Ngrihem kundër të gjithë “politikanëve”, zyrtarëve dhe pushtetarëve të korruptuar, kriminelëve, servilizmit (nënshtrimit rrëshqanorë ndaj të huajve keqdashës që duan që ne të mos ekzistojmë), mercenarëve të radikalizmit fetar, pedofilëve, tradhtarëve të kësaj shoqërie, të këtij vendi dhe të qiejve të mundshëm që nuk janë renditur kurrë, por janë kaq të shumtë. Ky vend (Shqipëria natyrale) ka nevojë për liri!
***
Ndryshimet në jetë mund të shkaktojnë ankth. Rrethanat e reja mund të përjetohen si privim i lirisë dhe tensionet psikologjike mund të lindin si rezultat i mungesës së mundësive për zhvillim.

Ne duhet të jetojmë me frikën e zgjedhjes së gabuar, por të gjithë kemi mundësinë të jetojmë një jetë më kuptimplote, nëse njohim lirinë tonë dhe kapim hapësirën tonë për veprim.

Liria është një gjendje sovraniteti ose vetëqeverisjeje për një individ, një grup individësh ose një sistem politik. Me fjalë të tjera, liria është e kundërta e të qenit i penguar, i kontrolluar, i detyruar ose i sunduar.

Cili është ndryshimi midis lirisë pozitive dhe negative?
Liria negative kuptohet si liri nga shtrëngimi apo ndikimi i jashtëm, ndërsa liria pozitive kuptohet si mundësi reale për të realizuar zgjedhjet dhe mundësitë e dikujt.

Çfarë është një njeri i lirë?
Vullneti i lirë ose liria e vullnetit është një term filozofik që përshkruan aftësinë e individëve të vetëdijshëm për të kontrolluar mendimet, zgjedhjet dhe veprimet pavarësisht nga faktorët natyrorë ose të mbinatyrshëm. Aftësia për të pasur vullnet të lirë ka qenë prej kohësh një çështje e rëndësishme në fe, shkencë, filozofi dhe etikë.

Pse na duhet liria?

Liria është një nga vlerat më të rëndësishme në shoqërinë njerëzore: që të gjithë njerëzit të kenë të drejtën e lirisë dhe mundësinë për vetë-realizim dhe kjo ide është gjithashtu themeli për të drejtat e njeriut. Të qenit i lirë konsiderohet si i lidhur pazgjidhshmërisht me të jetuarit e një jete të denjë.

Njeriu përkufizohet si qenie e lirë, por liria nuk është diçka që përkufizohet lehtë, është një cilësi që i jep dikujt autonomi në veprim, në atë mënyrë që dikush, pikërisht për shkak se është i lirë, kur merr vendime dhe zgjedhje, është jashtë kauzës dhe-efekt zinxhir që ajo zgjedhje dhe në mënyrë të pakthyeshme përcakton atë vendim. Të jesh i lirë do të thotë të marrësh vendime dhe të bësh zgjedhje vetë, domethënë të jesh në gjendje të vendosësh ndryshe dhe të zgjedhësh nga ajo që është vendosur dhe zgjedhur. Vetëm një person që në mënyrë autonome ose lirisht, pa urdhra nga asnjë autoritet apo kontekst, përcakton ose bën një zgjedhje, është vërtet i lirë. Të gjithë të tjerët ose pretendojnë se janë të lirë ose kanë hequr dorë nga liria e tyre.

Të jesh i lirë nuk do të thotë të bindësh veten se mund të kishe vendosur ndryshe nga ajo që ke vendosur, por vërtet të jesh në gjendje të vendosësh ndryshe. Edhe pse kjo mund të duket si një ndërlikim filozofik i lirisë, nuk është kështu.

Liria meriton të shihet nga të gjitha anët për të arritur në përfundimin se vetëm disa janë të lirë. Sipas mendimit tim, do të ishte më e përshtatshme ta përkufizonim njeriun (shqiptarin) si një qenie që ka hequr dorë kryesisht nga liria e tij ose si një qenie që ka kapur lirinë e vet dhe, më e keqja, nuk ndjen asnjë turp për këtë. Kjo sepse ai është edhe i burgosur edhe rojtar i burgut.

Vjedhje, krim, tradhti kombëtare dhe mungesë lirie

Një njeri i lirë ka përvojën e jetës së tanishme, ndërsa i burgosuri dhe rojtari i njëkohshëm zhvillon një kujtesë të rreme të lirisë. Rojtari i burgut dhe i burgosuri në të njëjtën kohë nuk është gati as të kujtojë mungesën e lirisë së tij, ai ka arrestuar dhe burgosur kujtimin e mungesës së lirisë së tij për të bindur veten se është i lirë.

Për të mos qenë shumë abstrakt, ngjarja që shënoi vitin e kaluar ishte tërmeti në Shqipëri. Ky tërmet është i tmerrshëm sepse shkaktoi viktima njerëzore dhe dëme të mëdha materiale. Mirëpo ky tërmet nuk do të kishte shkaktuar pasoja të tilla nëse kjo zonë, kur po kryhej projekti i rindërtimit të shtëpive nuk do të ishte grabitur. Nëse shtëpitë do të rindërtoheshin pa vjedhje, sot do të ishim dëshmitarë të skenave krejtësisht të ndryshme. Nëse do të ishim të lirë si individë dhe nëse shoqëria jonë do të formohej si një shoqëri e individëve të lirë, nuk do të kishte ndodhur vjedhja ose, nëse do të kishte ndodhur tashmë, ata që e bënë të mundur vjedhjen – dhe tani nuk është më thjesht vjedhje, por diçka shumë më keq, fjala është për vdekjen e qytetarëve dhe shkatërrimin e shtëpive të tyre – ata do të mbanin pasojat, nga ligjore në politike. Asgjë nga këto nuk ndodh, sepse vjedhja, plaçkitja, krimi dhe liria janë të gdhendura në sekuencën shkak-pasojë që përcakton jetën e këtij shteti dhe që përcakton jetën e këtij vendi.

Ky vend nuk është i lirë, dominohet nga njerëz të pa-lirë që pretendojnë se janë të lirë, se mund të kishin vendosur dhe zgjedhur ndryshe, por nuk e bënë. E vërteta e vërtetë është se ata e shitën votën (prapanicën) për një thes miell apo u detyruan të zgjedhin mafiozët, politika që do t’i grabisin hapur, do t’i vrasin, do t’u shkatërrojnë shtëpitë dhe do t’i dëbojnë fëmijët e tyre nga ky park i pa-lirisë.

Ky është një vend thellësisht dhe në mënyrë të pakthyeshme i pa-lirë, njerëz që e kanë burgosur veten dhe tani e gjejnë veten në një rol që përfaqëson ferrin për çdo njeri të lirë, dhe ky është roli i të paraburgosurit dhe rojtarit të njëkohshëm të atij të paraburgosuri.

Roja e të burgosurit (gardiani) dhe i burgosuri

Të jesh rojtari i vetes tënde dhe të burgosësh veten sigurisht që nuk është shenjë e një njeriu të lirë. Një njeri i tillë kokëmish zgjedh (i voton) ata tradhtarë e hajdutë që do ta shkatërrojnë, sepse ai “duhet” t’i zgjedhë ata. Kjo nuk është liri e zgjedhjes, por një manifestim publik i mungesës së lirisë. Një njeri i tillë do të zgjidhte akoma ata që do ta shkatërrojnë sot, ashtu siç do t’i zgjedhë nesër.

Problemi i vendit tonë nuk është në ligjin zgjedhor, por në strukturën antropologjike të mungesës së lirisë së atyre që mendojnë se mund të zgjedhin lirisht, por marrin pjesë vetëm në demonstrimin e mungesës së lirisë së tyre. Ne jemi një shoqëri mbizotëruese jo e lirë dhe për këtë arsye nuk e kemi të zhvilluar ndjenjën e përgjegjësisë. Të jesh i lirë do të thotë të mbash pasojat e zgjedhjeve të gabuara, domethënë të jesh përgjegjës. A ka përgjegjësi në një vend ku qytetarët grabiten sistematikisht, ekspozohen ndaj pakujdesisë institucionale, gjyqësorit jofunksional dhe padrejtësisë sociale? Është e qartë se nuk ekziston. Kjo është një shoqëri e atyre që janë përgjegjës për pa-lirinë e tyre dhe katastrofën sociale.

Gjatë vëzhgimit të skenave të Kosovës së shkatërruar, e kam të qartë se lufta jonë më e rëndësishme nuk ishte Lufta Çlirimtare. Ne fituam atje, ajo luftë mbaroi (1999). Lufta jonë më e rëndësishme, ajo që humbëm, është lufta në të cilën u bëmë të pa-lirë, sepse vullnetarisht, duke qenë servilë të armikut të përjetshëm, hoqëm dorë nga liria. Bërja e lëshimeve të pafundme ndaj agresorëve barbarë që kryen gjenocid kundër nesh dhe nuk janë të kënaqur kurrë. Askush nuk na e hoqi atë liri, ne e burgosëm vetveten dhe e mbrojmë mungesën tonë të lirisë. Dhe fakti që tregojmë histori për rëndësinë e Luftës Çlirimtare është vetëm një kujtim ngushëllues, i rremë që të mos përballemi me mungesën tonë të lirisë dhe rrezikut nga i njëjti armik gjakatarë që përkrahet nga tradhtarët – bajgat shqipfolës. Njeriu i pa-lirë nuk mund të jetë prind, partner, shok, djalë, bashkëshort, mbrojtës… Njeriu i pa-lirë është tradhtar i fëmijëve, prindërve, partnerëve, miqve, kolegëve, shokëve, shtetit dhe shoqërisë. Servil i gërditshëm i armikut të tij të përjetshëm…

Tradhtarët

Meqë po afrohet rreziku i copëtimit të Dardanisë (kryesisht për shkak se ne nuk dimë të bashkohemi në këto momente kritike), do të doja të shtoja një pyetje dhe ajo është: A je tradhtar?

Kjo më intereson. Nuk më intereson se sa jemi gjithsej, sa burra e sa gra, çfarë moshe kemi, çfarë feje apo jobesimtar, dhe cila është struktura jonë arsimore. Të gjitha janë të dhëna të parëndësishme. I vetmi informacion i rëndësishëm është se sa tradhtarë ka në këtë vend të lirisë së tyre, këtij vendi dhe kësaj shoqërie. Nëse ky vend (mendoj për gjithë trojet, atdheun e gjyshërve të mi) ka një të ardhme apo do zhduket në një shpërthim tradhtie dhe mungesë lirie, varet nga ky rezultat.

PS: Liria jonë nuk është e pakufizuar – për fat! Unë nuk jam për liri të pakufizuar. E kam fjalën për lirinë e individit për të zgjedhur jetën e tij – të jetë gjëja e tij.

*Aurel Dasareti, USA, ekspert i shkencave ushtarake-psikologjike