(intervistë video në distancë, ilustrimet, animacioni dhe foto nga arkiva e autorit)

AM:- Përshëndetje Vlash. Mësova mbi realizimin e një takimi përkujtimor  sot në mesditë në qytetin tuaj  Milwaukee. Bashkë me nderimin për jetët e humbura nga kjo tragjedi e 20 viteve më parë, përpjekjeve të qindra njerzve që ju përgjigjën emergjencës  me heroizëm, desha të ndanim me njëri tjetrin emocionin tuaj artistik që la gjurmë dhe ju si kineast në gjininë e filmit vizatimor sollët një vepër të titulluar “New York Sky”. 

Vlash Droboniku:- Ishte një bashkëpunim me Bibliotekën Familjare Caduhay me një librari shumë të madhe dhe e investuar nga një kompani e qytetit ku punojnë qindra shqiptarë. Në një sallë të madhe ekspozova atje rreth 250 vizatime nga filmi im “New York Sky”. Një film që ka marrë shkas nga sulmet terroriste të 11 Shtatorit(2001). Është një tragjedi që i ndodhi Amerikës në një ditë shumë të qetë, një tragjedi që ndodhi vërtetë në amerikë, por tronditi gjithë botën. Brenda një kohe shumë të shkurtër humbën jetën mbi 3000 njerëz të pafajshëm dhe që nga ajo ditë bota mori një tjetër kuptim, një tjetër mbrojtje, një tjetër dëshirë për demokracinë dhe paqen mes njerzve. I ngacmuar nga kjo tragjedi po atë ditë që kjo ndodhi unë shkruajta skenarin. Sot ishte një ditë shumë emocionale. Kam patur rastin që të marr duartrokitje sa herë që ky film është shfaqur në audienca apo festivale, por sot ishte ndryshe, ishte 20 vjetori i tragjedisë. 20 vite që duken si kohë e shkuar dhe ndodh ndonjëherë në jetë që këtë kohë të shkuar ta përjetosh si të tanishme. Kështu e kam ndier unë sot. Nga përmasa e tragjedisë që ndodhi, por edhe prezantimin që unë do ti bëja përsëri filmit në bibliotekën pranë qytetit tim Saint Francis. Popujt nuk i duan luftrat, unë gjithashtu i urrej luftrat dhe nuk e kuptoj se si  njeriu mund të vrasë. Nuk e imagjinoj dot ashtu sikurse edhe nuk e imagjinoja dot se si ndodhi 20 vjet më parë. Mendoni që gjithë ata njerëz u larguan atë mëngjes të lumtur nga shtëpitë e tyre dhe shpirtrat e tyre u kthyen lart në qiell si një kujtim mirësie.

AM:- Nga sa e mbani mend, ku ndodheshit dhe çfarë po bënit?

Vlash Droboniku:- Mëngjesin e 11 Shtatorit isha ulur tek dritarja e punës sime. Në rrugë pash grupe njerzish me pankarta ku shkruhej “TERROR”,… mendova se mos kishte dalur ndonjë grup xhirimi(!)… Po shikoja dhe po rrënqethesha. Më dukeshin shumë të fuqishme ato plane (pamje), shumë reale. Një regjisor nuk mund ti ndërtonte ato “mettere in scena” (skena). Ndjej një dorë në sup që po më thërrise eja Vlash… Diçka ka ndodhur në Nju Jork… Afrohem pranë ekranit të TV-ë dhe shoh dy kullat që digjeshin në flakë dhe njerëz që shpesh binin prej andej. Zhurma zjarrfiksesh, ulërima njerzish. O Zot!… çfarë po ndodh. M’u duk për një moment sikur toka u rrotullua e tëra, vajti prap në vend dhe donte t’i ndihmonte ata njerëz që t’i nxirrnin prej flakësh. Ngela i shtangur. Në atë moment sikur një forcë e mbinatyrshme më tha:- “Vlash bëje film këtë!”. Në pushimin e drekës u ula dhe shkruajta skenarin letrar. Hodha një synops shumë të vogël. Aty më lindi ideja(!)… po sikur unë të zgjedh si personazh gruan e një oficeri zjarrëfikës. Një njeri që dha jetën atje dhe që një natë më parë ata (burrë e grua), ishin buzë oqeanit dhe gëzonin dashurinë e tyre. Të nesërmen ndodhi tragjedia. Dhe sytë e kësaj vajze dhe sytë e mijëra qytetarëve të Nju Jorkut sikure miliona të tjerë që e ndiqnin ngjarjen në TV; -Jetuan këtë tmerr!… këtë tragjedi shumë të madhe.

AM:-Ju jeni ndodhur brenda ngjarjes. Ishit një emigrant pesë vjeçar. Por pas kaq kohësh mund të them se ju ishit një artist që kjo tragjedi e goditi. Nxituat të hidhnit shënime, mbresa, qindra skica e vizatime dhe pjesa tjetër dihet, arti juaj kthehet në histori. Na tregoni pak nga kjo ndërthurje e jetës suaj? 

Vlash Droboniku:– …shkruajta skenarin, bëra “story-board”, kisha orë shumë të mundimshme në punë, sa kthehesha filloja me vizatimet, animacionin dhe karakteret ishin të imagjinuar të gjithë në veten time. Dëshirën e kisha të shkoja në Nju Jork (kisha qënë njëherë), doja të shkoja në ato vende ku kishte ndodhur ngjarja dhe çdo gjë erdhi në fantazi pastaj. Ngjarja ishte e tillë që të jepte shumë emocion. Shumë rrugë të shpërndarjes së skenarit dhe ishte shumë problem për mua që gjithë këtë shpërndarje, emergjencën, atë çka ndodhte brenda kullave, atë që ndodhte brenda këtij personazhi jo të veçuar por të bashkuar me të gjithë personazhet e tjerë e bënte për mua të vështirë dramaturgjinë. Që ta bija këtë bashkësi në ngjarje ashtu siç ishte skenari kjo ishte e vështirë. Duhej ruajtur “MESAZHI” dhe në kinema mesazhi është gjëja më e vështirë. Nuk më lodhnin shumë vizatimet, duheshin 25 minuta vetëm për një vizatim. Më preokupoi dhe gjetja e teknikës dhe zgjodha një teknikë që është e vështirë dhe e mundimshme siç është “metamorfoza në letër”, me pastel një gjetje që e kisha bërë edhe në tre filmat e tjerë. Triptikun kushtuar Beratit, Van Gogh  dhe një film për Universitetin e Miluokit (“Dreamers of the New Century”). Teknikën e metamorfozës unë e njihja, kisha punuar dhe krijues të ndrshëm e kishin aplikuar edhe në Shqipëri, në Kinostudio (si A. Muharremi, G. Leka, R. Qafëzezi, Xh. Delia, A. Maku etj). Për personazhin e zgjedhur u përpoqa të gjeja detaje të lidhura me ngjarjen. Në atë moment që kjo vajzë vë në vazo trëndafilin  simbolin e dashurisë së saj, tamam bashkohen flakët me gjethet e trëndafilit dhe mes kësaj dashurie fillon tragjedia. Jap rrugë, ambjentet e brendëshme, emergjencat, u përpoqa që të jap me imagjinatë bgjarjen që ndodhi dhe t’i përshtatej atij realiteti. Unë kisha tre vjet që  nuk e kisha parë këtë film, ndjeva emocion, po qaja… U hapën dritat pashë edhe të tjerë që po qanin. Filmi kishte goditur emocionalisht tek ata edhe si ngjarje, por edhe si realizim. Nuk mund të them se kam bërë një kryevepër. Vepra më të bukura janë bërë. Por mund të them këtë që unë dhash jetën dhe shpirtin tim për këtë film dhe e dashuroj!

AM:- Bëhet fjalë për pasionin tuaj, siç thuhet nuk jeni dorëzuar. Ku e ka burimin kjo? 

Vlash Droboniku:- Nëse unë do të isha një njeri i zakonshëm dhe nuk do të isha artist,… do të isha një punëtor dhe do të dashurohesha me jetën e punëtorit. Do ta respektoja dhe do të punoja… Nuk e di se çfarë ëndërrash të tjera do të kisha, por kur je në mes të dy botëve ajo bota e mundimshme të hap një dritare tjetër për t’u futur tek ajo botë që është arti. Tamam në ato momente të mundimshme të punëve ku mbaja mallrat (si hamall në punë), unë mendoja për filmin, unë mendoja për pikturën. Shpesh trokisja nëpër dyer, me një anglishte të çalë, me një vesh shurdhër,(që e rregullova para dhjetë vjetësh) që nuk dëgjoja aq sa në një festival në Shkodër Pirro Milkani më tha;- “Vlash po të jap aparatin tim”… dhe unë prap nuk dëgjoja. Falë një operacioni këtu dhe ndihmës së vajzës sime Brisida si dhe një mjeku të mrekullueshëm Steve Miller… Unë e humba digjimin dhe kisha harruar se përjashta kishte zogj,… kisha harruar se makinat kishin zhurmë,… kisha harruar të kuptoja se i kujt është ky zë(?!)… dhe jetoja një traumë të tmerrshme. Them i faleminderit Amerikës dhe atij duararti doktor që hyra prap në jetë… që dëgjova zërin e filmit dhe fillova të dalloj se çfarë ndodhte brenda filmit si dikur në Kinostudio.

AM:- Në këto vite keni marrë mjaft vlerësime falë punës dhe realizimeve tuaja çfarë ju ka udhëhequr?

Vlash Droboniku:– si thotë Naim Frashëri; “Mësoini fëmijët të dinë më shumë se ju se ata janë për një botë më tej se bota tuaj”.  Kur mbarova shfaqjen e filmit sot  ftova dy mbesat e mia  Adrina dhe Marisa, i ftova të gjithë ata fëmijë rreth vetes sime dhe iu drejtova spektatorëve; Unë botën time ja kam kushtuar krijimtarisë së fëmijëve librave dhe filmave për fëmijë. Dua t’i kem pranë se mes tyre do të kemi kineastë të ardhëshëm.

AM: – Ju faleminderit dhe do të takohemi sërish me Ju. 

Në vend të reagimit

Në TV21 të Prishtinës(Emsioni festiv ,,Odeon,, nën drejtimin e Naim Abazit)mysafir nga Nju Jorku,kryetari i ,,Vatrës,,Elmi Berisha,foli gjerë e gjatë për aktivitetin e kësaj organizate kombëtare të diasporës në Amerikë,që,tashti mbush një shekull që kur ka filluar veprimtarinë kombëtare për shpetimin e Shqipërisë nga fqinjët tanë grabitqarë në Ballkan.
Në këtë bisedë linja nga Nju Jorku-Prishtinë në studio të këtij emisioni festiv,,Odeon,,i pari i vatranëve sikur ,,harroi,,që në bisedën e tij të flasë dhe të përmend (jo vetëm Dr.Rugovën),por edh të tjerë si Adem Jashari dhe UÇK-ja dhe arbëreshin Joe DioGuardi,që u bënë kryh i fortë i atdheut shqiptar(Kosovë-Shqipëri).
Për këto dy figura dhe flaka e pushkëve në malet e Kosovës (UÇK)për lirinë dhe pavarësinë e shtetit të Kosovës,i pari i vatranëne në Nju Jork,Elmi Berisha,qile gur gojën(sic!).
Në analet e historisë në Amerikë,nuk është vetëm ,,Vatra,,që i doli në ballë furtunave të atdheut,por pati edhe të tjerë si LQSHA Joe DioGuardi,i cili pati forcën dhe argumentet e kohës që të dalë ballë për ballë me kryekriminelin dhe kasapin e Ballkanit në Gjykatën Ndërkombëtare në Hagë,Slobodan Milosheviq,për krimet dhe për shfarosjen deri në substancë dhe me përmasën e gjenocidit ndaj shqiptarëve dhe për tokën e djegur të Kosovës.
Ku ishin të tjerët…?Ku ishin vatranët,Elmi Berisha…?Të jemi më racional se,aty ku shkel dhe aty ku shkon Joe DioGuardi në dyert e Shtëpisë së Bardhë në Washington,për të takuar zyrtarët më të lartë të departamenti të shtetit për çështjen shqiptare,ne kendej bulevardit në Washington mund të tregojmë përralla të Ballkanit…(sic!).
Të bëhemi më të sinqertë në Amerikë dhe në Tiranë e Prishtinë, që mos ta lamë nën hije veprimtarinë e arëbereshit Joe DioGuardi në këto tridhjetë vjet të veprimtarisë së LQSHA-së si forcë politike e lobit për çështjen shqiptare në hapësirën etnike në Ballkan.
I pari i ,,Vatrës,, Elmi Berisha u mbeti borxh Adem Jashari(UÇK-së)dhe arbëreshit Joe DioGuardi!
Elmi Berisha nga Nju Jorku për ,,Odeon,,në TV21 qile gur gojën…!
Çikago,janar të motit 2021

[Partia Demokratike e Shqiperise po kalon nje knock-down akut. Sali Berisha dhe forcat e vërteta të djathta kanë dy rrugë: ose të mblidhen bashkë dhe të rrëzojnë renegatin Basha dhe të rifitojnë integritetin e Partisë Demokratike, ose le të mblidhen dhe t’i bëjnë një funeral dinjitoz Partisë Demokratike, t’i japin nderimet e fundit me të gjitha respektet siç e meriton, dhe në epitafin e “gurit të varrit” të shkruajnë: “E themeluan disa heronj shqiptarë dhe e vranë disa shqiptarë tradhëtarë”. Ky do të ishte një fund më më nder sesa të lejojnë të tërheqin zvarrë apo përçudnojnë partinë dhe vlerat që ajo mbart. Mbas këtij funerali, lirisht ajo çka mbetet me në krye Bashën le të quhet “Partia e Hapur George Soros”].

Kur Amerigo Vespucci në vitin 1497 apo me herët Christofer Colombus ne vitin 1492 ishin “amerikanët” e parë që zbuluan kontinentin e ri apo ‘Botën e re”, shqiptarët me një shtrirje të gjerë në gadishullin Ilirik, kishin kaluar me kohë periudhën e ndritur të civilizimit dhe të organizimit shoqëror apo të themelimit e vetëdijes kombëtare me shtetin modern të Gjergj Kastrotit-Skënderbeut. 500 vitet në vazhdim do të punonin për amerikanet, të cilët sot e për shume dekada jane qendra e zhvillimit ekonomik dhe shembulli më i mirë i aplikimit të lirive dhe të drejtave njerëzore. Ndersa shqiptarët vërtiten për shumë shekuj ne rrethin vicioz te vetëkënaqësisë të të qenit autoktonë, por të mbeshtjellë me dy tipare shkatërrimtare siç janë korrupsioni i brendshëm dhe vasaliteti ndaj të huajve. Korrupsioni, sikrse gjarpëri i cili ngihet duke ngrënë bishtin e vet, ka çuar Shqipërinë në një varfëri ekstreme të vazhdueshme dhe ekonomi të pazhvilluar, ndësa nëpërmjet vasalitetit apo nënshtrimit ndaj të huajve, shqiptarët kanë humbur në vazhdimësi territore dhe kanë “ngrënë” kokën njëri-tjetrit.

Për më shumë se 100 vjet, Shqipëria dhe Amerika kane pasur mardhënie të shkëlqyeshme në mes tyre, ku shqiptarët shohin tek Amerika mikun e tyre më të mire, ndërsa amerikanët tek ne, partnerin strategjik. Megjithatë, shqiptarët në përgjithësi dhe me shumicë shqiptaro-amerikanët i ka mbërthyer nje ngërç, mëdyshje apo dyshim, kjo në lidhje me vendimin e Sekretarit të shtetit Amerikan Blinken duke shpallur ish-presidentin shqiptar Sali Berisha “non-grata” dhe akuza ndaj tij për korrupsion dhe si sgjatim i këtij vendimi vjen edhe vendimi i Lulzim Bashës për të përjashtuar Berishën nga grupi parlamentar.

Nga këndi im i vështrimit qe vjen nga një horizont shumë më i gjerë se i politikës dritëshkurtër shqiptare të ditës, si një demokrat i bindjeve te djathta dhe konservatore, pa pasur asnjë interes peronal apo mëri personale me askënd në politikën shqiptare por i mbruajtur nga eksperienca e jetës time ne dy sistemet politike ne Shqipëri, por edhe të përmirësuar nga eksperienca dhe angazhimet mbi 20 vjeçare në Amerikë, do të mundohem si shqiptaro-amerikan qe të shpjegoj këto dy vendime të sinkronizuara në “të dyja anët e medaljes”, me dëshirën për të mos ia “ngrënë” hakun” askujt.

Si shqiptar, për mua Sali Berisha është një hero, një lider karizmatik, hipnotizues nga më të rrallët shqiptarë, emblemë e njeriut punëtor dhe qëndrestar, kryetari historik i Partisë Demokratike, njeriu që i priu demokratëve shqiptarë në qindra mitingje në rrugë e sheshe, gjithmonë në kërkim të së drejtës dhe më të mirës për shqiptarët. Progresi dhe arritjet më të mëdha kombëtare dhe ndërkombëtare të Shqipërisë, kanë firmën dhe vulën e Sali Berishes. Nga ky kontekst, i cili mund të jetë shumë më i zgjeruar se kaq, Sali Berisha i tejkalon caqet e një individi të aftë, të dijshëm apo të famshëm dhe merr tiparet e një institucioni më vete ose e thënë më qartë, Berisha është një aset kombëtar i shqiptarëve. Në shekuj shoqëria shqiptare ka prodhuar shume figura të ndritura dhe heronj, të cilët kanë kryer vepra dhe punë të mira për kombin e tyre, dhe po shqiptarët për arsye meskine, mospërputhje idesh dhe botëkuptimesh dhe me se shumti nën influencën e të huajve, i kanë perbaltur dhe shkatërruar, duke shkatërruar kështu pjesë të dritura të historisë së tyre. Shqiptarët si një komb i vogel, kurrë nuk duhet që ta kenë luksin që të shkatërrojnë produktin e vet apo “vrasin” heronjt e vet. Sali Berisha është një aset kombëtar dhe si i tillë duhet të trajtohet dhe të ruhet.

Vendimi i Lulzim Bashës për të përjashtuar Berishën nga grupi Parlamentar i PD-së, në një farë mënyre legjitimon vendimin e DASH, por pa fakte dhe prova nga asnjëri institucion dhe i bazuar vetëm ne nënshtrim dhe vasalitet të plotë ndaj të huajve, qofshin këta hungarëzë apo amerikanë dhe në kundershtim të plotë me luajalitetin ndaj demokratëvë shqiptarë. Kjo e bën vendimin e Lulzim Bashes kryekëput të gabuar në të gjitha aspektet, si në atë ligjor ashtu edhe atë moral apo ideologjik.

Në rrafshin ligjor, vendimi i tij personal është në kundërshtim të plotë me statutin e Partisë Demokratike dhe si i tillë eshte i pavlerë. As ai, as Kryesia e Partisë e as grupi parlamentar nuk e kanë atë fuqi të marrin një vendim të tillë. Vetëm Këshilli Kombëtar me votim dhe mazhorancë absolute mund të përjashtojë një deputet të zgjedhur me votë të lirë nga populli.

Vendimi i tij është më shumë si i dalë nga zyrat e Partisë së Punës apo asaj Socialiste të Edi Ramës sesa një vendim i një kryetari të një Partie e cila pretendon se përfaqëson idealet e shenjta demokratike, parti e cila ka shembur diktaturën 30 vite më parë. Për më tepër, vendimi i tij, i arsyeshëm apo jo, por i marrë nën presionin dhe influencen e faktorëve të huaj jo shqiptarë, cënon në mënyrë direkte integritetin tij dhe të partisë që ai drejton dhe padit për një shitje për interesa vetjake të sovranitetit të organizatës më të madhë shqiptare përfaqesuese e shtresave të djathta.

Në rrafshin moral Lulzim Basha ka dalë i dështuar dhe i pafytyrë, hipokrit dhe i pabesë. Kjo jo vetëm ndaj Berishës por ndaj Partisë tonë që ai drejton dhe të gjithë anëtarësisë së saj. I gjithë suksesi karrierës se tij në politikë ka prapavijën dhe mbështetjen e Sali Berishës pa të cilën mbështetje ai do të kishte mbetur një përkthyes i rëndomtë lokal. Papritmas në momentin më të vështirë, Luli kthehet ne “djalin plangprishës”, qengji kthehet në ujk, dhe kur Luli ja bën këtë “atit” të tij politik, mjerë demokratët e thjeshtë çfarë të presin prej tij.

Në më se 8 vite, qyshse Berisha dha dorëheqjen mbas humbjes së tij, Partia demokratike ka qenë në një rënie të lirë, një parti pa vision, pa frymë, pa demokraci të brendshme, pa zgjedhje të ndershme brenda partisë. Në këto 8 vite, Partia Demokratike ka njohur vetëm humbje, ka prodhuar të njëjtin kryeministër (pasi të metat e PD-së zgjodhën Ramën, jo sukseset e Ramës) dhe të njëjtin kryetar opozite njëkohësisht, një paradoks ky alla-shqiptar apo alla-turk.

Thotë populli “I mbyturi të mbyt”. Lulzim Basha, ne këtë plejadë humbjesh spektakolare, ka marrë me vete zvarrë edhe Paprtinë Demokratike. Për të vetmen arsye për të mbijetuar apo pluskuar si i ndyrë mbi ujërat dhe gjakun e pastër demokrat, Lulzim Basha ka eleminuar rrugës kundershtarët e tij brenda partisë, Sokol Olldasin, Jozefina Topallin, Astrit Patozin etj, së fundmi, Edit Harxhin, Agron Shehajn, apo Fatbardh Kadilin dhe në aktin e tij final makbethian, kërkon të fundosë edhe liderin historik Sali Berishën, shtyllën e vetme dhe të fundit të së djathtës shqiptare. Lulzim Basha harron se ai nuk gëzon asnjë mbështetje të ndershme të demokratëve, përjashtoj këtu atë të servilëve apo jeniçerëve, harron se rrënjët e Sali Berishës shtrihen thellë në bazën e Partisë Demokratike, tek ata të cilën nuk kanë folur akoma por se fjala e tyre do të jetë vendimtare, tek shumica absolute e diasporës, por më së miri Berisha i shtrin rrënjët tek e vërteta dhe integriteti i tij.

Vendimi i Lul Bashës, fundos veten e tij dhe Partinë Demokratike por jo Sali Berishën. Në fakt ky vendim pastron Berishën nga të gjitha dyshimet; Berisha po të kishte vrarë, do të dilte në pension me “nder” sikurse doli Gramoz Ruçi, po të ishte komunist do të ishte në pushtet sikurse janë pinjollët e nomenklaturës, po të ishte i korruptuar do të kishte oligarkët mbrapa sikurse i ka Rama, po të ishte i pabesë do të ishte akoma kryetar partie sikurse është Lulzim Basha.

Megjithate me dhimbje e shkruaj se Partia Demokratike po kalon nje Knock-doën akut. Sali Berisha dhe forcat e vërteta të djathta të kanë dy rrugë: ose të mblidhen bashkë dhe të rrezojnë renegatin Basha dhe të rifitojnë integritetin e Partisë Demokratike, ose le të mblidhen dhe t’i bëjnë një funeral dinjitoz Partisë Demokratike, t’i japin nderimet e fundit me të gjitha respektet siç e meriton, dhe në epitafin e “gurit të varrit” të shkruajnë: “E themeluan disa heronj shqiptarë dhe e vranë disa shqiptarë tradhëtarë”. Ky do të ishte një fund më më ender sesa të lejojnë të tërheqin zvarrë apo përçudnojnë partinë dhe vlerave që ajo mbart. Mbas këtij funerali, lirisht ajo çka mbetet me në krye Bashën le të quhet “Partia e Hapur George Soros”.

Ky vendim, sikurse edhe vendimi i DASH, siç e kam thënë edhe më pare e nxjerr Berishën edhe më te fortë. Shpjegimin për këte të fundit e kam shtjelluar më poshtë.

Si amerikan, në çdo rast dhe rredhanë e kam për detyrë që të jem përkrah dhe në mbrojtje të politikës dhe interesit amerikan. Kur vendosa që të bëhem qytetar i Amerikës, jam betuar se do jemi besnik vetëm ndaj Amerikës dhe se heq dorë nga luajaliteti ndaj çdo vendi tjetër, përfshi këtu edhe vendin nga vij, Shqiperia. Nga ky kontekst, do të jem gjithmonë luajal ndaj çdo vendimi qe merr Senati, Kongresi apo Shtëpia e Bardhe, sigurisht këtu nuk përfshij vendimet e njëanëshme personale apo te segmenteve të dala jashtë orbitës së kontrollit të Shtëpisë së Bardhë.

Po si amerikan, aktin e sekretarit Blinken e konsideroj si një akt të pastër politik, për sa kohë nuk ka prova për këto akuza. Akuza të ngjashme me këto të Blinken për Berishën u bën katër vite më parë edhe nga partia e tij për Presidentin Trump, këto, spekulime të lidhjeve korruptive dhe bashkëpunimit të Trump me Rusinë apo Ukrainën. Kishte edhe “dëshmitarë dhe prova“. Si rezultat Kongresi amerikan votoi për pezullimin e Presidentit Trump. Por investigimet provuan se akuzat ishin të gjitha të pavërteta dhe Senati aprovoi pafajësinë e Presidentit Trump. Ky rast, në perceptimin tim, ngjan si dy pika uji me rastin Berisha. Po ti jepet kohë kësaj çështje, edhe Berisha do të dalë i pafajshëm.

Prandaj si amerikan, dua qe të qartësoj shqiptarët se përshtjellimi i krijuar së fundmi nga vendimi i sekretarit Blinken, më shumë se një politikë amerikane është një vendim i marrë nën influencën e të tretëve, në këtë rast Soros, i cili, bazuar në të dhëna të faktuara, në zgjedhjet e fundit presidenciale amerikane, ka qenë jo pak aktiv në rrëzimin apo humbjen e Presidentit Trump. Soros shpenzoi mbi $50 milionë dollarë për të rrëzuar Presidentin Trump në 2020, duke financuar kandidatët demokratë, dhe duke mbledhur shumat e dhuruara për organizatat ekstremiste Antifa dhe Black Life Matters, shuma arrin ne mbi 200 Milione dollare, këto enkas për te rrëzuar Presidentin Trump. Duke u bazuar në një artikull të FORBES të datës 21 Korrik 2021, Soros ka qene një mbështetës i vazhdueshëm i Partise Demokratike amerikane, i cili deri më sot ka dhuruar mbi 16.8 Miliardë dollarë për këtë parti.

Bazuar mbi keto të dhena, nuk eshte e veshtirë që të kuptohet se influenca e George Soros mbi Partine Demokratike apo Departamentin e Shtetit është e padiskutueshme.

Po ashtu vetë sekretari i shtetit Blinken, përflitet për lidhje të ngushta dhe miqësi familjare me filantropin Soros të cilat fillojnë nga i ati, Donald Blinken, ish ambassador i Amerikës ne Hungari. Sipas gazetës Hungarian Spectrum, në vitin 2015 arkivat e (Shoqerise se Hapur) ne Universitetit Qendror Evropian (CEU) te George Soros u pagëzuan me emrin “Vera dhe Donald Blinken”, si vlerësim për kontributet e mëdha financiare të dhuruara nga këta të dy.

Ne një artikull te World Tribune të datës 21 Qershor 2021, thuhet se: “lidhjet familjare të Sekretarit të shtetit Anthony Blinken dhe George Soros i kanë rrenjët e thella…Blinken me shumë se punën e Departamentit të Shtetit po bën punën e Soros”.

Po ashtu në një artikull te dates 30 Nentor 2020 të gazetës Hungary Today, shkruhet: Donald dhe Vera Blinken, kanë ndihmuar financiarisht Universitetin Qëndror Evropian te Soros si dhe arkivat e Shoqerisë së Hapur. Gjithashtu në atë artikull thuhet: “…emërimi i Anthony Blinken si Sekretar i Shtetit është një lajm i madh dhe i gëzueshem për George Soros”.

Këto janë vetën disa grimca faktesh nga gazeta prestigjoze, të cilat hedhin dritë mbi ate të cilën Presidenti Berisha mbron pafajësinë e tij se vendimi i Sekretarit të Shtetit është influencuar nga filantropi Soros. Në fund të fundit, njerëzit dhuhet që të gjykojnë me faktet që janë mbi tavolinë. E vërteta eshtë se deri tani kemi fakte te donacioneve miliarda dollarëshe të Soros për Partine Demokratike, lidhjeve miqësore Blinken-Soros, lidhjeve miqësore Rama-Soros, Kontrollin e OJQ-ve nga Soros. Eshtë fakt përplasja dhe armiqësia Berisha – Soros. Po ashtu, është e qartë se Berisha si njohës i shkëqyeshëm i gjeo-politikës rajonale me influencën e tij në viset shqiptare është pengesë e planeve dhe projekteve të Sorosit. Nga ana tjetër përveç akuzës se Sekretarit të Shtetit, nuk kemi asnjë fakt që implikon Berishën me këto akuza, prandaj për sa kohë mungojnë këto fakte, unë guxoj të jem një shën Tomë që “pa e vënë gishtin në plagë, unë nuk besoj”.

(Shkrimi është opinion personal i autorit dhe nuk përfaqeson qëndrimin e subjekteve ku bën pjesë)

Shoqata e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë ka konsideratë të lartë për gazetën prestigjioze New York Times, prandaj i vjen keq kur botohen në faqet e saj artikuj dizinformues ose që shtrëmbërojnë të vërtetën. I tillë qe artikulli i Z. Ian Fisher botuar më datë 6 gusht 2003, faqe 6, ku autori e mohon kombësine shqiptare të Nënë Terezës, me argumente te pabaza historike a shkencore.

Ja argumentet kryesore që paraqet zoti Fisher për të mbrojtur tezën e tij:

1. Nënë Tereza nuk ka si të jetë shqiptare a me kombësi shqiptare, kur dihet se ishte katolike e ritit Latin, ndërsa shqiptarët janë myslimanë.

Çdo njeri që ka sado pak dijeni mbi shqiptarët, e di se ata u përkasin tre besimeve fetare myslimanë, ortodoksë të ritit Bizantin dhe katolikë të ritit Roman, pa llogaritur sektin Bektashi. E njëjta përbërje fetare zotëron edhe në trevat e banuara nga shqiptarët, si në Kosovë, Maqedoni dhe Mal të Zi. Në Maqedoni gjithmonë ka patur ortodoksë dhe katolikë shqiptarë, ashtu sikurse ka edhe sot. Dijetarët dhe etnografët e huaj kanë shfaqur admirim për tolerancën fetare ndërmjet shqiptarëve që vazhdon prej shekujsh. Ndofta në asnjë vend të botës nuk ka aq martesa mikste sa te shqiptarët, në raport me popullsinë.

2. Mbiemri vajzëror i Nënë Terezës, Gonxhe Bojaxhiu hedh dyshime mbi kombësinë e saj, mbasi gjuha shqipe nuk ka mbaresa “u” për mbiemrat.

Ky argument filologjik dëshmon se autori ka mangësi në fushën e onomastikës shqipe. Edhe librin e telefonave sikur të kishte shfletuar, do të kishte gjetur një tok mbiemrash me mbaresën “u.” Shumica e mbiemrave të shqiptarëve me prejardhje nga profesionet mbarojnë me “u.” Shembuj: “Bojaxhiu,” (painter); “Kundraxhiu,” (shoemaker); “Terziu,” (taylor); “Furrxhiu” (bakery); “Djepaxhiu,” (cradlemaker); “Sapunxhiu,” (soapmaker); “Hanxhiu,” (owner of an inn); etj.

3. Nënë Tereza nuk dinte shqip dhe nuk fliste shqip.

Nënë Tereza haste vështirësi për të folur rrjedhshëm shqip, pas një emigrimi prej 7 dekadash, por ajo kurrë nuk e ka mohuar origjinën e saj shqiptare. Kur ishte e re jo vetëm ka folur, por ka shkrojtur edhe poezi në gjuhën shqipe. Në kohën që shkruajti poezinë, të cilën po ua servirim shqip e anglisht, ajo ishte 22 vjeçe. Besojmë se kjo dëshmi e patjetërsueshme mjafton për të bindur edhe më skeptikët për kombësinë e saj shqiptare.

Për Shoqatën e Shkrimtarëve Shqiptaro-Amerikanë.

Kryetari
Naum Prifti

A Poem by Mother Teresa
Gonxhe Bojaxhiu
Composed Dec. 9, 1928, en route to India

GOODBYE

I am leaving the glowing hearth,
And my birthplace and kinsfolk;
To go to disease-wracked Bengal,
Far, far away.

I bid goodbye to fretful friends,
From hearth and relatives I turn away,
To obey my heart that tells me
To serve Christ.

Goodbye, dear mother,
Take care friends of mine;
A pure force stirs within me
And drives me toward inflamed India.

The boat sails ever so lightly,
As it awaits stormy scars;
For the last time, my eye surveys
The coastline of wrathful Europe.
On the boat, joy and exultation
Light up the face care-worn
Of a soul betrothed to Christ-
The tender bride of the new world.

An iron cross she clasps in her hand,
A cross that rings with the message of salvation;
And her spirit is ready
To sacrifice all for it.

“Accept, oh, Lord, this sacrifice,
as a testimony of my love;
and on this day help my soul
that wants to exult Your name.

In return, oh, Gracious Lord,
Our kind Father,
I ask only that I be filled with the spirit
Known only to You.”

Pure as a summer drizzle at dawn,
My hot, wistful tears roll softly down,
And uplift my public oath
To make my life a ceaseless prayer to You.

Translated from Albanian by Peter R. Prifti
San Diego 1991

ALBANIAN CATHOLIC BULLETIN, San Francisco, CA., Vol. XII, 1991

Poezi e Nënë Terezës

Gonxhe Bojaxhiu
Hartuar më 9 dhjetor 1928, kur po udhëtonte për në Indi.

LAMTUMIRË

Po lë shtëpinë zemërfanar
Vendlindje e farefis
Po vete n’Bengalin dergje-vrarë
Atje, në të largtin vis.

Lë të njohurit në mejtime
Të afërmit e vatrën shqim,
Më tërheq zemra ime
T’i shërbej Krishtit tim.

Nënë e dashur, lamtumirë
Ju le shënde’n miq të mi
Më djeg, o, një fuqi e dlirë
Drejt të përflakurës Indi…

Dhe anija lehtë lehtë lundron
Pret valët e detit të trazuar,
Për herë të fundit syri vrojton
Brigjet e Evropës së hakërruar.

Qëndron në anije e galduar
Fytyrë e përvuajtur gjithë hare
E Krishtit flijetarja e vluar
Nuse e njomë e botës së re,

Një kryq hekuri n’dorë shtërngon
Shpëtimi lëvarshëm kumbon në të,
E shpirti i gatshëm pranon
Blatën e rëndë fli për të,

“Pranoje, këtë flijim, o Zot,
Dëshmi e përbetimit që të dashuroj,
Ndihmoi gjallesës Tënde sot
Që emrin do të madhëroj!

Si shpërblim, Të lus o i Hirt’,
O Ati ynë plot mirësi
Të më japësh vetëm atë shpirt
Atë shpirt që-veçse Ti e di.”

Dhe t’imtë, të pastër si n’ag vere vesojnë
Të valët lot rjedhin qetë, me mall,
Që betimin për Ty prore e madhërojnë
Për të madhin blatim që tani u shpall.

The pattern of corrupt behavior in America’s politics of the Trump era, the gas-lighting by self-serving elected officials, and calls for loyalty to one person at any cost chillingly echo scenes and characters from Arturo Ui. The full title of the play is “The Resistible Rise of Arturo Ui” (Der aufhaltsame Aufstieg des Arturo Ui). The German playwright Bertolt Brecht wrote the play in 1941 after going into exile from Germany as Hitler ascended to power. Brecht, who envisioned the play for an American audience, conveys the story of a Chicago gangster, Arturo Ui, as he seizes control of the vegetable trade. The play is a satirical allegory of the Nazis’ rise to power. Each of the play’s characters and scenes has a parallel to real-life events in the history of Nazi Germany. To help explain the parallels, Brecht’s suggested in stage directions to display projections during the play in order to orient the audience within the Weimar Republic and Nazi Germany. It was two years before Brecht’s exile that German tanks had rolled into Poland. By that time, Hitler’s propaganda was very effective when it came to playing upon the existing prejudices of society. In fact, the seeds of a dangerous myth had already been planted decades earlier. By the end of WWI, the German generals and troops claimed that they had not been defeated in battle but betrayed by their own cowardly politicians. Here is how historian Jeffrey Magargee puts it into context, “If you were to identify a theme for Hitler’s elections campaigns, it would have been this: “Let’s make Germany great again!”

I asked filmmaker Steven Luka for his thoughts on the chilling note that Brecht’s message strikes today. Mr. Luka is appreciative of the evocative power of the play and its relevance in the arts and in life. He said, “Brecht wrote it in German, riffing on Shakespeare and Hollywood mobster films, and then translated it into English. This distancing effect is what makes it so evocative – that he doesn’t have to mention Hitler’s name, but through the simulacra of his references one finds a caricature, that depending on when and where the play is performed, Arturo Ui is a stand-in for the breed of thugs in power. Which is to say, it is no more relevant to us today than it was yesterday – it is designed to be a lesson, one we fail to grasp.”

Brecht’s warning about the fascist regimes brewing as we speak is perhaps in the title of the play. Is Arturo Ui’s rise indeed “resistible”? What does that look like?

I had watched the play in a different time and a different place. The very production of a play about a dictator in a communist country is a topic that is worth discussing separately and at length. In my youth, in Albania, I must have watched “Arturo Ui” dozens of times on TV. I was impressed by the screen production of a two-and-a-half-hour-long play. The stage and camera directors are both deceased by now: Pirro Mani, a well-respected name of Albania’s National Theater, passed away earlier this year in New York, and Agim Qirjaqi, a truly gifted artist and Television director died in Albania in 2010. I remember that the play was shot in black and white, the music swelling between acts included sounds of machine guns and effective almost feverish riffs as the projections showed photos of Hitler and his allies in Nazi Germany. I admired the performance of professional actors and a highly talented ensemble of the Albanian National Theater. With some of the play’s dark humor and memorable lines, stored deep in my memory, is the husky voice of the brilliant actress, Margarita Xhepa, who appears in the last scene. She walks barefoot on stage, having witnessed the killing of her husband by Ui’s gangsters. She asks for someone to help her and points Ui out to the audience: “I know who it is. It’s him, Arturo Ui….”Morr i morrave, me i poshtri horr i horrave” It is tied in with the prologue calling on the audience to focus on the political message of the play, to look beyond the story of the fictional 1930s mobster and his gang seizing control of the Cauliflower Trust from a well-respected local politician tied up in some embezzlement schemes. The mayor, Old Dogsborough, is a man whose ethics prove to be secondary to his self-interest. Ultimately, he is only the first in a long line of people and institutions Arturo Ui bulldozes through on his way to power, including the justice system and media. The few characters, who make an effort to stand up to Ui, almost immediately bend or are disposed of. “The Resistible Rise of Arturo Ui” is Brecht’s warning about fascism that is displayed in the political machinations that brought Hitler to power while presenting an illustration that fascist takeover can happen anywhere there is corruption. The critics of the acclaimed play have noted its heavy-handed moralism.

Many point out that the show mostly strikes a good balance between its dark subject matter and sardonic tone, such as the dissonance between Ui’s sense of self grandeur and his apparent childish behavior, the absurdity of his insistence that grocers are in great danger when he has intentionally generated the dangers they face, the contradictions of securing peace by putting in orders for more machine guns. In the last scene, Chicago traders meet with the Cicero grocers. They say that they have been invited there by ‘him’. Then there is a vote to allow Ui to expand his control to Cicero after putting Chicago under his ‘protection’. The crowd is on edge and just before the vote, someone asks if they are free to go. The answer is that each one is free to do as they please. As soon as the man walks off the stage, he is followed by Ui’s goons and a gunshot is heard by all present. So, their “free decision” is to elect Ui, who thanks them in his speech laying out the plans for expansion of “his protection”. He recalls his humble beginnings as ‘an unemployed son of the Bronx”, the determination of his “staunch men” with whom he came to the Windy City to ‘create peace in the vegetable trade” and how they went from being a handful of men to “a multitude.” Ui declares that peace is no more a dream. It is a reality that will be brought across America’s cities by the power of guns. “Peace in Chicago’s vegetable trade has ceased to be a dream. Today it is an unvarnished reality. And to secure this peace I have put in an order for more machine guns, rubber truncheons etcetera. Chicago and Cicero are not alone in clamoring for protection. There are other cities: Washington and Milwaukee! Detroit! Toledo! Pittsburgh! Cincinnati! And other towns where vegetables are traded! Philadelphia! Columbus! Charleston! And New York! They all demand protection! And no “Phooey!” No “That’s not nice!” will stop Arturo Ui!” announces he cheered by drums and fanfares.

In the play’s Epilogue, Brecht issues a final warning: “The world was almost won by such an ape! The nations put him where his kind belongs. But don’t rejoice too soon at your escape – The womb he crawled from is still going strong.” In my head, I see the play’s projections of corrupt politicians who enabled Trumpism to orient the audience to real-life events of the past years and the echo of Margarita Xhepa’s voice calling him out in Albanian: “It’s him, Arturo Ui….Morr i morrave, me i poshtri horr i horrave.”

PS As far as I have seen, these lines do not appear in the Epilogue of the English translations of the play. The Albanian translation by Robert Schwartz was printed in the Drama category in Tirana, Albania, 1971.

Ish-Editori i gazetës “Dielli”, Dalip Greca, e falenderoi Presidentin Meta për medaljen që i akordoi atij në pension.

Ish-Editori dha dorëheqjen nga detyra në muajin qershor pasi e mbajti një dyzinë vitesh atë post.

Historiku i Diellit në Amerikë daton qysh prej vitit 1909.

Në falenderimin e tij ish-Editori i drejtohet Presidentit me superlativa që të sjellin në mend një tregim të Mihal Gramenos, botuar në 1915.

Pas pavarësisë, Grameno punoi në gazetën javore “Koha” që fillimisht u botua në Korçë dhe më pas në Jamestown, Nju Jork, aty ky ai jetoi nga 1915-1919.

Kjo arzuhalle (shkresë) e Dalipit është manifestimi më i freskët që na tregon se ai di të bëjë muamelet.

Nga Mihal Grameno

Muamelet (Formalitet)

Botuar tek “Koha”, 1915 nr. 24

… Në shportë! Në shportë! Hidhi të këtilla arzuhalle (shkresa), – i thoshte ministri i drejtësisë, Myfit be Libohova shkronjësit të tij! – Në shortë hidhi gjithë ato arzuhalle të atyre që guxojnë të më shkruajnë, duke kërkuar punë me titullin zoti ministër!.. sikur jam shoku i tyre! Edhe në këtë kujtim godiste me zemërim tryezën dhe ngrihej në këmbë duke gjezdisur në sallon. –Të paturpçmit, thoshte, – të guxojnë të më thonë zoti ministër mua… mua që kam qenë dhe jam!…

-Për kryet tënd bej mos u zemëro; mos e prish gjakun me këta njerëz pa terbiet! Këta si mësuan nëpër Evropë pandehin që edhe ministrat janë shokët e tyre dmth shërbëtorët e shtetit! Dal pa ua rrëfenj unë sa para u bën lëkura, po shih edhe këto të tjera arzuhalle – dhe shkronjësi lëçiti: , Hazretleri, Sadetllu, Fazitetllu ( Formule përshëndetjeje e hierarkisë zyrtare, ushtarake e fetare në Perandorinë Turke) etj. duke bashkuar u puth dorë e këmbë dhe kam qenë gardian në hapsanat (burgjet) dhe yve do të jeni perëndia e shtëpisë time , e cila do të jetë sa të jetë kjo bote duvanxhiu i z. sate…”

-Ja, efendëm arzuhall; -thotë me gëzim z. Ministër, – që ka lezet ta këndosh, andaj jepi një vend të mirë të gjorit, megjithëqë s’është nga Libohova! Meqë ka qenë gardian në hapsanat dërgoje muhavin (prokuror) në Berat se ka haber nga nomet!…

Mbi këto e sipër hyn Reshit efendi Libohova, ish-kadi dhe avokat, duvanxhiu i Myfit beut. Si jep selamin rri në fron. Zoti ministër e pyet:

-Ç’kemi , o Reshit efendi?

-Po ç’të kemi bej, – përgjigjet, – ja kanë ardhur nga fshati të gjithë, dhe ca ndodhen këtu që t’i vesh punëra se andaj të kemi veli nimet, dhe jo vetëm këta, po duhet bej të mos harrojmë e vëllezërit që kemi në Anadol, kadilerë dhe memurë se të gjithë po i përzë Turqia dhe këtu do të vinë! Duhet pra bej që tani t’i emërosh e t’u vejë emërimi përpara se janë duvanxhitë e tu!

-Mirë thua, përgjigjet ministri, – po s’kemi aq vende, mor vëlla, pastaj duan edhe të tjerë që kanë diploma prej Evrope ku kanë mësuar.

-Asaman, or bej lëri këta të paturpçmë dhe pa terbiet që nuk dinë qysh të nderojnë të mëdhenjtë. Vallahi ju thom që sikur të kem fuqi, syrgjyn i bëj që të gjithë, se kur i shoh me vjen t’i mbyt nga fyti! Shkoj përpara atyre e ata as që lëvizin të më nderojnë të mëdhenjtë si një efendi, po selamin ma japin me gojë “tungjatjeta” ose “mirëmëngjez!” edhe për turp rrinë turq e kaurrë bashkë sikur janë vëllezër! Jazëk, jazëk efendëm! Andaj emëro njerëzit tënd që kanë terbiet dhe në mos ka vende shtotemisin (Gjykata e lartë) e gjësendi tjetër, pa sa për ata me diploma u thuaj shkurtazi që nuk dini të bëni “muamelet!”

-Aferim! Aferim! Reshit efendi, – tha i gëzuar ministri – se e gjete ilaçin për të dyja palët me temisin dhe muamelet. Kështu pra që  tani rregulloi me shkronjësin temisleret, po shih tanët dhe emërimin siç  e dini, pa atyreve ua mbyllim gojën me të mos diturit “muamelet”.

Që atë orë emërimet u bën pas listës së Reshit efendiut, për gjithë sa ndodheshin në Shqipëri dhe për sa ishin në Anadoll kadilerë dhe memurë, qoftë edhe për ata që nuk dinin as të flisnin shqip se ishin lindur në Anadoll.

I gëzuar për veprën që mbrojti, doli z. Ministër bashkë me shkronjësin dhe Reshit efendinë, i cili nënqeshte, duke shkuar midis zotërinjve që prisnin vendimin e kërkesave për nëpunësi, po me t’i parë u tha: “Ç’t’u bëj unë, or zotërinj! Vendet janë zënë nga njerëz të mësuar, prandaj duhet edhe ju, më parë se të kërkoni punëra, të mësoni, muamelet”!

Presidenti i Shqipërisë, Ilir Meta ka shprehur ngushëllimet për vdekjen e parakohshme të kryetarit të Organizatës AANO, Gjon Lulgjuraj.

Meta thotë se ikja e Lulgjurajt është humbje e madhe jo vetëm për familjen e tij, por dhe për komunitetin shqiptaro-amerikan.

Sipas Metës, Lulgjuraj spikati si aktivist i palodhur në shërbim të çëshjes kombëtare e forcimit të lidhjeve shqiptaro-amerikane.

STATUSI NGA ILIR META

Me hidhërim mora lajmin për ndarjen e parakohshme nga jeta të z.Gjon Lulgjuraj, personalitet i shquar i komunitetit shqiptar në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, kryetar i Organizatës 75-vjeçare shqiptaro-amerikane AANO.

Ideator dhe realizues për tre dekada të radio programit të parë në gjuhën shqipe për diasporën shqiptare në Miçigan dhe në Florida, ai spikati si aktivist i palodhur në shërbim të çështjes kombëtare dhe forcimit të lidhjeve shqiptaro-amerikane.

Vdekja e parakohshme e Gjon Lulgjurajt, është një humbje e madhe dhe e pazëvëndësueshme jo vetëm për familjen e tij, por edhe për mbarë komunitetin shqiptaro-amerikan, të cilëve ju shpreh ngushëllimet më të thella.

Personalitete si Gjon Lulgjuraj, me punën, kontributin dhe veprën e tyre jetësore, i kanë bërë dhe i bëjnë nder kombit tonë.

I paharruar kujtimi dhe të prehet në paqe!

Ngritja e një Komiteti Drejtues për mbarëvajtjen e punimeve të projektit të “Trashigimisë Kulturore” është vënë në qendër të qëllimeve të shqiptarëve të Usterit dhe Muzeut Historik të qytetit, përfaqësuesit e të cilëve zhvilluan të Enjten e kaluar (19 gusht,2021) një mbledhje të posaçme. Ky takim po forcon rritmin e bashkëpunimit i cili prej disa muajsh për shkak të pandemisë ka qënë realizuar si një komunikim në distancë mes shqiptaro-amerikanëve të Usterit, studentëve të WPI (Institutit Politeknik të Usterit), dhe Muzeut Historik të qytetit në projektin “Mbledhja, Ruajtja dhe Shpërndarja e Historisë në Bashkësi”. Ecuria është e kënaqshme dhe është bërë një punë e mirë nga grupi i studentëve për mbledhjen e dokumentacioneve dhe intervistave me shumë individë dhe familje të hershme emigrantësh shqiptar të cilët kanë rrëfyer historitë e tyre.

Fillimisht u përcaktua një kornizë kohore dhe gjeografike e fillimit të viteve nëntëqind të Usterit, “Albanians in Beacon Street Neighborhood” (një ide e hedhur nga Prof. Peter Christopher, por që simbolikisht kjo lagje e Usterit ku u vendosën dhe ndërtuan jetën shqiptaro-amerikanët e parë shpresohet se do të ndriçojë dhe do t’i shërbejë më tej historisë së dokumentuar të tyre deri në ditët tona). Pra veç takimeve të zoom-it, afrimi në tryezë bisedimesh kërkon veprimet konkrete të Komitetit Drejtues i cili ka për detyrë të përcaktojë disa aspekte me rëndësi administrative dhe organizative si dhe vendosjen e afateve kohore të realizimit të fazave të shtrirjes së projektit. Nga kjo listë detyrash duke filluar nga kontratat, përdorimi i teknologjisë për dixhitalizimin e dokumentacionit historik, mbledhjen e sendeve me vlerë, arkivimin, mundësinë e përdorimit të internetit për komunikim masiv etj, këto janë veç se një pjesë e vogël në dukje e problematikës pasi ato mund të realizohen me sukses vetëm në qoftëse burimet njerëzore dhe njohuritë do t’i përgjigjen sa duhet rritmeve të projektit.

Kështu gjatë diskutimeve pasi u panë ecuritë e deritanishme u shtrua nevoja për afrimin e njerzve të një niveli të shkolluar si; bashkëpunëtorë në kërkimet fushave, bibliotekarë dhe arkivistë, njohës të përpunimit informatik, pena letrare dhe të rrëfimit historik, mbledhjes së fondeve dhe financimit, njohës të marketingut dhe medias sociale etj, që sëbashku do të kërkojnë dhe ndihmën vullnetare të vetë bashkësisë shqiptaro-amerikane për pasqyrimin e historisë së tyre. Si një rast i mirë shihet viti i ardhshëm për të shpalosur këtë projekt afatgjatë pasi, viti 2022 përkon me ngjarje të rëndësishme për Usterin (300 vjetori i formimit të qytetit), Shqipërinë (110 vjetori i Pavarësisë) dhe lidhjet mes dy vendeve SHBA-së dhe Shqipërisë (100 vjetori i forcimit dhe shtrirjes së e bashkëpunimit diplomatik mes dy vendeve). Pra këto ngjarje dhe puna e përbashkët e gjithë grupeve në projekt mund të shërbejnë si një ftesë e drejtpërdrejtë për publikun që tërheqin vëmendjen për Historinë e Shqiptarëve në Uster dhe më gjerë pastaj në SHBA. Përsa flasim mbi organizimin dhe rezultatin një shembull nga ky takim për të shprehur se cila është vlera e një fotografie kjo mund të dilte nga biseda me arkivisten Neka Doko në Bibliotekën Noliane të Bostonit.

Neka Doko: “…sot u mundova të sillja nja dy arti-fakts, dmth dokumentacion nga dora e parë e Bibliotekës Noliane për projektin e Usterit ku këtu përpara kam një fotografi të vjetër dhe interesante të cilën siç e shikoni është e dëmtuar dhe e pa riparuar dhe unë do të punoj në këtë drejtim sepse është historike dhe tregon për Shkollën Shqipe të Shën Marisë të Usterit që daton vitin shkollor 1926-1927 e krijuar nga drejtori dhe mësuesi Petraq Kolonja”.

Pra vetëm një fotografi jep shumë nga vlera e bashkësisë shqiptaro-amerikane. Mbledhja e tyre, rrëfimet e jetës si burime gojore nga vetë njerzit dhe më tej paraqitja në mjediset e muzeut do të jenë sigurisht pjesë e bukur dhe interesnte e historisë së shqiptarëve të Usterit në SHBA.

Neka Doko:- “Jam Neka Doko, vij nga Biblioteka Noliane e dhe jam partnere në Projektin Historik të Shqiptarëve të Usterit dhe e mirëpritëm ftesën që në fillim nga Greg dhe Frankli dhe kam filluar bashkëpunimin para 6-7 muajve dhe kemi dhënë gjithë të dhënat nga kërkimi arkivor nga dokumentacioni që kemi në Kishë (Kisha e Shën Gjergjit Boston), sidomos në Bibliotekën Noliane dhe Qendrën Kulturore dhe nisur nga mbledhja e sotme si e para zyrtare ku u bë një takim njohës me njëri-tjetrin në grupin e punës sot unë solla nja dy arti-fakts, dmth dokumentacion nga dora e parë e Bibliotekës Noliane për projektin e Usterit ku këtu përpara kam një fotografi të vjetër dhe interesante të cilën siç e shikoni është e dëmtuar dhe e pa riparuar dhe unë do të punoj në këtë drejtim sepse është historike dhe tregon për Shkollën Shqipe të Shën Marisë të Usterit që daton vitin shkollor 1926-1927 e krijuar nga drejtori dhe mësuesi Petraq Kolonja këtë emër ma tha të plotë At Artur Liolin. Këta janë nxënësit e grumbulluar të vitit 1926-1927 dhe u bëra shumë kurioze në se kjo do të të pëfaqësonte vitin e parë të Shkollës Shqipe të krijuar në Uster, por nuk jam e sigurt. Ne vetë jemi nxënës dhe mësojmë çdo ditë, por e kam prezantuar tani me të dhënat që kam., me ato që ka dhënë fotografia shënimet në të si dhe me ato ë unë po marr ende nga At Artur Liolini dhe nga njerëz të atij brezi që lidhen me Usterin. Ai është i lidhur sepse ka nënën nga Usteri dhe do ta bëjë të plotë këtë koleksion dhe do ta vendosim në këtë pasqyrim dixhital dhe kjo do të sjellë lidhjen e Bibliotekës Noliane, Katedrales së Shën Gjergjit dhe Kishës së Usterit “Shën Marisë”.

AM:- Ne vërejmë një bashkëpunim në këtë grup me përpjekjen e grumbullimit të materialeve të këtij qyteti si dhe të pjesës bostoniane të shqiptarëve. Si e shihni ju prurjen e një dokumentacioni që vjen nga familjet shqiptare dhe vlerën e kësaj pasurie që shtohet nga shqiptarët të vendosur këtu gati një shekull e gjysëm më parë?

Neka Doko:- “Di të them se kudo shqiptarët këtu në Uster apo në Boston kanë nga një bibliotekë të vogël në shtëpinë e tyre. Këtë e di sepse në Bibliotekën Noliane kur njoftohemi për dikë që largohet nga kjo jetë familjarët sjellin gjithshka nga ajo që është lënë amanet. Pra si e shoh unë këtë (?), për mua është një lidhje organike midis Bostonit si kryeqyteti i parë i shqiptarëve emigrantë i njohur zyrtarisht dhe Usterit që do ta quaja si edhe qyteti i parë pasi këtu u vendosën shqiptarët e ardhur nga Korça të cilët donin të vendoseshin në një vendbanim urban dhe pasi Bostonin nuk mund ta përballonin dot në ato fillime, nuk mund ta paguanin dot qendën e Bostonit prandaj erdhën në Uster ku ishin komoditetet si puna afër shtëpisë etj dhe kjo bëri që të krijohej një bashkësi me veçori qytetase. (unikalitet urban). Unë e vlerësoj shumë që Bibliotekën Noliane, pra Bostoni jep pjesën e vet më të mirë akademike që është e bazuar në dokumenta dhe kërkime të dorës së parë të dhëna nga vetë njerzit në bibliotekën tonë”.

AM:- Ju patë që në dixhitalizimin e dokumentacionit është përfshirë dhe puna e lavdërueshme e grupit të studentëve të Institutit Politeknik të Usterit (WPI), pra si e shihni juve këtë shkrirje brezash të bashkëpunimit për këtë qytet?

Neka Doko:- Për mua nuk është e çuditshme sepse në Boston p.sh. studentë nga Universitetet e Harvardit, MIT herë pas here studentët interesohen kur ne kemi ndonjë ngjarje në bashkësi dhe kur fola me studentët e Usterit njohja ime ishte gati familjare, pra ata ishin po aq të interesuar sa edhe studentët e Harvardit dhe MIT për projektet që kemi bërë dhe mua mu duk ideja më e mirë. Ata ishin tepër të fokusuar , specializuar dhe miqësor në komunikimin me mua dhe grupin e punës. Pra si një punë e përbashkët…. Patjetër, … Midis brezave ka qënë gjithmonë kjo lidhje siç doli edhe këtu kur foli Koni, pra si lidhje e shqiptarëve të hershëm dhe të brezit tim të viteve 90-të. Pra këtu ka qënë gjithnjë një lidhje edhe pse ishte ajo ura e thyer politikisht, … prap lidhja ka qënë midis brezave dhe ajo do të vazhdojë pasi mbetet dhe vlera më e madhe që ka komuniteti ynë shqiptaro-amerikan. Kemi shumë për të prurë, ky ishte vetëm një rast dhe ju falenderoj për inervistën.

Ju faleminderit.