Në dosjen “Hazbiu” dëshmitë e dy gardianëve të përzgjedhur për operacionin e fshehtë me Teme Sejkon, pas shpalljes së vendimit gjyqësor, mbajnë datën 14 qershor 1983. Rrëfimi rrëqethës i njerëzve të besuar të Kadri Hazbiut dhe krerëve të Sigurimit të Shtetit zbulon për herë të parë misteret e çasteve të fundit të ishkomandantit të Flotës Luftarake. Hetuesit e ministrit më jetëgjatë të Policisë Sekrete kanë hedhur në letër me përpikmëri çdo detaj nga pohimet e zyrtarëve që kanë kryer aktin e fundit me kufomën e Teme Sejkos duke lënë të nënvizuar pjesën më makabre të tyre. Historia që tregojnë para hetuesve të Hazbiut dy zyrtarët e Ministrisë së Brendshme, Islam Gjondeda e Qemal Xhaferri, fillon me torturat çnjerëzore mbi trupin e Teme Sejkos në bazën e Sigurimit në Maminas, vazhdon me çastet kur e mbytën me litar në makinën e degës dhe mbyllet me zhveshjen e rrobave para groposjes në zonën e Linzës. Ngjarja e pa precedentë ka qenë arkivuar “Top sekret” në skutat e Ministrisë së Brendshme për t’u zbuluar pas 20 vitesh në procesin e njërit prej protagonistëve kryesor të saj.
DËSHMIA E QEMAL XHAFERRIT
Lidhur me sa pyetëm, kam për të dhënë këto shpjegime: Në vitin 1960 më thërret në zyrë pasdite, në Ministrinë e Brendshme, armiku Mihallaq Ziçishti. Atje gjeta edhe Qemal Birçen e Islam Gjondedën, Luto Beqirin dhe Jorgo Bimon, kushëri i Mihallaqit, që kishte qenë shofer e u bë më pas oficer e që ka vdekur. Ishte ora rreth 17:00 pasdite. Pak më pas erdhi edhe Mihallaqi. Më tha disa herë ku ishit, do t’i thoni asgjëkundi, e kishte fjalën që çdo gjë ta mbanim sekret. Na mbajti Mihallaqi në zyrë pa na thënë gjë. Rreth orës 21:00 erdhi armiku Kadri Hazbiu, nuk e mbaj mend kush erdhi tjetër. Pa na thënë asgjë, na morën me makinë e na sollën te burgu i vjetër Nr. 5. Nga Qemal Birçe mësova se ishte arrestuar Teme Sejko dhe Tahir Demi. Na thanë që po bënim roje, me ta nuk do të bisedoni, nuk do të lini njeri të futet brenda. Përgjegjës ishin Qemal Birçe dhe Islam Gjondeda. Nuk e mbaj mend sa qëndruam atje. Në këtë kohë që i mbanim atje, Temja me Tahirin ishin dënuar me vdekje dhe prisnin vendimin përfundimtar. Temen me Tahirin i mbanin në dy dhoma, ballë për ballë në kat të dytë, ndërsa ne që bënim shërbim, rrinim në dy dhoma në kat të parë. Lart në korridor, midis dy dhomave ku rrinin të arrestuarit, qëndronte roje vetëm një nga ne të katërt që bënim shërbimin sipas radhës… Më kujtohet se gjatë kohës që dy të arrestuarit kanë qëndruar atje, kam parë që kanë ardhur bashkërisht disa herë ditën Kadri Hazbiu me Rexhep Kollin, Mihallaq Ziçishtin e Nevzat Haznedarin, ku qëndronin gjysmë ore a një orë dhe iknin. Se çfarë bënin, nuk e di se nuk futeshim brenda, por me sa mbaj mend, të dy të arrestuarit i kisha parë që shkruanin. Kadri Hazbiu ose të tjerë nuk i kam parë të vinin vetëm, nga të sipërmit mundet të ketë ardhur ndonjëri natën, por unë mund të kem qenë në gjumë, po edhe shokët nuk më kanë thënë gjë. Një natë, unë e kisha shërbimin e rojës nga ora 2 deri në 4 të mëngjesit. Kur u ngrita, më tha shoku tjetër, Luto Beqiri që e kanë marrë Teme Sejkon dhe se ku e kanë çuar. Kush e mori, i thashë unë. Lutua më tha, ishte Mihallaq Ziçishti, Rexhep Kolli, Nevzat Haznedari, Qemal Birçja, Islam Gjondede dhe Jorgo Bimo. Pas një ore, erdhi tek ne Jorgo Bimo me makinë dhe më tha hajde, se do të vemi në një vend. Më çoi afër Maminasit, në mes të vreshtit ku ishte një shtëpi e vetmuar që në të nuk banonte njeri. Kur shkova atje, gjeta Mihallaqin, Rexhepin, Nevzatin, Qemal Birçen, Islam Gjondedën, kishin edhe Teme Sejkon që ishte me duar të lidhura. Unë i gjeta duke e rrahur Temen me shkopinj. I kishte plasur gjaku në gjithë trupin. Sa ndenja unë, u thyen 5-6 shkopinj. Të gjithë e rrihnin me radhë. Unë aty ndenja pak minuta se pastaj më thanë e dola roje në një kodër të vogël mbi shtëpi, ndërsa Islam Gjondede, poshtë shtëpisë se mos afrohej njeri. Qëndruam deri në darkë, rreth orës 20:00 kur erdhi Kadri Hazbiu, i cili u fut brenda, qëndroi pak minuta, se ç’bisedoi dhe u largua. Si iku Kadriu, që nga vendi ku bëja roje, pashë që Temen e nxorën jashtë për duarsh e për këmbësh dhe e hodhën në makinë. Aty shkuam edhe unë e Islami. Kur vajta aty, dëgjova shokët që thanë që do ta mbysim, që mos të qëllojmë me armë, se dëgjohen të shtënat. Se kush e tha këtë, nuk e mbaj mend. Që pa u nisur makina, mbaj mend se Temes i hodhëm në fyt një litar kërpi të trashë sa gishti dhe të dy anët e litarit i tërhoqëm me radhë në të dy krahët, derisa e mbytëm Temen, pra s’kishte më asnjë shenjë jete. Mihallaq Ziçishti e Rexhep Kolli kanë qenë prezent gjatë gjithë kësaj kohe. Ne të shërbimit e bashkë me ne edhe Nevzat Haznedari u nisëm në drejtim të Tiranës e pastaj shkuam në Linzë, në disa kodra. Para nesh, me sa më kujtohet, ishte makina e Mihallaq Ziçishtit dhe kur ndaloi ai, ndaluam edhe ne. Aty nuk e pashë më Rexhep Kollin, se ku kishte qëndruar nuk e di, mundet në Tiranë. Kur shkuam në Linzë, ishte errësirë dhe vend me shkurre. Temen e kapëm dy veta dhe zvarrë e zbritëm rreth 20 metra poshtë rrugës, vendi ishte shumë i pjerrët. E çuam ku ishte një gropë e hapur, se kush e kishte bërë, nuk e di. E hodhëm në gropë. Në gropë, me sa më kujtohet, dikush i ra me kazmë në kokë disa herë dhe tha: “Sa të fortë e paska kokën”. Para se ta hidhnim në gropë, Jorgo Bimo i hoqi pantallonat dhe një bluzë kadife dhe i mori me vete. Pas kësaj, e mbuluam me baltë, shkuam tek makinat dhe erdhëm në Tiranë.”
DËSHMIA E ISLAM GJONDEDËS
I vitlindjes 1914, banues në Tërbaç të Vlorës, pensionist, dëshmonte më 14 qershor 1983 rreth vdekjes së Teme Sejkos si më poshtë: “Lidhur me sa pyetëm, kam për të dhënë këto gjëra: vitin e saktë nuk e mbaj mend, por duhet të ketë qenë viti 1960. Isha në Drejtorinë e Policisë të Ministrisë së Punëve të Brendshme, në sektorin e zbatimit të vendimeve penale. Një ditë më thirri në zyrën e tij armiku Mihallaq Ziçishti që në atë kohë ishte zëvendësministër i Punëve të Brendshme. Aty gjeta edhe shokë të tjerë që nuk i mbaj mend. Mihallaqi na tha se do t’u ngarkoj me një detyrë të rëndësishme. Në mbrëmje vonë, me makinën që e drejtonte Jorgo, kushëriri i Mihallaqit, na çuan te burgu i vjetër. Veç Nevzat Haznedarit, kishte edhe tre-katër vetë të tjerë që nuk i mbaj mend. Kur sh kuam te burgu i vjetër, erdhi edhe Mihallaq Ziçishti, i cili na tha që do të ruani Teme Sejkon dhe Tahir Demin. Temen e Tahirin, siç mora vesh aty, pasi i dënuan me vdekje, i prunë aty. Sepse, nuk e di. Unë për vete e dija deri atë ditë se ata qenë pushkatuar. Temen dhe Tahirin i kishin vendosur në dy dhoma përballë njëra–tjetrës në katin e dytë, që ndaheshin me një korridor në mes. Edhe ushqimin atje e hanin. Aty kemi qëndruar rreth një muaj. Aty bënim roje katër veta, që s’i mbaj mend cilët ishin. Roje bënim dy e nga dy. Gjatë kohës që qëndruam aty, mbaj mend që kanë ardhur Mihallaq Ziçishti, Rexhep Kolli, Nevzat Haznedari që futeshin në dhomat e këtyre, se ç’bënin nuk e di se e mbyllnin derën. Tjetër njeri nuk më kujtohet të ketë ardhur. Një mbrëmje erdhi Mihallaq Ziçishti me Nevzatin dhe shofer Jorgon. Sonte, tha Mihallaqi, do ta heqim Teme Sejkon. Dhe, me sa kujtoj unë, që atë natë e hoqën Temen, e çuam me makinën e Jorgos në një shtëpi në Maminas, midis vreshtit. Atje nuk banonte njeri. Mua më kujtohet se atje kemi qëndruar rreth dy ditë. Aty, veç ne të shërbimit, erdhi edhe Mihallaqi me Jorgon. Tjetër njeri unë nuk mbaj mend të ketë ardhur. Mua më caktuan dhe qëndrova roje aty tek dera e shtëpisë. Unë Teme Sejkon e kam njohur shumë mirë, sepse atë e kam pasur komisar batalioni për një vit, më 1944, në Batalionin e Disiplinës në Gurrë të Tiranës. E kam parë edhe më pas kur ka qenë në Vlorë. Edhe te burgu i vjetër që e morëm në makinë dhe e çuam në Maminas, unë kam qenë prezent dhe Temen e kam ruajtur e shoqëruar. Kam qenë prezent edhe kur e kanë nxjerrë Teme Sejkon jashtë nga shtëpia në oborr, i vumë një litar me lak në fyt dhe katër veta, dy në një krah e dy në një krah e shtrënguam sa Temja vdiq. Mihallaqi tha e lëvizni njëherë. Ne e kthyem në Linzë (Linzë) në disa kodra. Qëndruam atje ku kishte qëndruar Mihallaq Ziçishti. Prezent ishte edhe Nevzat Haznedari. E morëm kufomën unë me shokë dhe e çuam tek gropa që ishte bërë përpara, se nga kush, nuk e di, dhe ishte rreth 100-200 metra larg xhadesë në një vend të pjerrët me shkurre. E hodhëm në gropë dhe e mbuluam me baltë. Nuk mbaj mend të jetë bërë ndonjë veprim tjetër aty me kufomën. Kujtoj gjithashtu që gjithë këto veprime janë bërë në errësirë, po a ishte herët në mëngjes pa u gdhirë mirë, a ishte mbrëmje, nuk e mbaj mend. Unë nuk kam dijeni nëse Temen e kanë rrahur gjatë kohës që e mbajtën në Maminas dhe nuk mbaj mend nëse e kishin dëmtuar në fytyrë me gjak. Më kujtohet vetëm një gjë, që kur i hodhëm litarin në fyt, ia bëri vetëm njëherë “ah”, sytë i zgurdulloi dhe nuk foli më … vijon.
“E mbytën, e pushkatuan apo e nxorën nga burgu Teme Sejkon?!”
Fundi i Teme Sejkos ishte një nga enigmat që kreu i regjimit nuk e zbardhi asnjëherë. Deri në çastet e fundit, për Hoxhën fati i ish-admiralit të Flotës Luftarake nuk e kapërceu kufirin e dilemës përvuajtëse. E mbytën, e vranë apo e nxorën fshehtazi nga burgu Teme Sejkon?! Njëri nga zyrtarët e kabinetit të kreut të Partisë pohon se e vërteta për çastet fatale të “gjeneralit tradhtar” ka qenë një nga misteret e periudhës së diktaturës që ka shkaktuar përvuajtje të jashtëzakonshme për Enverin. Historia e admiralit nga Çamëria, i dënuar me vdekje në vitin ‘61 si agjent i grekëve dhe amerikanëve, sipas ndihmësit të shefit të regjimit, u rikthye në vëmendjen e Enver Hoxhës në fillimin e viteve ‘80. Në gjyqin që Sekretariati i KQ i bëri Kadri Hazbiut, pas dënimit të Mehmet Shehut në shtator ‘82, u publikuan për herë të parë disa aspekte të panjohura të dosjes së Teme Sejkos. Sipas tyre, pohon ish-funksionari i KQ, admirali i Flotës nuk kishte qenë vetëm agjent i grekëve e amerikanëve, por edhe i KGB-së. Ndërkaq, në këtë mbledhje është dëshmuar edhe një fakt tjetër: Teme Sejkon nuk e kanë pushkatuar sipas vendimit të gjyqit, por e kanë mbytur në qeli! Enigma këtë radhë tronditi fort Enver Hoxhën, i cili kërkoi me ngulm arsyen pse dy ish-zëvendësministrat me bekimin e Kadri Hazbiut kishin kursyer skuadrën e pushkatimit dhe i morën jetën Sejkos me duart e tyre! Gjithçka në këtë lëmsh të dhënash parakuptonte një veprim të mundshëm të Mehmet Shehut për të fshehur gjurmët e tij. Sidoqoftë, mbledhja maratonë e 20 shtatorit 1982 nuk ofroi ndonjë gjë të re mbi fatin e dosjes së Teme Sejkos. Një ditë më pas, kujton ishpunonjësi i K.Q, një letër e papritur në zyrën e Hoxhës e riktheu çështjen e Temes me një dramaticitet rrëqethës. “Teme Sejkoja është parë në Patos!” Ky lajm që Enverit i vinte nga një i njohur, e fuste situatën në një tjetër hulli. Në zbardhjen e enigmës, Enveri i dha urdhër të prerë Hekuran Isait, atëherë ministër i Brendshëm, për të gjetur vendvarrimin e Teme Sejkos e për t’i sjellë eshtrat e tij që t’i shikonte me sytë e vetë. Njeriu që ka punuar në kabinetin e Enverit mban mend që pas kësaj u ndërmor një operacion sekret në kërkim të eshtrave të Teme Sejkos. “Për tre muaj, mbi 300 ushtarë, shpjegon ai, kërkuan në kodrat e Linzës, por përpjekjet e tyre rezultuan pa sukses. Pikërisht ky ka qenë momenti, sipas funksionarit të KQ, që Enveri ka porositur krerët e lartë të Sigurimit për të thirrur në procesin e Hazbiut gardianët që kanë pasur në ruajtje komandantin e Flotës, por edhe dëshmitë e tyre nuk kanë zbardhur ndonjë gjë rreth enigmës për vendvarrimin e Sejkos.
AFRIM IMAJ
Deshmia e Kadri Hazbiut në burg: Teme Sejko vdiq nga torturat, e mbytën me litar në qafë
“Para se të ekzekutohej sipas vendimit të gjyqit, Teme Sejko është marrë dhe është çuar për t’u pyetur jashtë burgut. Aty është torturuar për t’i marrë rezervat që fshihte. Në dhunë e sipër ka ndërruar jetë. Rexhep Kolli e Nevzat Hazdenari më raportuan se Temja kishte vdekur nga shtrëngimi me litar në grykë”.
Në fakt, pohimet rrë-qethëse të Kadri Hazbiut para hestuesve në janarin e vitit 1983, ish kreu i Policisë Sekrete më herët i ka bërë para Enver Hoxhës në mbledhjen e Byrosë Politike. I thirrur në raport nga shefi i tij, Hazbiu është befasuar me mënyrën me të cilën Hoxha i kërkonte të dhëna për një histori të hershme. Fillimisht, njeriu që kishte ndjekur nga afër hetimet dhe dënimin e ish-kreut të Flotës Luftarake në vitet ’60, është munduar të shtejllojë rrethanat që i kujtoheshin aty për aty nga ai proces. Mirpo kreu i regjimit nuk ia ka vënë veshin dhe ka dalë menjëherë tek informatat e fundit të siguruara në rrugë agjenturore, duke i kërkuar llogari pse e kishte mbytur Teme Sejkon dhe nuk e kishte pushkatuar sipas vendimit të gjykatës. Pjesa që shpjegon Hazbiu në hetuesi, në vija të përgjithshme, është një mbivendosje e përgjigjeve të tij para Enver Hoxhës, me të vetmin ndryshim saktësimin e vendit të krimit dhe mjeteve me të cilat i morën jetën barbarisht ish-komandantit të Flotës Luftarake në majin e vitit ’61. Veç këtij episodi dramatik, marrë nga libri i Kastriot Dervishit “Kadri Hazbiu, krimet dhe vrasja e tij”, gazeta “Panorama” boton sot dëshmi të tjera të ish-shefit të Shërbimit të Fshehtë përballë akuazve të Mihallaq Ziçishtit, ish-numrit dy të Policisë Sekrete për shumë dekada, Llambi Peçinit, të besuarit të Mehemt Shehut në Sigurimin e udhëheqjes, Fiqrete Shehut, të vesë së kryeministrit të vetvrarë etj.
11.1.1983 Pyetje: Ç’keni për të thënë rreth atribuimeve që dëgjuat nga armiku Mihallaq Ziçishti se ju e keni vënë në dijeni që mbanit lidhje agjenturore me këshilltarët ushtarakë jugosllavë, të cilët i informonit për çdo gjë dhe se ishit vënë prej kohësh në shërbim të agjenturës jugosllave? Përgjigje: Për sa i përket çështjes së marrëdhënieve me këshilltarët jugosllavë, i kam thënë vetëm në drejtim të marrëdhënieve të mira, normale me ta dhe jo agjenturore, pikërisht për ato marrëdhënie që kanë karakterizuar bashkëpunimin me ta, për atë kohë që ata kanë qenë pranë Sigurimit të Ushtrisë. Për sa i përket problemit të vënies në shërbim prej kohësh në favor të jugosllavëve, siç thotë Mihallaq Ziçishti, kjo është një shpifje prej spiuni të regjur.
Pyetje: Si e shpjegoni faktin që për këtë problem, edhe armiku tjetër Llambi Peçini është shprehur, siç e dëgjuat, se: “Këshilltarët jugosllavë merrnin çdo gjë që kishte Sigurimi i Ushtrisë dhe se ju kishit porositur që t’u jepej gjithçka që kërkonin ata?” Përgjigje: Llambi Peçini jep deponimin e tij, për të cilin mban vetë ai përgjegjësi; këshilltarët jugosllavë na kanë dhënë materiale vetëm të karakterit teorik, që nuk u pranuan nga ana jonë. Lidhur me ndërtimin e punës së Sigurimit, normat e marrëdhënieve me Drejtorinë Politike e Shtatmadhorinë, rregullat administrative të marrjes së kontingjentit, përpunimit, regjistrimit, evidencës operative, por jo të dhëna konkrete për probleme të agjenturës e përpunimit. Mundet që në mungesën time, pa ardhur unë nga Bashkimi Sovjetik, i pandehuri Nesti Kerenxhi mund t’ia ketë dhënë një porosi të tillë Llambi Peçinit si zëvendësi im, për t’u dhënë jugosllavëve gjithçka që kërkonin ata. Unë vetë nuk kam dhënë një porosi të tillë, për arsye të kohës se kur erdha unë, ishin shtruar problemet e mësipërme të bazës teorike. Nuk përjashtohet që vetë jugosllavët të kenë marrë të dhëna, porse rast të evidentuar unë nuk kam. Pyetje: I dëgjuat, i pandehur, thëniet e armikes Fiqrete Shehu, se jeni vënë në shërbim të jugosllavëve nëpërmjet Dushan Mugoshës qysh gjatë Luftës Nacionalçlirimtare dhe se keni bërë pjesë në grupin armiqësor të kryesuar nga tradhtari Mehmet Shehu. Ç’keni për të thënë? Përgjigje: Këto nuk janë gjë tjetër, veçse shpifje monstruoze për të dyja problemet. Pyetje: Dëgjuat edhe atë pjesë të deponimeve të tradhtarit Feçor Shehu, se veç lidhjeve shoqërore e miqësore me tradhtarin Mehmet Shehu, ju ka bashkuar edhe veprimtaria e përbashkët armiqësore që keni kryer kundër Partisë së Punës të Shqipërisë dhe vendit tonë. Ç’keni për të thënë lidhur me këtë deponim? Përgjigje: Edhe ky deponim i Feçor Shehut që unë dëgjova, është një shpifje dhe provokacion prej agjenti; unë s’kam pasur asnjë lidhje me Mehmet Shehun, veç lidhjeve të punës, zyrtare e partie, si dhe lidhje shoqërore normale. 14.1.1983 Pyetje: I pandehur Kadri Hazbiu, dëgjuat pjesë nga deponimi i Nesti Kerenxhit se Koçi Xoxe ju zgjodhi për në aparatin e Sigurimit si njeri që do të mbanit një qëndrim projugosllav. Na thoni cili ka qenë qëndrimi juaj lidhur me bashkëpunimin me jugosllavët në atë kohë? Përgjigje: Refuzoj të përgjigjem. Pyetje: Dëgjuat për të njëjtin problem thëniet e të pandehurit Mihallaq Ziçishti, se armiku Koçi Xoxe kishte simpati të madhe dhe ju mbante afër, se kishit shoqëri të ngushtë me armiqtë Nesti Kerenxhi, Mehmet Shehu etj. dhe se flisnit me admirim për Titon e Jugosllavinë, siç ka ndodhur në rastin e piknikut të Ibës, me këshilltarët jugosllavë e në raste të tjera. Ç’keni për të thënë sa më sipër? Përgjigje: Refuzoj të përgjigjem. Këto janë shpifje fund e krye. Ky është proces i montuar dhe i sajuar.
14.1.1982 Pyetje: Dëgjuat pjesë nga deponimet e të pandehurës Fiqret Shehu për bisedën e zhvilluar me të nga Nako Spiru, se tradhtari Koçi Xoxe kishte mbledhur mjaft kuadro të aftë për qëllimet e tij në favor të jugosllavëve si në KQ të Partisë, sektorin e tij edhe në Ministrinë e Punëve të Brendshme dhe se një kuadër i tillë ishte Kadri Hazbiu. Ç’keni për të thënë? Përgjigje: Refuzoj të përgjigjem. Procesi është i montuar. Këto janë deponime spiunësh dhe provokatorësh të kurdisur. Pyetje: Siç del nga deponimet e të pandehurës Fiqret Shehu që i dëgjuat, Liri Gega ka qenë në dijeni të marrëdhënieve tuaja të afërta me Dushan Mugoshën e detyrat që ju ka ngarkuar ai gjatë Luftës e pas Luftës Nacionalçlirimtare. Na jepni shpjegime për marrëdhëniet tuaja me Dushan Mugoshën e Liri Gegën. Përgjigje: Njohja dhe marrëdhëniet që kam pasur me Dushan Mugoshën dhe Liri Gegën janë ato që kam shpjeguar në proceset e mëparshme. Deponimet e saj janë provokacion dhe shpifje e sajuar. Refuzoj të përgjigjem më tutje.
12.3.1983 Pyetje: Na shpjegoni, i pandehur, si është zhvilluar procesi penal në ngarkim të armikut Teme Sejko etj. A keni marrë pjesë direkt në hetimin e kësaj çështjeje? Përgjigje: Me sa kujtoj unë, kam marrë pjesë në hetimin e çështjes së Teme Sejkos që në fillim, sepse pas arrestimit ai nuk i bindej hetuesit. Për këtë arsye, kam shkuar e i kam folur unë e, pas kësaj hetimi, ka vazhduar normalisht. Unë kam marrë pjesë disa herë në hetim, se sa herë nuk mund ta përcaktoj, duke qenë i pranishëm edhe hetuesi i çështjes Ferhat Matohiti ose kryetari i degës së hetuesisë, Nevzat Haznedari. Nuk përjashtoj mundësinë që të kem qenë edhe me ndonjë person tjetër që merrej me këtë problem në rrugë operative, si ish-drejtori i Sigurimit të Shtetit në atë kohë, Rexhep Kolli.
Më kujtohet se nga mesi i procesit, e pasi Teme Sejko në një seancë hetimore kur kam qenë i pranishëm edhe unë, ka dhënë shpjegime për veprimtarinë e përbashkët armiqësore me armikun Panajot Plaku dhe për ardhjen e tij ilegalisht në Shqipëri në dy raste. Temja shpjegoi se si kishte marrë në lidhje Panajot Plakun. Më kujtohet që në rastin e parë Panajotin e kishte marrë në Konispol vetë Temja të veshur si oficer sovjetik, nga ata që ishin këshilltarë në zbulim dhe e kishte nxjerrë nga Korça. Temja ka shpjeguar se në këtë radhë, Panajoti kishte bërë një takim të fshehtë në urën e Rrogozhinës me persona të panjohur, që kishin dalë atje me një makinë të vogël. Më tej, ai nuk dha shpjegime se cilët ishin ata persona dhe pse i takoi. Ne ngritëm versionin se Panajoti duhet të ishte takuar me Maqo Çomon ose Koço Tashkon, duke u nisur nga marrëdhëniet që kishin pasur ata më parë. Herën e dytë, unë tani nuk e kujtoj se si ka ardhur Panajot Plaku dhe ç’itinerar ka ndjekur. Për këtë duhen parë proceset e asaj kohe, pasi unë nuk e mbaj mend kush e ka thënë këtë çështje. Në këtë radhë kujtoj që Panajot Plaku është çuar në Vlorë, në një banesë ku jetonte një këshilltar sovjetik dhe Arif Hasko, sipas të pandehurit Nasho Gerxho, Panajot Plaku u la në këtë shtëpi dhe ai nuk dinte si ishte larguar që andej me anën e sovjetikëve apo me rrugë të tjera. Ky fakt, që sovjetikët plekseshin në veprimtari të përbashkët spiunazhi me jugosllavët, grekët dhe amerikanët, duke gjykuar nga rasti i Panajot Plakut që erdhi në Shqipëri një herë nga Greqia dhe herën tjetër shkoi në shtëpinë ku banonte këshilltari sovjetik, nuk u kthjellua në hetim, megjithëse bindja ishte se sovjetikët e kishin marrë dhe e kishin përcjellë jashtë shtetit Panajotin. Unë kam bindjen se hetimi i çështjes së Teme Sejkos në këtë pikë dhe për probleme të tjera është sabotuar në atë kohë. Në ç’rrethana ka ndodhur kjo, unë nuk e di. Fillimisht Teme Sejko vetë ka dhënë shpjegime për Panajot Plakun, që ishte rekrutuar që në kohën e Zogut, kur punonte në Durrës në shoqërinë “Singer”. Temja nuk shpjegoi se si Panajoti kishte rënë në dorë të jugosllavëve dhe pastaj u arratis. Ai tha vetëm se Panajoti kishte studiuar me hollësi dy pika për t’u arratisur në Qafë-Thanë dhe në Bllatë. Më kujtohet se ky shpjegim i Temes konfirmohej edhe nga vetë shërbimet që kujtoja unë në atë kohë të Panajotit, në këto dy zona ku ai kishte shkuar shpesh. Në sabotimin e hetimit të kësaj çështjeje duhet të kenë luajtur rol armiku Beqir Balluku dhe armiku Mihallaq Ziçishti. I pari ka kërkuar të pyesë vetë Teme Sejkon pa praninë e ndonjë personi tjetër, me pretekstin se do të interesohej për çështjet e zbulimit të ushtrisë që Temja si spiun u kishtë dhënë amerikanëve e grëkëve. Me sa kujtoj unë, Beqiri ka shkuar në Hetuesi, por si është zhvilluar takimi i tij me Teme Sejkon duke qenë hetuesi ose kryetari i degës së hetuesisë apo jo, unë nuk di të them. Unë vetë nuk kujtoj që të kem qenë me Beqir Ballukun në këtë takim, po ashtu nuk e kam takuar Temen ndonjëherë vetëm pa hetuesin. Po kështu, armiku Mihallaq Ziçishti si ish-zëvendësministër që e kishte në linjë problemin e komplotit të Teme Sejkos dhe e njihte me hollësi procesin, mund dhe duhet të ketë ndikuar në sabotimin e këtij procesi si tradhtar që ka qenë. Ai duhet të japë shpjegime për këtë problem. Theksoj se në atë kohë, siç kam thënë edhe unë në proceset e mëparshme, këshilltarët sovjetikë interesoheshin për të mësuar se ç’ka thënë Teme Sejkua në Hetuesi, duke e justifikuar kërkesën e tyre me faktin që Temja dinte problemet e bazës së Vlorës, të cilat mund t’ua kishte dhënë amerikanëve ose grekëve, por që siç kam shpjeguar me lejen time, atyre nuk u është dhënë gjë. Mbasi u dënua Teme Sejko dhe komplotistët e tjerë, duke pasur parasysh se ai kishte rezerva, është punuar me të. Para se të ekzekutohej ai, është marrë nga Rexhep Kolli dhe Nevzat Haznedari me sa kujtoj unë dhe është çuar për t’u pyetur jashtë burgut, duke përdorur edhe dhunë fizike për të marrë rezervat që kishte mbajtur. Më kujtohet që unë vetë kam shkuar në vendin ku po pyetjet Teme Sejko, me sa mbaj mend ka qenë kohë darke dhe Rexhepi e Nevzati më kanë raportuar se Temja kishte vdekur gjatë ushtrimit të dhunës dhe se gjë tjetër nuk kishte thënë veç atyre që kishte thënë në Hetuesi. Si më kujtohet, Rexhepi e Nevzati më thanë se Temja kishte vdekur nga shtrëngimi me litar në qafë gjatë pyetjes. Unë nuk jam i sigurt nëse e kam parë ose jo të vdekur Temen, këtë dhomën ku thanë se ishte, po kështu nuk di se ku u varros ai. Me këtë problem janë marrë Nevzati, Rexhepi dhe personeli tjetër. Unë kam shkuar tek vendi ku pyetej Teme Sejko me shpresë se ai mund të kishte thënë ndonjë gjë të re e t’i shtyja afatin e ekzekutimit, por siç thashë, kur shkova, e gjeta të vdekur. Pyetje: E dini ju i pandehur vendin ku është varrosur Teme Sejko? Përgjigje: Nuk e di as si vend, as si zonë. Me këtë janë marrë personat që përmenda më sipër. Pyetje: Po vendin e varrimit të komplotistëve, që u dënuan në vitin 1975, e dini ju, i pandehur? Përgjigje: Atë e di si vend, por jo si pikë ekzakte. Këtë e di, sepse u interesova që të bëhej e pamundur gjetja e kufomave të tyre sido që të ndodhte, sepse kështu ishte dhe porosia…
Rexhep Kollin dhe Nevzat Haznedari I Kam pa në hetusi no time DHE çka asht må e quditëshme në hetusi më ka ardhun Bedridri Islami dhe jo që ka fol me mue por Sikurse në fima kriminelësh ,në koridor ka hy nga nji derë e dal nga dera tjetër.
Nevzat Haznedari më thotë:KEMI ME TA VUE VULEN QFË PËR JETË NUK KE ME MUJT ME SHLYE.
REXHEP KOLLI SI EDHE NEVZAT HAZNEDARI MË BANIN PRESION PSE NUK E THEM TË VËRTETËN DHE KËTE PRESION MË BANININ GJITHNJI PAS TORTURAVE MÅ TË TMERSHME PSICIKE DHE KUR DONIN ME MË QUE NË PSIKIATRI VININ BASHK ME MJEKUN PSIKIATËR YLVI VEHBIUN,I CILI SIGURISHT MEURDHËRAT A PO ME DËSHIRËN E TIJ MË QONTE NË SPITALIN NR.7
1507 – Hartografi gjeman Martin Waldseemuller përdor për here të parë emrin Amerikë. Në librin e tij, “Cosmographiae Introductio”, ai shkroi: “Duke qenë se Evropa dhe Azia kanë emra femrash, unë nuk shoh ndonjë arsye pse kjo pjesë e kontinentit të ri të mos quhet Amerigo apo Amerikë, emri i zbuluesit të saj, Amerigo Vespucci”. Duket se Waldseemuller ende nuk kishte dëgjuar për zbulimin e Kolombit. Dhe kështu, hartografi gjerman shtypi një mijë harta me emrin Amerige për atë pjesë të botës që sot quhet Amerika e Jugut; më pas e gjithë Hemisfera Perëndimore do të quhej Amerige.
Martin Waldseemüller, latinizuar si Martinus Ilacomylus ose Hylacomylus (11 shtator 1470 – 16 mars 1521), ishte një hartograf dhe humanist gjerman. Ai ishte i pari, në marrëveshje me Matthias Ringmann, që përdori emrin “America” për nder të Amerigo Vespucci në punimin e tij Universalis Cosmographia të 25 prillit 1507.
Waldseemüller lindi (sipas Enciklopedisë Katolike) në Wolfenweiler afër Freiburg im Breisgau. Burime të tjera tregojnë qytetin e Radolfzellit si vendlindjen e tij, por në arkivat e qytetit të këtij qyteti nuk ka asnjë dokument që lidhet me lindjen e tij; me sa duket ishte vendlindja e nënës. Nga viti 1490 ai studioi në Universitetin e Freiburg im Breisgau. Në vitin 1507 ai punoi në Saint-Dié në Lorraine dhe këtu, në emër të René II, Duka i Lorenës, ai krijoi një glob dhe një hartë botërore me përmasa 34,2 x 18 cm të quajtur Planisfera Waldseemüller dhe Ringmann.Wikipedia
Sali Çekaj lindi më 22 qershor 1956 Broliq-Pejë 19 prill 1999 Koshare – aktivist dhe ushtarak, Hero i Kosovës, shqiptar nga Kosova.
Te flasësh për figurën e Sali Qekut është një nder i madhe, por është edhe një përgjegjësi e madhe, sepse kemi te bëjmë me një nder figurat me te mëdha te kombit në historinë me te re te Kosovës.
Aj ishte një figurë poliedrike, shume dimensionale e cila ngërthen në vete te gjitha ato veti që rralle here në histori mund te i gjeje te kompletuar te një personalitet udheqes te cilin e bëjnë te pranueshëm për te gjitha shtresat e shoqërisë. Te Sali Qeku gjeje vetit e burrërisë tipike shqiptare, trimerin, bujarin, besnikërinë, dashurin ndaj familejes dhe shokëve. Te Sali Qeku gjeje juristin, politikanin, oficerin, guerilin dhe intelektualin e madh i cili diti në mënyrën me unikate që te gjitha te i fus në shërbim te çështjes madhore kombëtare. Figura e ti ka nevoje për një studim te mirëfillte shkencore adekuat, e cila do ta zbërthej nga tere kompleksiviteti i saje dhe te dali në pah e gjithë e verteta te cilën e ka mboluar pluheri i harresës nga injoranca e elitës totalitare bolshevike. E tera kjo behet me te vetmin qëllim që te i vazhdohet jeta gënjeshtrës se madhe historike, e cila u ndertue nga hajnat e historisë mbi te cilën ndërtuan karrierën e tyre politike dhe sote qëndrojnë në majat e pushtetit në Kosove.
Aktivitetin patriotik Sali Qeku e filloj me 1981 ku demonstratat masive gjithëpopullore e gjejnë në mesin e tyre. Ndryshimet e mëdha politike te viteve te 1990 e gjejnë në krye te udhëheqjes politike në komunën e Deçanit. Aj vihet në balle tete gjitha kërkesave gjithpopullore te kohës, sichishin protestat tubimet dhe marshimet drejt Prishtinës në përkrahje te minatorëve te Trepçës.
Aj doli haptas në përkrahje te tyre në emër te te gjitha strukturave udhëheqjes se komunës se Deçanit. Ishte në balle te luftës politike kundër ndryshimeve kushtetuese, dorëzimit masiv te librezave te LKJ e cila filloj pikërisht në gjykatën komunale ku e kishte bazën. Jo rastësisht kjo gjykatë u quajt çerdhe e nacionalizmit shqiptar nga UDB. Ishte njëri nder themeluesit e LDK dhe pluralizmit në Deçan, ishte edhe kryetar KKPP. Ishte njëri nder hartuesit kryesor te statutit komunal në bazë te kushtetutës se Kaçanikut. Te gjitha këto aktivitete dhe shume te tjera, Sali Qekun e vejnë në shënjestër te UDB te cilët e gjurmojnë hap pas hapi edhe një dite vërsulen për ta arrestuar, por fale gjeturis se ti dhe disa shokëve aj arriti te ju shpëtoj dhe arratiset në Gjermani. Menjëherë pas arritjes në Gjermani aj vazhdon aktivitetin e ti politik pranë degës së LDK. Krahas saj edhe atë ushtarak pranë M.M.R.K.
Pas një marrëveshje në mes te udheqjes se Shqipërisë dhe asaj te Kosovës për stërvitje ushtarake te te rinjeve nga Kosova dhe trevat shqiptare Sali Qekun e gjejmë nder te paret në këto stërvitje, edhe pse aj kishte njohuri te mjafuteshme profesionale sepse ishte oficer rezervë. Qëllimi i ti ishte që krahas stërvitjeve taktiko fizike te nihej për se afërmi me te gjithë shokët me te cilët me vone do te bëheshin bartësit kryesor te ngjarjeve te mëdha që ndodhen në Kosovë, që nga sulmet e para guerile e gjere ke lufta e hapur. Te dy grupet, tash me te njohura për opinionin shqiptar si grupi i pare në përbërje te te cilit ishin heronjet e kombit Sali Qeku, Zahir Pajaziti dhe Ahmet Hoxha dhe grupi i dyte që në mes kishte edhe heronjet Adem Jashari, Ilaz Kodra dhe te tjer, ishin edhe do te mbeten bazamenti kryesor mbi te cilën u ndërtua e gjithë ajo që quhet luftë e armatosur.
Fillimi i saj ishte në dhjetor te 1991 kur këta trima te armatosur gjere në dhembe thyen kufirin Shqiptaro-Shqiptar dhe nen komandën e Sali Qekut u futen në Kosove duke u shpërndare në te gjitha trevat Shqiptare edhe kështu filluan luftën e armatosur për te mos e ndalur deri në qlirimin definitiv te vendit. E tera kjo ngjarje që nga Shqipëria e gjer sa përfundoj ishte nen komandën e Sali Qekut. E theme ketë argument për te vërtetuar me fakte konkrete një te vërtete shum te madhe mbi te cilën do te ndërtohet e gjithë e vërteta historike për luftën në Kosove. Këta ishin nismëtaret e pare te luftës në Kosove dhe Sali Qeku ishte komandanti i pare i kësaj nisme i cili nuk e ndali kurrë deri në renjen e ti heroike si komandant në koshare. Te gjitha aksionet guerile që u kryhen në Kosove u kryen nga këta trima te udhequr dhe koordinuar nga tre kolosët Sali Qeku, Adem Jashari dhe Zahir Pajaziti. Q`do veprimtari politiko ushtarake që ndodhi në Dukagjinin në këto periudha kohore është e lidhur ngushtë me emrin e Sali Qekut. Sa do që elita e kuqe panslaviste tenton ta eliminoj ketë figurë te madhe prej nacional demokrati, nga historia ma e re e Kosovës, ajo ngritët edhe rritet edhe me madhështore, me fitimtare duke u shtrire dhe përqafuar në tere hapësirën Shqiptare dhe behet figura me e dashur, me çmuar dhe ma e respektuar e kohës.
Pas gjithë këtyre aktiviteteve politiko-ushtarake në Dukagjin edhe me gjere Sali Qekun lufta e hapur e gjene në majat e organizimit ushtarak pran MMRK te udhequr nga Ahmet Krasniqi. Sali Qeku se bashku me shok vuri bazat e para te keti organizimi në Dukagjin. Nga prilli i 1998 aj se bashku me Rrustem Bruqin, Adem Ukhagjen e shume shoke te tjerë shtrinë ketë organizim në shume territore te Dukagjinit ku me vone do te vendoset shtabi me te tri brigadat operative 131, 133,134 te komanduar nga komandat Tahir Zemaj. Baza në tropoj për shpërndamjen e armatimit, via e funizimit përmes vokshit që komandohej nga komandant Guri-Adem Ukhagja, baza në shkollën e viqidolit ku vendos komanda e udhequr nga Tahir Zema, mbi 100 Ushtar që Rrustem Bruqi me shoke i solen nga Kosova në Shqipëri me te cilët u formuan këto tri brigada operative, via e furnizimit nga shtetet premdimore ishin rezultat i punës se Sali Qekut me shok. Pas futjes se njësive operative në Kosove nen komandën te Tahir Zemes Saili Qeku pati rol kyqe në komandën e keti shtabi aj ishte edhe komandant i brigadës 134. Këto njësi operative patën një mori suksesesh në disa bedeja si ajo e Llukës dhe ajo e Logjes në te cilën ra heroikisht bashkëpunëtori dhe bashkideatori me i ngushtë i Saliut Rrustem Bruqi. Krahas këtyre sukseseve ata patën edhe shume pengesa serioze nga i ashtuquajturi SHPUQK. Edhe pse në mes te MMRK dhe SHPUQK u arrit një marrëveshje në Oslo, SHPUQK kurrë nuk e respektoj atë. Aj në vazhdimësi I sabotoj dhe ju solli pengesa me serioze në teren. Ata arritën deri në aktin me te shëmtuar te histories duke bere atë në kryeqendern e Shqiptaries Tiran, vranë ministrin e mbrojtjes kolonel Ahmet Krasniqin. Historia po përsëritet si në luftën e dyte botërore dhe pas saj. Komunistet Shqiptar te dirigjuar nga ideologët bolshevik panslavist, Dushan Mugosha, Milladin Popovici, prishen marrëveshjen e Mukjes në Shqipëri dhe filluan likuidimin e elitës nacionaliste Shqiptare në te dy anët e kufirit e cila vazhdoj deri në ditët e sotme. Në Tiran ndodhi vazhdimsija, Mugoshet dhe Popovicet e rinje tradhtuan marrëveshjen e Oslos dhe filluan likuidimet ndaj udheqjes institucionale. Ata nuk mund ta shihnin në krye te ushtries se Kosovës një bire te familjes nacionaliste, një nip te nacionalistit Aziz Zhilivoda, një nxënës te ideologut te madh nacional-demokrat Metush Krasniqit.
Prandaj duhet përdorur strategjia e njohur bolshevike, pastrim kokash te mëdha që nesër rruga drejt pushtetit te jetë pa pengesa. Dhe kjo ndodhi, filloj me Ahmet Krasniqin dhe përfundoj me Isuf Haklin. Këtu ngjarjet morën tatepjeten, Sali Qeku i përjetoj shum rand, ati ja gjymtuan pjesët kryesore te trupit dhe kështu i plagosur shum rend vazhdoj rrugën drejt kosharas i cili se bashku me Agim Ramadanin ishin ideologët dhe zbatuesit kryesor te ngjarjes se madhe historike te pastrimit te kufirit Shqiptaro-Shqiptar deri në renjen e tyre heroike në fushën e nderit te cilët ranë për te mos vdekur kurrë edhe kështu u bene gurthemel i fort i përmotshëm i shtetit te Kosovës.
Mësuesinë e nisi në Tepelenë, e vazhdoi në Tiranë e në Shkodër, në Korishë, në Prizren e në Gjakovë, e përmbylli në Prishtinë. Bëri shkollë në Institutin “Nana Mbretneshë” të Tiranës dhe la gjurmë në arsimin shqiptar.
Po e kujtojmë sot mësuesen Myzafere Hatipi, e lindur në vitin 1917, e cila bëri një jetë të vetmuar gati, me të birin, Blerimin, në Prishtinë.
Mësuesja, prizrenasja e dikurshme, është ndër mësueset që me punën e saj la gjurmë në arsimin shqiptar.
“Zilja e shkollës akoma më jehon në veshë, rreshtat e nxënësve tek ngarendnin të ngjiteshin shkallëve, zhurma e tyre korridoreve të shkollës, janë tablo jete profesionale e imazhe që më shoqërojnë gjithë jetën” tregon mësuesja për Sanije Gashin në librin ku kjo e fundit ka përfshirë gratë shqiptare që lanë gjurmë me jetën e tyre.
Rruga e shkollimit për Myzaferen, që ishte fëmija i parë në familjen Gjinali, nis kur babai i saj, Ismail Gjinali, kalon për të jetuar në Shkodër në vitin 1932, me qëllim që ti shkollonte fëmijët. Myzaferja shkollohet në Institutin “Nana Mbretneshë” që ishte shkollë e vajzave për atë kohë, më e njohura në Shqipëri. Veç mësimeve, ajo ndjek edhe ligjëratat dhe në shkollën e dramës, shquhet si basketbolliste, luan në violinë, mëson frëngjishten e italishten, turqishten e zotëronte qysh më herët.
Në vitin 1937 ajo emërohet mësuese në Tepelenë. Si 20 vjeçare, këtu ajo merr ditarin për herë të parë në dorë. Me këtë përvojë ajo më pas transferohet në Shkollën “Nami Frashëri” në Tiranë.
Gruaja e quajtur Ngadhënjim ( në arabishte Myzafer do të thotë Ngadhënjim ) me gjithë vuajtjet më pas kalon të japë mësim në Gjakovë. Me hapjen e Normales Shqipe, 1946/47, ajo bashkë me elbasanasen Lirie Tanefi, si mësimdhënëse të para dhe me përvojë pedagogjike, fillojnë punën në ushtrimoren e Normales. Myzaferja ligjëronte edhe në lëndën e biologjisë, ndonëse, siç thotë ajo, dashuri të madhe ndiente ndaj matematikës, ndërsa Liria ligjëronte metodikën e mësimdhënies, vizatimin dhe punëdoren. Të dyja ishin shembull për emancipimin dhe shkollimin e vajzave të mbyllura. / KultPlus.com
VOAL- I lindur në Boston më 17 janar 1706, bir i një tregtari anglez, Benjamin Franklin pati një fëmijëri të vështirë: ai ndoqi shkollën shumë pak dhe në rini ai bëri pak nga çdo gjë, nga printeri në stacion, nga shkrimtari në botues, gjithmonë dallues. vetë, megjithatë, për inteligjencën dhe këmbënguljen e tij. I martuar në vitin 1730, ai pati tre fëmijë dhe vetëm kur mbushi të dyzetat filloi t’i përkushtohej në mënyrë më konkrete studimeve shkencore, duke themeluar Shoqërinë Filozofike Amerikane.
Benjamin Franklin ishte një polimatist amerikan, një shkrimtar, shkencëtar, shpikës, burrë shteti, diplomat, botues dhefilozof politik.Ndër intelektualët më me ndikim të kohës së tij, Franklin ishte një nga Etërit Themelues të Shteteve të Bashkuara;hartues dhe nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë.
Më 1746 ai mori pjesë në një konferencë në Boston mbi mrekullitë dhe zbulimet e energjisë elektrike që e emocionoi atë deri në pikën e blerjes së të gjitha pajisjeve të ekspozuara; duke qenë mjaft i vetëdijshëm për veprat dhe përvojat e Gilbert, von Guericke e Nollet, ai iu përkushtua pothuajse tërësisht studimeve të energjisë elektrike.
Zbulimi i tij më i njohur është se rrufeja nuk është gjë tjetër veçse një manifestim i elektricitetit, një besim që lindi nga një sërë vëzhgimesh rreth ngjashmërisë midis rrufesë dhe shkëndijave elektrike, në formën, ngjyrën dhe shpejtësinë e tyre.
Më 1747 Franklin sqaroi efektin elektrik të pikave dhe filloi kërkimin për krijimin e një rrufeje praktike. Gjatë studimeve, në vitin 1752, ai kreu eksperimentin e famshëm si një demonstrim i besimeve të tij rreth rrufesë. Prandaj ai propozon instalimin, mbi kullat ose kullat e kambanave, një kafaz metalik me një platformë izoluese mbi të cilën operatori duhet të qëndrojë, i shoqëruar nga një shufër hekuri me majë afërsisht nëntë metra e lartë: në prani të një re stuhie, hekuri do të elektrizohej dhe, nga duke lëvizur një tel hekuri pranë shufrës, operatori do të kishte shkaktuar një rrymë të menjëhershme midis shufrës dhe masës.
Eksperimenti u krye, me sukses të plotë, në 1752 nga shkencëtari francez Dalibard.
Duke qenë i sigurt për intuitën e tij, Franklin shpiku më pas shufrën e rrufesë: Rastësisht, sistemi i parë kryesor i rrufepritësit u instalua në vitin 1760 në farin Eddystone në Plimouth.
Por Franklin bën dy zbulime të tjera themelore: “fuqia e pikave”, tema e së cilës trajtohet në një seri letrash mbi energjinë elektrike midis viteve 1747 dhe 1754, dhe se elektriciteti përbëhet nga “një lëng i vetëm”, duke shkatërruar kështu teoria dualiste e C.Du Fay. Më 1751 ai ekspozoi zyrtarisht të gjitha idetë e tij mbi fenomenet elektrike në botimin “Opinionet dhe hamendjet në lidhje me vetitë dhe efektet e lëndës elektrike”.
Në vitet në vijim zhvilloi një veprimtari të dendur politike; më 1757 ishte në Londër si përfaqësues i kolonive të ndryshme amerikane, duke u kthyer në atdhe vetëm me shpërthimin e Luftës Civile, ndërsa më 1776 ishte në Francë si përfaqësues diplomatik në Kongresin Kontinental.
Pas kthimit në Amerikë më 1785, ai punoi deri në vdekjen e tij në Filadelfia më 17 prill 1790 për zbulime dhe shpikje të reja në fushat më të ndryshme. Për angazhimin e tij si patriot dhe që më 1754 kishte paraqitur një projekt për bashkimin e të gjitha kolonive amerikane, ai do të njihet si krijuesi i Shteteve të Bashkuara të Amerikës./Elida Buçpapaj
Bota e modës është sot në zi! Gjeniu kreativ i koleksioneve të jashtëzakonshme të veshjeve, çantave dhe aksesorëve, Roberto Cavalli ka ndërruar jetë në Firence, në moshën 83-vjeçare pas një sëmundjeje të gjatë nga e cila vuante prej kohësh. Ai ka lënë pas gjashtë fëmijë, më i vogli Giorgio vetëm një vjeç.
Mediat italiane thonë se në momentet e fundit të jetës, pranë stilistit ka qenë partnerja e tij, Sandra me të cilën ai bashkëjetonte prej 15 vitesh.
Kush ishte Roberto Cavalli
Roberto Cavalli ishte themeluesi i shtëpisë së modës fiorentine me të njëjtin emër. Gjyshi i tij, Giuseppe Rossi, ishte i njohur për koleksionet e veprave të artit që i ekspozonte në Galerinë Uffizi në Firence. Babai i tij Giorgio u vra nga nazistët gjatë një përplasjeje në komunën Cavriglia në vitin 1944. Cavalli ka gjashtë fëmijë: Tommaso, Cristiana dhe Robert nga martesa e tij e parë, Rachele dhe Daniele nga martesa e tij e dytë. Ndërsa, Giorgio lindi më 8 mars të vitit të kaluar dhe është fëmija i gjashtë që stilisti pati në moshën 82-vjeçare me partneren suedeze, Sandra Nilsson.
Humbja e Cavall-it sigurisht që ka lënë një boshllëk të madh në fushën e modës, ndonëse ai e shiti kompaninë me të njëjtin emër në vitin 2015. Elementi dallues i markës së tij ishte printi animal, peliçet me qëndisje, fustanet e gjata me të çara të theksuara dhe shumë transparencë.
Krahas koleksioneve të veshjeve, Cavalli krijoi dhe linjën e dedikuar për të brendshmet e meshkujve e quajtur Just Cavalli. Ndërsa, në vitin 2012, krijoi edhe sektorin e dedikuar për arredimin dhe shtëpitë me emrin Cavalli Home.
Industria e modës nga sot ka një mjeshtër më pak!sn
Sot violonçelisti Gjergj Antoniu, muzikanti par excellence do të festonte 75 vjetorin.
Koncertist karriere me një intensitet befasues koncertesh për kohën, ngriti peshë zemrat e spektatorit dhe u bë legjenda e jetës muzikore shqiptare. Për 35 vite rresht interpretoi në 91 koncerte, krye-vepra të literaturës muzikore botërore dhe pothuajse gjithë veprat e kompozitorëve shqiptarë.
Por…
Në një ditë shtatori të vitit 2012, trupi i tij s’mundi dot t’i rezistonte më sëmundjes fatale, që e mori në një moshë relativisht të re, 63 vjeç.
Sa shumë projekte koncertesh mbetën pezull, sa ëndrra i mbetën pa u realizuar, sa vepra bashkëkohore të blera kohët e fundit edhe pse kurohej për disa vite në Greqi, Ai nuk mundi dot t’i jepte zë me talentin e tij të përveçëm e të pazakontë në mjedisin shqiptar por dhe jo vetëm.
I admiruar nga muzikantët dhe publiku, i vlerësuar me superlativa prej kritikës profesionale në shumicën e rasteve, me të njëjtin respekt edhe u përcoll në banesën e fundtit në atë 29 shtator…
Kur arkëmorti la prapa derën e Universitetit të Arteve, kortezhi instiktivisht e vuri në mes të dy rreshtave dhe po aq instiktivisht heshtja e rëndë u thye nga një duartrokitje e ndrojtur, që vetëm pas disa sekondave u shumëfishua nga të gjithë, me të njëjtin zell të përherëshëm. Për dijen time ishte rasti i parë i një reagimi të tillë dhe s’kish si të ndodhte ndryshe.
Ishin këto duartrokitjet e fundit që i dhanë kolegët instrumentist, të cilët s’linin rast pa u shprehur në media për vlerat e tij, ishin kompozitorët që shumicën e krijimeve për violonçel ia dedikuan Atij e njëkohshëm e konsideruan frymëzues e konsulent profesional, ishin duartrokitjet e fundit të studentëve që do ju mungonte dashamirësia e urtësia e sugjerimeve profesionale, por dhe rreptësia në plotësimin e kërkesave dhe jo vetëm violonçelistët, por të gjithë studentët e tjerë, që përfituan nga kultura e tij dhe që me përkushtim dhe pasion kurrë nuk ia kurseu bashkëbisedimet për faktorët që siguronin cilësinë e interpretimeve. Ishin duartrokitjet e familjarëve të pakët, që koha i kishte rralluar, të cilët për dekada, madje që fëmijë i kishte bërë krenar.
Nga talenti i tij kanë marrë jetë 75 vepra të letërsisë botërore muzikore, 52 vepra të kompozitorëve shqiptarë, 14 vepra të transkriptuara, 9 vepra të muzikës së dhomës. Gjithësej150, prej të cilave një numër i konsiderueshëm i përcolli në skenat tona për herë të parë duke dhënë modelin e perceptimit dhe interpretimit artistik si Ai.
Muzikant i sojmë me fantazi krijuese dhe imagjinate të pasur që pas procesit rigoroz të njohjes, duke realizuar ekzekutime perfekte tekniko-profesionale ndjente misionin t’i përcillte vlerat estetike të veprës përmes prizmit të tij shpirtëror e intelektual.
“Çdo harresë është e dëmshme, por ajo mbi artin, tempujt e tij dhe dishepujt, është e pafalshme” (P. Kabo)
I paharruar kontributi.
(Të dhënat faktike janë nxjerrë nga studimi monografik “ Gjergj Antoniu Një jetë me violonçel”).nga ku po shkëpusim një fragment të karakteristikave të individualitetit.
Qendrimi krijues
Vepra artistike në të në cilën merr trajtë objektive vullneti krijues i kompozitorit, talenti dhe ndjeshmëria subjektive e tij ndaj ideve muzikore , imponohet si një skemë e përgjithshme për muzikantin interpret. Mbajtja e qendrimit realist dhe shprehja me vërtetësi realizon korrektësinë e ekzekutimit , domosdoshmëri edhe kjo e përgjithshme. Vetëm mënyra e përjetimit intelektual dhe shpirtëror të instrumentistit e bën atë variant të përveçëm. Në këtë kuptim, termi interpretim e presupozon , ekzekutimin ndërkohë ai sa është i dallueshëm aq mban edhe varësi lidhjesh me ekzekutimin, si simbiozë e vërtetësisë me individualitetin. Zbatimi me korrektësi i partiturës shfaqet si tipar i ekzekutimit të pastër, interpretimi është mëvetësi e qenësishme, është bazim i shpirtit drejtuar nga intelekti, është përveç sakësisë një vetdhurim plot pasion. Në të gjendet hapësira për të shprehur interpreti qendrimin subjektiv krijues. Në bashkëveprim me lirinë e shprehjes, ky qendrim ndihet në trajtat e ndjeshmërisë e nuancimet shpirtërore individuale, në perceptimin intelektual e artistik, e bëhet i dukshëm në karakterin improvizativ të lojës.
Improvizimi, kur plekset me rreptësinë e formës të çdo detaji e të parashtruar në veprën konkrete krijon në intepretim variantin e përveçm indivdual.
Në librin “Poetika Muzikore” në kapitullin mbi ekzekutimin Stravisnky pohon: “Eshtë e drejtë dhe e natyrshme t’i kërkojmë edhe interpretit nënshkrimin dhe kulturën që i kërkojmë krijuesit. Sepse që të dy do të gjejnë në to lirinë në plotësinë e saj të skajshme dhe në fund të fundit edhe nëse jo përnjëherej , suksesin e vërtetë, shpërblimin e ligjshëm të interpretëve, të cilët në shpalosjen e virtuzitetit të tyre më të shkëlqyer ruajnë atë modesti dhe atë vet përmbajtje të shprehjes që është vula e artistëve të sojmë” (fq. 87)
Natyrisht së bashku me lexuesin e vëmendshëm, biem në sintoni tek pranojmë që në këtë përkufizim të Stravinskit përfaqësohet më së miri edhe Gjergj Antoniu….
Tërë hapësira tingëlluese e veprës në interpretimin e tij vjen te dëgjuesi si refleks i vetëndjerë artistik, në lirinë e shprehjes e qendrimin krijues, dhe kjo padyshim ndihet jo vetëm në raport me literaturën shqiptare, por dhe me atë botërore ………
Agron Bala ka lindur në qytetin e Shkodrës më 11 prill të vitit 1957. U diplomua në vitin 1982 në Universitetin e Tiranës, në degën gjuhë letërsi, më pas mbaron studimet për gazetari. Ka pasur një karrierë të pasur në televizion si skenarist, autor programi, pedagog dhe shkrimtar. U nda nga jeta në Tiranë më 15 janar 2016.
Kontributin e tij në gazetari Bala ka filluar t’a japi që në mesin e viteve ’80 si skenarist në RTSH. Mbi 100 filma dokumentarë dhe programe, ku bien në sy dokumentarët për Luigj Gurakuqin, Vaso Pashën, Hoxha Tahsinin, Mihal Gramenon, Shote Galicën kanë edhe kontributin e Agron Balës. Pas viteve ’90, Bala u bë një zë i njohur në pasqyrimin e zhvillimeve demokratike në vend. Ai ishte organizor dhe pjesmarrës në disa emisione radiofonike dhe televizive, për të kulmuar në vitin 2006 me programin e njohur “7X7” në RTSH. Një kontribut të vlerësuar Agron Bala ka dhënë edhe për krijimin e brezit të rinj të gazetarëve si pedagog në Faklutetin e Gazetarisë. Ndarja e tij nga jeta është pritur me hidhërim. Në rrjetin social Fejsbuk, ku Agron Bala ishte mjaft i lexuar me statuset e tij mbresëlënës, miqtë e tij po shprehin keqardhjen për humbjen e thellë, por edhe vlerësimin maksimal dhe respektin për mikun e tyre. “Thuhet jeta fillon 20,30 apo 40 vjec! Në fakt jeta fillon atëhere kur ti vendos të jetosh…jo mbi bazën e viteve që ke në kurriz!” është një nga statuset e fundit të tij.
Përsa i përket krijimtarisë letrare, ai publikoi dhe dy romane.
VOAL- Filozofi anglez Francis Bacon lindi në Londër më 22 janar 1561.
Ai filloi studimet në Trinity College, Kembrixh; më pas ai vazhdon studimet dhe trajnimin e tij të mëtejshëm në Drejtësi dhe Jurisprudencë në Grey’s Inn në Londër.
Ai bëhet një mbështetës i madh dhe i fortë i revolucionit shkencor, edhe pa qenë vetë shkencëtar.
Ai jeton në oborrin anglez dhe nën mbretërimin e James I Stuart, ai emërohet Lord Kancelar. Në shkrimet e tij, Bacon demonstron metodologji komplekse shkencore, aq unike saqë sot ato quhen “metoda Baconian”.
Sir Francis Bacon është në fakt filozofi i revolucionit industrial: reflektimi i tij përqendrohet në kërkimin e një metode të njohjes së natyrës që mund të përkufizohet si shkencore, në kuptimin që dëshiron dhe mund të përsëritet; ajo nis nga vëzhgimi i natyrës dhe, ashtu si shkenca, synon ta kontrollojë atë për të marrë aplikime të dobishme për njerëzimin, siç ishin ato të epokës industriale.
Bacon Ai merr idetë e mendimtarëve italianë të shekullit të 15-të – duke përfshirë Leonardo da Vincin – dhe parashikon ato të Galileos.
Më 1621 James I thirri parlamentin për të kërkuar vendosjen e taksave të reja: parlamenti fajësoi Bacon për akuzat për korrupsion dhe përvetësim. Bacon pranon fajësinë dhe burgoset në Kullën e Londrës, duke u përjashtuar kështu nga të gjitha zyrat shtetërore.
Ai u lirua vetëm disa ditë më vonë me ndërmjetësimin e sovranit dhe u tërhoq në Gorhambury: këtu ai kaloi vitet e fundit të jetës së tij.
Ai vdiq në Londër më 9 prill 1626.
Ndër veprat e tij më të rëndësishme janë: “Cogitata et visa” (1607), “Dituria e të parëve” (1609), “Historia natyrore dhe eksperimentale” (1622), “Organi i ri” (1620), “Për dinjitetin” dhe “përparimi i shkencave” (1623). “Atlantida e Re” u botua pas vdekjes më 1627./Elida Buçpapaj
VOAL- Margaret Hilda Thatcher, Baronesha Thatcher (shqip: Margaret Theçer) (13 tetor 1925, Lincolnshire – 8 prill 2013, Londër), ishte politikane Britanike që ishte Kryeministrja e Mbretërisë së Bashkuar nga 1979 deri më 1990 dhe drejtuesja e Partisë Konservatore. Ajo ishte kryeministrja britanike që shërbeu më gjatë e shekullit të 20-të dhe është e vetmja grua që ka mbajtur këtë detyrë. Një gazetar sovjetik e quajti atë “Zonja e Hekurt”, një nofkë që karakterizoi politikën e saj pa kompromis dhe stilin udhëheqës. Si Kryeministre, ajo zbatoi politika që njihen si Theçerizëm.
Fillimisht një kimiste para se të bëhej avokate, Thatcher u zgjodh anëtare e Parlamentit për zonën zgjedhore Finchley në vitin 1959. Edward Heath e emëroi atë Sekretare të Shtetit për Arsimin dhe Shkencën në qeverinë e tij të vitit 1970. Në vitin 1975, Thatcher mundi Heath në zgjedhjet e udhëheqjes së Partisë Konservatore për t’u bërë kreu i Opozitës dhe u bë gruaja e parë të udhëhiqte një parti të madhe politike në Mbretërinë e Bashkuar. Ajo u bë kryeministre pas fitores në zgjedhjet e përgjithshme të 1979.
Pas vajtjes në “10 Downing Street”, Thatcher paraqiti një sërë nismash politike dhe ekonomike që synonin të ulnin papunësinë e lartë dhe të lehtësonin vështirësitë e Britanisë në prag të “Pakënaqësisë së dimrit” dhe të një rënieje ekonomike të vazhdueshme. Filozofia e saj politike dhe politikat e saj ekonomike theksuan çlirimin nga rregullat të sectorëve të ekonomisë (veçanërisht të sektorit financiar), bërjen e tregjeve të punës më fleksibël, privatizimin i kompanive shtetërore dhe uljen e fuqisë dhe ndikimit të sindikatave. Popullariteti i Theçerit gjatë viteve të saj të para në detyrë filloi të bjerë për shkak recesionit dhe papunësisë së lartë, deri në 1982 kur Lufta e Falklandeve solli një rigjallërim të mbështetjes, duke rezultuar në rizgjedhjen e saj në vitin 1983.
Thatcher u rizgjodh për një mandat të tretë në vitin 1987. Gjatë kësaj periudhe mbështetja e saj për një Taksë të Komunitetit (gjerësisht referuar si “taksë votimi”) ishte gjerësisht jopopullore dhe pikëpamjet e saj mbi Komunitetin Europian nuk përputheshin me atë të disa pjestarëve të kabinetit të saj. Ajo dha dorëheqjen si kryeministre dhe udhëheqja e partisë në nëntor 1990, pasi Michael Heseltine nisi një sfidë për udhëheqjen e saj. Pas largimit nga Dhoma e Ulët (Commons) në vitin 1992, asaj iu dha titulli Baroneshë e Kesteven në qarkun e Lincolnshire, që i jepte asaj të drejtën të merrte pjesë në Dhomën e Lordëve. Ajo u tërhoq nga të paraqitjet publike për shkak të keqësimit të shëndetit në vitin 2002 nga një goditje celebrale, dhe në vitin 2013, ajo vdiq nga një goditje tjetër celebrale në Londër, në moshën 87 vjeçare.
Jeta e herëshme dhe arsimimi
Margaret Thatcher u lind Hilda Roberts në Grantham, Lincolnshire, më 13 tetor 1925. Babai i saj ishte Alfred Roberts, me origjinë nga Northamptonshire, dhe nëna e saj ishte Beatrice Ethel (Stephenson) nga Lincolnshire. Ajo e kaloi fëmijërinë e saj në Grantham, ku i ati i saj kishte në pronësi dy dyqane ushqimore. Ajo dhe motra e saj Muriel (1921-2004) u rritën në banesën sipër dyqanit më të madh, ndodhej në North Parade në afërsi të linjës hekurudhore.
Babai i saj ishte aktiv në politikën lokale dhe në kishën Metodiste, duke shërbyer si një anëtar i këshillit bashkiak dhe si predikues lokal. Ai e edukoi vajzën e tij si një metodiste Weslejane duke frekuentuar Kishën Metodiste të Rrugës Finkin. Roberts ishte kryetari i Bashkisë së Grantham-it në 1945-46 dhe humbi pozitën e tij si anëtar i këshillit bashkiak në vitin 1952, pasi Partia Laburiste fitoi shumicën e saj të parë në Këshillin e Grantham-it në vitin 1950. Nëna e Thatcher-it ishte rrobaqepëse fustanesh. Thatcher ishte shumë e lidhur me të atin dhe bisedonte shpesh me të.Që në rininë e saj të hershme, Margaret u njoh me politikën konservatore nëpërmjet të atit.
Ajo studioi në Universitetin e Oksfordit për Kimi. Ishte studente e Doroti Hodkin, një shkencëtare që kishte fituar çmimin Nobel. Duke ndjekur pasionin e saj për politikën, Margaret u bë presidente e Shoqatës Konservatore të universitetit. Gjatë kësaj kohe ajo lexoi vepra si The Road to Serfdom nga ekonomisti dhe filozofi Friedrich von Hayek, që dënonin ndërhyrjen e qeverisë në ekonomi dhe rritjen e fuqisë së shtetit.
Në 1947 u diplomua në kimi dhe nisi punën si kërkuese në këtë fushë.
Ajo hyri në parlament në vitin 1959, ndërsa në vitin 1970 u emërua Sekretare për Edukimin.
Karriera politike
Dy vjet pas diplomimit, Theçer i hyri zyrtarisht politikës. Në vitin 1950, ajo kandidoi për deputete e parlamentit të Dertfordit. Pavarësisht se fitoi respektin e partisë që përfaqësonte, ajo nuk fitoi atë vit, madje as një vit më pas. Dy muaj pas humbjes së dytë, ajo u martua me Denis Theçer.
Në vitin 1952, Margaret la politikën për t’iu përkushtuar studimit të ligjeve. Një vit më pas ajo mori një diplomë në drejtësi, por nuk mund të rrinte larg politikës. Ndërsa kishte sjellë në jetë binjakët, ajo fitoi një vend në Dhomën e Ulët.
Në vitin 1970, Thaçer u emërua Sekretare për Edukimin dhe Shkencën. Ajo pati kontradikta me kryeministrin Eduard Heath. Në vitin 1973, gjatë një interviste në televizion, Margaret tha një frazë që shumë shpejt do të rezultonte e gabuar. “Nuk mendoj se mund të shoh një kryeministre femër gjatë jetës time”.
Por partia e saj u bë forca kryesore një vit më pas, duke i dhënë asaj postin e lideres së saj. Pavarësisht situatës së vështirë ekonomike të vendit dhe konflikteve brenda klasës politike, Margaret e çoi partinë e saj drejt fitores, duke u bërë kështu gruaja e parë në krye të qeverisë./Elida Buçpapaj
VOAL- Thomas Hobbes lindi më 5 prill 1588 në Malmesbury (Angli). Thuhet se nëna filloi të lindte nga frika kur spanjollët pushtuan, aq sa vetë Hobbes, me shaka në përputhje me atë që i propozonte filozofia e tij, më vonë ishte në gjendje të pretendonte se kishte lindur “i binjakëzuar me terrorin”. Babai, megjithatë, është famullitar i Westport, por e braktis familjen pas një debati me një pastor tjetër në derën e kishës. Ishte xhaxhai i tij nga babai, Francis Hobbes, i cili u kujdes për arsimin e tij universitar, i cili u zhvillua në Magdalen Hall në Oksford nga 1603 deri në 1608.
Pas përfundimit të studimeve, ai u bë mësues i William Cavendish, djali i Baronit të Hardwick dhe Earl-it të ardhshëm të Devonshire. Ai do të mbetet i lidhur me familjen Cavendish gjatë gjithë jetës së tij.
Është falë Cavendishëve që ai bëri të parën nga një seri udhëtimesh në Evropë, të cilat e vendosën atë në kontakt me mjedisin kulturor dhe shkencor kontinental të fillimit të shekullit të shtatëmbëdhjetë. Ai udhëton në Francë dhe Itali, ku ndoshta takohet me Galileo Galilein. Në vitet 1920 ai ra gjithashtu në kontakt me Francis Bacon, për të cilin ai veproi si sekretar (një përmbledhje fjalimesh që i atribuohen së fundmi filozofit skocez, mbeten nga takimi mes të dyve).
Në këtë periudhë, interesat e Hobsit ishin kryesisht humaniste dhe, ndër veprat e tij të shumta, është veçanërisht i rëndësishëm përkthimi i “Luftës së Peloponezit” nga Tukididi, botuar në 1629 dhe kushtuar konit të dytë të Devonshire, dishepullit të Hobsit, i cili vdiq. viti përpara.
Kthesa themelore në karrierën e Hobsit ndodhi në vitin 1630. Gjatë udhëtimit të tij në kontinent atë vit ai zbuloi “Elementet e Euklidit”, një takim intelektual që do ta çonte atë të zhytej më thellë në gjeometri në një mënyrë më se sipërfaqësore. Në fillim të viteve 1930, interesat e tij filozofike dhe shkencore filluan të zhvillohen, veçanërisht në optikë. Gjatë një udhëtimi tjetër evropian, në 1634, ai ra në kontakt me mjedisin filozofik parizian që rrotullohej rreth Mersenne dhe Descartes (i njohur në Itali me emrin e latinizuar Descartes).
Një përmendje e nevojshme duhet bërë në lidhje me klimën politike në Angli rreth viteve 1930. Parlamenti dhe Mbreti, në fakt, kundërshtohen gjithnjë e më shumë, dhe pikërisht në këtë kontekst piqet zgjedhja e filozofit e anës në favor të Monarkisë. Fatkeqësisht, ngjarjet marrin një kthesë të pafavorshme për Mbretin dhe Hobbes detyrohet të emigrojë në Francë, ku qëndron deri në 1651.
Është pikërisht në Francë, për më tepër, që Hobbes kompozoi veprat e tij kryesore filozofike. Shkurtimisht, mund të rendisim “Kundërshtimet e treta ndaj meditimeve metafizike të Dekartit” (më vonë shkaku i marrëdhënieve të këqija dhe keqkuptimeve me filozofin francez) dhe “De Cive”, seksioni i tretë dhe i fundit i një sistemi filozofik i cili do të përfundojë vetëm në 1657 me botimin e “De Homine” (“De Corpore” doli në ’55).
Vepra do të ngjallë polemika të gjera, veçanërisht në botimin e dytë të botuar në Amsterdam më 1647; një përkthim në anglisht u botua në vitin 1651, pas kthimit të Hobsit në atdheun e tij, me titullin Fillestarët Filozofikë në lidhje me Qeverinë dhe Shoqërinë.
Ndërkohë, ai vazhdoi studimet e tij për filozofinë natyrore: midis viteve 1642 dhe 1643 ai ekspozoi themelet e filozofisë së tij në formë të plotë për herë të parë (në përgënjeshtrimin e “De Mundo” të Thomas White) dhe zhvilloi polemikën e famshme mbi lirinë dhe determinizmi. Ai gjithashtu kompozoi një studim mbi optikën ndërsa, në 1646, gjykata angleze u zhvendos në Paris dhe Hobbes u emërua mësues i Princit të Uellsit ( Charles II i ardhshëm).
Në vitin 1649, parlamentarët rebelë morën dënimin me vdekje nga Mbreti i Anglisë, Charles I. Ndoshta në këtë periudhë Hobbes filloi kompozimin e kryeveprës së tij filozofike dhe politike “Leviathan, ose Çështja, forma dhe fuqia e një shteti kishtar dhe civil”, e cila do të botohet në Londër në 1651.
Teksti ngjall menjëherë reagime nga shumë qarqe politike dhe kulturore: ka nga ata që e akuzojnë shkrimin si një falje për Monarkinë që sapo është mundur nga parlamentarët dhe ata që shohin në tekst një operacion oportunist transformimi nga ana e filozofi ndaj liderit të ri të skenës politike angleze, Oliver Cromwell. Por polemika më e ashpër është ajo e lëshuar nga mjedisi ipeshkvnor, mbi të gjitha për shkak të pjesës së tretë të veprës, një rileximi heterodoks i paskrupullt i Shkrimeve në mbështetje të epërsisë së pushtetit politik mbi atë papal.
Pas kthimit në Angli në 1651, ai rifilloi marrëdhëniet e tij të vjetra me Devonshires, por jetonte kryesisht në Londër. Polemikat e ndezura nga Leviathan vazhdojnë (dhe do të vazhdojnë edhe pas vdekjes së tij). Një komision parlamentar do të mbërrijë për të hetuar Leviathan, por pa marrë asnjë rezultat konkret falë mbrojtjeve që gëzon. Pavarësisht kësaj, nën akuzën e ateizmit, atij iu ndalua të shkruante ndonjë gjë për temën e etikës dhe e kishte të pamundur të botonte “Behemoth”, një vepër historike për luftën civile, gjatë jetës së tij.
Në vitet e fundit të jetës së tij, Hobs iu kthye interesave klasike të kultivuara në rininë e tij, kompozoi një autobiografi në vargje dhe përktheu si Iliadën ashtu edhe Odisenë. Ai largohet nga Londra më 1675, për të jetuar në Hardwick dhe Chasworth, në rezidencat e Devonshire.
Ai vdiq në Hardwick më 4 dhjetor 1679./Elida Buçpapaj
VOAL – Madeleine Korbel Albright lindi në Pragë, Çekosllovaki, më 1937 nga diplomati çek Josef Korbel dhe e shoqja Mandula. Është gruaja e parë në postin e Sekretare Amerikane të Shtetut në historinë e Shteteve të Bashkuara të Amerikës. Ky post iu dha nga Presidenti Klinton më 1997 dhe është vetëm një kapitull në karrierën e gjatë dhe prestigjioze në fushën e diplomacisë dhe të siurisë ndërkombëtare.
Fëmijëria e Madelaines u shënua nga shpërthimi i Luftës së Dytë Botërore, gjatë së cilës, për shkak të pushtimit nazist të vendit, u detyrua bashkë me familejn të largohet për në Angli dhe të ktkehet në Çekosllovaki vetëm pas luftës. Pas vendosjes së regjimi komunist në atë vend familja u detyrua të largohet përsëri. Kësaj here fati i saj janë pikërisht Shtetet e Bashkuara të Amerikës, një vend i lirë dhe demokratik që iu siguronte mbrojtje dhe ndihmë për të jetuar emigrantëve.
Zbarkon bashkë me prindërit në portin e Nju Jorkut më 11 nëntor 1948, në moshën 11 vjeçare. Gjendja e saj e emigrantes do të lërë gjurmë të pashlyeshme në formimin dhe jeën e saj të mëvonshme.
Shkollohet në kolegjin e Wellesleyt, diplomohet në Columbya University e specializohet në marrëdhëniet ndërkombëtare me përparësi marrëdhëniet evropianolindore. Nis shumë shpejt karrierën politike, duke punuar në fillim si pjesë e fushatës presidenciale të dështuar të Muskie, pastaj si këshilltare e sigurisë kombëtare pranë presidentit Carter. Pas divorcit nga i shoqi Joseph Albright, botues gazetash, Madeleine Albright (Medlin Ollbrajt) i rrit vetë tri vajzat e tyre duke mos e ndërprerë punën e saj në fushën e diplomacisë. Lidhjet e saj të forta me Partinë Demokratike e bëjnë atë pjesë të ekipit të Presidentit Clinton, duke marrë pjesë në Këshillin e Sigurisë dhe duke marrë një post katërvjeçar si përfaqësuese në Kombet e Bashkuara.
Bijë hebrejsh, ajo ndryn në vetvete disi “ndjesinë e faji” që i prek të gjithë të mbijetuarit e Holokaustit. Jo rastësisht, në aspektin e diskutimit të historisë, është njohur në administratën amerikane si përfaqësuesja më e madhe e “grupit të Mynihut”, ku së bashku me politikanë dhe intelektualë janë të bindur se gabimi më i madh i Shekullit XX është mosndalimi i Hitlerit në Mynih në vitin 1938.
Në të njëjtën kohë Albright iu është kundërvënë prirjeve të caktuara pacifiste të disa anëtarëve të administratës, sidomos të atyre që kanë pasur përjetime të dhimbshme nga ndërhyrja amerikane në luftën e Vietnamit. Përfaqësuesit e kësaj rryme të mendimit (të quajtur ‘vietnamitët’) ku përfshiheshin edhe gjeneralë e politikanë që mendonin se pas Vietnamit, Amerika kurrë më nuk duhet të përfshihet në luftë.
Më 5 dhjetor 1996, presidenti Clinon e emëron Sekretare të Shtetit, vendim që pastaj u konfirmua njëzëri në Senatin Amerikan. Më 23 janar 1997 ajo bëhet Sekretarja e 64-t e Shtetit e Shteteve të Bashkuara. Është gruaja e parë në këtë detyrë në historinë e SHBA.
Sipas revistës Time, Albright ishte “forca morale” që e shtyu NATO-n të hynte në veprim në Kosovë, duke motivuar një rol të ri botëror për aleancën në Mijëvjeçarin e Tretë.
Në fakt, siç thotë Madeleine Albright, tragjedia e popullit të Kosovo që u detyrua me dhunë të largohet nga vendi i vet është një “histori personale” nisur nga e vërteta se, siç e nënvizon në një artikull të botëruar në “Times” të Londrës, lidhur me spastrimin etnik ajo “di diçka”. Ka qenë pozicioni i saj prej “fajkoi” që e ka bindur Clintonin të urdhërojë bomardimet 78 ditore të NATOS, duke i shpërfillur raportet e shërbimeve inteligjente dhe të zyrtarëve të lartë të Pentagono për mundësitë e vogla të suksesit të sulemeve ajrore.
Madeleine Albright u nda nga jeta më 23 mars 2022./Elida Buçpapaj
Njohja me Jorgo Papingjin i takon fundviteve 60-të. gati gjashtë dekada më parë.
Aspak në lëmin artistik apo letrar. Ai ishte emëruar N/drejtor i Liceut Artistik “Jordan Misja” për lëndët shkencore të arësimit të përgjithëshëm i profilizuar në lënden Matematike-Fizike. Pavarësisht se ishte një shkollë me profil artistik, lëndët shkencore bëheshin me seriozitet të lavdëruar.
Unë atëhere isha nxënës i vitit të fundit të kësaj shkolle dhe keto lëndë i kishim kryer me kohë dhe nuk e arrita të më mésonte matematikë apo fizikë që si kuptova dot kurrë siç duhej ato kohe. Tani sme del njeri perpara, shoqen e jetes e kam mesuese Fizike ..
Djaloshi brun me flokë të gjatë për kohën, energjik dhe hokatar siç ishte Papingji demostronte deshirë dhe pasion të na rrinte pranë jo vetem për interesin që ai paraqiste kryesisht per muzikantet por edhe si rezultat i nje afërsie moshe që nuk përbënte ndonjë barierë serioze pavarësisht se bënte pjesë në kupolën e drejtuesve të shkollës.
Mjeshtër i batutës plot humor, tregonte barsaleta ndonjeherë edhe pa limit dhe ne kenaqeshim dhe qeshnim.
Dhe sigurisht vitet rrodhen …
Që nga ajo kohë marëdheniet tona sa vinin dhe ndryshonin dhe shumë shpejt u bëmë kolegë të mirë, unë në fushënn e muzikës e ai në atë të poezisë.
Në redaksinë e muzikës ne RTSH, “guzhina” e krijimtarisë artistike muzikore ku mua me ra per pjesë te punoj per nje periudhë 30 vjeçare, ka qene i pranishem ne fillimet e tij gati çdo dite. Tekstet e Papingjit letrar jo vetëm që smungonin por ato çdo vit e më shumë bëheshin të domosdoshme si pjesë e të gjitha aktiviteteve artistike si anketa, koncerte , festivale etj.
Kishte nje gadishmëri dhe pasion të paparë për ti renditur vargjet me fjalënn e mënçur që i vinte menjëherë në mendje por dhe intuita e tij për tia pershtatur sipas ritmikës dhe theksit korrekt në fjalë e muzike. Detaje teknike keto që kënga i ka të domosdoshme.
Nuk bënte kurrë përzgjedhje, i përgjigjej çdo kujt krijuesi apo kengetari pa dallim, amator apo profesionist.
I nevoitej vetëm nje laps , një letër dhe nje tavoline e kudo ndodhur zyre apo lokali, pranë filxhanit të kafesë për tia dhënë në dorë në çast tekstin kujtdo që ia lypte dhe qe largohej nga ai plot gas e enthuziazëm.
Plot variacine tematike ishte vargu i tij, me aromë popullore apo me karakter argëtues , por në pergjithësi i prirur për një tekst gazmor , optimist dhe të mënçur.
Për dekada me rradhë e ndoqi ky pasion. Kampion në tekste e në vargje. Mik i mire , inteligjent dhe pasionant. Kishe deshire ta takoje ,e të bëje ca humor dhe romuze, dhe sigurisht “ti ikje me të shpejtë” se perndryshe nuk shkëputeshe dot … ca edhe nga deshira për të qëndruar gjatë me të pavaresisht se të mirte goxha kohë….
Sot u largua nga jeta.
Peng qe si ndodhem prane, i nje nderimi per te qofte per nje buqete lulesh nga une mbi pirgun e dheut qe e mbulon duke medituar e perlulur thelle.
Nderim per poetin e kengeve dhe siç shprehen plot miq te mij “Mogolin” shqiptar .
Rexhep Kollin dhe Nevzat Haznedari I Kam pa në hetusi no time DHE çka asht må e quditëshme në hetusi më ka ardhun Bedridri Islami dhe jo që ka fol me mue por Sikurse në fima kriminelësh ,në koridor ka hy nga nji derë e dal nga dera tjetër.
Nevzat Haznedari më thotë:KEMI ME TA VUE VULEN QFË PËR JETË NUK KE ME MUJT ME SHLYE.
REXHEP KOLLI SI EDHE NEVZAT HAZNEDARI MË BANIN PRESION PSE NUK E THEM TË VËRTETËN DHE KËTE PRESION MË BANININ GJITHNJI PAS TORTURAVE MÅ TË TMERSHME PSICIKE DHE KUR DONIN ME MË QUE NË PSIKIATRI VININ BASHK ME MJEKUN PSIKIATËR YLVI VEHBIUN,I CILI SIGURISHT MEURDHËRAT A PO ME DËSHIRËN E TIJ MË QONTE NË SPITALIN NR.7