhe Sheri Mita, sidomos i pari, që madje vodhi nga romani figurën e gjeneralit Sarraj, figurë që në 120 shfaqje të kësaj drame nuk ekzistonte dhe madje e luajti dhe vetë. Por nuk po zgjatem, sepse për këtë vjedhje skandaloze, të pashembullt në letërsinë shqipe, kam shkruar disa herë në shtypin tonë që nga viti 2000.

VOAL – Libri “Historia e futbollit” u botua në fillim të viteve 80-të dhe me sukses të madh.
– Për një arsye të thjeshtë. Ishte libri i parë që botohej për fubollin, një sport aq popullor edhe në Shqipëri, ku përfshihej dhe një kapitull i gjatë për historinë e futbollit shqiptar, vë$anërisht para Luftës së Dytë Botërore, dhe kamponatet kombëtare të zhvilluara në peridhën (1930-38), të pasqyruara gjerëisht në gazetën “Sporti Shqiptar” të asaj kohe, periudhë e lënë qëllimisht në harresë, sepse historia e kampionatev tona të futbolli duhej të fillonte në vitin 1945, me vendosjen e regjimit komunistk. Kështu, cilido që do ta kishte shkruar këtë libër, do të kishte pasur sukses.

VOAL – Megjithatë, ky sukses u bë dhe më i dukshëm, sepse librin e shkruante një gazetar dhe komentator spotiv radio-televiziv me përvojë të madhe, ve$ të tjerash, shkruar me një stil letrar, sepse ai ishte edhe shkrimtar…
– Falemnderit… Por vetëm pas botimit të romanit “Atentat në Paris”, (1978), kur shokë të mi edhe kritikë më thanë se unë isha tashmë shkrimtari afirmuar, pas vëllimit të parë me tregime “Një ndodhi në stadium”, (1968) dhe librave të tjerë , të shkruar gjatë atyre 10 vjetëve.

VOAL – Megjthatë, rikthimi yt në stadiumet tona për të komentuar ndeshje futbolli në TVSH vonoi.
– Kjo ndodhi në vjeshtë të vitit 1983. Përse ky ngurrim, kur unë kisha botuar tashmë dy libra të mësipërm që, më falni për mungesën e modestisë, kishin bërë jehonë te lexuesit? Si$ më kanë shpjeguar më vonë, ngurrimi vinte drejt e nga shefi i madh i propagandës, nga Ramiz Alia, që, ve$ të tjerash, ishte edhe ndjekës i apasionuar i futbollit, jo vetëm në Radio dhe më pas në Televizion, por edhe në stadiume . Por ai ishte në të njejtën kohë edhe shok fëmijërie dhe lufte i Todi Lubonjës, i cili i kishte folur gjithnjë me shumë etuziazëm për risitë që kisha sjellë unë në komentimet e ndeshjeve sportive ndërkombëtare për të cilat rrëfeva më sipër. Po kështu dhe Fadil Pa$rami. Por kur këta të dy u cilësuan nga Enver Hoxha armiq shumë të rrezikshëm të Partisë në fushën e kulturës dhe artit, nuk u panë me sy të mirë edhe ata të cilët ishin vlerësuar prej tyre, shkrimtarë, artistë….Një ndër ta isha dhe unë, kryesisht në fushën e sportit, për prirjet “moderniste” si kometatorët italiaë. Ja përse kthimi im në ekranin televiziv, u vonua derisa shprehja “Edhe ky ka qenë beniamini i Todi Lubonjës dhe Fadil Pa$ramit”, të harrohej ose të mos përmendej më. Dhe për këtë u deshën plot 9 vjet, (gusht 1974-prill 1983).

VOAL – Megjithatë, ti u shfaqe si drejtuesi “Rubrikës sportive” në TVSH për disa muaj, për t’u zhdukur përsëri?

– Një nga drejtuesit kryesorë të RTVSH-së, para se të filloja ta drejtoja atë në prill të vitit 1986, më tha se drejtuesi i mëparshëm i”Rubrikës sportive”, V.G., ishte i ftohtë dhe jo komunikues, gjë që ishte plotësisht e vërtetë, ndaj edhe me rekomandim nga lart rubrikën do ta drejtoja tashmë unë, të cilën edhe e kisha krijuar në vitin 1970. Dhe kështu u bë. Por vetëm për disa muaj, sepse në shtator të atij viti e pashë veten të zëvendësuar nga një gazetar tjetër. Nuk m’u tha arsyeja, të cilën e mora vesh në vitin 1991 nga Marash Hajati, atëherë presidenti i Bashkimit të Gazetarëve të Shqipërisë: V.G. ishte i ftohtë, por unë me mënyrën si flisja, me shoqërimin e fjalëve edhe me gjeste, u ngjaja… komentatorëve italianë”. Kështu, as njeri dhe as tjetri…

VOAL – U kritikove përsëri për gjuhën figurative në komentet e ndeshjeve të futbollit?
– Po. Përpiqesha gjithnjë që ta pasuroja gjuhën sportive me fjalë të reja,si goditje këndi, rivënie anësore, rivënie fundore, barazpeshë, ose me shprehje figurative si:” X.Y.me këtë “arratisje” nga krahu i majtë u shmanget mbrojtësve kundështarë…”që u bë problem, sepse fjala “arratisje” të kujtonte, sipas atyre “nga lart” arratisjen, që ishte tradhti ndaj atdheut dhe absurtitete të tjera të tilla.

VOAL – Besoj se pas rënies së komunizmit ky qëndrim ndaj teje ndryshoi?
– Me të vetmin ndryshim se u vazhdua nga disa kolegë me shokë, ndër të cilët gjithnjë i paafti V.G. dhe drejtori mediokër i TVSH-së, A.G., që bëri $’është e mundur që libri im “Historia e Radio-Televizionit, (1930-1990) të mos botohej, dhe kur u botua, për “gabime ideore”, sepse në libër kritikohej ish -drejtori dogmatik Thanas Nano, babai i kryeministrit të atëhershëm, të mos promovohej më mjediset e këtij institucioni. Dhe kjo ndodhte në Shqipërinë pluraliste, (!?).

VOA – Përse nuk t’u akordua nga këshilli shkencor i IKF “Vojo Kushi” titulli doktor i shkencave për librin “Nga 2-3-5- në 4-4-2”, (Vështrim historik mbi evoluimin e sistemeve taktike të futbollit shqiptar)?
– Histori e gjatë dhe e neveritshme. Në fillim specialitë të futbollit, kolegë të mi më të mëdhenj me moshë ose sa unë, për arsye qesharake, (sepse unë nuk isha diplomuar në IKF “Vojo Kushi”, nuk deshën ta botonin, (1987). Por kur erdhi puna që në vitin 1995 me këtë vepër të botuar të merrja gradën e mësipërme shkencore, në mënyrën më të paturpshme ia arritën qëllimit duke futur në komisionin përkatës specialistë që nuk ishin në fushën e futbollit,(?!)

(vijon)

 

30 vitet e botuesit Hudhri me Kadarenë dhe zullunjtë e Konicës- Nga Fatbardh Amursi

Nëse ka një njeri në Shqipëri, veç bashkëshortes së shkrimtarit, Helena Kadare, autore e librit, sa monografi dhe autobiografi “Kohë e pamjaftueshme”, është botuesi Bujar Hudhri, i cili do të mbetet një pikë reference për njohjen e shkrimtarit përtej librave të botuara nga “Onufri”. Gjatë intervistët me Eni Vasilin në “Open” të titulluar “30 vite me Kadarenë”, botuesi dhe miku i Kadaresë u tregua shpërfillës ndaj hamhamërisë, e cila, e ka shoqëruar shkrimtarin për gjatë gjithë jetës së tij. Aq u mësua shkrimtari me to, sa ishte gati të bënte ndonjë skandal, si e si ta ndërsente lukuninë kundër vetes. I mësuar të ecë kundër rrymës, Kadarenë s`e kanë shqetësuar asnjëherë kundërvëniet, mospajtimet, keqkuptimet, polemikat, veçse: keqinterpretimet dhe shpifjet e shtriganëve. Nëse ia doli t`ia hidhte regjimit me ambiguitete, tinzarllëqet që vinin nga kulisat i hapnin telashe. Në vëllimin 7, botim i “Onufrit”, në f. 631, duke iu referuar rimohuesëve, që bëjnë “flirte me robërinë”, shkrimtari vë në dukje se çdo popull ka në gjirin e vet një energji të kundërt. “Rimohuesit janë të vjetër sa bota. E keqja e Shqipërisë ishte se sasinë e rimohuesëve e kishte tepër të lartë. Më të lartë se caku i lejueshëm, pas të cilit kombi mund të përmbysej.” Kjo “sasi e tepërt rimohuesish” do shfaqej fill pas mortit të tij. “Debati për mitet dhe çmitizimin që zhvillohet në Shqipëri, pas rënies së komunizmit, ka qenë një ndër më të padenjët për nga çoroditja e tij. Nëse do të kërkohej njëfarë karakterizimi i tablosë aspak të këndshme, fjalët që do të shërbenin për të do të ishin: padije, dredhi dhe mashtrim.”-shkruan shkrimtari. Midis dredhanëve dhe shpifsëve: të paditurit përbëjnë shumicën. Ndodh rëndom: ai që s`di, të mëson. Këtë soji, Konica, do e quaji “zullu”. Qëllimi i rilindasve ishte: “për t`i kthyer zullutë nga një turmë të përgjakur në një komb me dinjitet.” Ata shkruan këngë madhështore dhe jo tallavara “kurvash zhurmonjëse në ca kafene të errëta”. Kadare u dha shqiptarëve një ushqim shpirtëror të njëllojtë me të botës së qytetruar. Po ku duan t`ia dijnë ata të tasit me dhallë! “Trahanaja” e Hasan Zyko Kamberit ku e ku më lart nga “Darka e fundit”?! Baroni Groult “kërkon me ngut Akademinë e Gastronmisë në Paris, ngaqë ai, bashkë me mikun e tij, Ismail Kadare, kanë pësuar një zhgënjim të rëndë nga darka e mbrëmshme. Kështu që, për të mos u përsëritur ky tmerr, ai kërkon nga Akademia këshillën e duhur për restorantin e duhur.” Ç`është ky Groult? Mos është gjë një baron droge? Si mik i Shqipërisë ai bashkë me Kadarenë ndërmjetësonte tek Papa, si e si të ndihmohej Kosova.
Gjatë intervistës moderatorja e pyet botuesin Hudhri për shprehjen: “Iku jashtëqitja e kombit”, me gjasa thënë prej Ismailit. “Shpifje”-iu përgjigj botuesi me neveri, duke dhënë një sërë argumentash. (Ndërkohë, gazetarja dhe poetja e njohur Elida Buçpapaj i drejtohet publikisht moderatores: “Eni Vasili, të ftoj për herë të dytë pas 7 vitesh, rrëzoje shpifjen që qarkullon prej 34 vitesh!”) Dihet se sa libra të mrekullueshëm ka shkruar Kadare për qytetin e tij të lindjes. Në festivalin e Gjirokastrës të vitit 1983 për Kadarenë ishte dhënë urdhëri të mos pranohej në qytet. Kur një mik i gjen një dhomë në hotel “Turizëm”, më pas do t`i vinte me fytyrë të prishur duke i thënë se s`duhej të rrinte atje, ndërkohë që: “Veturat e udhëheqësve, të mbushura me gra e dhëndurrë, kalonin hijerënda midis kalimtarëve… Të mos zemërohesha që në qytetin tim të lindjes, atë që unë e kisha bërë të njohur në të gjithë botën me librat e mi, të mos kishte një vend për mua midis mijëra vendeve të rezervuara për gjithëfarë burokratësh, fëmijësh të tyre, marksistë-leninistë vulgarë, etj, etj.” (“Pesha e kryqit” f.122.) M`u kujtua poezia e Vasil Bozos nga Lushnja: “Poetin Vasil duan ta përzënë nga qyteti”) “Nga Roma, ku banon prej kohësh, Matvjeviq më shkruan se ka përfituar nga qendrimi dy ditësh në Zagrep, për të blerë tokën e varrit.”-shkruan Kadare në V.7 në kapitullin “Mozaikal”, f.905. Ky fakt do ju kujtoj përfoljen se ku do të prehej trupi i shkrimtarit?! “Unë jam ateist si shumë nga kolegët e mi, intelektualë shqiptarë…. Unë nuk përpiqem të bëj njerëz për vete: ateizmi im lidhet vetëm me mua dhe unë nuk kam nevojë për makinë shteti që të më përputhë me të… Shqiptarët nuk i kushtonin rëndësi të tepruar kultit… Feja është pjesë e një kulture, cilado qoftë ajo.” (V. 7, “Kohë barbare”, f.401-2-3) Pavarësisht gjithë këtyre mbizotron tejpamja e gjeniut: “Një shkrimtar është më tepër se një parti, ai është një atdhe më vete.” Po ku duan t`ia dijnë ata, që për partinë bëjnë namin, sikurse dhe kinse patriotët, që i shqetëson gjatësia e trupit të Skënderbeut dhe duan ta barabisin me shtatin e Esat pashë Toptanit?! (“Kohë barbare f.315) “Gjithë kombet gëzojnë, ti Shqipëri pse s`gëzon?”,-pyet Naim Frashëri. Mos faji duhet kërkuar tek: rimohuesit? Pyetjes se gazetares se a i ka thënë Kadare të gjitha. Botuesi iu pergjigj me “po”. Nëse lexoni 7 vëllimet e fundit, Kadare u përgjigjet dhe atyre, që lëshuan gojën në mortin e tij. Prisni dhe duroni që ta shihni veten tek pasqyrat që ai ka enkas për ju. Ai është betuar, që, të gjitha poshtërsitë do ua nxjerr para syve. U bë bytha juaj, të merreni me Kadarenë, do thoshte Edison Ypi…

Vasilij Tjuhin: Kadareja të mos botohet edhe pas njëqind vjetësh!, deklaronin kategorikisht në KQ të Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik

Përktheu nga rusishtja: Bujar Hudhri

Marrë nga portali “Gorkij”

Më 1 korrik 2024 u shua në Tiranë Ismail Kadareja, shkrimtar shqiptar, autor i mbi 80 librave të përkthyer në mbi 45 gjuhë të botës, laureat i pothuaj të gjitha çmimeve të rëndësishme letrare ndërkombëtare (përveç “Nobelit”, ku ishte i nominuar dhjetëra herë dhe nuk e mori dot). Ishte 88 vjeç.

Në Shqipëri u shpall zi dyditore, u ulën flamujt në gjysmështizë, u krijua komision shtetëror për ceremoninë e varrimit, ditën e 3 korrikut, në orën 13:00, kur i gjithë vendi ngriu në një minutë heshtje. Kështu i varrosin presidentët.

Pas viteve ’90, shumë herë përfaqësuesit e të gjitha partive politike në Shqipëri donin ta bindnin që të bëhej president, por ai ka refuzuar kategorikisht. Disa javë para vdekjes u takua me të presidenti i tanishëm me bashkëshorten. E vizituan në kafe “Juvenilja”, ku zakonisht kalonte kohën e lirë me miqtë.

Kadareja ishte për Shqipërinë më shumë se president. Presidentë ka shumë. Kadareja ishte vetëm një.

Përse nuk njihej Kadareja në Rusi

Kur Kadareja u shpall fitues i çmimit inaugural “Man Booker International”, duke lënë pas në shortlist Márquez-in, Kundera-n, Grass-in, Lem-in,  Updike-un, Spark-un, Lessing-un dhe klasikë të tjerë të gjallë, një nga blogerët tanë letrarë shprehu një mosbesim të qartë: E kush na qenka ky Kadareja, më i preferuar se Márquez-i? Vërtet në atë vend të vogël ballkanik paska shkrimtarë të nivelit botëror? Mos ka ndonjë prapaskenë politike? Ndonjë çështje dite?

Më pas, si u njoh më afër me krijimtarinë e Kadaresë, e pranoi se ishte ngutur me dyshimet dhe shkroi: Jo, ky Kadareja është i duhuri. Keqardhje që te ne njihet aq pak.

Shkrimtar i njohur botërisht, laureat i çmimeve prestigjioze letrare, librat e të cilit botohen në dhjetëra vende, po përse në Rusi ishte kaq pak i njohur?

Në vitin 1989, në revistën “Inostrannaja Literatura” u botua romani i tij më popullor “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”,  më pas doli edhe një roman tjetër, që nuk ra në sy në kohërat e stuhishme të fillimit të viteve ’90, edhe disa tregime gjatë njëzet viteve po në këtë periodik dhe deri në fillim të vitit 2020 u kufizua vetëm me këto botime. Dhe bëhej fjalë për një shkrimtar të lidhur ngushtësisht me Rusinë, që zotëronte mrekullisht rusishten, që kishte studiuar në Institutin e Letërsisë “Gorki”. Në Moskë doli libri i parë i Kadaresë i përkthyer jashtë shtetit: përmbledhja me vjersha “Lirika” (1961), redaktuar dhe pajisur me parathënie nga David Samojllov. Del, pra, që duhej ta njihnin te ne qysh prej vitit 1960, por ndodhi krejt e kundërta: deri në fund të viteve ’80 emri i tij në BRSS u ndalua heshturazi dhe ia arritën që të harrohej. Më vonë, për shumë arsye, asgjë nuk ndryshoi.

Tradhtari

Në vitin 1985, njerëz të informuar dhe të lidhur me sektorin ideologjik të KQ-së së PKBS-së, deklaronin kategorikisht se Kadarenë nuk do ta botonin edhe pas njëqind vjetësh. Shkaku ishte i thjeshtë: ai studioi te ne në Institutin e Letërsisë,  pastaj botoi romanin “Dimri i vetmisë së madhe”, në të cilin, duke shfrytëzuar njohuritë e marra, “përhapi thënie të pavërteta për rendin shoqëror dhe shtetëror sovjetik”. Faktikisht, kjo quhej tradhti. Por kohërat ndërrojnë më shpejt se ç’mund ta marrësh me mend.

Tashmë në vitin 1987, në revistën “Inostrannaja Literatura”, Çingiz Ajtmatov nisi të shqyrtojë seriozisht mundësinë e botimit të romanit “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, pa marrë parasysh kundërshtimet e organeve partiake dhe në vitin 1989 ky roman u botua. Tirazhi i revistës ishte në atë kohë pothuaj gjysmë milioni ekzemplarë. U duk se Kadarenë tashmë publiku që lexonte do ta njihte dhe ai me siguri do të zinte vendin e tij midis autorëve të huaj që ishin bërë popullorë në Bashkimin Sovjetik. Por ndodhi që BRSS-ja u shpërbë, filluan vitet e turbullta ’90. Madje, i përkthyer dhe i botuar me ngut, romani antisovjetik “Dimri i vetmisë së madhe” (në rusisht i përkthyer me titullin “Dimri i ashpër”), për të cilin ai ishte futur në listën e zezë të KQ-së, nuk tërhoqi kurrfarë vëmendjeje. Në fillim të viteve ’90 ishin në kulmin e tyre botimet më sensacionale, njëra pas tjetrës hiqeshin tabutë e dikurshme, kurse libri i botuar i një autori shqiptar jo aq të njohur, për më tepër me një kopertinë gri të errët jo aq tërheqëse, nuk mund të binte në sy. Si fenomen letrar thjesht nuk e vërejtën, kurse për mesazhin e tij antihrushovian tashmë askush nuk ishte i interesuar.

Në fund të viteve ’90 filluan problemet me Serbinë dhe Kosovën, dhe Kadareja ishte shqiptar. Pastaj Shqipëria u bë anëtare e NATO-s. Gjithë kohën Kadareja nuk ishte në rendin e ditës te ne, ishte në fazë të kundërt me tendencat në zhvillim. Procesi letrar më së shumti varet nga lidhjet personale, prania në shfaqjet publike, interesi i botuesve. Botuesit nuk donin të rrezikonin. Disa adhurues të letërsisë frënge, që e konsideronin Kadarenë shkrimtar francez (jo pa bazë), kur vinin në Rusi, sinqerisht habiteshin: si kështu, ndoca shkrimtarë të rendit të dytë apo të tretë ishin popullorë në Rusi, botoheshin me tirazhe të stërmëdha, i ftonin për të folur në salla koncertesh, shkruanin me entuziazëm në kronikat mondane apo me skandalet që kishin lidhje me këta libra, kurse për Kadarenë, shkrimtarin e rendit të parë, librat e të cilit ishin në raftet e librarive të të gjithë botës midis Joyce-it dhe Kafka-s, shumë në Rusi as që kishin dëgjuar?

Nëse e nisim me Homerin

Kadareja ka lindur në vitin 1936, në qytetin përrallor të gurtë, Gjirokastër, në mbretërinë e Shqipërisë, ku sundonte mbreti me emrin Zogu i Parë (megjithëse Zogu, sado e çuditshme, është mbiemri, kurse mbretin e quanin Ahmet), i cili e quante veten pasardhës të princit mesjetar Skënderbeg, heroi që kishte udhëhequr një nga kryqëzatat, por edhe të Aleksandrit të Madh (aspak jomaqedonas, sikurse ta shpjegon çdo shqiptar: përderisa nëna e tij ishte nga Epiri, Aleksandri ishte ilir dhe ilirët ishin paraardhësit e shqiptarëve).

Në shkollë Ismaili i ri hyri kur tashmë sundonte mbretëria italiane, ku në vitin 1939 iu bashkua dhunshëm Shqipëria së bashku me Etiopinë dhe në tekstet shkollore poeti kombëtar i Shqipërisë (dhe i Etiopisë) ishte Dante. Qysh në bankat e shkollës Kadareja u njoh mrekullisht me letërsinë klasike, lexonte Homerin, Eskilin, Shekspirin.

Ismaili e mbaroi shkollën tashmë në pushtetin popullor dhe shkruante hartime për krijimtarinë e Majakovskit, po ashtu për Gorkin, Shollohovin dhe shkrimtarë të tjerë sovjetikë. Poeti i ri studioi në Universitetin e Tiranës. Botoi dy vëllime poetike: “Frymëzime djaloshare” (1954) dhe “Ëndërrimet” (1957). Pas përfundimit me sukses të Fakultetit Filologjik në Universitetin e Tiranës, ai u nis për në Moskë.

Moskoviti i viteve gjashtëdhjetë

Mund të duket paradoksale, por udhëtimi për stazh pasuniversitar në Moskë, kryeqytetin e BS-së, qendrën e komunizmit botëror, solli një përfundim krejt tjetër me atë që, mbase, kishin llogaritur ata që e çuan Kadarenë pikërisht atje. Atij i eci që ata nuk e kuptuan qysh në fillim. Në epokën hrushoviane të shkrirjes së akujve Moska nuk ishte aspak gri apo e mërzitshme, sikundër kanë dëshirë ta paraqesin kinoregjisorët hollivudianë. Kurse Instituti i Letërsisë ishte një qendër e mendimit të lirë, liberalizmit, me një fjalë, gjithçka që më vonë u quajt disidencë. Moskovitët e lexonin me etje “Inostrannaja Literatura”, shkrimtarët më popullorë te publiku i gjerë ishin Hemingway dhe Remarque (portretet e amerikanit me mjekër vareshin në muret e apartamenteve të njerëzve të thjeshtë), kurse tek intelektualët – Sartri dhe Kafka.

Pikërisht me përkthimet në rusisht Kadareja u njoh me letërsinë bashkëkohore të Europës, SHBA-së dhe Amerikës Latine. Studentët e Institutit të Letërsisë lexonin edhe librat samizdat dhe në romanin “Muzgu i perëndive të stepës” Kadareja përshkruan se si ndeshi në auditorin e zbrazët një pirg me letra të shtypura me makinë shkrimi, ku lexoi një mbiemër të çuditshëm: Zhivago. Duke shfletuar tekstin e shtypur me makinë, Kadareja nuk pati interes dhe e la atë po në auditor. E dëgjoi përsëri këtë mbiemër në mbledhjen e përgjithshme të studentëve, ku po diskutohej për dënimin e Pasternakut. Në krah të tij ishte ulur një vajzë duke qarë, të cilën e mori për mbesën e shkrimtarit. Në fakt, ishte Irina, bija e Olga Ivinskajas, së dashurës së Pasternakut. Me Irinën u takua pastaj vetëm në shekullin XXI, në Paris.

Botimi i parë në rusisht i romanit “Gjenerali i ushtrisë sëvdekur në revistën e përmuajshme “Inostrannaja Literatura”, Moskë

Modernisti sovjetik

Kur David Samojllov, një njeri që kishte pasur probleme në jetë me pushtetin ndaj u tregua tepër i kujdesshëm, kur përgatiti për botim librin me përkthime të poezive të autorit të ri shqiptar. E quajti të domosdoshme ta paralajmëronte në parathënien e shkruar nga ai për ndikimet moderniste dhe avangardiste në krijimtarinë e Kadaresë. Ishte i bindur që kjo mund ta dëmtonte poetin, por nuk e rishkroi parathënien dhe e këshilloi Kadarenë të hiqte dorë nga botimi i librit. Poeti i ri pranoi me ngazëllim të quhej modernist dhe nuk pranoi të hiqte dorë. Studiuesit e letërsisë le të analizojnë se cilat poezi në këtë vëllim kanë ndikim nga Majakovski dhe cilat nga avangarda perëndimore, por gjithsesi ishte një fillim i shkëlqyer.

Nuk dihet se si do të ishte fati i mëtejshëm i krijimtarisë së tij, por pikërisht në kohën që Kadareja studionte në Institutin e Letërsisë ndodhi ndërprerja e marrëdhënieve Shqipëri-BRSS. Kadareja ishte i detyruar të kthehej në atdhe, i cili, përkundrejt pritjeve të shërbimeve inteligjente, pas shkëputjes nuk u kthye drejt Perëndimit, por në Lindje, në krah të Kinës, në konfliktin politik në lidhje me vlerësimin e figurës së Stalinit dhe më tej, pas shkëputjes edhe nga Kina, përfundoi në izolim të plotë.

Arratisja në BS, një përpjekje e dështuar

Situata në Shqipëri ishte aq ndrydhëse për autorin e ri (modernist dhe avangardist) sa, madje, mendoi të arratisej. Nuk zgjodhi Perëndimin. Zgjodhi Lindjen – Bashkimin Sovjetik. Në Moskë kishte të njohur, zotëronte përsosmërisht rusishten dhe prej aty, hamendësonte se si i huaj do ta kishte shumë të lehtë nëse domosdo i vinte rasti për të shkuar në Perëndim.

E planifikoi arratisjen në vitin 1962, kur ishte i ftuar në Festivalin Botëror të Rinisë dhe Studentëve në Helsinki. Historia e arratisjes së dështuar është rrëfyer imtësisht nga fjalët e tij prej bashkëshortes së Kadaresë, Helenës, në librin e saj të kujtimeve, “Kohë e pamjaftueshme” (2011). Para se të nisej ai ua dha dorëshkrimet për t’i ruajtur miqve besnikë, u dha lamtumirën përgjithmonë atdheut dhe së fejuarës, pa i ndarë me askënd planet e tij. Në qoftë se dikush do ta dinte, atëherë në kohën e hetimit do ta konsideronin si bashkëfajtor.

Në kthim nga Helsinki, delegacioni shqiptar bëri një ulje në Pragë dhe  pas njëzet e katër orësh do të fluturonte për në Tiranë. Atëherë Kadareja iu drejtua ambasadës sovjetike me kërkesën për strehim politik dhe u paraqiti bashkëpunëtorëve të habitur të ambasadës librin e botuar në Moskë, ku dukej qartë portreti i tij. Ambasada, si u ndesh me këtë rast të jashtëzakonshëm, pavarësisht disa vonesave burokratike, e mori të arratisurin shqiptar dhe e strehoi në një hotel në Pragë, me një emër të fshehtë, që të nesërmen ta dërgonin në Moskë. Historia e mëtejshme na kujton një libër të Dostojevskit. Dhoma konspirative e ofruar nga ambasada ruse ishte aq ngushtë sa një varr. Pasi kishte vendosur i bindur që të arratisej, Kadareja s’dihet pse u kthye në hotelin ku ishte akomoduar delegacioni shqiptar dhe fjeti atje. Pastaj, duke llogaritur gjithë kohën se në cilin çast do të ishte më e përshtatshme që të shkëputej nga delegacioni shqiptar, shkon së bashku me të gjithë në aeroport dhe madje duke iu afruar shkallëve, ende përfytyron që të kthehet tani dhe t’ia mbathë. Kur avioni u ngrit, ai mori frymë i lehtësuar: tani nuk varej asgjë prej tij dhe nuk mund të merrte kurrfarë vendimi. Arratisja për në BS nuk ndodhi.

Shqiptari më i njohur në botë

Romani i parë i Ismail Kadaresë “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” ishte një ngjarje letrare. Pasi e përktheu Jusuf Vrioni në frëngjisht, Kadareja u bë i njohur në gjithë botën. Franca u bë për Kadarenë porta për në botën perëndimore. Shumica e përkthimeve të veprave të Kadaresë nuk bëhej nga shqipja (sepse nuk kishte përkthyes të kualifikuar nga shqipja), por nga frëngjishtja. Luajti rol edhe fakti që Shqipëria nuk e kishte nënshkruar konventën e së drejtës së autorit. Ashtu sikundër edhe në BRSS, në Shqipëri përkthenin dhe botonin kë të donin, pa u trembur nga penalizimet.

Një nga përkthyesit më të njohur të veprave të Kadaresë në anglisht, David Bellos, duke u justifikuar, madje, ka shkruar një artikull të tërë se si duhej të merrej me një punë të pamenduar ndonjëherë, me ripërkthim (retranslating) të librave të Kadaresë nga frëngjishtja dhe jo nga shqipja, që ai nuk e zotëronte. Situata dukej pa rrugëdalje. Kadareja duhej ripërkthyer. Shqip pakkush dinte. Sido që të ishte, në vitet 1970 dhe 1980 Kadareja u bë shqiptari më i njohur në botë (pas Enver Hoxhës, kuptohet), prodhuesi i produktit kulturor që eksportohej, burimi i valutës së fortë dhe për hir të kësaj mori disa privilegje, që shqiptarët e thjeshtë s’mund t’i kishin, si mundësia për të udhëtuar jashtë shtetit.

Intervistë e Vaisilij Tjuhinit me Kadarenë për gazetën “Sankt-Peterburgskie Vedomosti”

Përse Kadareja nuk është Sollzhenicin

Në epokën e re, kur Kadareja nominohej për çmimin e radhës, fillonte një fushatë për diskreditimin e Kadaresë në qarqet letrare europiane (që përbëhej kryesisht nga shkrimtarë të nderuar nga vendet e ish-kampit socialist, por kishte edhe mjaft shqiptarë). Pjesëmarrësit e saj argumentonin se ai nuk mund të pretendonte autoritet moral, pasi gjatë sundimit të Hoxhës gëzoi të gjitha përfitimet, botoi, udhëtoi jashtë vendit dhe nuk ishte aspak i përfshirë në luftën politike kundër regjimit diktatorial. E akuzuan se nuk ishte si Sollzhenicini. Ai i pranonte qetësisht këto akuza. Po, ai nuk ishte Sollzhenicini. Ai merrej me krijimtari letrare dhe letërsia ishte për të lufta më sublime dhe më e rëndësishme.

Konfrontimi i hapur me regjimin më të ashpër në Europë mund të çonte në vetëm një gjë: ekzekutimin, ose, në rastin më të mirë, dënimin me pesëmbëdhjetë vjet. Atëherë askush nuk do ta dinte se ai ishte një shkrimtar i shquar dhe nuk do të kishte mundur të shkruante asgjë. Në fund të fundit, që Kadareja kishte të drejtën me vete dëshmon qoftë ai fakt që librat e shkruar prej tij në Republikën Popullore Socialiste të Shqipërisë, edhe sot e kësaj dite, përkthehen dhe ribotohen në të gjithë botën.

Të shkruash në kushtet e një diktature totale

Nuk mund të thuhet kurrë që jeta për Kadarenë ishte e lehtë. Rrethanat përcaktonin kushtet e ekzistencës dhe Kadareja shfrytëzonte mundësi të tilla, si: duke shkruar romane me temë historike, duke zotëruar gjuhën e Ezopit, mësoi si të kapërcente censurën. Romani “Pallati i Ëndrrave”, veprimet e të cilit zhvillohen në Perandorinë Pseudoosmane fillimisht doli para lexuesit me disa kapitujt, prej të cilëve përgjithësisht asgjë nuk ishte e qartë, dhe me titullin “Nëpunësi i pallatit të ëndrrave”, në një vëllim me tregime dhe novela. Pas një viti autori e botoi tekstin e plotë të romanit dhe censura nuk funksionoi, sepse u mendua se bëhej fjalë për ribotim, madje nuk e lexuan me vëmendje fare. Pastaj u zhvillua plenumi i KQ-së, akuzat nga tribunat e larta, kërcënimet, ndalimi i librit dhe tërheqja e tij nga të gjitha libraritë. Por kaluan veçse dy javë nga momenti i daljes dhe i gjithë tirazhi prej njëzet mijë ekzemplarësh u shit krejt.

Dorëshkrimet e romaneve “Vajza e Agamemnonit”, “Qyteti pa reklama” dhe “Hija” u nxorën nga Shqipëria fshehurazi nga botuesi i tij francez sikur të ishin përkthime nga gjermanishtja dhe u vendosën në një kasafortë të një banke në Paris, me kushtin që të botoheshin në rast të një vdekjeje të papritur të autorit, për çfarëdo shkaku (duke përfshirë aksident automobilistik apo helmim nga ushqimi). Subjekti i romanit “Piramida” ka lidhje me ndërtimin e piramidës së Keopsit, por në shumëçka të kujtonte situatën në Shqipëri. Dorëshkrimin autori e fshehu te miqtë e tij besnikë para se të arratisej për në Francë. Kjo ndodhi në vitin 1990, kur emri i Kadaresë u shfaq në listën e përfaqësuesve të inteligjencies, e cila ishte në shënjestër të Sigurimit.

Kavalieri, akademiku, klasiku

Pasi mori nënshtetësinë franceze, Kadareja mund të botonte gjithçka që nuk mundi të botojë më parë dhe tashmë kishte mundësinë të shkruante ato që s’mund t’i shkruante më parë. Në shumë vende e konsiderojnë si autor francez dhe për këtë ka një arsye të fortë, sepse të gjithë librat e rinj dilnin pothuaj njëkohësisht në frëngjisht. Kadareja u zgjodh anëtar i Akademisë Franceze të Shkencave Morale dhe Politike, i dekoruar me Urdhrin e Legjionit të Nderit të të gjitha shkallëve. E kaloi jetën midis Parisit dhe Tiranës si dhe në vilën e tij buzë detit Adriatik. Por librat i shkroi në shqip dhe mbeti shkrimtar shqiptar.

“Pallati i ëndrrave”, rusisht

Bilanc

Në vitin 2010 Kadareja erdhi në Moskë dhe foli para studentëve të Institutit të Letërsisë. Rezultat i këtij udhëtimi, në shumëçka i kushtëzuar nga nostalgjia e viteve të rinisë, ishte libri i fundit i shkrimtarit “Kur sunduesit grinden” (2018), një akord final i krijimtarisë së tij. Pas këtij libri Kadareja deklaroi se nuk do të shkruante më dhe e mbajti fjalën.

Është edhe më mbresëlënëse që libri i fundit i autorit me famë botërore i kushtohet letërsisë ruse dhe shërben si një lloj qendre organizuese për të gjitha veprat e tij “ruse” – përmbledhja me poezi “Lirika”, romanet “Muzgu i perëndive të stepës” dhe “Dimri i vetmisë së madhe”, disa tregime, skenari “Sorkadhet e trembura” sipas të cilit Yuri Arabov realizoi filmin “Gjirokastra”.

Në vitin 2021 nisi kthimi i Kadaresë në Rusi – doli përkthimi i “Pallatit të Ëndrrave” dhe vetë autori ka shkruar se ky roman është përkthyer në vende të ndryshme, por asnjë botim nuk i ka ngjallur kaq emocion sa ky version rusisht.

Pavarësisht jetës së gjatë dhe të vrullshme, në diçka vijoi të mbetet moskoviti i viteve gjashtëdhjetë, student i instituti të letërsisë me emrin Gorki.

Çfarë mund të lexojmë nga Kadareja

Për ata që nuk e zotërojnë gjuhën shqipe (pra, shumica e lexuesve) mbetet vetëm një alternativë – ta lexojnë Kadarenë në frëngjisht. Pikërisht në këtë gjuhë është përkthyer pothuaj krejt vepra e tij dhe nga frëngjishtja librat e tij përkthehen në gjuhët e botës. Në anglisht është përkthyer afërsisht një e treta e opusit të tij.

Në rusisht mund të lexohen veprat që tashmë janë botuar: “Lirika”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”, “Dimri i vetmisë së madhe”, disa tregime në “Inostrannaja Literatura”, “Pallati i Ëndrrave”.

Së afërmi do të dalin “Gjenerali i ushtrisë së vdekur” (një përkthim i ri, i bazuar në botimin e fundit të veprës së tij të plotë); “Vajza e Agamemnonit” dhe “Pasardhësi”, në një vëllim; disa kapituj nga “Kur sunduesit grinden” do të botohen në “Inostrannaja Literatura” në nëntor të këtij viti.

(Marrë nga ExLibris)


Send this to a friend