Një faqe amerikane kishte bërë këtë pyetje dhe na pëlqyen përgjigjet që i kishin dhënë gjashtë grupet.

Besojmë, do të jenë kurioze edhe për ju. Pra, të shohim tuajat, çfarë do përgjigjeni në këtë pyetje

Grupi i parë: Të bërit gjëra të cilat i bëjnë të ndihen më të lira, më pak të paragjykuara, më të sigurta.

1. Do dilja me të brendshme.
2. Nuk do kisha frikë të dilja vetëm, ditën ose natën.
3. Do rrija pa reçipeta kudo.
4. Do dilja nudo.
5. Do dilja me këmbë të padepiluara.
6. Do vishja atë minifundin për të cilin kam frikë se do më ngacmojnë po e vesha rrugëve.
7. Do dilja një shëtitje vetëm natën vonë dhe do të vishja çfarëdo gjëje që kam dëshirë.
8. Do ecja rrugëve pa siklet nga ngacmimet dhe shikimet.
9. Të dal nga liqeni pa menduar për ndonjë manjak aty rrotull.

Grupi i dytë: Të bërit gjëra që do të zhduknin burrat (shakaaa)

1. Do zbuloja një formulë që të mos ktheheshin më kurrë.
2. Do bindja çdo vajzë se ka jetë edhe pa ta.
3. Do bëja propagandë që ato 24 orë të zgjasnin përgjithmonë.

Grupi i tretë: Të bërit aktivitete ku burrat (ndonjëherë) prishin punë.

1. Shopping.
2. Do ecja në një qytet pa trafik.
3. Do i kurseja vetes disa punë shtëpie.
4. Do bëja ato rregullimet në shtëpi, për të cilat premtojnë se do i rregullojnë ata.
5. Do i bëja lekët e burrit rrush e kumbulla, nga Balmain te Fendi.

Grupi i katërt: Të ndryshuarit pabarazinë.

1. Do ndryshoja ligjet për gratë.
2. Do rishkruaja gjithë literaturën maskiliste, ku të mos gjenin më gjurmë reference pabarazie.
3. Do vendosja më shumë femra në pozicione drejtuese.

Grupi i pestë: Të kuptuarit e seksualitetit

1. Do bëhesha biseksuale.
2. Do bëja seks.
3. Do kuptoja nëse jam lesbike.

Grupi i gjashtë: “I duam këtu”.

1. Nuk është se po na pengojnë meshkujt për të bërë çfarë duam.
2. Në fakt, ka 24 vjet që po bëj gjithçka vetë.
3. Po dhe tani që ekzistojnë, nuk shoh ndonjë pengesë.
4. Asgjë ndryshe.
5. Nuk e imagjinoj dot jetën pa ta.
6. Nuk i shoh si pengesë, por mund të rri edhe më shumë se 24 orë pa ta.
7. S’dua ta mendoj. Nuk më pëlqen bota pa burra.
8. Do bëja të pamundurën që të riktheheshin. bw

Gjatë presidencës së Aleksandër Vuçiç, Projekti i Serbisë së Madhe është rimëkëmbur. Por ndryshe prej epokës së Sllobodan Millosheviçit, projekti nuk bazohet më në luftë të mirëfilltë, vrasje etnike, dëbime masive dhe rrëmbimit të territorit. Tashmë, kjo fushatë zhvillohet  në përputhje me tre parime kryesore: dredhi, fleksibilitet dhe durim.

Në (regjimin e) Millosheviçit, Serbia e zgjeruar supozohej të ndërtohej nga copëtimi i Jugosllavisë, duke marrë territoret me shumica serbe nga republikat fqinje si dhe duke vrarë ose dëbuar grupe të tjera etnike për të krijuar shumica serbe. Projekti dështoi kryesisht për shkak të rezistencës së kroatëve, boshnjakëve, shqiptarëve dhe malazezëve dhe, përfundimisht, prej ndërhyrjes ushtarake ndërkombëtare të udhëhequr nga Shtetet e Bashkuara.

Vuçiç ka shërbyer si ministri i informacionit i Millosheviçit dhe për këtë arsye është krejtësisht i familjarizuar me dezinformimin dhe mashtrimin për të arritur qëllime madhore në politikë. Pas monopolizimit të politikës serbe nga Partia e tij Progresive dhe mënjanimit të opozitës, Vuçiç ka mjaft hapësirë për të ndjekur ambiciet e një Serbie mini-perandorake në Ballkan.

Strategjia e Beogradit zhvillohet në bazë të tre elementëve kryesorë: dobësimi i fqinjëve, diplomacia e dyfishtë dhe ndihma e Rusisë. Serbia nuk është në gjendje që të sfidojë Kroacinë, e cila ka arritur të marrë anëtarësimin si në NATO ashtu dhe në BE, ndonëse vazhdon të marrë armë nga Rusia dhe Kina në një mini-garë armatimesh me fqinjin e saj më të pasur verior. Kroacia ka një popullsi serbe shumë më të vogël dhe më pak kompakte sesa gjatë epokës së Jugosllavisë dhe ka më pak dobësi politike dhe ekonomike të cilat mund të shfrytëzohen nga Beogradi.

Tre objektivat kryesore të projektit të rimëkëmbur të Serbisë së Madhe janë Kosova, Mali i Zi dhe Bosnje – Hercegovina. Kosova nuk mund të rimerret brenda (territorit të) Serbisë dhe kundërshtimi ndaj çfarëdo formë ndarjeje mbetet i theksuar. Objektivi i Beogradit është të vonojë pafundësisht një zgjidhje përfundimtare në marrëdhëniet dypalëshe dhe ta mbajë Kosovën në paqëndrueshmëri dhe të pasigurt për të ardhmen e saj. Një Kosovë e dobët i mundëson Beogradit të rrisë ndikimin e tij rajonal.

Megjithëse Mali i Zi është anëtar i NATO-s, politika e Vuçiçit është ideuar për të prishur sovranitetin e tij dhe për të nënshtruar politikën e tij të jashtme. Zyrtarët dhe media serbe ndërhynë në zgjedhjet e fundit parlamentare të Malit të Zi për të promovuar opozitën nacionaliste. Koalicioni i ri qeverisës mund ta dobësojë orientimin perëndimor të vendit, veçanërisht nëse Fronti Demokratik (FD) do të dominojë në qeverinë e re. Ai është i lidhur ngushtë me grupet nacionaliste serbe dhe operativët rusë dhe mbështet projektin e Serbisë së Madhe. Ai do të kërkojë të forcojë identitetin serb në Malin e Zi dhe të anulojë ligjin e ri mbi pronat fetare. Udhëheqësit boshnjakë dhe shqiptarë do të jenë veçanërisht të shqetësuar nga shovinizmi serb në rritje që mund të përqendrohet kundër komuniteteve të tyre.

Bosnje – Hercegovina është shënjestra e tretë kryesore e pan-serbizmit. Vendi mbetet jofunksional kryesisht për shkak të politikave bllokuese të Republikës autonome Serbe (RS). Udhëheqësi i saj, Milorad Dodik, kërcënon në mënyrë periodike se do të shkëputet dhe do të krijojë një shtet të ri serb. Pas gjenocidit ndaj myslimanëve boshnjakë gjatë kohës së luftës, territori ka një popullsi kryesisht serbe. Megjithëse Vuçiç shmang të bërit fushatë për ndarjen e Bosnjes dhe marrjen brenda territorit të RS, parashikimi është se një krizë më e gjerë rajonale dhe konfliktet brenda vetë Bosnjës do të ofrojnë në të ardhmen mundësinë e shkëputjes, atëherë kur Perëndimi të shpërqendrohet.

Një përbërës tjetër kryesor i qasjes së Beogradit është diplomacia e dyfishtë. Ndërsa pretendon se aspiron anëtarësimin në BE dhe marrëdhënie më të ngushta me NATO, Serbia kërkon të ekuilibrojë katër fuqitë e mëdha – Rusinë, Kinën, SHBA-në dhe BE-në. Ajo synon të përfitojë nga secila, diplomatikisht, ekonomikisht dhe ushtarakisht, duke imituar strategjinë e mos-rreshtimit të Jugosllavisë pas prishjes së Titos me Stalinin në 1948. Kjo gjithashtu mund të fshehë dhe ndihmojë projektin pan-serb, nëse Beogradi fiton mbështetjen e aktorëve kryesorë ndërkombëtarë.

Faktori i tretë që Vuçiç përllogarit se do të ndihmojë me axhendën e tij e Serbisë së Madhe është ndihma e qeverisë ruse. Moska e sheh Beogradin si një mjet të dobishëm për prishjen e stabilitetit në Ballkanin Perëndimor, për kufizimin e integrimin të tij në Perëndim dhe për zgjerimin e ndikimit rus. Megjithatë, në një moment të caktuar, Kremlini mund të përpiqet ta shtyjë Vuçiçin në një konflikt të drejtpërdrejtë rajonal, çfarë ai është përpjekur ta shmangë. Putini mund të shfrytëzojë aleancën e tij edhe më të ngushtë me Banja Luka për të nxitur shkëputjen e RS dhe për t’i dhënë shtysë një reagim zinxhir konfliktesh që do të shqetësonin BE-në dhe NATO-n.

Në vend të konfrontimit të drejtpërdrejtë që do mund të provokonte sanksionet perëndimore, Vuçiç preferon të veprojë me dredhi dhe të manipulojë dobësitë e fqinjëve. Në vend të një sulmi të drejtpërdrejtë mbi integritetin ose sovranitetin e shteteve pranë, Vuçiç është fleksibël në zbehjen e pavarësisë së tyre dhe në inkurajimin e mosmarrëveshjeve nacionaliste. Dhe në vend që të vrapojë për dominim rajonal, Vuçiç preferon të jetë i durueshëm, duke llogaritur që koha është në anën e Serbisë.

Dita87, Albania

REVIVAL OF THE GREATER SERBIA PROJECT

Janusz Bugajski, 18 September 2020

The Greater Serbia project has been revived under the presidency of Aleksandar Vucic. But unlike during the Slobodan Milosevic era,the project no longer revolves around outright war, ethnic murders, mass expulsions, and territorial capture. The campaign now operates through three main principles – stealth, flexibility, and patience.

Under Milosevic, an enlarged Serbia was supposed to emerge from a crumbling Yugoslavia by seizing territories containing Serbian majorities from neighboring republics and murdering or expelling other ethnic groups to create Serbian majorities. The project failed largely because of the resistance of Croats, Bosniaks, Albanians, and Montenegrins, and eventual international military intervention led by the United States.

Vucic served as Milosevic’s minister of information and is therefore very familiar with disinformation and deception to achieve grandiosepolitical goals. With his Progressive Party monopolizing Serbian politics and the opposition sidelined, Vucic has plenty of space to pursue Serbia’s mini-imperial Balkan ambitions.

Belgrade’s strategy revolves around three chief elements – weakening neighbors, duplicitous diplomacy, and Russian assistance. Serbia is in no position to challenge Croatia, which has achieved both NATO and EU membership, although it continues to acquire weapons from Russia and China in a mini arms race with its richer northern neighbor. Croatia has a much smaller and less compact Serbian population than during the Yugoslav era and there are fewer political and economic vulnerabilities that Belgrade can exploit.

The three main targets of the revived Greater Serbia project are Kosova, Montenegro, and Bosnia-Herzegovina. Kosova cannot be reabsorbed by Serbia and opposition to any form of partition remains pronounced. Belgrade’s objective is to indefinitely delay a final settlement in bilateral relations and keep Kosova unstable and uncertain about its future. A weak Kosova enables Belgrade to increase its regional leverage.

Although Montenegro is a NATO member, Vucic’s policy is designed to subdue its sovereignty and subordinate its foreign policy. Serbian officials and media interfered in Montenegro’s recent parliamentary elections to promote the nationalist opposition.The new governing coalition can weaken the country’s Western orientation, especially if the Democratic Front (DF) exerts dominance in the new government. It is closely aligned with Serbian nationalist groups and Russian operatives and supports the Greater Serbia project. It will seek to strengthen Serbian identity in Montenegro and cancel the new religious property law. Bosniak and Albanianleaders will be especially concerned about rising Serbian chauvinism that could be directed against their communities.

Bosnia-Herzegovina is the third major target of pan-Serbianism. The country remains dysfunctional primarily because of the blocking policies of the autonomous Republika Srpska (RS). Its leader, Milorad Dodik, periodically threatens to secede and create a new Serbian state. The territory has a predominantly Serbian population following the war-time genocide of the Bosniak Muslims. Although Vucic avoids campaigning for Bosnian partition and absorption of the RS, the calculation is that a wider regional crisis and conflicts within Bosnia itself will provide future opportunities for secession when the West is distracted.

A second key component of Belgrade’s approach is duplicitous diplomacy. While claiming aspirations to EU membership and closer relations with NATO, Serbia seeks to balance the four major powers – Russia, China, U.S., and EU. It aims to benefit from each, diplomatically, economically, and militarily, in imitation of Yugoslavia’sstrategy of non-alignment after Tito’s rupture with Stalin in 1948. This can also disguise and assist the pan-Serbian project if Belgrade gains support from major international actors.

The third factor that Vucic calculates will help his Greater Serbian agenda is Russian government assistance. Moscow views Belgrade as a useful tool to undermine stability in the Western Balkans, limit Western integration, and expand Russian influence. At some point, however, the Kremlin may try to push Vucic into a direct regional conflict that he has been seeking to avoid. Putin may exploit his even closer alliance with Banja Luka to push for the secession of RS and precipitate a chain reaction of conflict that will preoccupy both the EU and NATO.

Instead of direct confrontation that could provoke Western sanctions, Vucic prefers to operate by stealth and manipulate the vulnerabilities of neighbors. Instead of a direct assault on the integrity or sovereignty of nearby states, Vucic is flexible in diminishing their independence and encouraging nationalist disputes. And instead of a rapid pursuit of regional dominance, Vucic prefers to be patient, calculating that time is on Serbia’s side.

…Burojnë  e nuk reshtin duke e përcjellë stafetën nga njëri brez në tjetrin..“Vala e Madhe”, kështu quhet “Dhurata” që mëma natyrë i fali këtij fshati që krahas traditës mikpritëse,bukurisë natyrore,  klimës së freskët dhe ajrit të pastër që nuk ngopesh, të kishte edhe ujin e ftohtë. Sinica, me të drejtë quhet “E bukura e Devollit”. Kjo është e vërtetë, por e “e bukur e Devollit” nga natyra, nuk është hiçgjë nga bukuria që i japin dijet e dijetarët, që bu0rojnë “valë- valë” ashtu si buron uji nga “Vala e Madhe” dhe “Vala e Vogël”!  Ja fali këto “dhurata” natyra  krahas të tjerave, edhe si për të futur në sedër banorët e saj duke iu thënë: “Unë, e bëra punën time, ju solla ujvarat e bukura dhe ujin e ftohtë, sa për dijet, që edhe ato të “rrjedhin”e të mos shterrin kurrë, kjo, është në dorën tuaj, nëqoftëse doni që të jenë një e vetme, bukuria natyrore me atë njerrëzore….”. Dhe banorët sinicarë, ju “bindën” duke u bërë njësh me natyrën që nga lashtësia e deri në ditët e sotme.

E bekuar nga Zoti, e dënuar nga politika

Më tepër se një shkrim për Sinicën e dashur, këtë që po shkruaj e kam më shumë autokritikë, që jam i fundit që po njoh në brëndësi Sinicën dhe sinicarët aq të ngrohtë në komunikim, aq të ëmbël nga fjala, aq të pastër nga shpirti, aq të çiltër e bujarë nga zemra, aq të mençur në mendime aq të freskët nga kujtesa si ajri jetëdhënës. Mundet që të bëj edhe ndonjë gabim, por sinicarë, do të ma falin si vizitori i fundit që jam. Them “vizitori i fundit” mbasi Sinicën e kam njohur edhe më parë, por e kam njohur si ushtarak kur në stërvitjet e shumta që bënim, merrnim përsipër të “çlironim” Sinicën e “pushtuar” nga të “kaltërtit e perëndimit”! I njoh kodrat e bukura rreth e rrotull, e njoh Zonën përreth, por vetëm  si ushtarak për të gjetur rrugët dhe format për të dhënë goditjen krahmarrëse apo shpinëmarrëse për të “çliruar” Sinicën“ që “armiku” e kishte pushtuar. Asnjëherë nuk e pashë Sinicën si vizitor për të parë e prapaganduar vlerat aq të shumta të Sinicës dhe sinicarëve. Sa më shumë të “gërrmosh” aq më shumë “minerale të çmuara” do të gjesh në këtë vënd të bekuar nga Zoti, të “ndëshkuar” nga politika e politikanët. Do ju kërkoj ndjesë  banorëve të Sinicës, sepse me siguri nuk do të pasqyroj ashtu si e meritojnë ata në kaq pak rreshta e kaq pak njohuri që kam, krahasuar me “malin” e dijeve që kanë buruar e burojnë nga ky vënd përrallor….

Bashkë ortodoksë dhe myslimanë

E zbukuron këtë fshat lashtësia e objekteve të gjetura që datojnë nga fundi i shek. të 6-të e fillimin e shek të 7-të në tumat apo varret që janë karakteristika të fiseve ilire për të ardhur deri tek bukuritë më të fundit… Në Sinicë, është një realitet që duket midis dy lagjeve, asaj myslimane dhe asaj të krishtere, që preket, që jetohet siç është bashkëjetesa midis dy feve të ndryshme, ortodokse dhe myslimane. Në Kishë do të shkojnë edhe myslimanët. Në javën e tretë të Muajit maj, ditën e shenjtërimit të Nikollës, do të bëhet një festë e madhe ku do të vijnë të gjithë sinicarët, kudo që ndodhen brenda e jashtë Shqipërisë. Do të sjellin me vehte mallin e do të marrin, veç të tjerave, edhe dhimbjen. Bashkëjetesa është një realitet shqiptar dhe shembullin më të mirë për këtë e japin sinicarët që kanë dhënë e kanë marrë midis midis tyre.  Vinë e nga nuk vijnë, nga Korça dhe Elbasani, nga Tirana e deri nga Amerika e largët. Për të shkruar për emigrantët e shumtë që janë larguar nga Sinica është një temë më vete dhe për këtë unë nuk do të rri pa shkruar posaçërisht për këta dijetarë që kanë lënë gjurmë kudo që kanë shkuar. Këtë do ta trajtoj në një tjetër shkrim mbasi ç’do fis është një histori më vete, si fisi Memeli, Ketri, Cicani, Dimoshi, Depo e shumë e shumë të tjerë.  Do të shkruaj për atë ç’ka kanë  të përbashkët. Kanë kulturën e lartë, kanë ndjenjën e punës, kanë atdhedashurinë e dashurinë për vëndlinjen.

Sinicarët dhe kultura

Sinicarët, kanë lindur bashkë me dijen dhe kulturën. Dijet dhe kultura janë “metalet më të çmuara” që më shumë se metalet e çmuara që datojnë nga periudha e dytë e hekurit, janë vlerat njerëzore, të mënçurisë të banorëve të kësaj Zone, të transmetuara dorë më dorë e brez pas brezi deri në ditët e sotme. Kjo është arësyeja që ata dhjetra e qindra të larguar, “marrin” me vete edhe Sinicën, marrin këngët e vallet e saj, marrin xibunin sinicar, marrin një grusht dhe që aromën sinicare ta kenë pranë, që vëndlindjen asnjëherë të mos e harrojnë. I marrin me vete, qëndrojnë bashkë  dhe vijnë të çmallen. Kam parasysh këtu, Fuat Memelin gazetarin, publicistin, kronikanin e kineastin i cili për më shumë se dyzet vite punoi në këtë profesion. Fuati është ndër ata të shumtë sinicarë që “gjysmën”e trupit, të mëndjes e të syve  e ka në Sinicë dhe “gjysmat” e tjera  në Amerikë, atje pranë fëmijëve, nipave dhe mbesave. Shqetësimin më të madh, më shumë se për familjen e vet, Fuati e ka për shkollën e Sinicës, për ta kthyer atë shkollë ku mësoi e mori njohuritë e para, për ta bërë muze. Ka edhe një të veçantë tjerët Fuati: ai, në “valixhen” e tij nuk mori vetëm Sinicën e Devollin, por edhe atje ku shkoi, i “mblodhi” të gjithë sinicarë e devollinj bashkë e i bëri një “fshat” të vetëm. Të ndarëve nga jeta u vendosi nga një tufë me lule, u ka kushtuar kujtime, i ka bërë të njohur. E hap “valixhen”, çmallet, bisedon, kujton. Sikur ta kisha pranë, më telefonon edhe mua në Sinicë. Sa zë i malluar, sa mall ndjen ai për fshatin ku lindi.

Sinicarët emigrantë të përjetshëm

Kam qenë i larguar gjithmonë nga vëndlindja, por Devollin dhe Sinicën, mua dhe të gjithëve si mua, na e ka sjellë pranë Fuati, na e ka bërë të njohur ç’do pëllëmbë të Shqipërisë për afro gjysëm shekulli….. Jo vetëm që “trupin” Fuati e ka “ndarë” më dysh, por edhe kursimet e tij i ka ndarë përgjysëm me fshatin. Fuati është pjestar i “armatës” së sinicarëve që gjatë tërë kohës që ata kanë qenë të larguar, kanë bërë diçka edhe për fshatin, ndër të rrallët që kanë menduar dhe mendojnë kaq shumë për vëndlindjen. A ka vlerë më të madhe, a ka shembull më të shkëlqyer në këtë drejtim kjo që na japin sinicarët? Edhe Albert Hysolli, emigrant në Greqi, e ka ndjekur hap pas hapi Fuatin. Me kursimet e tij ka bërë rikonstruksionin e shkollës, ka bërë ujësjellësin e fshatit, e ka çuar ujin në c’do shtëpi. Po kështu, Alberti ka bërë edhe rikonstruksionin e shtëpisë së gjyshit të tij Abdurrahimit, Në respekt të atyre që janë ndarë nga jeta ka bërë pastrimin dhe sistemimin e varrezave të fshatit. Cfarë njerëz me zëmër të madhe…  Ishte atdhedashuria e këtyre banorëve që qysh në orët e para të luftës për liri, rreshtoi në formacionet partizane mbi gjashtëdhjetë luftëtarë e bashkë me organizatorët e antarët e këshillit në fshat, apo në prapavijën partizane, bëheshin afërsisht njëqind. Në Sinicë, janë pesë dëshmorë të Atdheut. Nga Sinica është Andrea Themeli, një ndër dyqind komunistët e parë, E burgosën fashistët, por nuk e mposhtën shpirtin e tij antifashist.  U arratis nga burgu dhe ashtu i plagosur erdhi në fshat ku ngriti në këmbë shokët e të afërmit e tij, bashkë me Bajram Memelin.

Sinicarët dhe arsimi

Nxënësit e parë liceistë ishin nga Sinica.  Më duket sikur bëhem shumë i bezdisshëm kur e përsërit për të disatën herë që mendimet i sjell ashtu të ngatërruara. Vazhdimisht ndër breza, Sinica ka nxjerrë  “Fan Nolë” të rinj si Ilia Ketri, ka nxjerrë profesorë, mjekë, agronomë, ushtarakë, inxhinierë. Njeri më i mirë se tjetri, njeri më i aftë se tjetri. Etja për dije i ka bërë sinicarët që nga  kursimet e tyre të investojnë edhe për dijen dhe dritën. Me kontributin e vetë banorëve, në vitin 1922 u hap shkolla e parë  e arsimit fillor. Në vitin 1929 fshati kishte 120 shtëpi dhe mbi 750 banorë. Periudha 1925-1935 ishte periudha kur të gjithë emigrantët investuan në fshatin e tyre dhe ndërtuan shtëpitë e reja me kursimet e veta. Ujin ia ka siguruar natyra të bollshëm, bukën dhe dritëën  i kanë siguruar me forcat e veta, dijet i kanë patur në gjak. Me kursimet e tyre ngritën hidrocentralin e parë dhe siguruan dritën elektrike, me ujin e tij  punonte edhe mulliri i fshatit. Ishin të parët sinicarët që siguruan dritën elektrike, gjashtëmbëdhjetë vite para se ajo të mbërrinte në Shqipëri. Buka, drita dhe dija, asnjëherë nuk iu kanë munguar sinicarëve, sepse  nuk i kanë pritur nga të tjerët.  Kam parasysh kollosin e dijes Dhimitër Farmaqi nga Qyteza, që për afro tridhjetë vjet ka qenë drejtor i shkollës shtatëvjecare e më vonë tetëvjecare. Kush tjetër  shkollë kishte laborator me të gjitha pajisjet siç e kishte Sinica, kush tjetër shkollë kishte librezë kursimi në bankë përvec shkollës së Sinicës e cila me prodhimet  e tre dynymëve tokë me fruta e perime siguronte shpenzimet e veta? Askush tjetër… Ishte kontributi i emigrantëve të shumtë që kontribuan për shkollën dhe në vitin 1936, ndërtuan shkollën e re. Mësuesin e kërkuan vetë banorët e Sinicës me insistim. Kërkuan  që mësues në fshat të vinte Mantho Dono, deri në atë kohë inspektor në degën arsimore të Korçës. Mantho, që  paguhej nga vetë banorët shtatë napolona flori në muaj, bëri një punë të shkëlqyer në përmirësimin e programit të shkollës që la gjurmë për shumë vite duke futur në program edhe sportin e volejbollit dhe atë të basketbollit.

Sinicarët mbrojtës të kulturës

Në vitin 1947 u çel shkolla shtatëvjecare e më vonë u kthye në tetëvjecare. Në këtë shkollë, vinin nxënës edhe nga Dardha edhe nga Qyteza. Stafetën, Manthoja ia dorëzoi Dhimitër Farmaqit për të cilin Fuat Memeli ka shkruar edhe një libër. Dhimitri për herë të parë vendosi uniformën e shkollës. Mbas afro tridhjetë vitesh Dhimitri e dorëzoi stafetën e shkollës tek Dhionis Themeli, Artimisi Depo, Stavri Dimoshi. Tërë historia e këtij fshati u vendos “e gjallë” në Muzeun e fshatit, fryt i kontributeve të përbashkëta të banorëve të fshatit dhe mësuesve. Forcave të errësirës nuk iu interesonte historia e fshatit, prandaj edhe e shkatërruan këtë muze siç shkatërruan çdo monument të kulturës e të dijes…Shkatërruan Muzeun por nuk mund të shkatërrojnë kurrë dijet, ashtu si diktatura që shkatërroi e ktheu në magazina qepësh kishat e xhamiat por nuk mundën të shkatërrojnë kulturën fetare të ngulitur thellë në ndërgjegjen e këtyre banorëve ashtu si në gjithë Shqipërinë. Kudo u gjendën Orhan Memelë, një bujk i thjeshtë, babai i “xhevahirëve” Memeli” që fshehurazi mori një nga një të gjitha ikonat e kishës e ’i fshehu për t’i nxjerrë pas shumë viteshpër t’i çuar në Kishë. Këtë të vërtetë, ai as fëmijëve të vet nuk u a tha.

Ujëvara “Vala e Madhe”

Kisha dëgjuar edhe për ujvarën “Vala e Madhe” por nuk kisha shkuar, duke i shprehur Dajlanit (Hysolli), i  cili luan rolin e cicëronit në këtë fshat-muze, dëshirën për ta parë. Dajlani bashkë me bashkëshorten e tij Violetën nga fshati Kurilë i Devollit, janë të gatshëm të presin çdo të huaj që vjen në Sinicë e t’u urojnë mirëseardhjen me ato çka u ndodhen. Kanë një “marrëveshje” të hershme banorët me natyrën,  ku njëra iu fal vizitorëve bukuri të rrallë, ajër të pastër dhe ujë të ftohtë, kurse banorët gatime tradicionale të shoqëruara me raki kumbulle. “Është terren i vështirë”, – më thotë Dajlani, – për të parë nga afër Ujëvarën “Vala e Madhe”!.. “E ç’është vështirësia që do të bëj unë deri atje, përpara vështirësive që u janë dashur juve që vetëm sot  keni shkuar atje disa herë me vizitorët apo vështirësitë që u janë dashur sinicarëve të bëhen kaq të dëgjuar an e mbanë botës?  Monopati ku zbresim për tek ujvarra është thikë. Një bukuri mahnitëse. Kështu, shumë të vështira  kanë qenë edhe “monopatet” e historisë, ku kanë ecuar qindra sinicarë për të shkuar tek “mrekullitë” e dijes në të gjitha fushat, që kanë lënë gjurrmë.  Sapo merr vesh për ardhjen tonë në Sinicë, sakaq vjen Vangjel Ketri.  Vangjeli është tek të tetëdhjetat. Me mendimet e kthjellta, memorien e shkëlqyer, me rrjedhshmërinë e fjalëve, të jep përshtypjen e një të riu njëzet e pesë vjecar.”Sekretin” ai e thotë vetë: “Jemi shumë shokë “ të rinj”, edhe  mbi të tetëdhjetat, që vijmë e kalojmë shtatë e më shumë muaj këtu në vëndlindje. Jemi dhe do të mbetemi të “rrinj”. ashtu si prodhimet e çdo viti që i mbjellim dhe i vjelim.

Djelmoshat 80-vjeçarë

Motin tjetër do të mbjellim prodhime të reja. Edhe ne  “rinohemi”! Na mbajnë të freskët  ajri i pastër, prodhimet bio, natyra e bukur dhe puna. Uji që zbret nga “Vala e Madhe” përgjatë përroit, e ndan fshatin në dy pjesë,” ashtu si Danubi që ndan Budapestin”, thonë banorët. Lumi i Sinicës, gjatë rrjedhës së tij mbas disa qindrametrash,  tek vëndi i quajtur “Shkallëz”, bashkohet me lumin e Arzës dhe formojnë Lumin Devoll që vazhdon rrugën e tij derisa kthehet në dritë. Kështu kanë ecur edhe banorët e këtij fshati në rrugën e dijes, që ashtu si Lumi Devoll kthehet në dritë, edhe banorët e këtij fshati nëpër botë janë kthyer në në “Korpuset e dijeve” si më e përshtatshmja fjalë që më duket..Mirë e ka Stavri Dimoshi ish Drejtori I Shkollës për më shumë se pesëmbëdhjetë vite   që banorët i thonë më shumë se njerrëzor, kur thotë: “Ne, jemi si dallëndyshkat.  Ne vijmë me fillimin e prandverës dhe largohemi me fillimin e dimrit. “Stavri, nuk thotë “dallëndyshet” por “dallandyshkat” që edhe dijetarët e shumtë, edhe dijet të jenë gjithmonë të reja, të freskëta.Ka edhe një mësim tjetër që marrim nga Sinica, përvec atyre që thamë më lart. Këtë, po e lë për në fund, megjithse për  nga rëndësia duhej të ishte në fillim.

Sinica jo në 100 fshatrat turistikë…

Sinica nuk është futur në njëqind fshatrat turistikë. Kjo është dëshmia më kuptimplotë që politika dhe politikanët kanë “alergji” nga dijet dhe dijetarët. Nuk mund të them që të mos jetë edhe fshati Arrëz, përkundrazi edhe Arrëza, edhe Nikolica edhe çdo fshat i Devollit e meriton një vlerësim të tillë. Tjetër kund e kam mendimin” te ajo që dijetarët nuk mund të qëndrojnë bashkë me politikën e cila është bërë më shumë se e mërrzitëshme  si kudo edhe për banorët e kësaj Zone. Nuk e kanë thënë më kot filozofët dhe të mënçurit që “Politikani mendon për zgjedhjet e ardhëshme (siç edhe kanë ndezur motorët” shtatë muaj përpara), kurse dijetarët mendojnë për gjeneratat e ardhëshme! Kam një eksperiencë të hidhur për këtë që dija dhe kultura, nuk u intereson politikanëve. Rrugës shohim muzeun e gjeniut të letrave Dritëro Agolli, i cili shkruante: “O toka ime që të lërova e të thurra këngë?  Që të kam dashur dhe plisin dhe barrin/  Që të kam fshirë me duar, me mëngë / Në  ç’vënd ma le varrin’’. Atje  në mes të fshatit të lindjes ua kanë lënë varrin Dritëroi  i Madh, por jo varr si të të tjerëve por  ashtu, “varrzbuluar”!

“Hakmarrja” e politikës

Rruga nga Mirasi për në Sinicë është një rrugë e tillë që nga Amerika udhëtarët vijnë brënda natës, nga  Mirasi. Për të shkuar në Sinicë duhet të presin gjithë ditën ose ta marrin në këmbë mes pluhurit dhe baltës. Të jetë kjo një “hakmarrje” e politikës për dijet dhe dijetarët? Edhe mundet! Megjithse sinicarët nuk kanë nxjerë ndonjë politikan, kjo ia lartëson vlerat. “Ne, nuk jemi ziliqarë, – thotë Stavri Dimoshi, – le të jetë Arrëza fshat turistik, le ta bëjnë edhe rrugën për në Arrëz siç kanë premtuar, kurse për ne, ato 2 km që do të mbeten, me lugë e me thonj do t’i bëjmë dhe rrugën për në fshat, do ta rregullojmë me forcat e veta sic i kemi rregulluar të gjitha. Për këtë po mbledhim të holla…”. Le të jetë edhe kjo një thirrje e banorëve për politikanët derisa veshi i tyre të dëgjojë për rregullimin e rrugës. Thirrjes së tyre i bashkohen edhe zërrat e njomë të fëmijëve për të parë më nga afër gjyshërit e tyre që jetojnë larg, I bashkohet edhe zërri i Luiza Bodes mësueses nga Mirasi, nënë e dy fëmijëve  që kjo rrugë i mori jetën duke shkuar për tek fëmijët në Arrëz që prisnin mësuesen e tyre.  I bashkohen edhe shumë thirrje të tjera. Shpresojmë që politika të dëgjojë në këtë periudhë parazgjedhore për këtë hall e të kthejë sytë edhe nga njerëzit, edhe nga dijetarët dhe jo vetëm nga votuesit. Kështu i sheh politika qytetarët, si votues si njerëz me halle e shqetësime. A do të ndryshojë ndonjëherë kjo politikë e tillë?  Shpresojmë të dalë ndonjë politikan e të lërë gjurmë si dijetarët dhe jo premtime boshe prej politikani,  në qoftë se do të mbahet mënd për mirë nga qytetarët….

Listës së mbi pesëqindmijë shqiptarëve, të cilët nuk i duruan dot zollumet, shkatërrimin e demokracisë, uzurpimin e shtetit të së drejtës, instalimin e regjimit totalitarë, vjedhjen e votës, varfërinë, qeverisjen e korruptuar, por u detyruan ta braktisnin vendin e tyre ju shtuan dhe dy ministria jeniçerë të Sulltanit, të cilët e lëshuan frontin.
Tefta e arsimit u largua dhe të njëjtën gjë po ban edhe Kadriu i Ministrisë së Brendshme, i cili siç duket nuk deshiron të gjykohet nga partia tënde z Rama, siç ngjau me paraardhësin e tij të viteve 80-të, i cili u bë kurban nga Sulltani i vet Enver Hoxha.
Z Kryeministër po ju drejtohem sot me dt 16- të shtator, e cila është dita e jubileut të Konferencës së Pezës dhe ju jeni si trashëgimtar i partisë që e vodhi dhe e tjetërsoj këtë ngjarje historike, vepër të nacionalistëve shqiptarë.
Ju që keni guxuar të demonstroni në përvjetorët e saj si trashëgimtari politikë i diktatorit me portretin e tij duhet të reflektoni thellë e të nxirrni mësimet e duhura.
Dhunimi i votës së lirë është gurëthemel i diktaturave.
Që aty merr fund kontrata mes njerëzve të lirë dhe një pushteti, i cili bëhet nul dhe ilegjitim, në aspektin moral dhe njerëzor.
A e legjetimuan diktaturën komuniste zgjedhjet e 2 dhjetorit të vitit 1945 e neodiktaturën e rilindjes zgjedhjet moniste të 30- të qershorit të vitit të kaluar?!
Sinjalet e para që ju dhanë me dekleratat e tyre publike Llesh Kimiku dhe Hyrremi i Ministrisë së Arsimit e cila edhe iku tashmë, tregojnë qartë se në kampin tuaj të rilindjes kanë filluar dezertimet, shenjë e qartë kjo se për një kohë të shkurtër ju do të mbeteni krejt vetëm, si dikur Haxhi Qamili.
Nëse deshironi vertet të mbaheni mend për diçka të mirë për vendin tënd, ku u bëre Sulltan e milioner hapi me ligj njëqind për qind listat e votimit të deputetëve e mos u fsheh pas kotave gjinore, në mënyrë që populli sovran të ketë mundësi që nëpërmjet zgjedhjeve të lira të delegojë pushtetin e tij tek përfaqësuesit e vet, tek ata njerëz që ka besim.
Ka ardhur koha për t’i dhënë fund politikës dy fytyrëshe e të shëmtuar të këtyre viteve, e cila në vend të transparencës e gjithëpërfshirjes ka prodhuar kulisa e marrveshje të fshehta e imorale.
Z Kryeministër ka ikur koha e sundimtarëve dhe gangsterëve politikë.
Kujtohu pak se burrështetasit më të mëdhenj europianë të shekullit të XX-të Çurçilli, De Goli e Kancelari Helmut Kohl e kanë lexuar mesazhin e qytetarëve të tyre dhe kanë ditur të hapin krahun.
Edhe vetë diktatori Franko i hapi rrugë demokracisë në Spanjë dhe hipi në fron familjen mbretërore.
Ju akoma mburreni se je miku e kumbara i Erdoganit.
Është zgjedhja jote.
Dy ditë më parë admiralët e tij u larguan me bisht ndër shalë nga Deti i Mesdheut Lindor të detyruar nga Zoti i detërave dhe i tokës Donald Trump.
Tani është koha juaj të kuptoni se cili është fundi i uzurpatorëve të pushtetit.

Kur Serbia, Shqipëria dhe Maqedonia e Veriut, në tetor 2019, paraqitën nismën e tyre, të quajtur “Mini-Shengen”, BE-ja sapo e kishte shtyrë hapjen e negociatave të pranimit me Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut. Me këtë ide, tre shtetet e Ballkanit Perëndimor kanë për qëllim krijimin e një lloj “BE-je të vogël” në Evropën Juglindore: një zonë ku njerëzit, shërbimet, mallrat dhe kapitali mund të lëvizin lirshëm.

Zbatimi i nismës, i njohur edhe si “Shengeni Ballkanik”, është planifikuar të fillojë në vitin 2021. Dy vende të Ballkanit Perëndimor, Mali i Zi dhe Bosnja dhe Hercegovina, janë të pavendosura për t’iu bashkuar nismës. Sipas Marrëveshjes së Uashingtonit (4.9.2020) tani aty do të hyjë edhe Kosova..

Me kërkesë të SHBA-ve

Shteti më i ri i Evropës e kishte refuzuar deri në atë moment rreptësisht pjesëmarrjen në nismë me argumentin se ajo i jep shumë epërsi Serbisë, si prodhues më i madh i mallrave në rajon.  Pas kthimit të tij nga Uashingtoni, Kryeministri i Kosovës Avdullah Hoti u tha gazetarëve se pjesëmarrja e Kosovës ishte bërë me kërkesë të SHBA-ve. “Ne do të kujdesemi që në asnjë moment të mos cenohen interesat shtetërore të Republikës së Kosovës”, premtoi Hoti. Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, e mirëpriti marrëveshjen e Uashingtonit: “Më mirë vonë se kurrë, edhe falë Amerikës mike, ” shkroi Rama në Twitter.

Por se çfarë synojnë saktësisht SHBA-të me mbështetjen e nismës “Mini-Shengen”, kjo është e paqartë. Nisma për bashkëpunim rajonal në Ballkanin Perëndimor ka. Fakti që ky bashkëpunim, i cili është i rëndësishëm për afrimin me BE-në, po mbështetet nga SHBA-të është për t’u mirëpritur, i tha Peter Beyer, deputet kristiandemokrat në Parlamentin Gjerman dhe i ngarkuar i Qeverisë Gjermane për Marrëdhëniet Transatlantike,

Peter Beyer, deputet kristiandemokrat në Parlamentin Gjerman dhe i ngarkuar i Qeverisë Gjermane për Marrëdhëniet Transatlantike

Beyer, i cili është gjithashtu raportues për dialogun Kosovë-Serbi në Bundestag dhe Këshillin e Evropës, kujton se “kjo fillimisht u iniciua vite më parë nga kancelarja gjermane Angela Merkel dhe është ndjekur dhe intensifikuar me sukses të konsiderueshëm në vijim”.

Zona Ekonomike Rajonale

Në fakt, që nga viti 2014 qeveria gjermane, përmes “Procesit të Berlinit”, është përpjekur t’i ofrojë Ballkanit Perëndimor mbështetjen e nevojshme në rrugëtimin e gjatë drejt BE-së . Në vitin 2017, gjashtë vendet e rajonit – Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut, Kosova dhe Serbia – miratuan një plan veprimi shumëvjeçar për krijimin e një zone të përbashkët ekonomike. Si bazë për këtë shërbeu Marrëveshja e Tregtisë së Lirë të Evropës Qendrore (CEFTA), së cilës i përkasin të gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor.

Majlinda Bregu, Sekretare e Përgjithshme e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC)

Majlinda Bregu, Sekretare e Përgjithshme e Këshillit të Bashkëpunimit Rajonal (RCC), e cila po mbikëqyr zbatimin e marrëveshjes, tha në një intervistë me DW se megjithë vështirësitë e shumta politike, ka edhe përparime. Si shembull ajo përmend tarifat  roaming të cilat do të hiqen gradualisht deri në 2021.

Në samitin e ardhshëm, i cili pritet të zhvillohet këtë vjeshtë në Sofje, do të miratohet një plan veprimi i dytë për Zonën Ekonomike Rajonale. “Ky parashikon intensifikimin e bashkëpunimit në fushat e digjitalizimit, investimeve, lëvizshmërisë dhe turizmit,” tha Bregu.

Rëndësi gjeopolitike?

Atëherë, cila është përparësia që ofron “Shengeni Ballkanik”  ndaj me Zonës Ekonomike Rajonale dhe CEFTA-s? Kjo është vështirë të thuhet, thotë Ardian Haçkaj, drejtori i Institutit Hulumtues për Bashkëpunim dhe Zhvillim (CDI) në Tiranë, sepse deri tani askush nuk ka parë një dokument zyrtar. Publikut i është ofruar vetëm një deklarate e përbashkët nga Presidenti Serb Aleksandar Vuçiq dhe Kryeministrat e Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë, Zoran Zaev dhe Edi Rama, pas një takimi në Ohër, në vitin 2019. Aty të tre politikanët theksuan se “Mini-Shengeni” është në përputhje me “Procesin e Berlinit”.

Matthew A. Palmer

Ndërsa BE-ja dhe Gjermania janë thuajse indiferente ndaj termit “Shengen Ballkanik”, SHBA-të kanë sinjalizuar që në fillim mbështetjen e tyre. Të enjten (17. 09. 2020) Bosnja dhe Hercegovina, do të diskutojë mundësinë e bashkimit në projektin e “BE-së së vogël”, pas sugjerimit të anëtarit serb të presidencës trietnike të shtetit boshnjak, Milorad Dodik.

Dodik e bëri propozimin pasi u takua me të dërguarin e Ballkanit të Departamentit të Shtetit të SHBA-ve, Matthew A. Palmer. Një ditë më parë Palmer kishte qenë në Berlin, ku  kishte marrë pjesë në një konferencë të Fondacionit Konrad Adenauer me ambasadorët e Ballkanit Perëndimor. Sipas informacioneve të DW-së, nisma e “Mini-Shengen”-it aty nuk luajti asnjë rol.

Ardian Haçkaj nuk përjashton mundësinë, që “Mini-Schengeni të bëhet një instrument gjeopolitik i SHBA-ve për të mbajtur ndikim në procesin e integrimit të vendeve të Ballkanit Perëndimor në BE dhe bisedimeve midis Kosovës dhe Serbisë”.

BE me rol moderues

Valeska Esch nga Instituti Aspen në Gjermani e kritikon këtë qëndrim. “Nëse qeveria e SHBA me të vërtetë dëshiron të mbështesë në mënyrë thelbësore normalizimin midis dy vendeve dhe qasjen e tyre në BE, do të ishte më mirë që të mbështeste zbatimin e iniciativave ekzistuese, sesa të prezantojë si të reja nisma të ngjashme”,  tha ajo në një intervistë me DW.

Sidoqoftë, bashkëpunimi midis BE-së dhe SHBA-ve, aq i dëshiruar nga të gjitha palët,  funksionon me vështirësi, që kur ka marrë detyrën Presidenti Donald Trump. Takimi kosovaro-serb më 4 shtator ishte i përgatitur dobët dhe jo i mirëkoordinuar me BE-në, thonë kritikët në Berlin.

Manuel Sarrazin, deputet i Bundestagut Gjerman (Të Gjelbrit / Aleanca 90) dhe President i Shoqatës së Evropës Juglindore, e quan madje një “shfaqje maçiste- neo-koloniale që i shërbeu vetëm fushatës zgjedhore të Donald Trump”. Për Deutsche Wellen ai tha se “BE-ja tani duhet të marrë përsipër një herë e mirë rolin si moderatore.”.

Manuel Sarrazin, deputet i Bundestagut Gjerman (Të Gjelbrit / Aleanca 90) dhe President i Shoqatës së Evropës Juglindore

Ardian Haçkaj nga Instituti i Kërkimeve për Bashkëpunim dhe Zhvillim në Tiranë dyshon se BE-ja mund ta luajë këtë rol vetëm. “Vonesat për miratimin e hapjes së negociatave me Maqedoninë e Veriut dhe Shqipërinë dhe refuzimi i vazhdueshëm për t’u dhënë qytetarëve kosovarë liberalizimin e vizave të premtuar prej kohësh i kanë kushtuar BE-së shumë besueshmëri në rajon,” i tha ai Deutsche Welle-s. “Bashkëpunimi me SHBA/të është i nevojshëm për një zgjidhje te qëndrueshme në Ballkan.”/DW

Udhëheqësi i Korporatës Ndërkombëtare të Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Financiar, Adam Boehler dhe udhëheqësja e Bankës për Eksport-Import, Kimberly Reed, kanë nënshkruar të martën letrat e interesit me Kosovën dhe Serbinë, përmes së cilave do të ndihmojnë në financimin e Autostradës së Paqes, që do të lidhë Nishin me Prishtinën.

Ky zotim ka qenë një prej pikave të marrëveshjes së nënshkruar më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë mes përfaqësuesve të Kosovës dhe Serbisë.

Çfarë përmban marrëveshja e nënshkruar në Uashington?

“Autostrada e Paqes do të nxisë zhvillim ekonomik dhe integrim rajonal, duke lidhur Nishin me Prishtinën. Po ashtu do të shërbejë si simbol i fuqishëm i marrëdhënies së re dhe transformuese të këtyre dy vendeve fqinje”, ka thënë Boelher.

Reed, në anën tjetër, ka thënë se ky projekt është një hap i rëndësishëm drejt bashkëpunimit në mes të Prishtinës dhe Beogradit.

“E përgëzoj punën e presidentit (amerikan, Donald) Trump dhe gjithë administratën e tij për këtë marrëveshje historike”, ka thënë ajo.

Delegacionet e këtyre dy trupave është thënë se do të vizitojnë Prishtinën dhe Beogradin më vonë gjatë këtij muaji, për të çuar përpara punën për Autostradën e Paqes dhe projekte tjera.

Përveç kësaj, është konfirmuar se Korporata Ndërkombëtare e Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Financiar do të hapë edhe zyrën e saj në Beograd për të lehtësuar zbatimin e projekteve.

Kryeministri i Kosovës, Avdullah Hoti ka thënë përmes një postimi në rrjetin social, Twitter se ky njoftim përbën lajm të mirë, meqë përmes tij do të zbatohet marrëveshja e nënshkruar në Shtëpinë e Bardhë.

Kryeministri Hoti dhe presidenti serb, Aleksandar Vuçiq kanë nënshkruar marrëveshjen për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë, në praninë e presidentit Trump.

Dy palët, megjithatë, nuk i kanë hedhur nënshkrimet në dokumentin e njëjtë, por secila veç e veç i ka nënshkruar zotimet e saj. bw

Edhe pse mandati kushtetues është deri në fund të muajit Prill të vitit të ardhshëm, ditëve të fundit, bashkë me zërat janë shtuar edhe kandidaturat për pasuesin e presidentit aktual.

Në mos më parë, në pranverën e vitit të ardhshëm zgjedhjet parlamentare janë të pashmangshme në vendin tonë. Shtrohet pyetja, nëse shkohet në zgjedhje pa reformë zgjedhore çfarë do të ndryshoj në Kosovë!? Përgjigja është, asgjë!

Në mënyrë që zgjedhjet të kenë kuptim dhe të arrihet ndryshimi në Kosovë, fllimisht kërkohet ndryshimi i ligjit zgjedhor, përkatësisht kalimi nga një zonë në disa zona zgjedhore, nga listat e mbyllura në lista të hapura dhe amandamentimi i një ligji të veçantë që mundëson zgjedhjen e presidentit drejtëpërdrejt nga populli.

Pa reformën zgjedhore që mundëson votimin me lista të hapura për kandidatët për deputet dhe pa zgjedhjen e Presidentit të vendit drejtëpërdrejtë nga populli, jo vetëm që nuk do të kemi stabilitet politik, nuk do të kemi përfaqësim të denjë në Kuvendin e Republikës së Kosovës.

Assesi nuk bën të shkohet në zgjedhje për interesa të partive politike dhe ambicie të liderëve partiak, e aq më pak të zgjedhet Presidenti sikurse deri më tani nga marrëveshjet politike brenda Kuvendit, ku deputetët vetëm zbatojnë urdhërat e liderëve partiak dhe mbrojnë interesat e ngushta partiake, klanore dhe personale.

Edhe pse në të kaluarën kishte dakordim të plotë nga partitë aktuale të përfaqësuara në Kuvend për ndryshimin e ligjit zgjedhor dhe reformen zgjedhore në përgjithësi, një nismë e tillë është harruar nga të gjitha partitë politike.

Janë interesat personale të liderëve partiak, që po bëhen pengesë serioze e reformës zgjedhore, e në veçanti e nxjerrjes së ligjit për zgjedhjen e presidentit nga populli.

Pa mbështetjen e votës dhe vullnetin e qytetarëve, asnjë president i zgjedhur me marrëveshje politike në Kuvend nuk mund ta përfaqësoj vullnetin e popullit, e aq më pak të luaj rolin unifikues dhe ceremonial e të parit të vendit.

Zgjedhja e presidentit nga populli do të eliminonte një herë e mirë pazaret mes subjekteve politike dhe ambiciet personale të liderëve partiak për t’u kontrabanduar në postin më të lartë në vend.

Konsensuesi i partive politike të përfaqësuara në Kuvendin e Republikës së Kosovës, duhet të shkojë në funksion të reformes zgjedhore e jo në funksion të zgjedhjes së presidentit nga marrëveshjet politike para (pas) zgjedhore.

Në reformën për zgjedhjen e presidentit nga populli duhet të caktohen edhe kriteteret e juridike dhe politike, e jo t’i ipet mundësia secilit që ia ka ëndja të kandidoj për president.

Në vendet e zhvilluara dhe demokratike, secili mund të formojë parti apo të bëhet president i një partie politike, por kur është në pyetje posti më i lartë shtetëror dhe reprezentativ i shtetit në botë, janë disa parakushte dhe kritere të pakalueshme, siq janë; përvoja politike, aftësitë menaxhuese dhe unifikuese, paanësia partiake dhe ideologjike, niveli i lartë intelektual, pastërtia personale dhe familjare para ligjit dhe një vargë i gjatë i dëshmive tjera ligjore për mospërfshirje në afera korruptive apo kriminale.

Një president i zgjedhur drejtëpërdrejtë nga populli konformë kritereve të sipërpermendura do t’ia përmirësonte imazhin shtetit dhe do t’ua rriste krenarinë e qytetarëve të Kosovës.

Zoti e bekoftë votën e lirë dhe vullnetin e qytetarëve të vendit tim!

AGIM SULAJ/ZULFIJA JAKUPI

Njohësit e çështjeve politike në Kosovë vlerësojnë se Marrëveshja e Washingtonit e arritur më 4 shtator në Shtëpinë e Bardhë midis Kosovës dhe Serbisë, megjithëse e tejkaloi temën e normalizimit të marrëdhënieve ekonomike ndërmjet dy vendeve të Ballkanit, afirmon Kosovën si një partner të barabartë dhe lëviz Serbinë në drejtim të perëndimit.

Profesori i Fakultetit të Filologjisë në universitetin publik në Prishtinë dhe analisti politik Milazim Krasniqi beson se marrëveshja është shumë e rëndësishme veçmas për Shtetet e Bashkuara të Amerikës (SHBA) të cilat kthehen “si një lloj arbitri në Ballkanin Perëndimor, sepse një kohë të gjatë kanë qenë më pasivë”.

Në një deklaratë për Anadolu Agency (AA), Krasniqi thotë se marrëveshja e 4 shtatorit është e rëndësishme për Kosovën sepse ajo ishte e bllokuar dhe e izoluar për një kohë të gjatë, dhe në një mënyrë edhe e injoruar nga Bashkimi Evropian (BE), që për paradoks edhe shtetet anëtare të BE-së që e njohin Kosovën si shtet, në procesin e Brukselit e trajtojnë atë si entitet dhe jo si shtet.

Sa i përket Serbisë, Krasniqi vlerëson se rëndësia e marrëveshjes është në aspektin gjeopolitik, për shkak të afërsisë së Serbisë me Rusinë dhe Kinën, ndërsa marrëveshja i ka ndihmuar që të zhvendoset pak më pro perëndimit.

Profesori universitar vëren se në Marrëveshjen e Washingtonit ka elemente ekonomike, por më shumë se ato, ka elemente gjeopolitike dhe gjeostrategjike që janë në interes të SHBA-së dhe jo të Kosovës dhe as Serbisë. Ai shpjegon se pjesë të marrëveshjes, të cilat, ndër të tjera, i referohen Izraelit, Hezbollahut, rrjetit 5G dhe komunitetit LGBT, kanë për qëllim nevojat ekskluzive të Presidentit të SHBA-së, Donald Trump, në fushatën e tij dhe demonstrimin e interesave amerikane si një fuqi globale.

“E çuditshme është për Serbinë se si ka pranuar se Kosova është satelit amerikan. Kosova mbijeton vetëm falë sponsorizimit nga SHBA-ja dhe nuk ka hapësirë manovruese të refuzojë. Sinqerisht, edhe unë kam mbetur i çuditur nga gatishmëria e Serbisë që të dërgojë ambasadë në Jerusalem (Kuds), të deklarohet kundër teknologjisë kineze Huawei. Këto janë vendime që do ta ashpërsojnë qëndrimin e vendeve arabe ose myslimane ndaj Serbisë dhe ndaj Kosovës, sikundër që mund të ketë edhe irritim edhe nga Kina në raport me Serbinë. Por pa dyshim që ka irritim edhe të Rusisë, sepse tashmë veç ka pasur reagime në drejtim të Serbisë”, thotë Krasniqi.

Krasniqi thekson se vendet arabe nuk është e drejtë të kërkojnë nga Kosova të mbrojë interesat e palestinezëve dhe Kudsit si kryeqytet të Palestinës, për shkak të statusit të saj si shtet ende i papërfunduar. Ndërkaq, sa i përket Turqisë, ai thotë se “është një shtet absolutisht mik i madh i Kosovës dhe e kuptoj frustrimin e tyre”, por shton se është i bindur që Turqia e kupton qartë pozitën e Kosovës si një shtet të cilit mbijetesa i varet nga SHBA-ja, ashtu që “një gjë e tillë nuk shpreh vullnetin e popullit të Kosovës, por pragmatizëm të elitave politike”.

“Trump, Kosovën dhe Serbinë i ka përfshirë në koalicion pro-amerikan”

Politikologu Ognjen Gogiç, pjesë e organizatës joqeveritare “Aktiv”, e cila merret me çështjen e dialogut Kosovë-Serbi, thotë se asnjë marrëveshje e rëndësishme politike e paqes në Ballkan që nga vitet e 90-ta nuk është nënshkruar pa ndikimin vendimtar të Shteteve të Bashkuara.

Megjithatë, asnjë marrëveshje e përgatitur deri tani nga asnjë administratë amerikane nuk ka shkuar përtej një temë si ajo në Washington për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike midis Kosovës dhe Serbisë, vëren Gogiç.

“Në ato pika të marrëveshjes që i referohen raporteve mes Kosovës dhe Serbisë, Trump në fakt Kosovën dhe Serbinë i ka përfshirë në koalicion pro-amerikan, të ndërlidhur me tri ‘luftëra’ të mëdha diplomatike që ai i udhëheq. Njëra është lufta globale për fuqizimin e pozitës së Izraelit, e dyta është lufta globale kinezo-amerikane rreth teknologjisë dhe zhvillimit të rrjetit 5G dhe e treta është lufta globale rreth gazit rus. Realisht, Kosovën e Serbinë ai i ka vendosur në anën e tij në të tri këto konflikte”, thotë Gogiç.

Sipas Gogiç, çështja e rrjetit 5G është e diskutueshme, sepse është një konflikt midis Amerikës dhe Kinës dhe Trump po u bën presion partnerëve të tij evropianë për të pezulluar bashkëpunimin me Huawei-n kinez.

“E pakta që mund të ndodhë është që Kosova dhe Serbia do të vëzhgohen nga ana e Brukselit me vëmendje të madhe. BE-ja nuk e ka përshëndetur marrëveshjen, nuk kishte reagime, gjë që flet për atë se nuk prisnin sa larg mund të shkojë kjo dhe në fakt të gjitha pikat që i referohen raporteve mes Kosovës dhe Serbisë paraqesin pika të ndarjes mes BE-së dhe Washingtonit. Kosova si kandidat potencial dhe Serbia si kandidat për anëtarësim në BE e dinë që duhet të përshtatin politikën e tyre me BE-në, e jo t’ia ngulin thikë pas shpine”, thekson Gogiç.

“Kosova nuk ka fuqi as ushtarake, as ekonomike që ta rikthejë administrimin e Liqenit të Ujmanit (Gazivodës)”

Sa i përket pjesës së marrëveshjes së Washingtonit që i referohet statusit të Liqenit të Ujmanit (Gazivodës), Krasniqi shpjegon se liqeni do të monitorohet nga Agjencia Amerikane e Energjisë, e cila do të bëjë një studim të fizibilitetit dhe pastaj do të vendosë se si do të ndahet përdorimi i ujit nga ai liqen.

“Kosova nuk ka pasur çare pa u pajtuar, për një arsye. Sepse, Liqenin e Ujmanit de facto e administrojnë autoritetet serbe dhe Kosova nuk ka fuqi as ushtarake as ekonomike që ta rikthejë dhe është dashur një proces i tillë i arbitrimit për ta ditur se ku do të mbetet. Ky është edhe një problem real, sepse rreth 20 për qind të Liqenit të Ujmanit është në territorin e Serbisë”, theksoi ai.

Gogiç gjithashtu thotë se deri tani situata në Ujman ka qenë në favor të Serbisë, e cila administron shumicën e burimeve të këtij liqeni artificial i cili gjendet në komunën e Zubin Potokut. Ndërkaq, beson se me marrëveshjen në Washington, sipas të cilës “do të bëhet studim fizibiliteti për ndarjen e tij”, Kosova ka relativizuar ndarjen e burimeve të këtij liqeni duke blerë kohë deri në vendimin përfundimtar për menaxhimin e këtij aseti.

Mini-Schengeni, pika më e mirë e marrëveshjes

Politikologu Gogic vlerëson se ndoshta pika më e mirë e Marrëveshjes së Washingtonit është ajo për Mini-Schengenin dhe se, sipas tij, nuk është e qartë pse Kosova e refuzoi fillimisht atë kur ky koncept është plotësues i Procesit të Berlinit, pjesë e të cilit është Kosova, si dhe pjesë e procesit të integrimit evropian.

“Unë nuk shoh çfarë është aty në kundërshtim me interesat e Kosovës, e madje Kosova do të mund ta konsideronte këtë si njohje nga Serbia. Nuk e di çfarë mund të humbë Kosova, por mendoj se është me rëndësi që Kosova të përfshihet kur kjo ide të zhvillohet. Sepse, nëse paraqiteni kur gjithçka të ketë marrë fund, atëherë e pranoni atë çfarë të tjerët u morën vesh”, shton Gogiç.

Për marrëveshjen në fjalë e cila do ta përfshijë Kosovën, Serbinë, Shqipërinë dhe Maqedoninë e Veriut, SHBA-ja dëshiron, sipas profesorit Krasniqi, ta përdorë këtë për të zgjidhur problemet gjeopolitike dhe kombëtare në Ballkanin Perëndimor.

“Pra (SHBA), do të kenë ndikim direkt në Shqipëri, Serbi, Maqedoni të Veriut, Kosovë dhe shtetet e tjera të cilat i bashkohen, Bosnjë e Hercegovinë, fjala vjen. Dhe, e dyta, si duket po mendohet që përmes Mini-schengenit të relaksohen marrëdhëniet serbo-shqiptare dhe në njëfarë mënyre të zgjidhet çështja shqiptare dhe çështja serbe duke qenë brenda një asociacioni, ta zëmë, Kosova dhe Shqipëria në njërën anë dhe Serbia e Bosnja në anën tjetër; pra, duke krijuar një kornizë më të madhe brenda të cilës mund të akomodohen interesat e këtyre dy kombeve të cilat kanë bërë luftë mes vete dhe të cilat realisht nuk e kanë të zgjidhur çështjen kombëtare në pajtim me projektet e tyre nacionale”, shtoi Krasniqi.

“Marrëveshja e Washingtonit është frymë në shpinë për procesin e marrëveshjes së Brukselit”

Profesori Krasniqi gjithashtu thekson se Marrëveshja e Washingtonit mund të jetë një “frymë në shpinën e marrëveshjes së procesit të Brukselit” dhe Brukseli duhet të kuptojë që kjo marrëveshje e afirmon Kosovën si partner të barabartë dhe duhet të trajtohet si i tillë, “sepse përndryshe një marrëveshje e mundshme nuk do të jetë e vlefshme, ngase do të prodhonte pakënaqësi dhe do të kishte riciklim të konfliktit”.

Ai shton se BE-ja duhet të përdorë gjithashtu momentin, ngase marrëveshja në Washington në një farë mënyre e përjashtoi nga loja Rusinë dhe krijoi shumë më shumë hapësirë për Brukselin për të finalizuar një marrëveshje gjithëpërfshirëse obligative midis Kosovës dhe Serbisë.

Krasniqi konkludon se njohja e ndërsjellë do të ishte më e mira, por nëse jo njohja, atëherë duhet të arrihet një marrëveshje që i hap rrugë Serbisë për integrim evropian dhe Kosovës për pranim në organizata ndërkombëtare dhe integrim evropian “në mënyrë që të relaksohej i gjithë Ballkani Perëndimor”.

Lajmet përtej caqeve të kësaj nahijes sonë të zënë me thirrje tribunale “Rroftë” e “Poshtë”, ku ajri nis e bymehet për shkak të çlirimit nga ankthi sindromik i kësaj kënete mbytëse e kutërbuese, duket se shpërfaqin një horizont shprese, që vjen nga një brez që po rritet jashtë diktatit dhe frymës neojakobine të këtij tranzicioni. Një zë i tillë vjen nga Londra, nga një njëzetvjeçare nga Mamurrasi, që u bë promovuesja e një qasje të rinisë shqiptare ndaj fateve të reja të atdheut dhe kombit.

Studentja Megi Cara nxiti një betejë virtuale mes ballkanasve për të njohur kufijtë e Kosovës, që arriti të tërheqë vëmendjen e disave nga mediat më prestigjioze në botë, me anë të një peticioni online, ku i kërkon kompanisë Apple ta paraqesë Kosovën si shtet më vete, pasi vërejti se ajo nuk ndahej nga Serbia me kufij ndërkombëtarë në aplikacionin Apple Maps.  

Mjafton të kujtojmë se peticionit të saj iu përgjigjën me shpejtësi mijëra e mijëra njerëz, midis të cilëve dhe figura të artit, muzikës dhe kulturës shqiptare në botë, çfarë tregon se sa nevojë kemi ne shqiptarët për idealistë që të na shkundin nga apatia, sa nevojë kemi për të rinj të shkëlqyer si Megi, që të na tregojnë ata gurët kilometrikë në autostradën e kohës, që duhet të ndjekim për të mos humbur orientimin. 197 mijë e 175 shqiptarë në të gjithë botën që firmosën peticionin, duke shprehur një sensibilitet të fortë dhe ndjesi të vrullshme atdhetare, në përgjigje të një thirrje të sinqertë të adresuar për veprim të menjëhershem.

Duhet thënsë se në përfundim të kësaj nisme të Megit, kompania Apple vendosi ta korigjojë hartën digitale, ndërsa nisma e saj dhe ajo vetë u bë kryelajm mesazhues për shqiptarët, duke zënë një vend kryesor në mediat më të mëdha mbarë kombëtare dhe të huaja. 

Lajme të tilla, përveç përcjelljes së shpresës tek një brez që po rritet ndryshe, që mendon dhe vepron ndryshe, duhet të na bëjnë të mendojmë seriozosht për apatinë e institucioneve shqiptare, në Tiranë, Prishtinë e gjetkë, që megjithëse kanë në dispozicion fonde të mëdha, njerëz dhe kapacitete teknike e administrative, nuk ia dalin dot të bëjnë punën që Megi e bën me një frymë, si një reagim të menjëhershëm ndaj një realiteti që atë e vë në alarm dhe e bën të reagojë me gjithë shpirt. 

Klasa politike gjithëshqiptare, e zënë në grackat e radhës, për të mbajtur peng një elektorat të zhgënjyer dhe në krizë të rëndë besimi, ka nevojë për të rinj si Megi, ka nevojë për frymën e saj dhe të brezit që ajo përfaqëson, që të mund të çlirohet pak nga frymëmarrja astmatike dhe ngërçi vrastar që e ka bllokuar tash sa kohë.  

Megi dhe ata që si ajo sillen në një qendër tjetër të gravitetit emocional panshqiptar duhet të marrin në dorë fatet e shqiptarëve në Ballkan, jo me fjalë dhe parulla të dala boje, që përdoren për tribunat politike të radhës, por si një realitet të pritshëm që e ëndërrojnë shumica e shqiptarëve dhe që nuk mund të jetë më një ëndërr e pamundur!