Këtë javë, më 15 korrik, në Maqedoninë e Veriut zhvillohen zgjedhjet e përgjithshme parlamentare. Midis shumë të veçantave të paharrueshme, që pati kjo fushatë, për nga domethënia do të veçoja njërën.

E kam fjalën për sloganin e Partisë “Bashkimi Demokratik për Integrim”: Koha për një Kryeministër shqiptar. Nisur nga fakti bazik i përbërjes etnike të kësaj Republike, një objektiv i tillë duket praktikisht i pamundur. Edhe sikur të gjitha votat e shqiptarëve të mblidheshin pa asnjë firo në një dorë, ata nuk do të nxirrnin dot një shumicë në parlamentin e ardhshëm. A e ka patur parasysh këtë realitet udhëheqësia e BDI-së kur e shpalli këtë qëllim politik? Apo është thjesht një manipulim elektoral me emocionet e shqiptarëve, të cilët aspirojnë sinqerisht një afirmim të mëtejshëm të rolit të tyre shtetformueses në RMV? Duhet të kenë qenë të shumtë ata, të cilët, ashtu si unë, kanë çuar nëpër mend pyetje të tilla.

Drejtuesit e BDI, përfshirë këtu edhe vetë Kryetarin Ali Ahmeti, e kanë përdorur fushatën zgjedhore për të sqaruar konceptin e tyre të mishëruar në këtë slogan. Pavarësisht rezultatit, që do të dalë nga kutitë e votimit, këto shpjegime ishin të nevojshme për të fshirë disa dyshime të lidhura pikërisht me këtë slogan rreth përmbajtjes së programit si edhe të retorikës politike të vetë BDI-së si forcë politike. Këtu e kam fjalën posaçërisht për dyshimet e ndershme dhe jo ato me prapavijë dashakeqe ndaj partisë më të madhe të shqiptarëve të Maqedonisë së Veriut. Po ndalem shkurtimisht te dy a tri nga dyshimet e mia.

Së pari është dyshimi se BDI e paska humbur sensin e realitetit. Ku do t’i gjente ajo votat për të dalë parti e parë, duke fituar kështu të drejtën kushtetuese të formimit të qeverisë sipas skemës klasike në demokraci? Asnjë aritmetikë nuk më vinte në ndihmë. Do të ishte një dëm shumë i madh e me pasoja afatgjata për shqiptarët e Maqedonisë së Veriut sikur forca e tyre politike ende më përfaqësuese në institucione të humbte lidhjen me realitetin. Dëmi do të prekte motorin lëvizës të bashkësisë shqiptare në këtë shtet në rrugëtimin e tyre përpara. Gjatë kësaj fushate zgjedhore ne patëm mundësi të mësonim se udhëheqësia e BDI-së nuk mbështetej në ndonjë aritmetikë, por vetëm në logjikën politike, një logjikë kjo që buron nga përvoja e tyre në aksionin e gjatë politik. Më konkretisht, BDI ka gëzuar gjatë dekadës së fundit disa mandate si pjesë e koalicioneve qeverisëse, edhe me VMRO edhe me LSDM. Pa hyrë në histori, do thënë se çdo herë ajo ka zënë në pushtet hapësira më të mëdha nga ç‘do t’i takonin nëse ndarja bëhej artimetikisht.

Kjo është meritë e mënyrës si është negociuar ndarja e përgjegjësive. Herën e fundit, me LSDM, shqiptarët (BDI me vetëm 10 deputetë) kishin Kryetarin e Parlamentit, i cili, me kushtetutën e Republikës, mishëron instancën e dytë më të lartë shtetërore. Por, në marrëveshjen qeverisëse ka qenë edhe mbështetja e kandidatit për President i Republikës (LSDM), siç edhe ndodhi. Pa mbështetjen e BDI, sot RMV do të kishte një president VMRO. I përmendur fare shkurtimisht, ky fakt tregon se BDI ka një përvojë të çmuar si asnjë forcë tjetër politike shqiptare në negocimin e koalicioneve qeverisëse. Përvoja, e kuptuar dhe e përdorur drejt, është gjithmonë fuqi e madhe në aksionin politik të ditës. Pikërisht këtë përvojë ka patur parasysh udhëheqësia e BDI-së kur shpalli se është koha për një kryeministër shqiptar. Në këtë kuptim, unë vlerësoj se me një slogan të tillë, BDI shënon një hap të rëndësishëm përpara në pjekurinë e saj si forcë politike. Kjo nuk do të thotë paraprakisht se Kryeministri i ardhshëm i RMV do të jetë doemos shqiptar. Por do të thotë gjithsesi se po çelet një rrugë e re në kontributin e shqiptarëve për ta ndërtuar RMV si shtet demokratik, të barazisë substanciale etnike. Kjo ka rëndësi shumë të madhe për të ardhmen euroatlantike të këtij shteti.

Një dyshim tjetër, që zgjoi tek unë ky slogan, shprehej përmes pyetjes: Mos vallë BDI po shndërrohej në një parti nacionaliste? Është një dyshim, që ushqehet me lehtësi nga vetë origjina e saj. BDI është një forcë politike e lindur në përfundim të një lufte të përgjakshme me shumë elementë ndëretnikë. Prekja e kësaj partie nga nacionalizmi afro 20 vjet pas përfundimit të kësaj lufte me marrëveshjen e Ohrit do të kishte qenë një fatkeqësi për bashkësinë shqiptare të RMV si edhe për krejt vendin. Por jo. Ishte një dyshim i kotë. Gjithë fushata zgjedhore që zhvilloi edhe kësaj here BDI përshkohej nga një frymë e shëndetshme europiane për bashkëjetesën me etnitë e tjera, përfshirë këtu edhe shumicën maqedone, në një shtet që e kanë të përbashkët dhe së bashku, të gjithë, si qytetarë të lirë e të barabartë, duhet të ndërtojnë të sotmen dhe të ardhmen.

Paraprakisht, pata edhe dyshimin se mos BDI, me një slogan të tillë, po shtyhej të ndërmerrte një luftë retorike kundër partive të tjera shqiptare në RMV, duke e thelluar më tej përçarjen e bashkësisë shqiptare në këtë shtet. Shqiptarët në Maqedoninë e Veriut janë vërtet mjaft të përçarë. Numri aq i madh i partive, e që vazhdojnë të shtohen, nuk është i përligjur, nuk tregon zbatim të demokracisë së përfaqësimit, por kryesisht luftë për pushtet brenda elitës së kësaj bashkësie. Një thellim i mëtejshëm i kësaj përçarjeje do të ishte vetëm i dëmshëm për të gjithë shqiptarët atje. Fryma përgjithësisht pozitiviste, që e përshkoi fushatën e BDI – së tregoi forcën dhe vizionin e saj. Nuk e di çfarë ka ndodhur prapa perdes, por në shfaqjen e saj publike nuk kam vënë re sulme ndaj simotrave shqiptare.

Madje, partitë dhe koalicionet shqiptare nuk janë shfaqur thuajse fare si shënjestër e BDI – së madje as në rastet, që nuk munguan, kur këto simotra e sulmonin jo dhe aq parimisht. Duke e ndjekur me vëmendje të posaçme, aq sa mund të ndiqet nga jashtë, fushatën e partive politike shqiptare në RMV, do të kisha thënë se kjo sjellje publike e BDI-së nuk tregonte injorim të konkurrenteve të tjera brenda bashkësisë. Personaliteti i zgjedhur për postin eventual të Kryeministrit, i cili nuk është pjesë e strukturave tëBDI-së as në të shkuarën e as sot, nxirrte në pah kuptimin e drejtë të Ali Ahmetit dhe bashkëpunëtorëve të tij lidhur me nevojën që Kryeministrin e mundshëm shqiptar ta shihnin njësoj si të tyre edhe këto parti dhe mbështetësit e tyre. Pra, ai ka synuar një bashkim të natyrshëm postelektoral të shqiptarëve, gjë që është më e lehtë kur kujtesa nuk është e ngarkuar me negativitet. Madje, nuk kam parë sulme as ndaj partisë politike shqiptare, e cila hyri në koalicion elektoral me LSDM e Zajevit. Ky fakt është për t’u vlerësuar si një nga shtyllat e mira të programit të BDI-së.

E thashë edhe më lart se nuk shoh ndonjë siguri që Kryeministri i ardhshëm i RMV do të jetë shqiptar, pavarësisht nëse fitues andaj del VMRO apo LSDM. Por edhe me kaq, rruga që një ditë jo fort të largët të shohim atje një Kryeministër shqiptar, pa dyshim që është çelur. Kjo në vetvete përbën një fitore politike cilësore për shqiptarët, ama një fitore specifike dhe si e tillë shumë e rëndësishme. Sepse nuk është një fitore e bashkësisë shqiptare kundër bashkësive të tjera etnike. Është një fitore e shqiptarëve me vetveten në procesin e pjekurisë së tyre politike si kontribuues për lirinë dhe barazinë e mbarë qytetarëve europianë në RMV./panorama.al

Ratko Mlladiç, gjenerali serb i Bosnjës i dënuar për urdhërimin e vrasjes së 8.000 burrave dhe djemve boshnjakë nga Srebrenica, do ta “kremtojë” këtë javë 25 vjetorin e masakrës në një qeli në Hagë, ku ai po qëndron prej 9 vitesh.

Por një çerek shekulli nga Masakra e Srebrenicës, bota duket se është mësuar me mizori të tilla. Vrasjet masive në Siri apo Jemen, nuk përbëjnë gjithmonë lajm. Kina ka burgosur më shumë se 1 milion ujgurë myslimanë, duke u imponuar sterilizime dhe aborte.

Kur bëhet fjalë për krimet e luftës dhe ato kundër njerëzimit, Mlladiç ka tani mjaft shoqëri.

Por ajo që e bën rastin e tij të pazakontë, është fakti që ai u kërkua për vite me radhë, u arrestua dhe u nxor para drejtësisë. Tre vjet më parë Mlladiç u dënua për gjenocid në Srebrenicë ndaj burrave dhe djemve të rinj boshnjakë, që u kapën kur ai drejtoi sulmin e vitit 1995 mbi atë që supozohej të ishte një “zonë e sigurtë” e OKB-së.

Ata u qëlluan për vdekje në ekzekutime masive të organizuara. Gjykata Penale Ndërkombëtare për ish-Jugosllavinë (ICTY), e shpalli gjithashtu fajtor për 5 akuza të krimeve kundër njerëzimit, dhe 4 akuza për krime lufte për spastrim etnik, bombardime dhe sulme me snajper në Sarajevë, si dhe për pengmarrjen e paqeruajtësve të OKB-së.

Dhoma e Apelit, është tani është në garë me shëndetin e dobësuar të të dënuarit 77-vjeçar, që të përfundojë procesin ndaj tij sa kohë që ai është ende gjallë. Katërmbëdhjetë oficerë dhe zyrtarë të tjerë serbë të Bosnjës, u dënuan për rolin e tyre në Masakrën e Srebrenicës, përfshirë udhëheqësin e separatistëve serbë të Bosnjës, Radovan Karaxhiç.

Në total, Gjykata e Hagës shpalli dënimet për 90 të pandehur për krime lufte. Një gjykatë e ngjashme, ICTR, për krimet e luftës civile në Ruanda, dënoi 93 persona të gjetur fajtorë për gjenocidin e vitit 1994. ICTY dhe ICTR ishin gjykatat e para të ngritura që nga Gjykatat e Nurembergut dhe Tokios.

Ato pasqyruan entuziazmin e madh të pas fundit të Luftës së Ftohtë, se bota mund të bënte më shumë përballë mizorive masive.  Motoja e pas-Holokaustit “Kurrë më!” ishte frymëzimi kryesor. Gjykata të tjera të posaçme të ndihmuara nga OKB-ja u krijuan për hetimin e masakrave të kryera në Sierra Leone, Timorin Lindor, por edhe Kamboxhia, për të nxjerrë qofte edhe me vonesë para drejtësisë udhëheqësit e mbijetuar të Khmerëve të Kuq.

Bashkimi Evropian krijoi një gjykatë të veçantë për Kosovën, e cila muajin e kaluar bëri publike akuzat kundër presidentit Hashim Thaçi dhe të tjerëve, për krime të kryera në kohën kur ata drejtonin Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.

Një gjykatë speciale e ngritur në Hagë për të hetuar vrasjen në vitin 2005 të ish-kryeministrit libanez, Rafik Hariri, përmes shpërthimit të një bombe që vrau edhe 21 persona të tjerë, pritet të japë verdiktin e saj përfundimtar. Në vitin 2002, një gjykatë e përhershme për krimet e luftës nisi të funksionojë në Hagë, Gjykata Penale Ndërkombëtare (IÇ).

“Ato ishin vite emocionuese. Ne kishim si model Nurenbergun dhe Tokion, dhe rindërtuam të njëjtat gjykata në fillim të viteve 1990, dhe vazhduam t’i përmirësojmë ato gjatë viteve 1990”- thotë Dejvid Shefer, ambasadori i SHBA-së për çështjet e krimeve të luftës në vitet 1997-2001, dhe që ka luajtur një rol kryesor në krijimin e disa prej gjykatave speciale.

Ndërkohë për Nerma Jelaçiç, një refugjate boshnjake që u bë zëdhënëse e ICTY, ajo ishte si një epokë e re. “Ishte e rëndësishme që të gjitha ajo vuajtje dhe vdekje të mos shkonin kot, pasi leksionet do të mësoheshin dhe do të na shërbenin për të ardhmen”- thotë ajo.

Ato gjykata u krijuan për të nxjerrë para drejtësisë vrasësit në masë. Por ndërkohë OKB-ja u përpoq të gjente mënyra për të parandaluar gjenocide të ngjashme, për ta shndërruar moton “Kurrë më!” në një politikë të sajën. Parimi i “përgjegjësisë për të mbrojtur”, nisi të zbatohej pas gjenocideve në Bosnje dhe Ruanda, teksa u miratua zyrtarisht në vitin 2005 .

Ai deklaroi se bashkësia ndërkombëtare kishte për detyrë të ndërhynte, atëherë kur një shtet nuk mbronte dot njerëzit e vet. Parimi u përdor në një rezolutë të Këshillit të Sigurimit të OKB-së në vitin 2011, që siguroi bazën ligjore për ndërhyrjen ushtarake në Libi, kryesisht për të mbrojtur popullsinë e Bengazit nga forcat e diktatorit Muamar Gadafi.

Por parimi i “përgjegjësisë për të mbrojtur” u zbeh me kalimin e kohës. SHBA-ja, Britania e Madhe dhe Franca vazhduan ndërhyrjen e tyre derisa Gadafi u rrëzua:Rusia, që kishte abstenuar ndaj rezolutës, pretendoi se ishte mashtruar me çështjen e ndryshimit të regjimit, dhe u zotua se nuk do të lejonte të mashtrohej më.

Vrasja e Gadafit nga një turmë, dhe fragmentimi i Libisë shënuan fundin e një epoke të reagimin global ndaj krimeve të luftës. Vladimir Putin u rikthye në presidencë një vit më vonë, dhe e drejtoi Rusinë në një rrugë gjithnjë e më konfrontuese ndaj Perëndimit.

Pranvera Arabe u shndërrua në një kasaphanë në Siri, Kina nën Xi Jinping u bë më represive në vend, dhe më agresive në skenën botërore, dhe Donald Trump, që ka përbuzur institucionet multilaterale të të gjitha formave, e fitoi presidencën e SHBA-së në vitin 2016.

Do të ishte e vështirë të imagjinohej një klimë më e armiqësore se sa kjo për “përgjegjësinë për të mbrojtur”, apo për gjykatat e krimeve të luftës për Sirinë, Jemenin apo Mianmarin.

“Të gjithë u gëzuan pasi ndodhi ndërhyrja në Libi. Por mbetet një njollë e madhe në ndërgjegjen tonë, ajo që kemi lejuar të ndodhë në Siri. Masakrat dhe njerëzit që torturohen deri në vdekje, janë bërë një normë atje për gati një dekade”,- thotë Jelaçiç.

Ndërkohë, ICC, kompetencat e së cilës ishin të kufizuara në krijimin e saj nga fuqitë e mëdha, ka rënë pre e sulmit në javët e fundit nga administrata Trump, e cila ka kërcënuar zyrtarët e gjykatës (dhe familjet e tyre) me sanksione, nëse nisin hetimet ndaj ushtarakëve të SHBA-së dhe veprimeve aleate në Afganistan, apo mbi operacionet e Izraelit në Bregun Perëndimor dhe Gaza.

”Është një zhvillim shumë vetë-mposhtës. Ai minon besueshmërinë tonë për të ndjekur drejtësinë dhe sundimin e ligjit, dhe për të parandaluar krimet mizore jashtë shtetit”- thotë ish ambasadori Shefer. Përkundër një sfondi të tillë, shprehja “kurrë më” tingëllon veçanërisht e zbehtë.

“Sidomos pas dhunës në Siri, për mua tingëllon boshe dhe e pakuptimtë”- mendon Iva Vukusiç, historiane në Universitetin e Utrehtit, Holandë. Kur bëhet fjalë për përgjegjësinë për krimet e luftës, ajo thotë se jo gjithçka mund të hidhet poshtë. Ndjekja penale e Mlladiç dhe të tjerëve, është një arritje e dukshme.

“Para gjykatave për ish-Jugosllavinë dhe Ruandën, dikush mund të priste në mënyrë të arsyeshme që pas një lufte civile apo një diktaturë të egër, të mos ndodhte asgjë. Por tani mendoj se në 25 vitet e fundit, ne kemi parë vërtet një ndryshim të pritshmërive, me akademikë, studiues dhe aktivistë që kërkojnë përgjegjësi. Unë mendoj se në atë kuptim, ne nuk do të rikthehemi më aty ku kemi qenë dikur”- shton ajo.

Sulmi i Trump ndaj Gjykatës Ndërkombëtare të Krimeve të Luftës, ka shkaktuar një reagim të ashpër midis mbështetësve të tij, përfshirë aleatëve më të afërt të Amerikës, që kanë dalë në mbështetje të institucionit. Aktualisht në ICC është duke u zgjedhur një prokuror i ri, dhe një rishikim i veprimeve të tij do të bëhet deri në fund të këtij viti, me synim bërjen sa më efektive të këtij institucioni.

Ndërkaq, në mungesë të një gjykate speciale për Sirinë, gjykatat në Gjermani, Holandë dhe Skandinavi kanë hetuar krimet e luftës atje, bazuar tek parimet e juridiksionit universal. Në prill, një gjykatë në qytetin gjerman të Koblencit, nisi gjykimin e 2 ish-zyrtarëve të regjimit sirian që kishin dezertuar në Gjermani.

Ajo është e para nga shumë ndjekje penale. Provat janë mbledhur nga Mekanizmi Ndërkombëtar i Paanshëm dhe i Pavarur , i ngritur në Gjenevë me mbështetjen e shumicës dërrmuese të asamblesë së përgjithshme të OKB, si një mjet për të anashkaluar ngërçin e fuqive të mëdha në Këshillin e Sigurisë mbi çështjen e gjykimit të krimeve në Siri.

Gjyqi i Koblencit bazohet në mbi 800.000 dokumente të regjimit sirian, të kontrabanduara jashtë vendit ndër vite nga ana e Komisionit për Drejtësi Ndërkombëtare dhe Përgjegjshmëri (CIJA) një organ i pavarur që punon mbi krimet në Siri nga Britania e Madhe, Kanadaja dhe Gjermania.

CIJA mbledh gjithashtu prova mbi mizoritë e ISIS-it në Siri dhe Irak. Jelaçiç është tani drejtuese e marrëdhënieve të jashtme në CIJA. “Ajo çka mund të shpëtohet është koncepti i përgjegjësisë, koncepti i atyre që janë përgjegjës për ato krime. Kjo është ajo që më nxit të vazhdoj punën time, pasi nuk mund të zhbësh parimet, konventat, ligjet ndërkombëtare të dakordësuara midis palëve shtetërore. Janë këto ligje, që na lejojnë të përpiqemi aq sa mundemi të bëjmë drejtësi për sirianët. Pra, kjo është ajo që nuk mund të zhbëhet”- shton ajo. / “The Guardian” – Bota.al

E vërteta nuk mund të shumëzohet me zero Prof. Bare

I nderuar Prof. Bare, duke marrë shkas nga një pohimi juaj, gjatë një interviste në një stacion televiziv, duhet të sjell në vëmendjen tuaj sa vijon:

Në vegjëli kemi mësuar se kur një numër shumëzohet me zero, përfundimi del zero. Gjatë intervistës suaj, kam përshtypjen se keni shumëzuar të vërtetën e Universitetit të Mjekësisë, Tiranë me zero, kur keni deklaruar se- Projektet e bashkëpunimit me universitet e huaja në Universitetin e Mjekësisë, Tiranë, janë zero.’’

Sikundër e thamë më lart i nderuar Prof. Bare, numrat mund të shumëzohen me zero, por të vërtetat jo.

Do të kish mjaftuar të kishit vizituar faqen zyrtare të këtij institucioni, për të verifikuar shpërndarjen gjeografike të projekteve në Evropë dhe mos e kishit kryer këtë shumëzim me një logjikë matematikore, por me një logjikë që bazohet mbi fakte.

Post Scriptum- E vërteta kur shumëzohet me zero, mbetet ende e vërtetë i nderuar Prof. Bare.

Elona Caslli

Ka shumë kohë, që rastësisht në shumë kujtime njerëzish mbi jetën apo rininë e tyre, jam ndeshur me këngën “Lulebora” si një emblemë, apo më mirë një ikonë e këngës qytetare shqiptare. Kureshtja më ka bërë që ta shoh me vëmendje këtë këngë jetëgjatë, e cila është kënduar dhe këndohet në çdo cep të botës me shumë dashuri e përkushtim edhe nga të huajt. Ajo që kam dalluar, është ndryshimi dalëngadalë i ndonjë fjale dhe retushimi pa paramendim, për ta bërë më të bukur këngën, por që sipas meje asaj nuk i duhet prekur as edhe një presje. Kjo këngë, e shkruar në dy vitet e para pas çlirimit të atdheut, u shpërnda me shpejtësi rrufeje në gjithë Shqipërinë dhe jo vetëm. Në Vlorë, u dëgjua jo vetëm nga radioja, por e pati sjellë duke kënduar para njerëzve Artistja e Merituar Meliha Doda, e cila u vendos në Vlorë ne vitin 1952 si mësuese në shkollën “1 Maj”. Ajo kishte jetuar në Shkodër dhe kishte bashkëpunuar me kompozitorin e kësaj kënge Simon Gjoni. Çuditërisht dhe mrekullisht, artistja Meliha Doda, që nga dita që e mësoi e derisa mbylli sytë, e këndoi këtë këngë pa i lëvizur asnjë presje. Teksti i “Luleborës” së kënduar nga Meliha Doda dhe nga të gjithë ish nxënësit e saj, është pothuajse e njëjtë me atë që këndon sopranoja shqiptare me famë botërore Inva Mula. Dhe nuk ka si të jetë ndryshe, sepse kështu e pat kënduar i ati i saj Avni Mula, i cili ashtu si dhe Meliha Doda, fillimet e karrierës i pati në Shkodër dhe që të dy ishin me origjinë nga Kosova. Duke parë këngën ashtu origjinale, siç e pati shkruar në vitin 1946 poeti shkodran Zef Pali, unë mendoj se kuptimi i saj është shumë më i thellë se e mendojnë të tjerët dhe hamendësimi, apo pohimi se i kushtohet të dashurës së kompozitorit apo poetit është pjesërisht i saktë dhe jo bindës. Ideja se i kushtohet kësaj, apo asaj, si pasojë e shkëndisë së dashurisë së kompozitorit apo të poetit mendoj se është për të mbuluar një dashuri më të thellë. E gjithë kjo më kujton atë shprehjen e shkrimtarit dhe poetit austriak Hugo von Hofmannsthal, i cili thotë se “Thellësia duhet të fshihet. Ku? Në sipërfaqe.”

Le të marrim strofën e parë dhe le ta analizojmë me kujdes, se çfarë mendoj se ka dashur të thotë poeti Zef Pali:

Tuj kërkue n’mal e n’kodër,
tuj prek lulet t’gjith’ me dor’,
veç n’nji kopsht ma t’bukrin n’Shkodër,
ty të gjeta lulebor’.

Dikush mund të mendojë se autori nënkupton që ka shëtitur kudo, ka parë shumë lule, i ka prekur me dorë dhe si përfundim, atë, që kërkonte sipas pritshmërive të tij, e gjeti në një kopsht, që ishte më i bukuri në Shkodër. Unë e mendoj ndryshe. Në malet dhe kodrat zakonisht janë ndërtuar vendet e shenjta. Që në fillimet e njerëzimit në kulturat e lashta ekzistonte bindja se hyjnitë banonin në qiell dhe vendi më i mirë për tu takuar me këto hyjni ishin majat e maleve. Kjo duket qartazi dhe në mitologjinë greke ku mali i Olimpit ishte si vendbanim i perëndive, por dhe në atë shqiptare mbi Malin e Tomorit, etj. Po ashtu dhe në Besëlidhjen e Vjetër, por dhe atë të Re kemi shfaqjen e Zotit apo komunikimin e tij me njeriun zakonisht në maja malesh. Zoti bisedoi me Moisiun në malin Horeb, një mal tjetër i shenjtë për popullin hebre është Mali Karmel, ku Elia ndërtoi një altar për Zotin, madje dhe qyteti i Jerusalemit ndodhet në malin Sion. Në Besëlidhjen e Re kemi predikimin në mal të Jezusit, i cili pastaj u shpërfytyrua para apostujve në malin Tabor, vuajti pas Darkës së Fundit në malin e Ullinjve dhe u kryqëzua në Malin e Kalvarit. Që në fillimet e krishterimit, të krishterët kanë zgjedhur vende të larta për shtëpitë e tyre të adhurimit. Këtu bën pjesë dhe Shqipëria, e cila e përqafoi këtë fe qysh në kohët apostolike me ardhjen e Apostullit Pal në Iliri. Zona e Shkodrës me male e kodra ka qenë plot me kisha e manastire të shenjtë e me këtë të vërtetë historike poeti shkruan : ”Tuj kërkue n’mal e n’kodër…” Vargjet që vijnë më vonë tregojnë një mënyrë ekumenike të menduari nga poeti Zef Pali, i cili me këtë tekst e ka treguar veten thellësisht mistik. Vargu “tuj prek lulet t’gjith’ me dor’” është çelësi i zbërthimit të kësaj poezie me një nënkuptim të fshehur, që mund të kapet vetëm nga ata njerëz që kanë një përgatitje të thellë të mistereve të shenjta. Një katoliku të mirë, që e njeh mirë doktrinën e krishterë ky varg në mënyrë intuitive i sjell ndërmend Rruzaren e Shenjtë. Fjala rruzare vjen nga fjala latine “rosarium”, që do të thotë “kurorë trëndafilash”, ose “tufë trëndafilash” dhe nënkupton një tufë lutjesh, që i drejtohen Jezu Krishtit me anë të nënës së tij Shën Mërisë, e cila bën ndërmjetësimin midis besimtarit dhe birit të saj në qiell. Në çdo lutje që i bëhet Shën Mërisë është sikur ti dhurohet asaj një trëndafil dhe shuma e lutjeve e ndarë në mënyrë të barabartë formon një kurorë trëndafilash. Trëndafili është mbretëresha e luleve dhe Rruzarja është lutja më e përsosur dhe me anë të saj meditojmë të gjitha misteret e gëzimit, pikëllimit dhe lavdisë së Jezu Krishtit dhe Shën Mërisë. Pra me pak fjalë vargu “tuj prek lulet t’gjith’ me dor’”, nënkupton duke prekur rruazat e Rruzares së shenjtë, ku secila rruazë nënkupton një lutje, pra një trëndafil. Është si të thuash një bashkësi lutjesh mariane, brenda së cilës bashkë me Atynë, futen “Përshëndetje Maria”, “”Përshëndetje Mbretëreshë”, etj. Por le të shkojmë te vargu më poshtë: “veç n’nji kopsht ma t’bukrin n’Shkodër,”. Që të jetë një kopsht, aq i bukur, pra aq i lulëzuar, nënkupton që atë kopsht e ka bërë të bukur dora e një zonje, që në këtë rast del vetëm një, sepse nuk ka të tjerë si ai kopsht në Shkodër dhe kjo është Zonja, apo Zoja e Shkodrës. Aty gjendet lulebora. Por lulebora nuk është një lule që çel gonxhe e veçuar, por çel në bashkësi si një rruzull me petale. Dhe këtu fjala luleborë ka kuptim simbolik dhe multisemantik. Edhe pse në vendin tonë tani mund të gjenden disa ngjyra të petaleve të luleborës, në vitin 1946, flitej për ngjyrën e bardhë e të pastër. Lulebora në kopshtin e Zojës së Shkodrës, është Kisha e Zojës. Sepse kisha është një bashkësi njerëzish, besimi, shprese dhe dashurie. Papa Gjon Pali II te libri i tij “Të kapërcehet pragu i shpresës” faqe 153, thotë se “Si popull i Zotit kisha është në të njëjtën kohë dhe korpi i Krishtit.” Po ti shikosh me kujdes petalet e luleborës, të duken të njëjta me Korpin e Krishtit që e marrim në Eukaristi dhe kështu siç ka thënë apostulli Pal (1 Korintasve 12:27) se “në këtë mënyrë ne bëhemi të gjithë gjymtyrë të atij Korpi”, si dhe “individualisht gjymtyrë të njëri-tjetrit” (Romakëve 12,5). Nëse kujtojmë Biblën “Unë jam hardhia, ju jeni shermendet” (Gjoni 15:5 ), do ta kuptojmë lidhjen limfatike të bashkësisë me krijuesin edhe te “Lulebora”. Këto vargje me kaq kuptime të fshehta, nuk mund ti shkruante dikush tjetër veçse një katolik i rritur në Shkodrën me tradita të hershme dhe të thella ekumenike. Vargjet refren janë si më poshtë:

“Je e vogël por e plot’,
ty t’kërkoj un’ tash sa mot,
tash sa mot un’ ty t’kërkoj,
vi me ty jetën ta çoj …”

Gjithçka nënkupton një kishë të vogël, të mbushur, ndërsa vargu “vi me ty jetën ta çoj”, të jep idenë e një ndjekësi, e një njeriu që kërkon të ecë sipas dhe bashkë me dikë tjetër dhe patjetër që është Ungjilli, që e shoqëron njeriun në rrugën e jetës. “Eja pas meje” thuhet te Mateu (Mt, 8, 22) dhe besimtari, në këtë rast poeti Zef Pali thotë “vi me ty jetën ta çoj”. Qëllimi i besimtarit është takimi me Zotin, me Jezu Krishtin, drejt të cilët të çon nëna e tij, me të cilën lutemi, themi Rruzaren e Shenjtë, apo “thurrim kunor”:

Eja, eja lulebor’,
se me ty do thur kunor.
Eja, eja lulebor’,
se me ty do thur kunor.

Këtu kushdo mund të mendojë se kemi të bëjmë dhe më martesën e “luleborës” me atë, që në rrugëtimin e tij kërkon që të eci me ungjillin. Këtu është përmasa e padukshme dhe madhështia e kësaj poezie, sepse shëlbuesi apo shpëtimtari i botës, Jezu Krishti është Dhëndri i Kishës dhe i të gjithë atyre që janë në të, sipas Mateut (Mt, 9, 15): “Dhëndri është me ju”. Nëse do ti shikojmë me kujdes vargjet “ty t’kërkoj un’ tash sa mot,/ tash sa mot un’ ty t’kërkoj”, si dhe vargjet “Pash ma t’bukrën stinë t’pranverës / pash mbretneshën dranofil/ mos ja fal kujt ti erën, /se për mu vetëm ke çil”, do të kuptojmë një histori të tërë, që ka të bëjë me Kishën e Zojës së Shkodrës dhe me fakte historike që lidhen me të, sepse historia e saj është vetë historia e katolicizmit ndër shqiptarë. Poeti tashmë është besimtari i të gjitha kohërave, që iu mbyll kisha gjatë pushtimit osman, që ikona e Zojës përfundoi më 25 Prill 1467 matanë detit në Genazzano të Italisë, që pastaj kisha u rihap më 1917, por dhe që në atë kohë 1946, që u shkrua kjo poezi po vinin kohëra të errëta për kishën katolike me pushkatime dhe persekutime të pashoqe të klerik katolik. Stina e pranverës nënkupton Pashkët, mbretëresha Drandofil është Shën Mëria, mbretëresha e qiejve dhe e të virgjërave, e quajtur në litanitë e Zojës “drandofillja e mrekullueshme,” apo në literaturën fetare “trëndafili Mistik”. Vargjet “mos ja fal kujt ti erën, /se për mu vetëm ke çil,” aq sa duken si dëshira e poetit, ashtu si e çdo mashkulli për të gjetur një vajzë të paprekur si Virgjëresha Mari, aq dhe thellë-thellë ato kanë të bëjnë me moscënimin e frymës së Kishës Katolike, që pushteti komunist donte ta vinte në shërbim të tij. Strofa e fundit “Fjalët e mia ti dëgjoi” nëse mund të thuhet “Lutjet e mia ti dëgjoi” të kujtojnë litanitë e Zojës së bekuar, me të cilën besimtari kërkon që këtë Hyjlindëse të Fjetur, ta zgjojë nga gjumi, pra ta shohë dhe në kohët e errëta. Fjalët që çdo besimtar i mirë thoshte, qoftë dhe në gërmadha të asaj kishe mbas rrënimit, ishin këto: “O Zoja e Bekueme, Nana e Këshillit të Mirë, po të thërrasim ty, që je Bija e zgjedhuna e Zotit Atë, Nana e Jezu Krishtit, Nusja e Shpirtit Shenjt, Tempull i së Shenjtnueshmes Trini: ndërmjetëso për ne në qiell!”

“Fjalët e mia ti dëgjoi
Ma ke ftyrën porsi të zanës,
Unë prej gjumi do të zgjoj
Për me t’pa në dritë të hanës.”

Kjo këngë kaq mistike me kuptime të shumëfishta, i rezistoi kohës dhe nga zgjuarsia e një poeti, që dinte si ta shprehte dashurinë për besimin e tij dhe u bë simbol i dashurisë dhe i familjes, sepse vë në qendër gruan si shëmbëlltyrë të Marias në virtyte dhe përkushtim. Vendosja e Rruzares, në mënyrë të tërthortë, bëri që kjo këngë të moskuptohej nga fanatikët apo ateistët e regjimit komunist, as nga myslimanët, por edhe nga ortodoksët, të cilët edhe pse të krishterë nuk e kanë traditën e rruzares si katolikët dhe që misteret e fesë i kremtojnë ndryshe. Ata që mund t’ia nuhasnin kuptimin ekumenik me shëmbëlltyrën e diçkaje konkrete dhe të kapshme nga shqisat, siç ishte lulebora, ku shihej ekzistenca e Zotit dhe bashkekzistenca në shtëpinë e Zotit, kishin një inteligjencë të lartë dhe e kuptonin dinjitetin e të pagëzuarit, si”Christianus alter Christus”, që do të thotë se i krishteri është një Krisht i dytë. Ata, në atë kohë të errët, tekstin e kësaj kënge e kanë parë si një mënyrë të shpalljes së mistereve kryesore, apo Simbolit Apostolik dhe janë ndjerë mirë që brenda tyre kanë parë të vërtetën e zotit që as mund të gënjejë veten dhe të tjerët. Gjithsesi, kjo këngë ka në bazë familjen dhe lutjen sipas asaj që thotë Papa Gjon Pali II te Letra Apostolike “Rruzarja e Virgjërës Mari” e vitit 2002 se “familja që lutet e bashkuar mbetet e bashkuar.” Por kjo gjë nuk mbetet vetëm për katolikët, por edhe për besimtarët e feve të tjera. Kjo këngë pavarësisht mistikës së saj, do të vazhdojë që të jetë simbol i dasmave shqiptare dhe virtytit mbi të cilin ngrihet familja dhe dashuria si shëmbëllim të Shën Mërisë, e cila njihet si Hazretja Merjeme në Kuranin e madhëruar dhe është e vetmja grua, që përmendet me emër dhe përshkruhet si e dëlirë, e ndershme, shembullore. Lindja e hz. Isait a.s. përshkruhet në dy pjesë të Kuranit; sure 3 dhe sure 19, ku thuhet shprehimisht: “Oj Merjeme, Allahu të dalloi ty (me besim e karakter), të pastroi (nga shpifjet ) dhe të lartësoi mbi gratë e botës.” ( Kuran 3: 42 )

Është një kapitull i tërë në Kuran i quajtur Sure Merjem. Një nder të tillë që i është dhënë Merjemes në Kur’an nuk i është bërë asnjë gruaje tjetër , madje, nuk ka asnjë kaptinë në Kuran me emrin Emine, emri i nënës së Muhamedit (a.s.), as Hatixhe, gruaja e tij, apo Fatime, vajza e tij.

Kjo poezi, apo ky tekst kënge është vetë si një trëndafil mistik, si një grua e bukur e veshur me petka të dëlira, që bukurinë nuk e ka te lakuriqësia, por te shpalosja dalëngadalë e misterit dhe dashurisë së saj njerëzore.

Me provat në rritje (që tregojnë) se Kremlini ka financuar Talebanët për të vrarë ushtarë amerikanë në Afganistan, ka ardhur koha që Uashingtoni të hartojë një strategji më të fortë kundrejt Rusisë. Kjo strategji duhet të përfshijë të kuptuarit më qartë të objektivave anti-amerikane dhe anti-europiane të Presidentit Vladimir Putin si dhe instrumenta më efektivë për të ndaluar ambiciet e Kremlinit.

Synimi afatgjatë i Moskës është të shpërbëjë Perëndimin duke përmbysur ndryshimet e epokës së pas Luftës së Ftohtë, gjatë së cilës Rusia humbi territoret nën sundimin sovjetik dhe satelitët e tij. Përpjekjet e Kremlinit për të ndërtuar “polin e pushtetit” euroaziatik janë të planifikuara për të siguruar dominimin nga Rusia të secilit fqinj, për të dobësuar unitetin perëndimor, dhe për të krijuar trazira në rajone të paqëndrueshme si Ballkani.

Një përbërës thelbësor i politikës së Moskës është një ofensivë anti-amerikane për të eliminuar praninë ushtarake amerikane nga Europa dhe Lindja e Mesme dhe për të ulur ndikimet politike të Uashingtonit. Dhe për të kompensuar dobësinë ushtarake dhe ekonomike të Rusisë në krahasim me NATO-n, Moska, për të arritur objektivat e veta, përdorë një shumëllojshmëri të mjeteve politike, financiare, kibernetike dhe informuese.

Administrata e SHBA-së nuk mund të jetë pasive ose thjesht t’i kundërpërgjigjet sulmeve të vazhdueshme të Putinit, pasi ky (qëndrim) veçse e inkurajon atë të intensifikojë ofensivën dhe të pretendojë se Uashingtoni ka frikë të provokojë Rusinë. Përveç përforcimit të mbrojtjes amerikane, si dhe konsolidimit të aleancave politike dhe ushtarake të Amerikës dhe ndihmës ndaj partnerëve të NATO-s që gjenden nën kërcënim të drejtpërdrejtë, veçanërisht Ukrainës dhe Gjeorgjisë, Uashingtonit i duhet të përdorë dy armë të ndërlidhura sulmi, (ato) politike dhe informuese.

Politikat e suksesshme të SHBA-së ndaj bllokut Sovjetik gjatë drejtimit të Presidentit Ronald Reagan mund të shërbejnë si një mësim i hidhur mbi rigjenerimin e parimeve thelbësore në marrëdhëniet me Rusinë. Duhet të mbështetet në promovimin e pluralizmit politik, demokracisë, të drejtave të njeriut, decentralizimit dhe federalizmit të mirëfilltë. Pa një transformim politik gjithëpërfshirës dhe paqësor, Rusia do të degjenerohet në një shtet të dështuar, të ngjashëm me Jugosllavinë pas Titos.

Disa kriza të njëkohshme gjatë muajve të fundit kanë ekspozuar hapur dobësitë e Rusisë, përfshirë rënien e çmimeve të naftës, ekonominë në tkurrje, pandeminë (me përhapje) të shfrenuar, rënien e mbështetjes publike për Putinin dhe rritjen e trazirave në rajone. Rusia është e prekur nga shumë më shumë sëmundje ekonomike, sociale, politike, etnike, fetare dhe rajonale sesa demokracitë perëndimore.

Autoritarizmi në rritje i Kremlinit nuk ngjan me brutalitetin komunist dhe shtimi i rezistencës në fund të fundit do të kontribuojë në copëtimin e vendit. Kombësi të shumta dhe rajone të ndryshme janë zënë në lak brenda një strukture nga çfarë përfiton vetëm një elitë e vogël personeli sigurie, burokratësh dhe oligarkësh. Me pabarazitë ekonomike në rritje në rajone, investimet e pamjaftueshme nga Moska, dhe mungesat e autonomisë vendore, struktura federale do të bëhet gjithnjë e më e paqeverisshme.

Gjatë Luftës së Ftohtë, Reagan miratoi transmetimin e fakteve kombeve të robëruara të bllokut Sovjetik, në mënyrë që t’i kundërvihej trillimeve të vazhdueshme komuniste. Uashingtoni tani i duhet të mbështesë përpjekjet për të informuar më mirë opinionin publik rus mbi dështimet dhe mashtrimet e Kremlinit. Perëndimi zotëron ekspertët kibernetikë, mjetet dixhitale dhe domosdoshmëritë gjeopolitike për të ndërmarrë një sulm të qëndrueshëm informacioni bazuar në fakte mbi fajtorët e vërtetë për përkeqësimin e Rusisë. Një shumicë mediash dhe platformash sociale mund të përhapin të dhëna të hidhura të shmangura nga propaganda shtetërore e Rusisë, veçanërisht mbi varfërinë në rritje, infrastrukturën e shkatërruar, katastrofat mjedisore, korrupsionin qeveritar, rënien demografike dhe zgjerimin e trazirave rajonale.

Ashtu sikurse Moska humbi luftën e saj propagandistike kundër Perëndimit gjatë periudhës sovjetike, ofensiva informative e tanishme e udhëhequr nga Amerika duhet të manovrohet drejt fuqizimit të kombeve dhe shoqërive për të zëvendësuar sistemin Putinist. Mediat perëndimore, OJQ-të dhe platformë të ndryshme të informacionit mund të synojnë rininë, studentët, punëtorët, grupet etnike dhe fetare, rajonalistët dhe të tjerë segmente të pandikuar të popullit, që të ndihmojnë në frymëzimin e shfaqjes së lëvizjeve alternative. As Rusia nuk është imune ndaj populizmit kundër klasës sunduese të vendosur (anti-establishment) që ka përfshirë Europën dhe SHBA-në vitet e fundit.

Një komponent tjetër kryesor i një sulmi Perëndimor është shpërndarja e materialeve komprometues për Putinin dhe rrethin e tij të afërt të zyrtarëve të korruptuar. Vendosja e sanksioneve financiare për sulmet e Moskës ndaj Perëndimit është e pamjaftueshëm pa informimin e qytetarëve rusë se edhe ata janë gjithashtu viktima të Putinit. Padyshim që shërbimet perëndimore të inteligjencës posedojnë informacion më të plotë sesa aktivisti i opozitës Alexei Navalny mbi vjedhjen e buxhetit rus nga zyrtarët dhe oligarkët.

Zbulimet në lidhje me grykësinë dhe goditjet pas shpine brenda elitës qeverisëse gjithashtu mund të krijojnë pasiguri në qarqet qeveritare dhe të ekspozojnë dobësitë politike të regjimit. Dyshimi dhe mosbesimi do të ngjallin frikën e spastrimeve politike ose të shpronësimit të oligarkëve nga shteti dhe do të përkeqësojnë luftimin mes grupimeve. Një sulm informacioni do të ndihmojë në zbehjen e fushatës anti-amerikane të Kremlinit, ndërsa Uashingtoni përgatitet për pasojat ndërkombëtare të copëtimit të mundshëm të Rusisë.

Dita77, Albania

AMERICA NEEDS A STRONGER RUSSIA STRATEGY

Janusz Bugajski, 10 July 2020

With evidence mounting that the Kremlin funded the Taliban to assassinate U.S. soldiers in Afghanistan, the time has come for Washington to devise a stronger strategy toward Russia. Such a strategy mustinclude a clearer understanding of President Vladimir Putin’s anti-American and anti-European objectives and more effective instruments to stifle Kremlin ambitions.

Moscow’slong-term objective is to dismantle the West by reversing the transformations of the post-Cold War era during which Russia lost its Soviet dominions and satellites. Attempts by the Kremlin to build a  Eurasian “pole of power”” are designed to ensureRussia’s dominance overeach neighbor, to weaken Western unity, and to create havoc in unstable regions such as the Balkans.

An essential component of Moscow’s policy is an anti-American offensive to eliminate the U.S. military presence from Europe and the Middle East and to undercut Washington’s political influences. And to compensate for Russia’s military and economic weakness vis-à-vis NATO, Moscow deploys an assortment of political, financial, cyber, and informational tools to achieve its objectives.

The U.S. administration cannot remain passive or simplyreactive to Putin’s constant attacks, as this only encourages him to intensify the offensive and claim that Washington fears provoking Russia. In addition to strengthening U.S. defenses, consolidating America’s political and military alliances, and assisting NATO partners under direct attack, particularly Ukraine and Georgia, Washington must deploy two interconnected offensive weapons – political and informational.

Successful U.S. policy toward the Soviet bloc during President Ronald Reagan’s administration can serve as a poignant lesson for reinvigorating core principles in dealing with Russia. It must be anchored in promoting political pluralism, democracy, human rights, decentralization, and genuine federalism. Without a comprehensive and peaceful political transformation Russia will degenerate into a failed state similar to post-Tito’s Yugoslavia.

Russia’sweaknesses have been glaringly exposed in recent months by several simultaneous crises, including collapsing oil prices, a contracting economy, a rampant pandemic, falling public support for Putin, and growing regional unrest. Russia is afflicted by many more economic, social, political, ethnic, religious, and regional maladies than the Western democracies.

The Kremlin’s increasingauthoritarianism cannot match communist brutality and an upsurge of resistance will eventually contribute to fragmenting the country. Numerous nationalities and diverse regions are trapped within a structure that benefits a narrow elite of security personnel, bureaucrats, and oligarchs.With growing regional economic disparities, insufficientinvestment by Moscow, and an absence of local autonomy, the federal structure will become increasingly ungovernable.

During the Cold War, Reagan endorsed the transmission of facts to the captive nations of the Soviet bloc in order to counter persistent Communist fabrications. Washington must now support efforts to better inform the Russian public about the Kremlin’s failures and deceptions. The West possesses the cyber experts, the digital tools, and the geopolitical imperatives to mount a sustained information offensive based on facts about the real culprits for Russia’s deterioration.A multitude of media outlets and social platforms can disseminate poignant data avoided by Russia’s state propaganda, particularly the growing poverty, crumbling infrastructure, environmental disasters, government corruption, demographic decline, and expanding regional unrest.

Just as Moscow lost its propaganda war to the West during Soviet times, the current American-led informational offensive must be geared toward empowering nations and societies to replace the Putinist system.Western media outlets, NGOs, and various information platforms can target youths, students, workers, ethnic and religious groups, regionalists, and other disaffected sectors of the population to help inspire the emergence of alternative movements. Russia is also not immune from the anti-establishment populism that has swept through Europe and the U.S. in recent years.

Another key component of a Western offensive is todisseminate compromisingmaterial about Putin and his inner circle of corrupted officials.Simply imposing financial sanctions for Moscow’s attacks on the West is insufficient without informing Russian citizens that they are also Putin’s victims. Western intelligence services certainly possess more comprehensive information than opposition activist Alexei Navalnyabout the theft of the Russian budget by officials and oligarchs.

Disclosures about the greed and backstabbing within the ruling elite can also generate uncertainty in government circles and expose the regime’s political weaknesses. Suspicion and distrust will raise fears of political purges or state expropriation of oligarchs, and aggravate factional infighting.An information offensivewillhelp undercut the Kremlin’s anti-American campaign, while Washington prepares for the international repercussions of Russia’s potential fragmentation.

Mungesa e studimeve profesionale dhe sistematike mbi historinë tonë, ka lënë vend për spekullime nga “historianë” amatorë apo kureshtarë ambulantë, disa prej të cilëve kanë qëllim jo të vërtetën, por sensacionin apo prapavijat politike.

Shenjestra e këtij sensacionalizimi me historinë janë bërë këto ditë Ernest Koliqi dhe Martin Camaj, dy figura të rëndësishme të letërsisë dhe antikomunizmit shqiptar, akuzuar respektivisht për bashkëpunim me shërbimet sekrete të huaja dhe ish-Sigurimin e Shtetit.

Akuzat ndaj Koliqit dhe Camajt nuk bazohen mbi veprime konkrete të tyre, nuk bazohen mbi fakte të asaj që ata kanë bërë apo thënë; secila është ngritur nisur nga një dokument i vetëm i shërbimeve sekrete, me informacion indirekt, të hamendësuar, pa fakte apo prova për veprimtari informimi ndaj agjenturave nga Koliqi dhe Camaj.

Dokumentacioni i CIA-s i periudhës 1945-1960 është deklasifikuar pothuaj i gjithi nga qeveria amerikane dhe mund të hulumtuhet nga çdo kush.

Historianët kanë paralajmëruar se, përveç domosdoshmërisë së hulumtimit metodik të së kaluarës, trajtimi i informacionit të shërbimeve sekrete duhet bërë me shumë kujdes: këto informacione nuk janë të besueshme, veçanërisht raportimet e informatorëve sekretë, të cilët shpesh gënjejnë apo japin informacione të pasakta. (Vetë CIA ka deklaruar se nuk garanton dhe nuk mban përgjegjësi për vërtetësinë e informacioneve operative që ka deklasifikuar).

Ky paralajmërim i historianëve nuk është dëgjuar nga hulumtues amatorë apo spekulantët sensacionalë, që duke përfituar nga moria e informacionit sekret që tashmë gjendet kudo, po përhapin të pavërteta dhe shtrembërime historike.

Ernest Koliqi, një nga intelektualët shqiptarë me me ndikim në perëndim, ka qenë nën shenjestrën e CIA-s qysh në fundin e viteve 40-të.

Në një nga raportet e para për të, më 1950, CIA nënvizonte se Koliqi “është një nga më të shkolluarit dhe ndoshta më inteligjenti mes komunitetit shqiptar në Romë. Politikisht është antikomunist, por pro-italian. Nuk ka preferencë mes monarkisë apo republikës, por advokon vetëm për Shqipëri të lirë dhe të pavarur”.

CIA e ka mbajtur nën vëzhgim Koliqin, gjatë gjithë kohës që ai jetoi në Romë, pas largimit nga Shqipëria më 1943.

Në vitin 1946, Koliqi dhe mërgimtarë të shquar shqiptarë në perëndim, përfshi Gjon Markagjonin dhe Ismail Vërlacin, krijuan Bllokun Kombëtar Indipedent, një nga tre grupimet kryesore antikomuniste të mërgatës shqiptare.

Një grup tjetër mërgimtarësh formuan Komitetin Shqipëria e Lirë, drejtuar nga Mid’hat Frashëri, ku bënin pjesë edhe Abaz Kupin, Said Kryeiu, Zef Pali dhe Nuçi Kotta; ndërsa një grup i tretë krijoi Komitetin e Prizrenit në ish-Jugosllavi, i cili ishte nën ndikimin e qeverisë jugosllave.

Amerikanët dhe britanikët u investuan fillimisht në Komitetin Shqipëria e Lirë, ndërkohë që ishin pesimistë dhe mbajtën nën vëzhgim dy grupet e tjera, për shkak se anëtarë të tyre kishin shërbyer në administratat nën pushtim në Shqipëri dhe mund të ishin pre e propagandës.

Me vdekjen misterioze të Mid’hat Frashërit, në fundin e 1949-së, amerikanët vendosën që të investohen tek Blloku Kombëtar Indipendent që kishte udhëheqës shpirtëror Ernest Koliqin.

Për këtë qëllim ata ndërmorën dy operacionet e para infromuese mbi mërgatën shqiptare dhe ndikimin e Koliqit mes shqiptarëve të arratisur, të koduara “Obstacle” dhe “Charity”.

Si pjesë e këtij operacioni, më 1953, CIA mori një raport nga një burim konfidencial i saj, punonjës i Qendrës së Mynihut në Romë, mbi veprimtarinë e Koliqit. Ky raportim, një dokument i vetëm, është përdorur për akuzat kundër Koliqit.

Sipas raportimit, një gjerman i quajtur Karl Hass, i cili kishte qenë funksionar nazist dhe që në atë kohë punonte për shërbimin sekret të Republikës Federale Gjermane, kishte krijuar kontakt me Koliqin dhe dyshohej se mund ta kishte përdorur atë për të marrë informacione mbi përbërjen e mërgatës shqiptare.

Raporti i informatorit të CIA-s pretendon se Hass ishte agjent i dyfishtë, i cili punonte për sovjetikët, duke hamendësuar se ai mund t’u kishte kaluar sovjetikëve edhe informacione të mësuara nga Koliqi mbi mërgatën shqiptare.

Në raport, informatori i fshehtë i CIA-s shprehej, gjithashtu, se Koliqi ishte i gatshëm të jepte informacion për shërbimet gjermane kundrejt një pagese.

Kaq është i gjithë informacioni dokumentar, që është përdorur për të akuzuar Koliqin se ka bashkëpunuar me shërbimet gjermane apo KGB-në sovjetike—një dokument i vetëm informatori operativ, indirekt, hamendësor, i cili madje nuk e akuzon dhe as nuk aludon për Koliqin si agjent, por vetëm se mund të ishte përdorur miqësisht, pa e ditur, nga një agjent i supozuar gjerman.

Familjet e viktimave të identifikuara së fundmi të gjenocidit të Srebrenicës të vitit 1995, po përgatiten të varrosin të dashurit e tyre, 25 vjet pasi u vranë nga forcat serbe.

Nëntë viktima të identifikuara rishtazi të gjenocidit të Srebrenicës të vitit 1995 do të varrosen nesër në Potoçari, në veriperëndim të Srebrenicës, për të shënuar 25-vjetorin e gjenocidit.

Familja Ibisheviç po përgatitet të varrosë njërin nga dy djemtë e tyre që u vranë gjatë gjenocidit, ndërsa ende janë në kërkim të trupit të djalit tjetër.

Familja do të varrosë djalin e tyre të madh, Salko Ibisheviç, i cili ishte 23-vjeçar kur u vra.

Babai Ahmo Ibisheviç tha se ka humbur rreth 40 të afërm në gjenocid.

Përkundër faktit që kanë kaluar 25 vjet nga gjenocidi, ata ende nuk kanë arritur të arrijnë trupin e djalit tjetër, Samirit.

Ahmo shtoi se gjithashtu nuk kanë mundur t’i gjejnë të gjitha eshtrat e djalit të tyre të vogël, Salko.

Ai tha se janë përpjekur të gjejnë pjesën tjetër të mbetjeve të tij për nëntë vjet.

“Pasi Srebrenica ra në duart e forcave serbe, unë shkova me djemtë e mi në rrugën pyjore për të arritur në zonën e kontrolluar nga boshnjakët. Kur pashë Salkon për herë të fundit, ai mbante një të afërm të plagosur në shpinë […]. Samiri po ecte përgjatë rrugës pyjore me dy miq të tij. Unë u tregova ku të shkojmë dhe ku të takohemi”, tha Ahmo.

Ahmo thotë se varrosja e djalit të tij pas 25 vjetësh nuk do t’i japë fund dhimbjes së tij.

“Do të jetë e vështirë në fillim, por të paktën tani do të ketë një gur varri. Dhimbja jonë nuk do të ndalet dhe ne do të vazhdojmë të jetojmë me dhimbjen e djalit tonë të vogël, të cilin ende nuk e kemi gjetur”, tha Ahmo.

Nëna Zineta Ibisheviç tha që askush nuk u kishte thënë boshnjakëve të rrethuar të mbronin fëmijët e tyre nga serbët.

“Ne muslimanët jetonim në të njëjtën lagje me serbët. Askush nuk na paralajmëroi se ne duhet t’i mbronim fëmijët tanë prej tyre. Unë i pashë ata herën e fundit anë rrugës përmes dritares së autobusit. Ata po ecnin në dy rreshta të shoqëruar nga ushtarë serbë që ua kishin drejtuar pushkët atyre”, tha Zineta.

Salko Ibisheviç, 23 vjeç kur u vra, do të jetë viktima më e re që do të varroset këtë vit. Hasan Peziç, më i vjetri, ishte 70 vjeç dhe gjithashtu do të varroset në ceremoninë e këtij viti.

Çdo vit, më 11 korrik, viktimat e identifikuara rishtazi të gjenocidit, gjatë të cilit u vranë mbi 8.000 njerëz, varrosen në varrezën përkujtimore në Potoçari. Mijëra vizitorë nga vende të ndryshme marrin pjesë në ceremoni.

Presidenti i Turqisë, Recep Tayyip Erdoğan, do të marrë pjesë në programin përkujtimor të këtij viti përmes video-lidhjes.

Më shumë se 8.000 burra dhe djem myslimanë boshnjakë u vranë kur forcat serbe të Bosnjës sulmuan “zonën e sigurt” të Srebrenicës në korrik të vitit 1995, pavarësisht pranisë së trupave holandeze të ngarkuar me detyrë si paqeruajtës ndërkombëtarë.

Këshilli i Sigurimit i OKB e kishte shpallur Srebrenicën si “zonë e sigurt” në pranverën e vitit 1993. Megjithatë, trupat serbe të udhëhequra nga gjenerali Ratko Mlladiq, i shpallur më vonë fajtor për krime lufte, krime kundër njerëzimit dhe gjenocid, u futën në zonën e OKB-së.

Trupat holandeze nuk arritën të veprojnë teksa forcat serbe pushtuan zonën, duke vrarë rreth 2.000 burra dhe djem vetëm më 11 korrik. Rreth 15.000 banorë të Srebrenicës ikën në malet përreth, por trupat serbe vranë 6.000 prej tyre në pyje.