Ka kaluar një muaj që kur bëra mbjelljet e pranverës dhe tashmë gjelbërimi i është shtuar ballkonit tim.

Filizat e domates janë rritur e forcuar dhe lulet e verdha të saj kanë shpërthyer ngado.

Me specat nuk pata shumë sukses. Ato nuk po merrnin shumë zhvillim ndaj pyeta rreth tyre.

Një gabim që mund të kisha bërë me to është se i kisha mbjellë shumë thellë. Ndaj me të mësuar këto i bëra një rivendosje, i nxorra më në sipërfaqe dhe duket sikur janë mirë.

Vazo me luleshtrydhe është harlisur totalisht, vetëm lule dhe kokrra. E meqë ky frut është shumë i ndjeshëm sepse ka kontakt të drejtëpërdrejtë me tokën, mora një qese dhe e sistemova mbi dhe’ duke bërë që fruti të rritet mbi të dhe jo në tokë.

Ju kujtohen ato filxhanët e kafesë që i mbolla me farë kopre dhe majdanozi? Duhet t’i shihni si kanë ndryshuar. Janë mbushur plot e përplot e në fund të muajit bëhen gati për përdorim.

Nëse dhe ju keni vepruar si unë, pra i keni mbjellë në filxhanë mund t’ia ndryshoni vendin e t’i mbillni në vazo më të mëdha pasi ato shumëfishohen.

Sallatën e mbjellë në fillim të marsit edhe për një javë e kam gati për përdorim. Për të mos mbjellë sërish sallatë, por të përdorni rrënjën që keni, ju mund të ndiqni këtë rregull. Kur tufa e sallatës të jetë e plotë për t’u vjelë, mos e shkulni nga dheu.

Me anën e një gërshëre apo thike, priteni kërcellin rreth 5 centimetra mbi tokë. Rrënjën e mbetur vazhdoni ta ujisni një herë në ditë apo çdo dy ditë dhe tek ajo do ju mbijë një tjetër tufë sallate. Kjo ju kursen kohë e mund dhe pak para.

Tani në prill është koha ideale për mbjelljen e kungujve e patllixhanëve.

Vendosa të marr vetëm 5 fidanë kungull deri sa të krijoj mundësinë të gjej një vend edhe për patllixhanët me të cilat vjet kam shtyrë gjithë verën, sepse një rrënjë prodhon disa herë. Mora kungull të vockël sepse ai ecën shpejt dhe përdorimi i tij në supëra është më i madh se i patllixhanit.

Ndoqa të njëjtën teori, përzjeva dheun e vjetshëm me të ri, i shtova hi sobe dhe çdo gjë shkoi perfekt. Ju do të pyesni se ku e gjej hirin e drurit sepse u bë kohë që s’i kemi ndezur sobat e oxhakët. Po ju them një tjetër truk.

Hirin që mblidhni, futeni në një kavanoz të madh dhe përzijeni me ujë deri sa të bëhet si brum. Futeni diku në ndonjë dollap e sa herë t’ju duhet merrni disa lugë prej tij e shtojani dheut. Hirin dikur e përdornim dhe për të larë robat e bardha, kështu që të njëjtën përzierje mund ta përdorni edhe për të larë ndonjë bluze që ju ka marrë si të verdhë, bën shumë efekt.

Kështu e kalova ditën e shtunë, duke u marrë me ballkonin tim që përveç se më kënaq syrin, më heq stresin, por më jep dhe produkte të shijshme që rrallë mund ti gjesh në tregje. Bëjeni dhe ju, është muaji perfekt për mbjellje, e s’ju kushton asgjë./AgroWeb.org

*Rezarta Delisula është zëvendës-kryeredaktore e Gazetës Shqiptare dhe punon si gazetare që prej vitit 1998. Përgjatë karrierës profesionale 17 vjeçare, shkrimet e saj kanë prekur më së shumti çështjet sociale dhe problematikat mjedisore. E apasionuar pas produkteve organike dhe kultivimit të tyre, Rezarta është veçanërisht e interesuar për jetesën e gjelbër. Ky artikull është shkruar ekskluzivisht për agroweb.org.

Kopshtaria është një aktivitet që të qetëson, zbut ankthin dhe praktikisht të largon mendjen nga mendimet negative dhe të përqendron tek rëndësia e momentit.

Njerëzit që e kanë pasion kopshtarinë, e praktikojnë atë edhe në kushte karantine, në ballkon a verandë, duke mbjellur perime, fruta dhe lule.

Në këtë kohë, sipas ekspertëve, të apasionuarit pas kopshtarisë duhet të merren me bimë që lulëzojnë shpejt.

Për këtë ju vjen në ndihmë AgroWeb.org me listën e katër bimëve që me përkujdesjen e duhur do të mbillen nga fara e do të lulëzojnë shpejt.

Lakra

Nëse ju pëlqen lakra, mund të mbillni disa varietete të saj.

Zgjidhni farën që ju përshtatet më shumë dhe mbilleni menjëherë në saksi si fillim dhe me të lëshuar filizë transferojini ose në një vazo të madhe ose në kopësht.

Rrepa e Kuqe

Njësoj si në rastin e lakrës, edhe rrepa mund të mbillet shumë lehtë nëpërmjet farës.

Ajo duhet futur thellë në dhe. Filizat pritet të dalin shumë shpejt, për rreth një javë.

Vazon mund ta mbani në kuzhinë për një farë kohe dhe më pas filizët t’i transferoni në një vend në kopësht ose në vazo më të madhe.

Bima ka nevojë për ujë një herë në javë.

Fasulet

Këto bishtajore janë ideale për tu mbjellë tani nga fara në kushtet e shtëpisë.

Farat duhen futur thellë në vazo dhe më pas duhet pritur për filizat.

Fasulet rriten drejt dhe nuk zënë shumë vend.

Ato kanë nevojë për pak përkujdesje dhe janë shumë shpërblyese në prodhimtari.

Qepët e Njoma

Qepët e njoma njihen si ndër më të lehtat për tu mbjellë dhe rritur.

Farat duhen ngjeshur thellë në dheun e vazos të cilën mund ta mbani ose brenda në shtëpi ose në ballkon.

Nëse e mbani brenda, sigurohuni që të temperatura e ambientit të jetë 15-21 gradë.

Vazoja si fillim duhet mbajtur në një vend të errët dhe kur të dalin filizat të transferohen në verandë dhe në një enë më të madhe dhe me më shumë hapësirë.

Gara për gjetjen e një vaksine apo kure kundër koronavirusit po bëhet gjithnjë e më e ethshme.

Në mbarë botën po bëhen kërkime, analiza, teste dhe eksperimente për të gjetur atë të duhurën që do të shpëtojë njerëzimin.

Bëhet fjalë për një mision të vështirë sepse në bazë të të dhënave, COVID-19 përshkruhet si 10 herë më vdekjeprurës se gripi sezonal.

Viruset, këto mikrorganizma që nuk shihen me sy të lirë, janë kërcënimi më i madh që na kanoset.

Pavarësisht progresit të mjekësisë moderne, del gjithmonjë një virus që sfidon çdo njohuri, përvojë mjekësore dhe njerëzimin në përgjithësi.

COVID-19 është armiku ynë më i ri. I padukshëm, por vrastar.

Ku Qëndron Kleçka Me Zbulimin e Vaksinës?

Viruset janë të çuditshme.

Bëhet fjalë për një grup molekulash që mblidhen e formojnë forma nga më të voglat por që janë shkatërrimtare pa masë.

Ato infektojnë njëriun nëpërmjet ajrit, ujit por edhe stërklave. Ato i nënshtrohen një mutacioni të vazhdueshëm dhe praktikisht gjenden kudo, në qiell e në tokë.

Në krahasim me bakteret, viruset janë më të vogla dhe më të thjeshta.

Bakteret riprodhohen vetë dhe  shkatërrohen me antibiotikë, viruset jo.

Ato pushtojnë qelizat dhe marrin organizmin peng për të krijuar kopje të vetvetes.

Në botë ka kaq shumë viruse të cilat kalojnë në mutacion të vazhdueshëm saqë çdo vaksinë e personalizuar do të humbiste efikasitetin me kalimin e kohës.

Një faktor tjetër që ndikon në trajtimin e virozave është reagimi i organizmit të njeriut.

Kur imuniteti zbulon një virus në trup, nis të prodhojë antitrupa.

Këto janë proteina që lidhen me qelizën e infektuar prej virusit dhe e nxisin të vetëshkatërrohet.

Problemi qëndron se virusi shkakton shumë dëme dhe përhapet edhe tek të tjerët shumë më parë se prodhimi i antitrupave.

Rrugëtimi i një vaksine nga laboratori deri tek konsumatori kërkon shumë kohë, në mos vite.

Që një vaksinë të funksionojë ajo duhet të jetë në gjendje të shkatërrojë virusin, pa prekur qelizën në organizmin e njeriut.

Kleçka është  tek mutacioni, pra të dhënat genetike të virusit.

Duke qenë se viruset shumohen dhe përshtaten shpejt, ato ndryshojnë shpesh të dhënat gjenetike,

Pra, nëse shkencëtarët krijojnë një vaksinë bazuar në të dhënat fillestare të virusit, ajo nuk do të funksionojë nëse ai ka pësuar mutacion.

Edhe nëse shpiket një vaksinë e re, ajo duhet testuar dhe eksperimentuar tek kafshët, më pas tek njeriu.

Nëse eksperimentet rezultojnë të suksesshme, autoritetet duhet të aprovojnë prodhimin në masë  dhe më pas shpërndarjen në mbarë globin. /AgroWeb.org

Distancimi fizik dhe vetë-izolimi është metoda më e mirë për të ulur kurbën e infeksionit nga COVID-19, thonë ekspertët.

Në vazhdën e shumë të panjohurave, njerëzit duan të dinë sa duhet të vazhdojë ky distancim fizik që të ndihemi se ia hodhëm rrezikut.

Për të pasur një ide më të qartë se çfarë na pret në të ardhmen e afërt, duhet t’i hedhim sytë nga e shkuara.

Të paktën këtë ka bërë BBC dhe programi Future.

Gripi Spanjoll Dhe Covid-19

Dikur, pranë fundit të Luftës së Parë Botërore,  Gripi Spanjoll i mori jetën një të tretës së popullsisë së globit, duke u bërë një nga pandemitë  më vdekjeprurëse në historinë e njerëzimit.

Në shtator të vitit 1918,  shumë qytete amerikane bënë një ‘sy qorr e një vesh shurdh’ ndaj pandemisë dhe nuk ndaluan as paradat. Në Filadelfia, asokohe ishin 600 ushtarë të infektuar, por autoritetet e injoruan këtë shifër dhe aprovuan organizimin e paradave në nder të lirisë.

Nga ana tjetër, në Saint Luis të Misurit, zyrtarët jo vetëm që anulluan paradat dhe grumbullimet publike por ndërmorrën shumë masa të distancimit social.

Një muaj më vonë, 10,000 njerëz humbën jetën në Filadelfia, ndërsa në Saint Luis, numri i viktimave ishte 700.

Ky shembull nxjerr në pah rëndësinë e distancimit fizik dhe social për të parandaluar përhapjen e virusit.

Kanë kaluar 102 vjet që nga pandemia e Gripit Spanjoll dhe bota po përballet sërish me një pandemi, atë të COVID-19.

Patjetër që kemi të bëjmë me dy raste të ndryshme, ama sot popullësia e globit është 6 miliardë më shumë se sa në vitin 1918.

Distancimi, Mënyra Më Efikase Për Të Penguar Përhapjen e Virusit.

Në mungesën e një vaksine kundër COVID-19, të gjithë bien dakord njëzëri se distancimi është mënyra më efikase për të penguar përhapjen e virusit.

BBC citon një raport të Universitetit të Harvardit që paralajmëron se nëse nuk ka një vaksinë, në rastin e Shteteve të Bashkuara, masat e distancimit social duhet të vazhdojnë me rigorozitet deri në 2022.

Sipas të njëjtit studim, nëse distancimi fizik dhe social bëhet me ndërprerje, atëherë gjasat e një shpërthimi tjetër të virusit më vonë gjatë vitit janë të paevitueshme.

Kjo do të thotë, se nëse nuk izolohemi dhe i përmbahemi kësaj mase, virusi do të shfaqet sërish.

Sipas BBC-së, çdo person i infektuar me COVID-19, besohet që në fazën fillestare të sëmundjes, mund të infektojë mesatarisht 2 ose 3 persona të tjerë. Një person i prekur nga Rinovirusi, që është përgjegjës për të ftohurën, mund të infektojë maksimumi deri në 2 persona.

Numri bazë i riprodhimit të virusit në rastin e Gripit Spanjoll është 1.8.

Nga ana tjetër, periudha e inkubimit (pra mes infektimit dhe shfaqjes së simptomave) është rreth pesë ditë në rastin e COVID-19, ndonëse ka raste kur ajo zgjat 14 ditë.

Pra, nëse një person i infektuar por pa simptoma, mund ta përhapë atë tek dy ose tre njerëz të tjerë. Në një muaj të vetëm, pacienti zero mund tua ngjisë COVID-19 244 personave. Në dy muaj ku numër mund të arrijë në 59,604 raste.

Në mungesë të distancimit social dhe fizik, Mbretëria e Bashkuar mund të regjistrojë të paktën 510,000 vdekje nga COVID-19, ndërsa Shtetet e Bashkuara rreth 2.2 milionë.

Kësisoj, ekspertët thonë se distancimi social dhe fizik mund të jetë i nevojshëm për disa muaj, por  për sa kohë ne mund të mbrojmë shëndetin e të dashurve tanë, në fund të fundit, ia vlen barra qeranë./AgroWeb.org

Nëpër rrugët e kryeqytetit por edhe të gjithë Shqipërisë, kemi vënë re pamje të njerëzve të moshuar që dalin jashtë shtëpisë për të bërë pazare të vogla, duke rrezikuar veten dhe të tjerën nga COVID-19.

Ekspertët paralajmërojnë se të gjithë njerëzit mbi 60 vjeç janë tepër të rrezikuar nga komplikacionet që shkakton COVID-19.

Sipas tyre, mosha e tretë duhet të tregojë një kujdes tepër të shtuar dhe të mbrohet duke qëndruar në shtëpi dhe shmangur kontaktet fizike.

A Vlejnë Këto Këshilla Për Të Gjithë Moshën e Tretë?

Ajo që ekspertët kanë nënvizuar deri tani është se njerëzit që kanë sëmundjet e mëposhtme kanë një rrezik të lartë të humbasin jetën nga COVID-19.

Bëhet fjalë për:

• Sëmundjet e zemrës,
• Diabeti,
• Sëmundjet e veshkave
• Sëmundjet e mushkërive
• Imuniteti i dobët.

Njerëz që kanë probleme të tilla duhet të qëndrojnë patjetër në shtëpi dhe të zbatojnë masa strikte të higjenës dhe distancimit fizik.

Ka të moshuar që besojnë se në mungesë të sëmundjeve kronike, ata janë më pak të rrezikuar nga COVID-19.

Sipas ekspertëve, ky është një besim shumë i gabuar sepse rreziku ndaj infeksionit është gjithësesi i lartë.

Ata këshillojnë që çdo njeri duhet t’i bëjë disa pyetje vetes përpara se të bindet që të dalë jashtë shtëpisë.

• A ndihesh përgjithësisht i/e lodhur?
• A mund të ngjisësh shkallët?
• A mund të ecësh gjatë?
• Nga sa sëmundje vuan? (Nëse keni mbi 5 probleme shëndetësore, atëherë kjo nuk është aspak mirë)
• A po humbisni shpejt në peshë?

Nëse i përgjigjeni ‘po’ të paktën tre pyetjeve, atëherë duhet të tregoni shumë kujdes dhe të qëndroni në shtëpi.

Disa ekspertë paralajmërojnë se në këtë situatë, i gjithë shqetësimi nuk duhet të përqendrohet tek grupmosha por tek cilësia e shëndetit.

Sipas tyre, rreziku i infeksionit nga COVID-19 varet pikërisht nga ky aspekt që do të thotë se çdo rast infeksioni është unik dhe në varësi të shëndetit dhe organizmit./AgroWeb.org

Distancimi social dhe higjena janë kryefjala e ditëve të fundit si e vetmja mënyrë për të mbajtur larg COVID-19.

Kjo do të thotë qëndrim në shtëpi që në të shumtën e kohës po aplikohet  nga qytetarët, megjithëse në raste të caktuara duhet të dilni për pazar apo detyrime të ndryshme e të domosdoshme.

Ekspertët thonë se këto dalje mund të mbartin edhe rrezikun më të madh të ekspozimit nga koronavirusi.

Kështu mënyrat e mbrojtjes dhe higjena duket të jenë maksimale.

Një tjetër problem i këtyre ditëve për shumë njerëz është ushqimi dhe mbipesha.

Çfarë të konsumoni dhe si të veproni për t’u ndjerë të shëndetëshëm e të sigurt e shpjegojnë mjekët.

Si të veproni me higjenën?

Mjekja infeksioniste, Dr. Sabahete Dedja e ftuar ne programin “Rudina” , shpjegon  disa rregulla të arta për ta përballuar me sukses këtë situatë.

Mjekja theksoi se në këtë fazë shumë i rëndësishëm është higjenizimi i shtëpisë.

Kjo do të thotë të pastroni disa herë në ditë mjediset ku qëndroni.

“Sa të jetë e mundur higjenizimi brenda shtëpisë në maksimum, thuhet që mundet të bëhet sipërfaqja dhe gjithë këto objektet deri në dy herë në ditë, larja dhe dezinfektim.” thekson mjekja.

Duke thënë këtë, doktoresha bën thirrje që të pastrohen mirë edhe ushqimet si frutat apo perimet.

Këtë mund ta bëni me sodë buke dhe ujë, por gjithashtu edhe me alkool të posaçëm.

Çfarë të konsumoni këto ditë?

OBSH pak ditë më parë theksoi rëndësinë e konsumimit të ushqimeve të shëndetëshme dhe sa më të freskëta.

Në një deklaratë zyrtare ekspertët e OBSH, bënin thirrje që njerëzit të gatuajnë vetë në shtëpi dhe të përdorin sa më shumë fruta dhe perime.

Të njëtën gje e rekomandon edhe mjekja Dedja, ajo sugjeron sa më pak ushqim dhe shumë cilësi.

Kjo sepse ushqimi i tepërt lëshon në trup disa substanca që quhen nitrite dhe janë të dëmshme për organizmin.

Më tej ajo shprehet: “Nitritet janë disa substanca toksike për organizmin, ushqimi i tepërt, ngrënia e shumë ushqimeve mos kujtoni se ju bën mirë. Madje ushqimi më pak, do ju bënte shumë më mirë për organizmin, ushqim të paktë dhe cilësor, jo sasi të madhe.”

Gjitjashtu një mënyrë e mirë e evitimit të ushqimit sipas mjekes është që të konsumoni sa më shumë ujë gjatë ditës në mënyrë që stomaku të mbushë volumin e tij./AgroWeb.org

Ekspertët paralajmërojnë se këpucët janë një terren shumë i përshtatshëm për bakteret, mikrobet por edhe per Koronavirusin.

Specialista e sëmundjeve infektive Mary E. Schmidt tha në një intervistë për gazetën Neë York Post se virusi COVID-19 mund të mbijetojë tek këpucët për mbi pesë ditë.

Sipas saj, njerëzit duhet të veshin këpucë ose atlete që lahen në lavatriçe.

Virusi, sipas të dhënave, mund të qëndrojë jo vetëm në pjesën e poshtme të këpucës por edhe në atë të sipërme.

Instituti Kombëtar i Sëmundjeve Infektive dhe të Alergjisë në SHBA zbuloi më herët se virusi mund të qëndrojë në plastikë për dy deri në tre ditë.

421,000 Baktere, Viruse Dhe Parazitë Tek Këpucët

Një studim i vitit 2008 nga ekspertë të Universitetit të Arizonës, zbuloi se tabani i këpucëve mund të përmbajë plot 421,000 baktere, viruse dhe parazitë.

Njeriu arrin të fitojë imunitet ndaj pjesës më të madhe të tyre, thanë ekspertët.

Megjithatë, në vazhdën e situatës ku ndodhemi, ekspertët amerikanë mbështesin fort idenë e veshjes së vetëm një palë këpucëve kur del jashtë shtëpisë që të kufizojë ekspozimin.

Me të mbërritur para derës, këpucët duhen hequr dhe lënë mënjanë, ose futur në lavatriçe.

Sipas tyre, këpucët duhen lënë jashtë shtëpisë, por nëse duhet patjetër t’i keni brenda, sigurohuni që t’i lani në lavatriçe.

Një këshillë e tillë vlen posaçërisht për fëmijët, të cilët kurrësesi nuk duhet t’i prekin ato, sepse këpucët, veç tualetit, janë sendet më të ndotura që kemi në shtëpi.

A Ka Rrezik Të Infektohemi Nga Këpucët?

Njerëzit, sipas ekspertëve, duhet të fokusohen më shumë tek higjena personale dhe veçanërisht larja e duarve.

Deri më tani, nuk ka asnjë provë shkencore që konfirmon se virusi futet në shtëpi nëpërmjet këpucëve.

Këmbët janë shumë larg nga fytyra dhe ajo që dimë deri tani se virusi transmetohet nga njeriu tek njeriu dhe jo nga këpuca tek njeriu./AgroWeb.org

Situata me koronavirusin e ri COVID-19 është një problem që po përhapet në të gjithë globin.

Megjithatë që nga shpërthimi në Vuhan, ritmet e tij kanë qenë të ndryshme për vende të tjera të botës.

Më mbërritjen e virusit në Evropë, fillimisht në Gjermani, u duk se situata do të izolohej po aty, siç ndodhi me Kinën dhe provincën e Hubeit. Por në Evropë nuk ndodhi kështu.

Me kalimin e ditëve e sidomos gjatë muajit Mars, pandemia u zhvendos në Itali duke e kthyer një nga epiqendrat më të mëdha të botës për zhvillimin e sëmundjes.

Italia numëron me më shumë se 105,792 të nfektuar dhe 12,428 të vdekur vetëm nga ky virus, për një periudhë më pak se dy mujore.

Rasti i Italisë është padyshim një nga më të rëndët në botë, duke kaluar Kinën dhe Amerikën për nga numri i jetëve të humbura.

Përse Italia

Pikëpyetja më e madhe e këtyre kohëve është se çfarë bëri që Italia të goditej kaq fort?

Si një nga vendet fqinje me më shumë rrugë tregtare dhe udhëtimi me Shqipërinë, shqetësimi se Iinjejti skenar mund të përsëritej edhe në vend qarkulloi për shumë kohë.

E teksa Italia, Shqipëria dhe shumica e vende të Evropës e më gjerë vazhdojnë të qëndrojnë të izoluara, lufta e Italisë me sëmundjen është ende e nxehtë.

Për të analizuar situatën e COVID-19 në shtete të ndryshme të botës duket pa dyshim të analizohen edhe faktorët në të cilët sëmundja zhvillohet.

Sipas eskpertëve Italia ka një numër të madh të popullsisë në moshë të madhe që është mjaft e prekur nga ky irus.

Të moshurait janë tageti kryesor i koronavirust të ri dhe përbëjnë pjesën më të madhe popullsisë në vend.

Të dhënat nga organizata që merret me analizmin e të dhënave të popullatës së botës PRB, Italia është vendi i dytë pas Japonisë me popullsinë më të plakur në botë.

Rreth 235 e popullsisë janë mbi moshën 65 vjeç e lart thuhet në raportin e PRB.

Pacientët e prekur nga COVID-19 në Itali raportohet  të kenë qenë mesatarisht 78 vjeç e lart sipas autoriteteve Italiane.

Shumë prej personave që humbën jetën nga ky virus kishin sëmundje bashkëshoqëruese duke e bërë trupin e tyre akoma dhe më të brishtë pas prekjes nga COVID-19.

Gjithësesi rastet e shpresës nuk mungojnë një 102 vjeçare e quajtur Italica Grodona është shpallur e kuruar nga COVID-19 në Genova të Italisë pas më shumë se 20 ditësh në spital.

Doktorët që e kuruan u shprehën për pmediat se kjo grua përfaqëson shpresën për të gjithë të moshuarit të cilët përballen me këtë pandemi.

Po Shqipëria?

Në një listë nga PRB me 50 shtete me popullsinë më të plakur në botë, Shqipëria nuk bën pjesë.

Teksa vihet re Maqedonia e Veriut në vendin e 50-të, si një vend me popullsi të plakur.

Pavarsisht kësaj vendi ka më shumë se dy javë në karantinë ndërsa të moshuarit nuk lejohet të dalin nga shtëpija për asnjë arsye./AgroWeb.org

“Vitamina D është një nga vitaminat më të rëndësishme për mirëfunksionimin e trupit të çdo njeriu’. Kështu pohon mjeku endokrinolog Dashamir Gjergji, i cili na njeh me rolin e jashtëzakonshëm që ka kjo vitaminë ne organizëm dhe sidomos efektin e saj ne fuqizimin e imunitetit tone.

Kjo merr me tepër vlera ne kushtet ku jemi si shkak i pandemisë virale, nga COVID -19. Vitaminë D, Vitamina C dhe Magneziumi sipas doktorit janë 3 elementet baze qe rrisin ne mënyre te  shkëlqyer fuqinë e imunitetit tone, qe te mos prekemi apo ta kalojmë sa me lehte ketë infeksion te rende viral.

Doktor cili është roli i vitaminës D në organizëm?

Sezoni i dimrit shoqërohet me sëmundshëmeri të shumta, kryesisht infektive p.sh virozat etj. Qe te përballet mire me ketë sezon organizmi ynë duhet te ketë mjaftueshëm nivel energjie dhe imuniteti.

Një nga elementet kyç qe mban ne tonus dhe efektiv organizmin tone është prezenca e Vitaminës D apo vitaminës se Diellit siç njihet ndryshe . Quhet vitamina e diellit sepse krijohet prej tij dhe kush ka marre rreze te mjaftueshme dielli ne vere  do ta ketë me te lehtë përballimin e sezonit te dimrit ne te gjithë aspektet.

Pra është koha e duhur për kontrolluar nivelin e kësaj vitamine, ne mënyre qe te gjithë ata qe nuk kane bere banjo dielli, gjatë vitit, veçanërisht grupet e caktuara shoqërore me risk te larte pre retiçencë te kësaj vitamine, duhet të marrin patjetër suplemente  me përmbajtje te kësaj vitamine.

Vitamina D është një nga vitaminat më të rëndësishme për mirëfunksionimin e trupit të çdo njeriu. Vitamina D konsiderohet vitaminë unike sepse është e vetmja vitaminë, e cila sekretohet ose prodhohet nga lëkura nën efektin ndaj rrezeve të diellit. Është unike sepse ne nuk mund ta prodhojmë dot në trupin tonë pa kontakt diellor. Shumë pak ushqime përmbajnë ketë vitamine.

Vitamina D më shumë sillet si hormone se sa si vitaminë. Interesant është fakti që mjafton ekspozimi i përditshëm në diell për pak minuta në sezonin  e verës, për të na prodhuar dhe akumuluar në trupin tonë sasinë e duhur dhe të mjaftueshme të Vitaminës D për 1 vit.

Çfarë efektesh ka në trupin tonë Vitamina D? 

Vitamina D na siguron përthithjen e mjaftueshme të kalciumit nga zorrët, mbajtjen në normë të vlerave të kalciumit në kocka dhe në dhembë duke siguruar fortësinë e tyre.

Ndihmon gjithashtu në mbrojtjen dhe rritjen e imunitetit si dhe redukton rrezikun për disa lloje të tumoreve në organizëm.

Në jo pak studime tregohet që mungesa e kësaj vitamine jo vetëm sjell  sëmundjen e rakitizmit tek fëmijët, por është shkaktare për shumë sëmundje të rënda kronike p.sh skleroza multiple, sëmundje te zemrës etj.

Më sipër ju pohuat se Vitamina D konsiderohet vitaminë unike sepse është e vetmja vitaminë, e cila sekretohet ose prodhohet nga lëkura nën efektin ndaj rrezeve të diellit… 

Po,  ekspozimi ndaj rrezeve të diellit dhe rrezeve ultraviolet janë stimuluesit  kryesor në sintezën dhe prodhimin e Vitaminës D, sa më i madh të jetë ekspozimi aq më shumë prodhohet.

Dozat e mjaftueshme në organizëm të Vitaminës D mund të realizohen edhe me ekspozime të vogla në diell i pjesëve të caktuara të duarve dhe kokës.

Por gjithashtu nevojitet ekspozim në muajt e verës në mënyrë që të shtojë rezervat e Vitaminës D, të cilat harxhohen në dimër.

Duhet  bërë kujdes në ekspozimin e tepërt ndaj rrezeve sepse mund të bëhet shkak për tumore të lëkurës si nishanet, melanoma etj.. Sa më e errët të jetë lëkura aq më pak prodhohet Vitaminë D dhe aq më shumë rritet rreziku për deficit të saj.

 Po cilët janë grupet e riskut qe vuajnë deficitin e Vitaminës D?

Të gjithë njerëzit që qëndrojnë në ambiente të mbyllura, ata që mbulohen në të gjithë trupin kur dalin në natyrë, njerëzit me lëkurë të zezë, ata që banojnë në ajër të ndotur si edhe të gjithë ata që përdorin kremra kundra diellit me faktor mbrojtës mbi 8.  Zakonisht rrobat sintetike e ulin shumë mundësinë e sekretimit të Vitaminës D.

Rekomandohet ekspozimi në diell nga ora 10:00 – 15:00 pasdite nga muaj prill deri në shtator jo më pak  se 20 minuta, përveç moshës së tretë dhe njerëzve me lëkurë të zezë që kanë nevojë për më shumë rrezatim.

Periudha nga shtatori deri në prill nuk e ka forcën e rrezatimit të mjaftueshëm për të siguruar rezerva të Vitaminës D, ndaj ne kete periudhe rekomandohet marrja e suplementeve te Vitaminës D.

Tek personat me risk për kancerin e lëkurës duhet të përdorin kremra mbrojtës me faktor të lartë ose të mbulojnë lëkurën dhe e vetmja mundësi për marrjen e kësaj vitamine mbeten suplementet.

Sa te rrezikuar jemi ne nga mungesa e vitaminës D?

Nuk mund te jap shifra te sakta pre vendin tone, por mund t’ju  them qe në të shumtën e rasteve kur e kemi analizuar ketë element kane rezultuar me deficenca dhe jo rralle here te deficite te renda te kesaj vitamine.

Ne vendet me te zhvilluara edhe pse i ofrojne popullatës tyre ushqime te fortifikuara me Vitamine D, serish niveli i deficittit te saj haset nga 40 deri ne 60% te popullatës.

Kjo vjen edhe per faktin se shumica e njerzve gati 75% e tyre vuajne intolerancen e qumështit apo te laktozësh, qe e ben te pavlefshem marrjen e Vitamines D nga ushime te pasuruara me prezencen e saj.

Doktor, kush mund të përdorë Vitaminën D?

Vitaminen  D mund ta përdore çdo njeri, por se pari duhet vlerësuar niveli i Vitamina D te çdo individ qe mund ta përdore kete vitamine.

Matje duhen bere gjate gjithë trajtimit me kete vitamine ne menyre qe te kompesojme si duhet deficitet e saj dhe te mos kalojmë ne mbingopje apo “helmim” te organizmit nga kjo vitamine.

Me e rëndësishme është marrja e kesaj vitamine te grupe si:

Fëmijët dhe adoleshentët, të cilët rriten shpejt, kanë nevojë për doza të Vitaminës D, shtatzënat ose nënat që kanë fëmijët me ushqyerje me gji, kanë më shumë nevojë se sa gratë e tjera sidomos adoleshentet shtatzëna kockat, e të cilave janë akoma duke u zhvilluar vetë, kanë nevojë për sasi ekstra të kësaj vitamine për rrjedhoje dhe kalciumit, për fëmijët e tyre.

Po ashtu, moshat e treta meqenëse lëkura e tyre nuk është në gjendje të prodhojë normalisht sasitë e nevojshme të Vitaminës D, njerëzit që jetojnë në vende nordike, ku ka pak rrezatim diellor, personat që mbulojnë gjithë trupin me rroba, çdo person që harxhon pak kohë jashtë shtëpisë apo zyrës, sidomos në verë si edhe  personat që punojnë turnet e natës dhe që flenë gjatë ditës.

Vitamina D mund të sigurohet edhe përmes ushqimeve, cilat produkte përmbajnë Vitaminë D? 

Vitamina D gjendet ne sasi te caktuara ne shume ushqime, por ne sasi te konsiderueshëm gjendet te peshqit me yndyre ( salmon, sardelet).  Prodhimet e tjera të detit përmbajnë sasi të mjaftueshme të Vitaminës D.

Vezët dhe mishi përmbajnë sasi të pakët të vitaminës. Margarina dhe disa formula të tjera si ushqimet e mëngjesit të fëmijëve. Mëlçitë e merlucit  përmbajnë sasi të mëdha të Vitaminës D.

A matet niveli i kesaj vitamine?

Po, fatmirësisht laborator te zhvilluar masin direkt nivelin e vitaminës D me gjak. Kryesisht dozohet 25 (OH)D. Edhe te ne vitet e fundit është rritur ndjehem numeri i laboratorëve qe e dozojnë si dhe interesi i njerezve per ta matur. Ne pergjithesi shumica e rasteve ka rezultuar me pamjaftueshmëri,ose deficit te kesaj vitamine.

Të ndalemi tek trajtimi i deficitit, në çfarë doze rekomandohet Vitamina D? 

Ka protokolle te ndryshme persa i perket trajtimit. Ne varesi te mungeses jepen edhe dozat e saj. Përgjithësisht ato variojne nga 1000 ui deri 5000 ui  ne dite. Ecuria e mjekimit ndiqet me kontrolle te here pas hershme te te nivelit te Vitaminës D ne gjak.

Çfarë ndodh nëse nuk marrim sasi të caktuara të Vitaminës D?

Tek të porsalindurit dhe fëmijët ndodh rakitizmi, të rriturit mund të kenë hollim të kockave osteoporoze ose dobesim te tyre, osteomaloci. Gjithashtu mund të jenë të predispozuar të bëjnë tumore të gjirit dhe prostatës.

Disa shkencëtarë besojnë se mungesa e Vitaminës D çon në Diabet Mellitus(sheqerit) tip 1, sëmundjeve të zorrëve, semundje te zemres, semundje te tiroides, çrregullime te riprodhimit, sklerozës multiple etj.

Cilët grupe i kane te domosdoshme suplementet e Vitaminës D?

Çdo njeri që ka lëkurë të zezë.  Shumica e tyre që mbulohen dhe nuk dalin në verë. Nënat shtatzëna dhe në gji kanë nevojë për me tepër se 400 UI Vitaminë D në ditë, e cila është e mjaftueshme për fëmijët dhe vetë ato.

Tek fëmijët që ushqehen me gji kanë  për 300 Ui Vitaminë D pas 6 muajve të parë të jetës së tyre.  Suplementet e Vitaminës D në veçanti nuk janë shumë të përhapura, por të kombinuara me vitamina të tjera si A, B, D ekzistojnë shumë dhe në vendin tonë.

Vitamina D si rregull duhet të merret  1 herë në ditë,por ne raste kur eshte e perqendruar mund te merret edhe nje here ne jave apo ne muaj. Shpesh mund te  mund të përdoret  edhe me vitamina të tjera, por dhe me suplementet e kalciumit.

Tek gratë në menopauze dhe në fillimet e osteoporozës duhet marrë suplemete të mjaftueshme të Vitaminës D dhe kalciumi përgjithësisht në dozat 400 – 800 ui D3 dhe 1 – 1.5 gr kalcium. Gjithsesi ajo çka është e këshillueshme është marrja në mënyrë sa më natyrale e Vitaminës D.

Lidhur me pandeminë e COVID-19, cilët janë rekomandimet pre trajtim me ketë vitamine?

Vende te ndryshme kane rekomanduar përdorimin ne doza te mëdha te Vitaminës D, fillohet me 5000ui ne dite, ose 50.000 ne jave (pre 2 deri 4 jave)ose ne forme injeksioni 300.000 apo 600.000ui/3muaj.

Përgjithësisht këshillohet te përdoret edhe Vitamina C me doza te larta  2 ose 3 here ne dite nga 1000mg plus, Magnezium 400mg ne dite.

Këto janë 3 elementet baze qe rrisin ne mënyre te  shkëlqyer fuqinë e imunitetit tone, qe te mos prekemi apo ta kalojmë sa me lehte kete infeksion te rende viral./ Marrë ngaPanorama.al