“A ia vlen të pres dhe pak…” titullohet poezia e shkruar në vitin 1991 dhe e përfshirë në librin tim të dytë poetik “Unë nuk jam e përjetshme” botuar nga Shtëpia Botuese “Dardania” 1994 me kopertinë të piktorit të mirënjohur Nazmi Hoxha, libër të cilin e kanë vlerësuar dy poetë shumë të rëndësishëm të Kosovës si Teki Dervishi dhe Ramadan Musliu.

Libri im i parë me titull “Vij”, i dërguar për botim gjatë diktaturës kur isha gjimnaziste, humbi në sirtarët e Shtëpisë Botuese “Naim Frashëri”. Nuk ishte i botueshëm. I shkruar nga bija e një poeti dhe gazetari të persekutuar nga diktatura. Bija e persekutuar e një poeti të persekutuar. Viktimë e viktimës së viktimës, prej viktimës.

Poetët janë edhe naivë, edhe pararendës të fatthënës.

Besojnë të parët, dyshojnë të parët, zhgënjehen të parët, rebelohen të parët.

Prandaj diktatorët i urrejnë për vdekje.

Që në vitin 1991 e kam ndjerë atë tragjedi që do të vinte gjatë tre dekadave. Shpopullimin, deportimin e një populli nën flamujt e sloganëve marramendës.

Megjithatë e kemi një mburojë të ekzistencës, Aleancën Euro-Atlantike.

Faleminderit Zotit.

Shihni Ukrainën si po e vrasin!

Se sot vetëm Zotin kemi.

Sistemi demokratik, të cilit ne poetët i falemi, Perëndimi ylli ynë polar – duket sikur e ka marrë stuhija.

Larg qoftë!

******

Ne ishim një popull i zhdukur.

Askush nuk fliste për ne. Për një popull të prangosur. Sikur Shqipëria të ndodhej në vendin më të humbur të botës.

Sot një gazetar italian më tregon se malet e Shqipërisë shihen nga Puglia, e megjithatë ne ishim të harruar, të dalë nga kujtesa e Europës, nga hartat gjeografike dhe demografike.

Shqipëria ishte si një Titanik i mbytur,

por askush nuk i kërkoi asnjë relike,

nuk doli asnjë Longfellow të kujtohej t’i thurrte një elegji edhe pse ishim trashëgimtarët gjenetikë të Skënderbeut, dikur shpëtimtarit të tyre!

Poezia që po iu sjell, në libër titullohet “To be or not to be”, titull që në botimet tek Bota Sot dhe Voal-online.ch e kam ndryshuar me vargjet brënda saj si “A ia vlen të pres edhe pak” – “A ia vlen që të iki prej këndej” – apo “Eksodus: Ne nuk donim të iknim Ose Ne donim nga sytë këmbët të iknim”.

Fjala ishte për një dilemë jetë ose vdekje. Jo si vdekjet e mëparëshme përpara skuadrës së pushkatimit ose humbëtirave të internimeve,

por përmes mohimit të qënies, poshtrimit përmes përjashtimit, sikur nuk ke qenë në këtë botë, si varret e humbura të 6000 shqiptarëve ,

ku nuk gjendet asnjë eshtër, për t’i bërë adn.

Në Shqipërinë staliniste të vitit 1991, statuja e Stalinit do të hiqej e fundit në krahasim me vendet e Lindjes dhe pluralizmi po krijohej nga superstrektura e diktaturës, fatalitet që po e ndjek vendin tonë edhe sot e kësaj dite.

Unë si e re, atëhere dyshoja dhe, si unë shumë e shumë shqiptarë të tjerë, por prapë përpiqesha t’i davarisja dyshimet duke menduar se sistemi i ri demokratik do të ndërtohej  mbi parime që mbeshteteshin tek drejtësia – dhe shteti i së drejtës do të krijonte hapësira për të gjithë, pasi Shqipëria është një vend me burime të pashterrshme, tashmë e shpopulluar nga 3 milionë shqiptarë, shumica prej të cilëve të rinj e të reja.

Në vitin 1991 ne nuk ishim bashkëfajtorë, nuk ishim as disidentë, ishim viktima të ndryrë në një bunker nga persekutorët, trashëgimtarët e të cilëve qendrojnë sot në krye të superstrukturës së tranzicionit, përfshi shoqërinë civile, që nuk e çojnë kurrë në mendje idenë e konvertimit, pasi nuk e njohin meritokracinë, garën, vlerën, por vetëm uzurpimin e të gjithë Shqipërisë vetëm për vete, gjithçka vetëm për vete dhe, prandaj, Shqipëria po zbrazet e po zhbëhet.

Në vitin 1991 nuk kërkonim hakmarrje, as shpagim, por drejtësi.

Asnjëherë nuk kërkojmë hakmarrje, por gjithmonë drejtësi.

Deshëm ta shihnim Shqipërinë si gjithë Europa.

Sot, pas 35 viteve, fatbardhësia e shqiptarëve është se asnjë kriminel persekutor nuk e ka pësuar nga vetgjyqësia.

Nuk është vrarë asnjë hetues mizor me duar të përgjakura nga viktimat e tij.

Por gjendemi përpara një kalbësije, degrade dhe dështim kombëtar se kjo kastë nuk lejoi të ndërtohej sistemi demokratik dhe për 35 vjet Shqipëria si asnjë vend tjetër i Europës Lindore, aq më tepër një vend anëtar i NATO-s nuk mban qëndrim si shtet ndaj sistemit diktatorial dhe krimeve të kryera, përkundrazi luan me kartën e injorimit dhe harresës së diktuar nga e njëjta superstrukturë e diktaturës sot e tranzicionit.

Në vitin 1991 nuk u bëmë pjesë e Eksodit të ambasadave sepse besonim, megjithë dyshimet.

Besonim se një popull që kishte vuajtur dhe izoluar aq shumë nuk do t’ia lejonte vetes të provonte kthimin mbrapa të vuajtjeve.

Vuajtjet e tranzicionit nuk do të ishin arrestime, pushkatime, internime.

Jo, do të ishin përjashtime, injorime dhe shpopullim e dëbim i miliona shqiptarëve në një Eksodus Biblik.

Izolimi në diktaturë dhe dëbimi në post diktaturë përbëjnë binomin për t’i shbërë shqiptarë.

Izolimi dhe dëbimi – janë në sinonimi të plotë – paçka në dukje si dy kahje të kundërta, si në antitezë.

“A ia vlen që të pres edhe pak – e pyesja veten në poezi/ Asgjë e frikëshme ndoshta më nuk do të ngjasë/Ndoshta do të jetë kthyer edhe njeriu…/

Por njeriu veç ikën nga Mëmati jonë i dashur deri në vuajtje dhe Atdheun tonë të shtrenjtë vazhdon ta rrënojë Njeriu i Ri (tashmë me dhëmbë të implantuar) i tornuar në kudhrën e hekurt në një melanzh diktaturash, e proletariatit, tranzicionit, korrupsionit, krimit të organizuar, varfërisë, poshtrimit – një skelet prej rrenash, edhe sot e kësaj dite një ngrehinë e coftë rrenash, që ka rrënuar Teatrin, Universitetet, Shkollat, Kulturën, trashëgiminë materiale dhe shpirtërore, që e ka varrosur besën, fjalën e dhënë, traditën, historinë dhe ku gjithçka fillon e mbaron me një grusht hiçash bashkuar rreth partive, si unitet monist i antivlerës që urrejnë gjithçka, që nuk e kanë provuar kurrë as dhimbjen dhe as dashurinë, që na urrejnë sepse jemi ndryshe prej tyre, e urrejnë sidomos të qenit ndryshe prej tyre, që urrejnë sidomos të qënit tonë njerëz të lirë, që urrejnë votën, garën, meritokracinë, e cila do t’i kthente në  magazinën e vjetersirave.

A IA VLEN TË PRES EDHE PAK….

A ia vlen të iki prej këtej
Sepse këtu s’njoh kënd
Sepse miqtë më braktisën kur isha e uritur,
e frikësuar, kur frika ishte obsesioni
im i vetëm në trupin tim.

A ia vlen të iki prej këtej,
Sepse këtu s’më njeh kush
Sepse njeriu nuk m’i justifikoi
Gabimet dhe fajet e pakryera
Kurrë, asnjëherë…

A ia vlen të pres edhe pak
Është një pritje tepër e shkurtër
Flokët nuk do të më rriten aspak
Gjatë kësaj pritjeje…
Sa të mbledh pak vrullin,
hovin, hobin tim të telendisur
sa majtas-djathtas
sa djathtas-majtas,
të qethur,
të qeshur, të përqeshur,
të kallur në baltë
të tallur si klloun
të qërruar, të çalë, të tharë
si lulet e ballsamosura
nëpër herbariume…

A ia vlen të pres edhe pak
Sa të mbledh dalldinë time
të grisur copa-copa
të zhubrosur, të groposur
nëpër rërat e plazheve shkretëtirë
si zonat rreth Nevadës
e Saharës,
Dalldinë time, të harxhuar, të shuar
të thyer, fyer të mbyllur në çmendinë
për psikopati, skizofreni, herezi
e cila e pohonte
aq sigurisht ekzistencën time.

A ia vlen që të pres edhe pak
Asgjë e frikshme ndoshta më nuk do të ngjasë
Ndoshta do të jetë kthyer edhe njeriu
Dhe unë kam mbetur e fosilizuar
Ajo që kam qenë para shumë kohe….

1991

Oh! Sa mrekulli marsi!
Është muaj i befasive!
Gjithçka përtërin flladi
Nga agu në muzg pyjeve.

.
Përroi s’rrjedh i qetë,
Toka aspak nuk po ngrin,
Përgatit stinën e blertë
Era që nga jugu fryn…

.
S’ka ardhur ende bilbili
plot me nota dhe trille,
por bulkthat dërdëllisin
në brigje dhe pemishte.

.
Mbi gardhin e shpërgjumur,
Krenar për lulet me aromë,
Shihet pjeshka e lumtur
Duke i hapur sythat rozë.

.
Shi apo diell, ngricë apo erë
çdo gjë tash ka sharm e lezet;
është marsi që i vjen të dënesë
dhe buzëqesh mes lotëve të vet.

VOAL- Shkrimtari më i famshëm anti-mafia në Itali dhe në mbarë botën, Roberto Saviano, ishte i pranishëm të enjten në mbrëmje në SUPSI në Manno për të prezantuar librin e tij të fundit: “L’amore mio non muore”. Ai tregon historinë e Rossella Casanit, një studenteje fiorentine e cila e gjen veten të zënë në mes të një grindjeje të përgjakshme që përfshin familjen e të dashurit të saj. Ajo përpiqet të raportojë krimin, për të liruar partnerin e saj nga ajo jetë. Ai zhduket më 22 shkurt 1981. Trupi i tij nuk është gjetur kurrë. SEIDISERA e RSI-së intervistoi shkrimtarin dhe gazetarin e famshëm, duke reflektuar mbi një jetë të kaluar duke ekspozuar organizatat kriminale.

Roberto Saviano, si e hasët historinë e Rosella Casini-t dhe pse vendosët ta tregonit atë?

Hasa rastësisht në historinë e Rossella-s. Po shqyrtoja, siç bëj çdo vit, arkivat e atyre që ranë në luftën kundër mafies. Por pak dihej sepse prindërit e saj kishin vdekur dhe unë nuk kisha miq të saj… derisa gjeta kushëririn e saj, Sauro, i cili është një nga bashkëprotagonistët në pjesën e parë të librit. Pastaj arritëm të arrinim edhe njerëzit që ishin në shtëpinë e Francescos, të dashurit të Rosselës. Ajo ishte e bindur se dashuria ishte kapitali i nevojshëm për të transformuar botën përreth saj. Rossella e do Francescon, djalin e një anëtari të Ndrangheta-s, dhe përpiqet ta shpëtojë këtë djalë, i cili më pas, në fakt, e lë vetëm. Ajo nuk mund ta kuptojë se sa shumë ai zgjodhi familjen dhe zgjodhi ato rregulla. Është një histori që tregon se si organizatat kriminale i frikësohen ndjenjave të lumturisë. Ndrangheta e shqyen atë, ajo është bërë copë-copë fizikisht, ia këputin këmbët, krahët, ia prenë kokën, e hedhin në det, siç na tha një kriminel i penduar. Një vajzë 1.60 metra e gjatë, nga Toskana. Për çfarë mund të ishte kaq e frikshme? Frika se edhe lënia e trupit të tij në tokë, i vrarë, do të minonte një sistem, domethënë, duke i bërë të gjithë të kuptojnë se përpjekja e tij për të transformuar gjërat përmes emocioneve – jo përmes luftërave sindikale, por përmes emocioneve – mund të jetë një shembull, pothuajse ngjitës.

A pati një moment para publikimit të Gomorrës kur i thatë vetes: “Nëse vazhdoj me librin tim, jeta ime do të ndryshojë”? A i imagjinuat të gjitha këto paraprakisht?

Jo, jo, absolutisht jo. Mendova se do ta ndryshoja jetën time, por për mirë. E shkrova këtë libër me shumë entuziazëm. Pas disa javësh, arriti numrin 10 në listën e librave më të shitur. Drejtori i atëhershëm editorial, Antonio Riccardi, më telefonoi dhe më tha diçka që, o Zot, duke menduar për të sot… Ai tha: “Tani je një shkrimtar profesionist.” Isha 26 vjeç dhe mendoja se kisha vite lumturie përpara meje, plot mundësi narrative. Dhe në vend të kësaj, një bum i papritur, krejtësisht i papritur. Dhe kjo ishte për shkak të shumë arsyeve, jo vetëm atyre të librit. Personazhi im… ajo që ndodhi në Casal di Principe… fakti që unë sfidova klanet… simboli që Gomorra bëhet… bota që bëhet e vetëdijshme për dinamika të caktuara përmes Gomorrës. Dhe kështu e gjithë kjo çon në atë që në fund të fundit bëhet shembja e jetës sime.

Ia vlente? Nëse do të mund të ktheheshe pas, a do të ndryshoje diçka?

Pa dyshim, nëse do të mund të ktheheshe pas, unë do të ndryshoja gjithçka. Nuk do të bëja asgjë përsëri. Jo, për hir të Zotit, do të bëja gjithçka ndryshe, me më shumë kujdes, më shumë hapësirë ​​letrare, më pak beteja militante. Humba, humba. Por humba, jo beteja ime. Është një betejë që është ende gjallë, e vërtetë dhe e fortë. Lexuesit e mi janë atje, gra dhe burra nga Evropa dhe më gjerë. Ata janë të uritur për të vërtetën dhe të gatshëm të angazhohen. Kur them se humba, është sepse beteja ishte e tmerrshme, me një çmim shumë të lartë. Për më tepër, lëvizja antimafia është zhdukur praktikisht. Në Itali, këtë verë, udhëheqësit e klanit Moccia, një klan i madh, u liruan, pa asnjë skandal. Dhe një grup i madh biznesi nga Acerra, i cili e kishte helmuar fjalë për fjalë Tokën e Zjarreve, mori mbrapsht 200 milionë euro. Lëvizja antimafia është zhdukur në mënyrë efektive. Duhet të mendosh se e gjithë kjo ka të bëjë me: “Kiev, Kiev, Kiev, Gaza, Gaza, Gaza, Trump, Trump, Trump”. Nuk është si më parë. Domethënë, nuk ka më një faqe ndërkombëtare, dhe pastaj një lokale ose kombëtare. Jo, tani ka vetëm një faqe. Dhe mafiat e dinë këtë. Nuk ke opinion publik që në mënyrë efektive u kërkon institucioneve të ndërhyjnë. Dhe mafiat në mënyrë efektive nuk janë më problem. Problemi janë emigrantët, ata që vjedhin shtëpitë. Por kur mafia sjell pasuri, kujt i intereson? RSI

Megjithatë, ajo nganjëherë mendonte se ato ditë të para të martesës ishin më të bukurat e jetës së saj, muaji i mjaltit, siç thuhet. Që ta shijonte nektarin e tyre, e mira ishte të kalonte nëpër ato vende me emra kumbues, ku ditët e para pas martesës kalohen në një plogështi aq të këndshme! Hipur në ndonjë karrocë poste, me perde mëndafshi të kaltër nga brenda, ngjitesh ngadalë nëpër rrugët e rrëpirëta, duke dëgjuar gurgullimën e shurdhët të ujëvarës. Kur perëndon dielli, ngopesh me erën e këndshme të limonëve në breg të gjive të detit; pastaj në mbrëmje, duke ndenjur mbi tarracën e vilave, vetëm për vetëm dhe kapur dorë për dore, vështron yjet dhe bën plane për të ardhmen. Ajo mendonte se në këtë rruzull tokësor disa vende duhet të krijonin lumturi, si ndonjë bimë e veçantë, që çel mbarë në një vend dhe që s’bëhet dot askund tjetër. Përse të mos prehej edhe ajo, mbështetur mbi bërryla në ballkonin e ndonjë vile zvicerane, a të mbyllej bashkë me trishtimin e saj në ndonjë shtëpizë fusharake skoceze, si bashkëshorte e një burri të veshur me frak kadifeje të zezë me kinda të gjatë dhe me çizme prej lëkure të butë, me kapelë me majë dhe me mansheta!

Ndoshta do të kishte dëshirë t’ia hapte zemrën ndokujt për të gjitha këto ëndërrime. Po si mund ta shprehte një siklet të pakapshëm, që ndërronte trajtë si retë, që vërtitej si vorbull ere? Nuk gjente dot fjalët, domethënë rastin, i mungonte guximi.Megjithatë, asaj i dukej se, po ta donte Sharli një gjë të tillë, po ta kishte parandier, po të ishte puqur qoftë edhe një herë të vetme shikimi i tij me mendimet e saj, zemra do t’i zbrazej përnjëherë nga gjithë ajo ngarkesë, ashtu siç bien frutat e pjekura të pemëve sa vë dorën në to. Mirëpo, sa më shumë i lidhte jeta bashkëshortore, aq më tepër në brendësi të shpirtit ajo shkëputej prej tij.

Bisedat që bënte Sharli ishin të rrafshëta si trotuare rrugësh dhe në to qarkullonin mendime dosido të njerëzve me veshje aq të zakontë, sa s’të ngjallnin asnjë emocion, s’të bënin as të qeshje, as të ëndërroje. Kur banonte në Ruan, i thoshte ai, s’ishte bërë asnjëherë kureshtar të shkonte të shihte ndonjë shfaqje në teatër me aktorë nga Parisi. S’dinte as të notonte, as të bënte skermë, as të gjuante me pisqollë, bile, një ditë, nuk kishte qenë në gjendje t’i shpjegonte asaj një term të të hipurit në kalë, të cilin ajo e kishte hasur në një roman.
Mirëpo, a nuk është e domosdoshme vallë që burri të shkëlqejë në shumë drejtime, ta bëjë bashkëshorten të njohë forcën e pashtershme të dashurisë, shijet e stërholluara të jetës, të gjitha të fshehtat? Ndërsa ai s’i mësonte asaj asgjë, s’dinte kurrgjë, s’kishte asnjë dëshirë. Kujtonte se ajo ishte e lumtur; dhe ajo e kishte inat që ai s’e prishte fare terezinë, që s’dilte kurrë nga ajo plogështi e patrazuar, që e ndiente bile veten të lumtur prej saj.

Vëllezërit Frashëri 

.

Ishin ajka kombëtare

Pishtarë dije, patriotë 

Idealistë, mendimtarë

Lum se ç’bij lindi kjo tokë 

.

Punuan për  Kombin tonë 

Që ai të  përparonte

Si ata askush s’punoi     

Zërin gjithkush ua dëgjonte

.

Aktivistë të pa lodhur 

Gjuhën tonë pasuruan 

Naimi poet Kombëtar

Në pedestal ke qëndruar

.

Zgjuan ndërgjegjen kombëtare

Fjalë e tyre ngrinte peshë 

Në luftë shkuan luftëtarët

Flamurtarë në rrebesh

.

Nëpër breza do kujtohen 

Këta pishtarë Kombëtarë 

Të pa vdekshëm në  çdo kohë 

Nder, lavdi mbarë na dhanë

.

Ata  s’kursyen asgjë

Pasuri, jetën e tyre

Veç per Komb ata luftuan 

Ndaj ngelën përherë yje

*********

    ASGJË  S’NDRYSHOI

.

Njerzit tanë nuk i shpëtuan dot territ, 

Por në karakter nuk ndryshuan 

U syrgjynosën në diktaturën e enverit

Por me dinjitet çdo gjë përballuan

.

Jeta u kaloi në burgje, internime  

Të merrnin frymë i ndaluan, 

U prenë bukën,  pa  ujë i lanë, 

Në galeritë e Spaçit i torturuan 

.

U tha erdhi ndryshimi , 

U tha ndryshoi sistemi, 

Veç emerit asgje s’ndryshoi

Janë po ata, ne siç kemi qenë, jemi…

********

  PRINDERVE

.

Më merr malli për Ata… 

Me atë mall bie të flë, 

Bëj të fle, gjumi s’më zë 

Mall i pa tretur gjithnjë 

.

Oh sa vite kanë kaluar 

Zemra, shpirti janë çpuar, 

Kudo shumë të munguar 

Prinder, o Prinder larguar. 

.

O sa vite kanë kaluar, 

Zemra, shpirti më janë tharë 

Mall një mall i patreguar 

Shuhet veç kur tu vi pranë. 

*********

Popujt kërkojnë veç Liri

.

Popujt kërkojne veç liri

Të jetojnë, pa luftë, padrejtesi

Duan veç Demokraci

Ku të respektohet qënia Njeri!

.

Pushtuesit janë shkatërrimtarë 

Vrasin e presin, janë barbarë 

Gjakosin, lumenj gjaku krjojnë 

S’duan të dinë çfarë gjëmë shkaktojnë 

***********

MBETESH NJERI

.

Dhe ndërsa jeta të godet me padrejtësi,

ti, çuditërisht, mbetesh Njeri —

i brishtë, por i pandryshuar në brendi

Ashtu u gatove, ashtu mbete ti

.

Jeta të dha telashe dhe ndodhi

Me fat gjithcka, nuk haesh me të 

Nuk e meritoni këtë që kaluat

Por Zoti e ka shkruar për të vuar 

.

Ndjej dhimbje zemëre për çka kaloj

Asgjë s’kam në dorë të ndryshoj

Veç po i përshtatem fatit që me ra

Shëndet uroj-se gjë mbi të nuk ka!

***********

JETA NUK ESHTE KOLLAJ

.

Jeta nuk eshte kollaj

Në të ndeshesh me shumë djaj 

Që të prishin, nxijnë ditën

Kur i sheh që pranë harritën 

.

Të shikojnë, të buzëqeshin

Sa largohesh të sulmojnë

Mohojnë fjalët që të thanë 

Si zagarët të kafshojnë

.

Të qënit pa karakter

Të bën  të jetosh pa nder

Bëhesh krejt njeri pa vlerë 

Humbet besim tek të tjerë 

.

Jeta e gjatë në dukje

Por është veç se tri minuta

Sa hap edhe mbyll sytë : 

Erdha, pashë edhe ika…

Këtu banon Terezina?
Kamerieri, i cili nuk e kishte veshur ende setrën e frakut, por që kishte vënë në qafë jakën e kollarisur, e vështroi nga maja e flokëve deri në fund të këmbëve djaloshin që po i rrinte përballë në sheshpushimin e shkallëve: në vështrim të parë dukej se ishte fshatar. Kishte ngritur deri rrëzë veshëve jakën e setrës prej cohe të ashpër, duart i kishte të ënjtura e të skuqura nga të ftohtit. Në njërën dorë mbante një torbë të ndotur, ndërsa në tjetrën, si kundërpeshë, një valixhe të vjetruar.
-Terezina? Kush është Terezina?-pyeti kamerieri, duke ngritur lart vetullat e dendura dhe të bashkuara rrëzë hundës, të cilat ngjanin sikur të qenë një palë mustaqe që i kishte rruar aty mbi buzë dhe pastaj i kishte ngritur aty lart për të mos humbur.
Djaloshi më parë tundi kryet për të shkundur nga maja e hundës një pikëz që i kishte rrjedhur nga të ftohtit, pastaj iu përgjigj:
-Terezina, këngëtarja.
-Aha!-ia bëri kamerieri, duke vënë buzën në gaz i habitur, por edhe me qesëndi:-Kështu u quan, vetëm kaq, Terezina? Po ju kush jeni?
-Është apo s’është?- pyeti djaloshi duke vrenjtur ballin dhe duke tërhequr hundët.-I thoni se ka ardhur Mikuço dhe lërmëni të hyj.
-Por tani nuk ka njeri,-u përgjigj kamerieri me një buzëqeshje të ngrirë ndër buzë.-Zonja Zina Marnis është në teatër dhe…
-Edhe teze Marta?
-Aha! Mos jeni gjë nip i saj?
Dhe aty për aty kamerieri i hapi rrugë gjithë nderim.
-Urdhëroni atëherë, urdhëroni. Nuk ka njeri. Edhe e emta është në teatër. Nuk kthehen para orës një. Jepet një mbrëmje për nder të … si jeni ju me zonjën, kushëri?
Mikuço mbeti ngushtë për një çast.
-Nuk jam…jo, nuk jam kushëri me të, ç’është e vërteta. Jam…
Me ta dëgjuar këtë përgjigje kamerieri, para së gjithash, e quajti me vend ta tërhiqte atë “ju-në” plot nderim, e futi Mikuçon në një dhomë të errët ngjitur me kuzhinën, ku dikush gërhiste për kiamet dhe tha:
-Ulu këtu, tani po të sjell një llambë.
Në fillim Mikuço hodhi vështrimin andej nga vinte e gërhitura, por s’ia doli të dallonte gjë; pastaj shikoi nga kuzhina, ku gjellëbërësi po përgatiste darkën me ndihmën e një çunaku. E joshi kundërmimi i gjellëve të ndryshme dhe zëre se iu morën mendtë; s’kishte ngrënë  qysh në mëngjes ; vinte nga rrethinat e Mesinës; kishte udhëtuar një natë e një ditë me tren.
Kamerieri pruri llambën dhe ai që po gërhiste matanë mbas perdes që ishte varur në një kordon të nderë nga njëra anë e dhomës në tjetrën, murmuriti nëpër gjumë:
-Kush është?
-Çohu, Dorinë!-tha kamerieri.-S’e sheh që ka ardhur zoti Bonviçino?
-Bonavino, -e korrigjoi Mikuço, cili po u hukaste gishtave.
-Bonavino, Bonavino, një i njohur i zonjës. Ti fle për shtatë palë qejfe, bie porta dhe s’e dëgjon. Unë duhet të shtroj tryezën, s’mund t’i bëj të gjitha, e merr vesh? Ta kem mendjen te gjellëbërësi që s’ka haber, të kujdesem për njerëzit që vinë…
Ankimit të kamerierit Dorina iu përgjigj me një alamet gogësime, që u përzgjat teksa shtriqi gjymtyrët dhe që përfundoi me një si hingëllimë, ngaqë ajo u rrëqeth papritmas. Kamerieri protestoi duke u larguar:
-E po mirë, atëherë!
Mikuço nënqeshi dhe e ndoqi me sy kamerierin tek i ra mes për mes një dhome tjetër të kredhur në gjysmerrësirë, derisa doli në një sallë të gjerë, andej ka fundi. Ajo ishte mbytur dritë; në të shquhej një alamet tryeze e shtruar dhe ai mbeti gojëhapur duke e soditur, derisa një gërhimë e re e detyroi të kthehej për të parë nga ana e perdes.
Kamerieri, me një pecetë në krah, kalonte tash e parë, herë duke dërdëllitur kundër Dorinës që vazhdonte të dremiste, herë kundër gjellëbërësit, i cili duhej të ishte i ri, i thirrur enkas për ceremoninë e asaj nate dhe që po e bezdiste duke i kërkuar vazhdimisht udhëzime….Mikuço, që të mos e bezdiste edhe ai, e pa të udhës t’i gëlltiste të gjitha pyetjet që donte t’i bënte. Do të kishte dashur t’i tregonte, apo t’i jepte të kuptonte, se ishte i fejuari i Terezinës, por prapë nuk donte, pa e ditur as ai vetë psenë, mbase, sepse atëherë kamerieri do ta trajtonte si padron dhe ai, tek e shihte të veshur me aq sqimë dhe aq të shpenguar, edhe pse s’e kishte veshur ende setrën e frakut,  s’arrinte ta mposhtte atë ndjesi sëkëlldie që e mbërthente kur mendonte se mund të ndodhte pikërisht ashtu. Por në një farë kohe ama, kur ai kaloi sërish përpara, nuk ndenji dot pa e pyetur:
-Më falni…e kujt është kjo shtëpi?
-Jona, derisa banojmë në të, -iu përgjigj kamerieri për ngut.
Dhe Mikuço zuri të tundte kryet.
Domethënë na ishte e vërtetë? E kishin zënë fatin për brirësh! Hajde mbarësi, hajde! Ai kamerieri që i përngjiste një alamet zotërie, gjellëbërësi dhe çiraku i tij, ajo Dorina që gërhiste matanë: që të gjithë na qenkëshin shërbëtorë që i urdhëronte Terezina? Kush mund ta mendonte?
Sillte në hatër dhomën e zhveshur aty lart, në trapazan, në fund të dynjasë, në Mesina, ku banonte Terezina me të ëmën.
Pesë vjet më parë, po të mos kishte qenë ai, nënë e bijë do të kishin vdekur urie në atë trapazan. Dhe atë thesar të fshehur në grykën e Terezinës ai, ai e kishte zbuluar, ai. Asokohe ajo këndonte vazhdimisht, si një harabel majë çative, pa u kujtuar se ç’thesar zotëronte: këndonte nga marazi, këndonte për të mos e menduar mjerimin, të cilin ai përpiqej t’ua lehtësonte sadopak, edhe pse në shtëpi të tij ia hanin shpirtin prindërit, sidomos e ëma. Por a mund ta braktiste Terezinën në atë gjendje , sidomos mbas vdekjes së të atit? Ta braktiste meqë ishte trokë, ndërsa ai, mirë apo keq, e kishte një punë si flautist në bandën bashkiake?
Ç’arsyetim! Po zemra?
Atë ditë aq të bukur prilli pranë dritares së baxhës, prej nga ku futej gjithë jetë e dritë kaltërsia e qiellit, e kishte ndier veten të frymëzuar dhe fati i kishte përshpëritur në vesh që t’i kushtonte vëmendje zërit të saj, kur askush s’e çante kokën. Terezina ishte duke kënduar vetmevete një melodi të zjarrtë siciliane, fjalët e të cilës Mikuço i kujtonte edhe tani; ishte shpirtvrarë atë ditë Terezina, sepse s’kishte shumë që i kishte vdekur i ati; pastaj edhe për shkak të  kundërshtimit kryeneç të prindërve të tij; e i kujtohej se edhe ai kishte qenë i trishtuar, aq sa i kishin shkarë lot tek rrinte dhe e dëgjonte duke kënduar. E, pra kushedi sa herë të tjera e kishte dëgjuar atë këngë: por asnjëherë të kënduar në atë mënyrë. I kishte bërë aq përshtypje sa të nesërmen, pa i thënë gjë as asaj e as së ëmës, kishte sjellë me vete aty lart, në atë dhomëzë në trapazan, drejtuesin e bandës, të cilin e kishte mik.
Kësisoj kishin filluar mësimet e para të kantos dhe për dy vjet radhazi ai kishte harxhuar për të thuajse gjithë rrogën: i kishte marrë me qira një piano, i kishte radhojt e muzikës, i kishte dhënë edhe ndonjë shpërblim maestros. O ditë të bukura të shkuara! Terezina vlonte nga dëshira për t’ia nisur fluturimit, për t’u kredhur në të ardhmen që maestro ia parathoshte të shkëlqyer; dhe ndërkohë e ledhatonte plot afsh për t’ia shprehur gjithë mirënjohjen e saj. Ç’ëndërrime lumturie të përbashkët thurnin asokohe!
Por teze Marta tundte kryet hidhurazi: e gjora plakë kishte parë aq shumë në jetë, saqë tani s’i besonte më të ardhmes: druhej për të bijën dhe nuk donte që ajo as nëpër mend të mos e shkonte se do të mund të shkëputej nga ai mjerim; pastaj e dinte, e dinte sa i kushtonte atij çmenduria e asaj ëndrre me zarar.
Por as ai dhe as Terezina s’e mbanin vesh dhe ajo kishte kundërshtuar më kot kur një kompozitor i ri, mbasi e kishte dëgjuar Terezinën duke kënduar, kishte thënë se do të qe një krim i vërtetë, por të mos i siguroheshin maestrot më të mirë dhe po të mos pajisej me një edukatë muzikore të përsosur. Duhej dërguar në Napoli, duhej dërguar me çdo kusht në konservatorin e Napolit.
Atëherë Mikuço, pa një pa dy, ishte prishur me prindërit, kishte shitur një copë tokë që kishte trashëguar nga një ungj prift dhe e kishte dërguar Terezinën të kryente studimet në Napoli.
S’e kishte parë qysh atëherë. Letra po…I ruante ende letrat që i kishte shkruar ajo nga konservatori dhe pastaj ato të teze Martës, kur Terezina qe kredhur në jetën artistike dhe e kërkonin më këmbëngulje teatrot më kryesore, mbasi kishte debutuar me sukses të bujshëm në San Karlo. Në fund të atyre shkronjave dredharake dhe të pasigurta, që mundohej të shkaraviste në letër plaka e shkretë, kishte gjithmonë pak fjalë të Terezinës, e cila nuk kishte kurrë kohë të shkruante: “I dashur Mikuço, përsëris ato që të shkruanin mamaja. Qofsh mirë e mos më harro.” Kishin rënë në ujdi që ai do ta linte pesë apo gjashtë vjet sa të çante rrugë në jetë: ishin që të dy të rinj dhe mund të pritnin….Dhe ato letra, në ato pesë vjet që kishin kaluar, ai ua kishte treguar kujtdo që kishte dashur t’i shihte, për të hedhur poshtë shpifjet që sajonin familjarët e tij kundër Terezinës dhe së ëmës. Pastaj kishte rënë i sëmurë; për pak kishte vdekur; dhe me atë rast, pa e marrë vesh ai, teze Marta dhe Terezina kishin dërguar në adresë të tij një shumë të mirë të hollash: një pjesë ishte harxhuar gjatë sëmundjes, por kursurin ai e kishte zhvatur me dhunë nga duart grabitqare të të afërmve të tij dhe ja, ku tani po vinte t’ia kthente Terezinës. Sepse në asnjë mënyrë nuk mund të pranonte të holla. Jo se i ngjanin si lëmoshë, sepse edhe ai dikur kishte shpenzuar për to, por…ashtu kot! As ai s’dinte ta tregonte psenë. Dhe aq më pak mund t’i pranonte tani aty, në atë shtëpi…
Kurrsesi! Ashtu siç kishte pritur gjithë ata vjet, mund të priste ende. Dhe nëse Terezina kishte parë me bollëk , gjë që tregonte se ia kishte hapur dyert e ardhmja, donte të thoshte se kishte ardhur koha që të plotësohej premtimi i kahershëm, për inat të atyre që s’i kishte zënë besë.
Mikuço u ngrit më këmbë vetullngrysur, sikur të donte ta përforconte atë mendim; hukati përsëri duart akull të ftohta dhe shkapeti këmbët për tokë:
-Ke ftohtë?-e pyeti kamerieri, kur i kaloi pranë.-Nuk vonohen shumë. Eja në kuzhinë. Aty rrihet më rehat.
Mikuço s’deshi të bënte si i tha kamerieri, i cili kishte cytur nervat dhe e kishte hutuar me atë sjelljen e tij, sikur të ishte kushedi kush. U ul përsëri dhe nisi të mendonte me mendje të hapërdërë. S’kaloi shumë dhe u hodh përpjetë nga një e rënë e fortë e ziles.
-Dorina, erdhi zonja!-thirri kamerieri, duke veshur me ngut setrën e frakut, teksa vraponte për të hapur derën; por kur vuri re se Mikuço po bëhej gati t’i shkonte mbrapa, ndali në vend dhe i tha prerazi:
-Ti qëndro këtu, më parë duhet ta lajmëroj.
-Oj, oj, oj…-rënkoi një zë i përgjumur matanë perdes dhe mbas pak u duk një grua e shëndoshë , me flokë të ngjyera, veshur si kacek, e cila tërhiqte zvarrë njërën këmbë e s’po ia dilte t’i hapte mirë sytë, mbështjellë gojë e hundë me një shall leshi.
Mikuço ia nguli sytë. Edhe ajo, kur dalloi një njeri të huaj, i zgurdulloi sytë e befasuar.
-Zonja,-përsëriti Mikuço.
Atëherë Dorina u përmend në vend.
-Erdha, erdha …-tha. Hoqi shallin, e flaku matanë perdes dhe nxitoi drejt derës, ashtu, trup kaba siç ishte.
Pamja e saj shtrige flokëngjyer, toni urdhërues i kamerierit aty për aty seç i ngjallën Mikuços një parandjenjë plot ankth: e ndjeu veten ligsht. I erdhi në veshë zëri i mprehtë i teze Martës:
-Matanë, në sallon! Në sallon, Dorinë!
Dhe para tij kaluan kamerieri me Dorinën, të cilët mbanin ndër duar shumë shporta plot lule të mrekullueshme. Zgjati kryet për të parë sallonin e ndriçuar andej nga fundi dhe dalloi plot zotërinj të veshur me frak, të cilët po flitnin rrëmujëthi.
Pamja iu turbullua: kaq u hutua, kaq u ngashërye sa as vetë s’u kujtua se sytë i qenë mbushur me lot; i mbylli dhe në atë dhomë të errët e përmblodhi veten, sikur të donte t’i bënte ballë vuajtjes që i shkaktonte e qeshura zëmprehtë e dikujt. Të qe zëri i Terezinës? Zot i madh, e pse qeshte kështu në dhomën tjetër?
E përmendi një thirrje e përmbajtur: hapi sytë dhe para tij pa teze Martën. Gati s’e njohu: majë kresë kishte një kapele dhe dukej sikur po i zinte frymën një alamet manteli prej kadifeje.
-Si?…Mikuço…paske ardhur?
-Teze Marta!-thirri Mikuço, duke e kundruar me një farë droje.
-Po si kështu?-vazhdoi plaka e turbulluar.-Pa lajmëruar?
Ç’ka ndodhur? Pse sonte…O Zot, o Zot i madh!…
-Kam ardhur për… belbëzoi Mikuço, që s’dinte ç’të thoshte tjetër.
-Prit!-e ndërpreu teze Marta. Si t’ia bëjmë? Si t’ia bëjmë? E sheh sa njerëz kanë ardhur, o bir? Është festa e Terezinës, është mbrëmja e saj…Prit, prit pak këtu…
-Po qe se ti mendon…-u përpoq të thoshte diçka Mikuço, me një lëmsh ankthi në grykë, -po qe se ti mendon që duket të iki…
-Jo, po të them prit pak,-nxitoi t’i përgjigjej plaka plakëza zemërmirë , ende e hutuar.
-Halli është se unë s’di ku mund të shkoj në këtë qytet …në këtë orë…-tha Mikuço.
Teze Marta doli dhe pa hequr akoma dorezat ia bëri me shenjë të rrinte dhe të priste. U fut në sallonin ku Mikuços iu duk se u hap një humnerë: zhaurima heshti përnjëherësh. Pastaj dëgjoi shkoqur dhe prerazi këto fjalë Terezinës:
-Një minutë, zotërinj!
Dhe, duke pritur që t’i përfaqej ajo, pamja iu mjegullua. Por Terezina nuk u duk dhe në sallonin matanë ia nisi përsëri muhabeti. Mbas pak çastesh, që atij iu dukën se nuk kishin të sosur, në vend të saj u kthye teze Marta, pa kapele, pa mantel, po dorashka;  e kishte mbledhur veten.
-Presim pak këtu? Si thua?-e pyeti. –Unë do të rri me ty…
Tani do të shtrohet darka…Ne do të rrimë këndej. Dorina do të na shtrojë në këtë tryezë dhe do të hamë bashkë, këtu. Do të kujtojmë kohët e shkuara, mirë?…S’më besohet që jemi prapë bashkë o bir, eja, eja këtu…Ti e kupton, matanë gjithë ata zotërinj? Terezina e shkretë s’ka si të bëjë pa ata…Karriera, më kupton? Ç’të bëjë! I ke parë gazetat? Punë të mëdha, biro! Unë veç…unë as në qiell dhe as në tokë, si gjithmonë…S’po më besohet që sonte po rri këtu me ty.
Dhe plaka shpirtmirë, që i kishte nxjerrë fjalët lumë, në mënyrë të vetvetishme, për të mos i dhënë mundësi Mikuços të mendohej, buzëqeshi më në fund dhe fërkoi duart, duke e parë mbushur me përmallim.
Dorina erdhi të shtronte me ngut tryezën, sepse matanë, në sallon, darka kishte filluar.
-Ka për të ardhur?-pyeti Mikuço në hall, me një zë që i dridhej nga padurimi.
-S’do mend që ka për të ardhur, -iu përgjigj menjëherë teze Marta, duke u përpjekur ta mposhtte telashin që ndjeu.-Sa të gjejë një çast të lirë: ma tha vetë.
U shikuan sy ndër sy dhe i buzëqeshën njëri-tjetrës, sikur të ishin kujtuar atë çast se ç’ishin për sho-shokun. Shpirtrat e tyre të çliruara nga ai emocion dhe nga ai frenim që i kishte ngërthyer, sikur deshën të përshëndeteshin me anë të asaj buzëqeshjeje.
“Ti je teze Marta e gjithëherës”, thonin sytë e Mikuços ;” dhe ti Mikuço je gjithmonë djali im i dashur dhe i mirë, që s’ke ndryshuar aspak, o i shkretë!” thonin ata të teze Martës. Por befas ajo i uli sytë, që Mikuço të mos mund të lexonte gjë tjetër në to.
Fërkoi përsëri duart dhe tha:
-Si thua, hamë?
-Mua më griu uria!-thirri i kënaqur dhe i lehtësuar Mikuço.
-Më përpara kryqin: këtu, në sytë e tu, mund ta bëj, -shtoi plaka me një farë çapkënllëku, duke i shkelur syrin dhe bëri kryq.
Kamerieri erdhi e u solli pjatën e parë. Mikuço nisi të vrojtonte me shumë vëmendje se si e preu teze Marta pjesën e saj nga pjatanca. Por, kur i erdhi radha atij dhe ngriti duart, u kujtua se i qenë ndotur gjatë udhëtimit të gjatë, u skuq, u hutua, çoi sytë për të shikuar kamerierin, i cili, duke qëndruar drejt dhe i ngrirë, i përkuli lehtazi kryet dhe i buzëqeshi, sikur të donte ta ftonte të merrte për të ngrënë nga pjatanca. Po desh fati dhe e nxori teze Marta nga sikleti.
-Rri, rri Mikuço: të shërbej unë.
Ishte gati ta puthte për mirënjohje. Me ta marrë pjesën e tij të gjellës, sapo u largua kamerieri, bëri edhe ai kryqin me ngut.
-Të lumtë, bir, -i tha teze Marta.
Ai e ndjeu veten të lumtur dhe të qetë dhe nisi të hante si nuk i kishte qëlluar kurrë më parë në jetë, pa u vënë veshin as duarve të tij dhe as kamerierit.
Po sa herë që ai, tek vinte e shkonte në dhomën matanë, hapte portën rrotulluese me xhama, dhe që andej vinin valë bisedash të përziera apo dëgjoheshin të qeshura, Mikuço kthehej i turbulluar dhe pastaj ua ngulte vështrimin syve mbushur me dhimbje e përmallim të teze Martës, sikur të donte të gjente shpjegim në to. Përsëri i buzëqeshën njëri-tjetrit dhe përsëri nisën të hanin dhe të shkëmbenin fjalë për fshatin e largët, për miq e të njohur, për të cilët ajo nuk ngopej së pyeturi.
-Nuk po pi?
Mikuço zgjati dorën për të marrë gotën, por tamam në atë çast u hap përsëri dera e dhomës; u ndie një fëshfërimë mëndafshi, sa hapa të nxituara e dhoma sikur u përndrit përnjëherësh nga nëj dritë verbuese.
-Terezina…
Dhe zëri, nga hutimi, iu mek ndër buzë. Ç’hir mbretëreshe!
Ngriu duke e soditur, i mahnitur, fytyrëflakë, syshqyer, gojëhapur. Si vallë…ishte bërë ashtu? Zbuluar gjinjtë, zbuluar supet, zbuluar llërët…mbushur xhevahire…Nuk i bëhej të besonte se kishte para syve një njeri të gjallë dhe të vërtetë. Ç’po i thoshte? Në atë përfaqje ëndrre ai s’po ia njihte më as zërin, as sytë, as gazin: asgjë, asgjë nuk po ia njihte më.
-Si ia çon? A je mirë tani, Mikuço? Shumë mirë, shumë mirë…Ke qenë sëmurë, në mos gabohem..Do të vij prapë mbas pak…Sidoqoftë, ti këtu ke mamanë…U morëm vesh?
Dhe Terezina ia mbathi matanë mes fëshfërimash.
-S’po ha më?-pyeti mbas pak teze Marta, gjithë druatje, për të davaritur turbullimin e Mikuços.
Ai u kthye nga ajo, por nuk foli.
-Ha, -nguli këmbë plaka, duke i treguar pjatën.
Mikuço shkoi gishtat në jakën e rrudhur dhe të ndotur, e liroi dhe nxori një ofshamë të gjatë.
-Të ha, the?
Dhe tundi disa herë dorën poshtë mjekrës, sikur të donte të thoshte: s’më shkon më, nuk mundem. Ndenji edhe disa çaste i heshtur, i vrarë, ende i kredhur në pamjen e pak çasteve më parë, pastaj mërmëriti:
-Si qenka bërë…
Dhe pa teze Martën që po shkundte kryet e që s’po hante më as ajo, sikur të ishte se po priste diçka .
-As që duhet menduar më…-shtoi pas pak thuajse me vete, duke mbyllur sytë.
Tani prej errësirës ku qe zhytyr, ai vërente humnerën që ishte hapur midis tyre. Jo, ajo s’ishte më Terezina e tij. Kishte marrë fund gjithçka…prej kohësh. Prej kohësh dhe ai budallai, ai teveqeli po kujtohej vetëm tani. Ia kishin thënë në fshat, por ai nuk kishte dashtur të zinte besë…Dhe tani ç’kuptim kishte të rrinte aty në atë shtëpi? Po të qe se të gjithë ata zotërinj, po të qe se edhe vetë kamerieri do ta merrnin vesh se ai, Mikuço Bonavino, ishte dërrmuar e drobitur për të ardhur nga aq larg, se kishte bërë tridhjetë e gjashtë orë rrugë me tren, duke e mbajtur veten me gjithë mend si të fejuarin e asaj mbretëreshe, ata zotërinj edhe kamerieri do të ishin mekur gazit e mbas tyre edhe gjellëbërësi e pjatalarësi, edhe Dorina! Ç’gaz do të kishte shpërthyer po të qe se Terezina do ta kishte tërhequr zvarrë para tyre, në sallon, e do të kishte thënë: “Shikoni! Ky qyq flautisti thotë se ka ndër mend të bëhet im shoq!”  Ajo vetë ia kishte dhënë fjalën, ashtu ishte, por asokohe si mund ta merrte me mend se do të bëhej ajo që ishte bërë tani?
Dhe prapë e vërteta ishte se ai ia kishte çelur atë shteg dhe i kishte krijuar mundësitë të ecte në të; por si mund ta arrinte tani që ajo kishte shkuar aq larg dhe ai kishte mbetur po ai që kishte qenë, një sazexhi që i binte flautit të dielave në sheshin e fshatit? As që duhej menduar… Pastaj ç’ishte ai grusht të hollash që ai kishte shpenzuar dikur për atë që tani ishte bërë një zonjë e madhe! I vinte turp vetëm të mendonte se mos dikush mund të dyshonte që ai kishte ardhur aty me qëllim të përfitonte ndonjë send, përkundrejt atyre pak të hollave që kishte shpenzuar dikur. U kujtua se në xhep kishte të hollat që i kishte dërguar Terezina kur ai pati qenë sëmurë. U skuq, i erdhi marre dhe futi dorën në xhepin e brendshëm të setrës kuk mbante kuletën.
-Teze Marta,-tha me nxitim.-Erdha edhe për t’ju kthyer këto paret që më patët dërguar. Pse s’mi dërguat? Për të shlyer borxhin? Për të më shpërblyer? E shoh se Terezina është bërë…po: tamam një mbretëreshë. Po shoh se…hiç! As që duhet menduar më! Por sa për këto të holla, jo, këtë s’e prisja prej saj…Ka marrë fund e t’i vemë pikë…por të holla në asnjë mënyrë! Më vjen keq që s’i kam të gjitha…
-Ç’thua, bir?-u përpoq ta ndërpriste teze Marta e lënduar dhe me lot në sy.
Mikuço ia bëri me shenjë të mos fliste.
-S’i kam harxhuar unë; i kanë harxhuar njerëzit e mi gjatë kohës që kam qenë sëmurë, pa dijeninë time. Ta themi se kanë shkuar për atë pak gjë që pata harxhuar unë dikur…E mbani mend? Ta mbyllim këtë muhabet. Këtu keni kusurin. Unë po shkoj.
-Qysh? Kaq shpejt?-thirri teze Marta, duke u përpjekur ta mbante.-Të paktën prit t’i them Terezinës. S’e dëgjove që donte të të shihte prapë? Po shkoj t’i flas…
-Jo, e ke kot, -iu përgjigj Mikuço prerazi. Lere aty me ata zotërinjtë; aty ndihet mirë, në ambientin e saj; mua më mjafton kaq…Më mirë shko dhe ti matanë…I dëgjon si qeshin? Nuk dua të qeshin me mua…Shkova.
Teze Marta e keqkuptoi atë vendim të papritur të Mikuços: e mori si një gjest përçmimi dhe xhelozie. Të shkretës i dukej se tashmë, kur shihnin të bijën, të gjithëve aty për aty u lindte një dyshim i hidhur, pikërisht ai dyshim për të cilin ajo qante pa gjetur ngushëllim, duke zvargur orë e çast atë dhimbjen e saj të fshehtë mes rrëmetit të asaj jete mbushur luks të urryer që po mbulonte me turp pleqërinë e saj të lodhur.
-Po unë s’kam si ta ruaj më, o bir,-i shpëtoi.
-Pse ta ruash?-ia ktheu Mikuço, duke dalluar në sytë e saj atë dyshim që s’e kishte pasur deri atë çast dhe u ngrys.
Plaka u zhyt plotësisht në dhimbjen e saj, mbuloi fytyrën me duart që i dridheshin, por nuk ia doli ta përmbante shpërthimin e vrulltë të lotëve.
Po, po, shko biri im, shko…-tha me zë të mbytur nga dënesat.-S’është më për ty, ke të drejtë…Ah, sikur të më kishit mbajtur vesh!
-Domethënë…-shpërtheu Mikuço, duke u përkulur mbi të dhe duke ia shkulur me dhunë njërën dorë nga fytyra. Por vështrimi i saj që po i lypte mëshirë dhe ai gjesti që bëri, duke vënë gishtin para buzëve, qe aq i trishtë saqë ai u përmbajt dhe vijoi me një ton tjetër, duke u përpjekur të fliste me zë të ulët- Domethënë ajo, …ajo nuk qenka më e denjë për mua. Mjaft. Mjaft: po iki…,madje, tani kam më shumë arsye…Sa budalla kam qenë, teze: s’më kishte shkuar ndër mend! Mos qaj…s’bën dobi! Fati, thonë…fati!
Mori valixhen dhe trastën nga poshtë tryezës dhe u nis për të dalë, kur u kujtua se në atë trastë kishte ca limona kokërrmëdhenj, që i kishte sjellë nga fshati për Terezinën.
-Shikoji, teze, -i tha.
E zgjidhi grykën e trastës dhe, duke e mbajtur shtrënguar me njërën llërë, i zbrazi mbi tryezë ato kokrra të freskëta e kundërmuese.
-Po sikur t’ua vishja kokës me to atyre zotërinjve matanë?-shtoi.
-Mos, pas hatrin e Zotit!-rënkoi plaka mes lotësh, duke i bërë shenjë përsëri të heshtte.
-Jo, mos u druaj, -u përgjigj Mikuço, duke nënqeshur hidhtas dhe duke rrasur në xhep trastën boshe.-Ia kisha sjellë asaj.
Tani mbaji ti teze, vetëm për vete.
Mori një kokërr dhe ia aviti fytyrës:
-Mbaji erë, teze, thith kundërmimin e fshatit tonë…Pa lëre pastaj që kam paguar edhe tagrin doganor…Tani mjaft. Vetëm për ty. Mos gabo. Asaj i thuaj nga ana ime “të vaftë mbarë”
Mori valixhen dhe u nis. Por tek po zbriste shkallët e mbërtheu një hall marramendës: i vetëm, i braktisur, në mes të natës në një qytet të madh e të panjohur, larg fshatit të tij, i zhgënjyer, i fyer, i turpëruar…Mbërritit te porta e jashtme dhe pa se po binte shi me gjyma. S’ia mbajti të dilte nëpër ato rrugë të panjohura mes atij rrebeshi. U kthye ngadalë dhe, pa bërë zhurmë, ngjiti një pjesë të shkallëve, u ul në sheshpushimin e parë dhe, mbasi mbështeti bërrylat përmbi gjunjë, rrasi kokën mes duarve dhe ia nisi të qante mbyturazi.
Andej nga mbarimi i darkës Zina Marnis u duk edhe një herë në dhomën e vogël. Gjeti aty të ëmen që po qante , vetëm, ndërsa matanë ata zotërinjtë po bënin shamatë dhe qeshnin.
-Ka ikur? –pyeti e habitur.
Teze Marta pohoi me kokë. Pa u vënë re nga Zina, i nguli sytë diku tej, mendueshëm, pastaj psherëtiu:
-I shkreti djalë…
Por aty për aty buzëqeshi.
-Shiko këtu, -tha, pa i fshirë lotët me pecetën e bukës. –Të kishte sjellë limona…
-Oh, sa të bukur!-thirri Zina, duke kërcyer përpjetë.
Shtrëngoi njërën dorë mbas belit dhe me tjetrën u ngarkua sa s’mundej më.
-Mos, mos matanë!-kundërshtoi e ëma me sa fuqi pati.
Por Zina shkundi supet dhe vrapoi në sallon, duke thirrur:
-Limona Sicilie, limona Sicilie!

*Shkëputur nga libri i Luigi Pirandello: “Tregime e Novela“

Kosovë dardane, Kosovë e Ilirisë

e djeshme, e tashme, e nesërme

te ti është lindur “Iliada shqiptare”

dhe ëndrra të tëra të këtij populli.

.

Trime, i tëri ky vend quhet këngë

je pjesë e 200 kryengritjeve nëpër

mijëvjeçarë, je Thoti, Aleksandri

je Skënderbeu dhe, Adem Jashari.

Në 55 lufta për qytetari t´ atdheut

lufta më e egër ishte molla sherrit

Shpallja e Pavarësisë së Kosovës

në 2008, ishte fitore e shqiptarëve.

.

Në Kosovë të gjithë bartim nga

një plagë, nga një dhimbje kohe

Kosova e vogël apo zemra Ilirisë

lëviz për më të bukurën e vetes.

.

Kosovë dardane, Kosovë e Ilirisë

nuk jemi një lum i vetëm që duhet

të bashkohemi, por ne jemi katër

lumenj që do të bëhemi bashkë!…

.

Atdhe Geci – Prishtinë, Nëntor, 2025

(Nipit Adem Ahmeti)

.

Prekazi kurrë derë e mbyllur
burrat nuk bënin gjumë
malet shtrojerë për hasmin
nuk i lëshojmë kullat

.

Prekazi nuk ka ditë zie!

.

Prekazi pushkë trimërie
burrat me plisa e lisa
hasmit përditë në prita
nuk shkilet toka dhe kulla

.

Prekazi përkund djepat!

.

Prekazi harta e vdekjes
kullat digjen flakë
kishin ardhur me të zeza
thirrje burrave në male

.

Prekazi ndal hasmin!

.

Pse po vret gra e fëmijë
kush të tha me ardhë
nuk di të flasë serbisht
Plaku me sakicë në dorë

.

Prekazi zot i diellit!

.

Para kullës flasin malet
nuk e lëshojmë pragun
trashëgim djalmeninë
kullat derë e historisë

.

Prekazi zot i tokës!