Një dhelpër u end nëpër Evropë. Apo ishte një ujk? Udhëtimi i ditëve të shkuara të Xi Jingpinit ndërmjet Parisit, Beogradit e Budapestit u quajt nga shumë vëzhgues si shumë dhelparak. Vitin e kaluar, Emmanuel Macron kishte shkuar në Pekin e zhurmshëm kishte mbajtur qëndrim kundër amerikanëve mbi mbrojtjen e Taivanit dhe tani i a ka shpërblyer: për pak muaj nuk do t’i verë taksa të tepruara mbi importimet e konjakut në Kinë. Pastaj qe më bujar në dy vizitat miqve (të tij e të Putinit), njëri në Sërbi e një tjetër në Hungari: i pari jashtë BE e NATO-s, i dyti në një që bën pjesë në të dyja organizatat por i pengon nga brenda. Me gjasë, në Pekin udhëtimi vazhdon të shihet kështu: diplomaci shumë e hollë. E në Perëndim gjithashtu: tek neve evropianët qeveritarët kinezë gjithmonë janë parë si të aftë e dinakë, dhelpra.

Të qetësuara valët e ngritura nga rrugëtimi i çuditshëm i njeriut të fuqishëm të Pekinit, mund të kërkohet të jepet një gjykim i ftohtë mbi strategjinë e mbi taktikën e tij. E para është shqetësuese, e dyta nuk duket aq gjeniale dhe aq e hollë.

Strategjia ishte e njohur por java evropiane e Xi qe e vrullëshme, jo e shtirë, e pothuaj luftarake si asnjëherë: për mënyrën në të cilën Pekini e ka planifikuar udhëtimin, për përmbajtjen e bisedimeve dhe të deklaratave, për paratë që udhëheqësi kinez ka premtuar të dërgojë në arkat e qeverive të Aleksandar Vuçiçit dhe Viktor Orbanit.

Synimi i pafshehur i drejtuesve konfucian-komunistë kinezë është ai i ndarjes së evropianëve, si në BE ashtu edhe në NATO, e për të futur një pykë (për sa të jetë e mundur) në marrëdhëniet ndëratllantike.

Investimet që Kina ka lajmëruar për në Sërbi e Hungari, kanë një anë tregtare në të parin e Vendeve, të ndërtojnë infrastruktura për të shpënë n’Evropën qëndër-lindore mallrat e veta të shkarkuar në portin grek të Pireut ( në pjesën më të mirë i mbarështuar nga kinezët); në të dytin për të instauluar fabrika në një territor të BE për të shmangur taksat e mundëshme që Brukseli do të verë mbi importimet nga Kina të automobilëve elektrikë e prodhimeve të tjerë për kalesën klimatike. Ana politike është ende më e rëndësishme.

Xi dhe delegacioni që e ndiqte kanë shoqëruar investimet me një akt diplomatik të fuqishëm: kanë ngritur marrëdhëniet e Pekinit me Budapestin në një rang miqësie e afërsie të kaluar vetëm nga Pakistani dhe Rusia. Udhëheqësi kinez ka lavdëruar politikën e jashtëmë “të pavarur “ të Orbanit dhe sfidën e tij politikave të fuqisë së madhe: me këtë kuptohen bojkotimet e politikave të BE dhe pengesat që shpesh Budapesti i ve NATO-s (Hungaria , ndërmjet të tjerash do të ketë kryesinë e rradhës së bashkimit evropian nga 1 korriku, gjatë gjashtë muajve pasuese të votimeve për Parlamentin evropian).

Mesazhi: kush shkëputet në ndonjë farë mënyre nga Brukseli dhe NATO do të shpërblehet me miqësinë e Kinës e veçanërisht me investimet e saj. Njoftime tashmë të regjistruar nga të tjerë veshë të ndijshëm: kryeministri sllovak Robert Fico i ka valixhet gati për një vizitë zyrtare në Pekin në qershorin e ardhshëm.

Suksese taktike të lehta, si përfundim në Beograd e Budapest. Takimi më i rëndësishëm, ai me Macronin, qe gjithçka por jo një trumf për Xi. Premtimi për të pezulluar vendosjen e taksave ndaj konjakut i jep kënaqësi Parisit, por objektivisht është anësor. Veçanërisht për një president francez, që ka ndryshuar rrënjësisht përimtimin mbi Kinën (e jo vetëm) në krahasim me udhëtimin në Pekin të 2023.

Nëse për një periudhë në Perëndim janë gënjyer se Kina mund të ishte një ndërmjetës në Ukrainë, sot është e qartë se jo vetëm gjigandi aziatik nuk është i barazlarguar nga Moska e Kievi, por ajo mbështet aktivisht Kremlinin e do të vazhdojë ta bëjë. Për Xi është qenësore që Putini mos të humbë: ajo do t’i jepte një goditje të fuqishme teorisë së tij qëndrore, simbas së cilës Perëndimi është në një rënie të pakthyeshme. Aleanca ndërmjet Kinës e Rusisë do të dilte e dobësuar dhe synimi kinez për të “rishikuar” rendin ndërkombëtar do të largohej me vite, me gjasë shumë për Xi. Prandaj Pekini ka shtuar në mënyrë të jashtzakonshme furnizimet dual-use (si civilet si ushtaraket) kundrejt Moskës nga marsi i vitit të shkuar kur udhëheqësi kinez vizitoi një Kremlin që i ndruhej kundërsulmit ukrainas. Edhe se në fillim Macroni e shihte me sy të mirë Kinën, ai e kuptoi gjëndjen.

Biseda me Xi në veshjen e ujkut ka qenë e pamundur.

Përfundimi i udhëtimit kurreshtar evropian të drejtuesit kinez është vërtetimi i dëshirës së tij për të ndarë BE dhe Nato-n e largimin e Evropës nga Shtetet e Bashkuar. Është vërtetimi i mbështetjes së tij agresionit rus në Ukrainë: nuk është një shpërthim të thuhet se nuk është Perëndimi ai që përdor Kievin për të sulmuar Rusinë, siç pohon dikush, por është Pekini që përdor Moskën për të dobësuar Perëndimin. Nga ana tjetër, është në kulturën politike e ushtarake kineze të mendojë se një luftë, edhe e rastit, fitohet më parë se të fillojë: të raskapitet kundërshtari deri sa të vihet në kushte dorëzimi. Kjo është pamja shqetësuese e udhëtimit të Xi. Në rrafshin praktik , ai ka shpërndarë çmime në Beograd e Budapest, por agresiviteti i tij i papritur dhe i shfaqur ka ngritur lajmërimet e rrezikut në Paris e në të gjithë Evropën, që ndoshta tashti janë më të vetëdijshëm se më parë për prurjen e belegut kinez. Jo gjithmonë është një dhelpër ajo që vjen nga Pekini.

“Corriere della Sera”, 14 maj 2024 Përktheu Eugjen Merlika