VOAL

VOAL

Porosia e Ipeshkvit të Kosovës, Imzot Dodë Gjergjit për Pashkë 2017: “Paqja me ju!”

April 16, 2017

Komentet

Shtimi i kullave në Tiranë si një paralajmërim i krizës ekonomike! – Nga IRENA BEQIRAJ

Në vitin 1999, Andrew Lawrence, një analist i pronave që punonte në Barclays Capital shkroi një punim me titull “Indeksi i Rrokaqiejve: Kullat e Gabuara”. Raporti nuk u publikua, por ai argumentonte një “parim të përgjithshëm ekonomik” që ndërtesat shumë të larta shfaqen në kulmet e cikleve ekonomike. Ndryshe, kullat janë simbole prej qelqi e çeliku të asaj që ekonomisti Alan Greenspan më vonë do ta quante ‘bollëku irracional’.

Historia tregon se ndërtimi një serie rrokaqiejsh, ndërtesa me lartësi rekord janë pasuar nga kriza financiare. Ajo tregon jo vetëm që ka një korrelacion midis të dyja ngjarjeve, por edhe shkalla e rritjes së lartësisë së një ndërtese mund të jetë një matje e saktë e shtrirjes së krizës që pason.

Nga rrokaqiejtë që paralajmëruan kriza mund te përmendim:

Rrokaqielli i parë në botë, ndërtesa Equitable Life e Nju Jorkut, 166 metra, u përfundua në 1873 ne prag te recesionin pesë-vjeçar nga 1873-1878.

Ndërtesa Singer, 187 metra e gjatë dhe Kulla e Kompanisë së Sigurimeve Metropolitan Life, 247 metra, u hapen në Nju Jork gjate panikut të vitit 1907, përkatësisht në 1908 dhe 1909. Met Life mbeti ndërtesa më e lartë në botë deri në vitin 1913.

Empire State Building, 443 metra e gjatë, u lançua në vitin 1931, pak para renies së Wall Street të vitit 1929. Ndërtesa e Chrysler, 319 metra, u hap për publikun gjithashtu në vitin 1929.

Kullat e Qendrës Botërore të Tregtisë (541 m) dhe Sears Tower (442 m), u hapën në vitin 1973, gjatë rrëzimit të bursës 1973–1974 dhe krizës së naftës 1973. Kullat Binjake Petronas, 452 m të larta, u hapën para krizës financiare aziatike 1997 dhe mbajtën rekordin botëror të lartësisë për pesë vjet.

Burj Khalifa, 828 metra i lartë, u hap në vitin 2008, në kulm të Recesionit të Madh të 2007-2009. Hapja e saj u shoqërua nga falimentimi i fondit më të madh të investimeve në Emiratet e Bashkuara.

Në pamje të parë kjo duket si një rastësi historike interesante madje intuitivisht kjo mund të duket edhe e gabuar. Kullat e larta shpesh konsiderohen si simbol i suksesit ekonomik dhe financiar, si kulmi zhvillimit edhe si triumfi i racionalitetit. Ato jo rrallë herë shihen nga njerzit si produkt i sistemeve të sofistikuara , të planifikimit, financimit, projektimit edhe ndërtimi.

Por arsyet përse ndërtimi i tyre mund te parashikojë një kolaps ekonomik nuk janë të vështira për t’u shpjeguar.

Duke qenë se duhet shumë kapital për të financuar një kullë të lartë, ndërtimi i tyre ndodh vetëm në kohët kur paratë janë “të lehta” për t’u siguruar, dhe kur investitorët kanë humbur racionalitetin , duke besuar se cmimet e paradoksalisht te larta do te vazhdojne edhe përfirtueshmëria do të jetë e lartë.

Në një analizë e vitit 1995, Carol Willis, themeluesja, drejtoresha dhe kuratorja e Muzeut Rrokaqiejve në Manhattan, zbuloi se “ndërtesat më të larta në përgjithësi shfaqen menjëherë në fazën e fundit të një “lulëzimi”. Lartësia e tyre është prova se ethet spekulative edhe irracionaliteti kanë prekur si zhvilluesit ashtu edhe financuesit e tyre” sipas saj rrokaqiejt shfaqet kur rritja ekonomike shteron dhe ekonomia është para krizës.

Shqipëria po ashtu është futur në fazën e Rrokaqiejve. Kjo shton dyshimet për ekzistencën e një flucke në sektorin e pronave te paluajtshme, por jo vetëm .

Edhe pse vlera e gjithë pasurive të paluajtshme në Shqipëri vlerësohet rreth 84 miliardë USD ose rreth 3.2 herë më shumë se PBB -ja, (SHBA e ka ketë raport 1.6 herë ), oferta po vazhdon te rritet, shitjet po ngadalësohen edhe cmimet por edhe kostot e ndërtimit po rriten.

Ndërkohë që 53 mijë apartamente janë bosh, qiratë shumë larta, edhe cmimet e papërballueshme të banesave e mbajnë një pjesë të konsiderueshme të popullatës ne moshë të re jashte këtij tregu . Ndërkohë që të ardhurat reale të disponueshme nuk jane rritur , rritja e flukseve hyrese të kapitalit qe investohet kryesisht në ndertim, edhe optimizmi se cmimet do të vazhdojnë të rriten ka cuar në një mbiinvestim ne këtë sektor. Ky lulëzim ekonomik i sektorit është artificial dhe i paqëndrueshëm.

Formulat e pranuara gjerësisht për të vlerësuar performancën e një projekti ndërtimi në kohë “normale” nuk funksionojnë më. Sjelljet racionale ia lë vendin sjelljes iracionale ; blerësit vënë bast mbi kërkesën dhe qiratë gjithnjë në rritje dhe janë të gatshëm të paguajnë më shumë sesa do të bënin normalisht. Kjo shpërndarje e gabuar të kapitalit, me shumë gjasa do të rezultojë në një krizë te sektorit , thellësia e së cilës do të varet nga sasia e kreditimit, e cila po ashtu po njeh rritje.

Sigurimi i status-quo nëpërmjet madhështisë së ndërtimeve është qasje e vjetër edhe historia është provuar të jetë gjithmonë e pagabueshme. Vizioni për të ndërtuar madhështinë e një qyteti shpesh përfundon si një kujtesë e arrogancës, lakmisë dhe pritshmërive të pamundura.

DW: Planet e mëdha të republikanëve se si do ta përdorin pushtetin pas fitores së thellë!

Me fitoren e thellë të kandidatit të tyre, republikanët kanë projekte të mëdha për ristrukturimin e aparatit shtetëror në SHBA. Cilat mekanizma kontrolli, të ashtuquajturat “checks and balances” do të mbeten?

 

“Kjo ditë do të mbahet mend përgjithmonë si dita kur populli amerikan rimori kontrollin” – kështu u shpreh Donald Trump në fjalimin e tij të fitores duke kujtuar premtimin e tij për të “ndryshuar” vendin. SHBA lëvizi ndjeshëm nga spektri i  djathtë në ditën e zgjedhjeve – republikanët, të cilët janë në linjë me lëvizjen “Make America Great Again”, MAGA të Donald Trump, tani kanë gjithashtu shumicën në Senat. Në Dhomën e Përfaqësuesve, ka të ngjarë që ata gjithashtu të ruajnë shumicën e tyre pasi të jenë numëruar të gjitha zonat. Pra, është lëvizja MAGA e Trump-it ajo që ka “rimarrë kontrollin” – e cila që para zgjedhjeve kishte njoftuar plane të mëdha se si dëshiron ta përdorë këtë pushtet.

Trump më i përgatitur se më 2016

Dallimi i madh ngafitorja e zgjedhjeve të Trump në vitin 2016 është se ai është shumë më i përgatitur këtë herë, thotë Stormy-Annika Mildner, drejtoreshë e institutit të pavarur studimor, Aspen Institute, Gjermani.  “Trump ka mësuar se mund të jetë problematike për të nëse ai ka jo besnikë në ekipin e tij”, tha Mildner për DW. Mund të pritet që ai të rrethohet vetëm me mbështetës të vërtetë. “Dhe për shkak të shkëmbimit të gjerë të zyrtarëve në ministri dhe autoritetet më poshtë, nuk do të ketë më një faktor të rëndësishëm që ekzistonte nga viti 2016 deri në vitin 2020: pra njerëz që parandaluan që diçka më e keqe të ndodhte në një moment apo në një tjetër.”

“Project 2025”

Mildner pret që dokumenti strategjik “Project 2025”, i cili u bë publik në verë, të luajë një rol kryesor. Trump ishte distancuar zyrtarisht nga manifesti i think tank-ut konservator “Heritage Foundation”. Por hulumtimet nga mediat amerikane sugjerojnë se të paktën disa nga ndjekësit e tij MAGA ishin të përfshirë në manifest. Si rezultat i ndryshimit të qeverisë, ata mund të ngjiten në pozicione me ndikim.

Trump i miratoi kërkesat qendrore të projektit 2025 gjatë fushatës zgjedhore: sugjerimet e tij për politikën e migracionit dhe mbrojtjen e kufijve korrespondojnë me ato të fondacionit – gjatë fushatës zgjedhore, Trump premtoi “operacionin më të madh të dëbimit në historinë amerikane”. Ai gjithashtu dëshiron të rrisë ndjeshëm shfrytëzimin e lëndëve djegëse fosile që dëmtojnë klimën dhe të reduktojë rregulloret mjedisore.

Modifikimi i shtetit fillon nga institucionet

Autoritetet federale – si për shembull Agjencia për Mbrojtjen e Mjedisit (EPA) – do jenë një levë kryesore për zbatimin e planeve të tilla. Kapitulli 32-faqesh mbi EPA-në në dokumentin strategjik “Project 2025” vjen nga Mandy Gunasekara, drejtuesja e shtabit të agjencisë gjatë presidencës së parë të Trump, e cila tani po konsiderohet si drejtuesja e mundshme e ardhshme. Në atë kohë, kompetencat e EPA-s u kufizuan dhe shumë punonjës u pushuan nga puna – gjë që administrata Biden e riktheu kryesisht. Në mandatin e dytë në detyrë të Trump, qëllimi është të “heqë dhe rindërtojë” strukturat e agjencisë, citon New York Times të ketë thënë Gunasekara.

Ekspertja Stormy-Annika Mildner thotë: “Ju mund të përdorni autoritetet që i përkasin degës ekzekutive, siç është Agjencia e Mjedisit, për të rregulluar në interes të publikut. Ose mund t’i bllokoni duke u dhënë atyre shefa që thjesht thonë: ‘Këtë nuk e bëjmë më.` Kjo është e pritshme në fushën e mbrojtjes së klimës. Nga ana tjetër, Trump mund të përdorë autoritetet për të nxjerrë rregullore me efekt të madh – për shembull në lidhje me emigracionin e parregullt dhe sigurinë kufitare ose promovimin e lëndëve djegëse fosile.”

Gjithashtu pritet me padurim se kë do të vendosë Trump në krye të Departamentit të Drejtësisë – pikërisht Departamentin e Drejtësisë, të cilin Trump ka deklaruar se dëshiron ta përdorë për ndjekjen ligjore të kundërshtarëve politikë. Transmetuesi publik NPR numëroi më shumë se 100 kërcënime të tilla gjatë fushatës zgjedhore. Nuk janë vetëm prokuroritë publike që politizohen – pas një ndërprerjeje katërvjeçare, por lëvizja MAGA e Trump tani ka dorë të lirë për të plotësuar postet e larta gjyqësore me konservatorë. Republikanët mbajnë shumicën në Senat, i cili do të pajtohet me këtë, të paktën deri në zgjedhjet afatmesme në fund të vitit 2026. Në mandatin e parë në detyrë të Trump, u emëruan 234 gjyqtarë – duke përfshirë tre në Gjykatën e Lartë.

Agjencia e lajmeve Reuters citon profesorin e drejtësisë në Universitetin George Washington, John Collins: “Në mandatin e tij të parë, Trump riformoi gjyqësorin federal. Tani ai ka mundësinë të çimentojë këtë vizion për një brez të tërë.”

Republikanët do të duan të kryejnë një ristrukturim të madh të shtetit brenda rregullave të përcaktuara nga kushtetuta. Mildner, vlerëson se vetë kushtetuta duhet të mbetet e paprekur – sepse ndryshimet kushtetuese janë të ndërlikuara dhe gjithashtu mund të dëmtojnë republikanët nëse ata janë sërish në opozitë në një moment.

Ka ende “Checks and Balances”

Edhe nëse Shtëpia e Bardhë, Kongresi dhe Gjykata e Lartë janë të gjitha konservatore, Mildner është e bindur se institucionet e tjera – për shembull media – do të përmbushin funksionin e tyre të kontrollit si “check and balances”. Dhe shtetet e qeverisura në mënyrë demokratike po përgatiten gjithashtu për mosmarrëveshje të ashpra politike. Guvernatorja e Nju Jorkut, Kathy Hochul iu drejtua drejtpërdrejt Trumpit: “Nëse përpiqesh të dëmtosh njujorkezët ose të kufizosh të drejtat e tyre, unë do të luftoj çdo lëvizje tënde”.

Mildner ia atribuon Shteteve të Bashkuara shumë aftësi durimi dhe qëndrueshmëri ndaj krizave. “Prandaj nuk do të thosha definitivisht se ky është fundi i demokracisë amerikane”, tha ajo për DW. Megjithatë, ndarja mes dy kampeve nuk do të tejkalohet nën drejtimin e Trump, përkundrazi: “Këto katër vite do të kontribuojnë që polarizimi të vazhdojë të rritet”./DW

New York Times: Trumpi në Shtëpinë e Bardhë mund të sjellë pasoja të mëdha për Evropën

Rikthimi i Donald J. Trump në Shtëpinë e Bardhë pas zgjedhjeve të fundit presidenciale mund të sjellë pasoja të mëdha për Europën, duke shtuar tensionet në një kontinent që po përballet me një krizë të thellë ekonomike dhe pasiguri të vazhdueshme për shkak të luftës në Ukrainë. Ky moment mund të jetë kthesa që ka nevojë Europa për të rregulluar radhët e saj dhe për të siguruar një udhëheqje të fortë, që mund të udhëheqë dy nga ekonomitë më të mëdha të kontinentit: Francën dhe Gjermaninë.

Të dy këto vende, që gjithashtu janë shtylla kryesore të Bashkimit Europian, po luftojnë për të mbajtur rendin politik dhe ekonomik të brendshëm. Por ato janë gjithashtu nën ndikimin e një valë të madhe populizmi dhe nacionalizmi që ka prekur edhe politikën e brendshme amerikane, dhe që tani po ndikon gjithashtu në Europë. Partitë tradicionale po humbasin terren, ndërsa lëvizjet populiste dhe ekstremiste po bëhen gjithnjë e më të forta, shkruan New York Times.

Në Gjermani, kancelari Olaf Scholz është përballur me krizën më të madhe të tij politike, duke shpërbërë koalicionin e tij qeverisës pas një mosmarrëveshje për taksat dhe shpenzimet. Vendimi për të shkarkuar ministrin e Financave, Christian Lindner, ka çuar në një klimë të pasigurtë që mund të rezultojë në zgjedhje të parakohshme. Të gjitha shenjat tregojnë se Scholz mund të humbasë pushtetin, ndërsa ekstremistët e djathtë po shfrytëzojnë këtë krizë për të rritur mbështetjen e tyre mes elektoratit.

Një tjetër shembull i pasigurisë politike është Franca, ku presidenti Emmanuel Macron po përballet me një humbje të konsiderueshme të ndikimit. Pas një vendimi të diskutueshëm për të mbajtur zgjedhje të parakohshme, Franca kaloi muaj të tërë pa një qeveri të formuar plotësisht, duke krijuar një koalicion të paqëndrueshëm. Kjo ka krijuar një hapësirë të madhe për ndikimin e forcave ekstreme dhe për pasiguri të mëtejshme.

Ky vakuum politik ka krijuar një mundësi që Rusia, dhe potencialisht aktorë të tjerë në skenën globale, të përfitojnë nga dobësitë e Europës, përfshirë mungesën e një përgjigje të fuqishme ndaj luftës në Ukrainë. Kjo pasiguri po vë në dyshim aftësinë e kontinentit për të mbrojtur interesat e tij të sigurisë dhe ekonomisë. Po ashtu, kërcënimi që Trump mund të vendosë tarifa të larta për importet, duke filluar nga çelik dhe automobilat, mund të krijojë një krizë të re tregtare për Europën.

Përpjekjet e liderëve europianë për të bashkuar politikën industriale dhe për të mbrojtur industritë e kontinentit nga konkurrenca e ashpër e Kinës janë gjithashtu në rrezik, pasi politikat proteksioniste të Trump mund të përkeqësojnë edhe më tej situatën.

Një sfidë tjetër që mund të përkeqësohet është mbështetje për ushtrinë. Trump ka kërkuar që Gjermania dhe vendet e tjera europiane të shpenzojnë më shumë për mbrojtjen e tyre, një kërkesë që mund të çojë në një krizë buxhetore dhe në rritje të tensioneve të brendshme. Kjo mund të detyrojë liderët të ndërmarrin masa të dhimbshme, si prerje të shpenzimeve të tjera, një hap që mund të nxjerrë në pah zemërimin e publikut dhe të fuqizojë partitë populiste.

Në këtë kuadër, liderët si Scholz dhe Macron pranojnë se situata e politikës europiane është shumë e vështirë. Macron, duke folur në një samit të liderëve europianë në Budapest, theksoi se, ndërsa Trump është i legjitimuar për të mbrojtur interesat e SHBA-së, duhet të shqetësohemi për mbrojtjen e interesave europiane. “A jemi ne të gatshëm të mbrojmë interesat e europianëve?” pyeti ai, duke theksuar se, nëse Europa nuk mund të bashkohet, do të jetë e lehtë për superfuqitë e tjera, si Kina dhe Rusia, të fitojnë ndikim.

Përballë kësaj situate të pasigurt, mund të ketë liderë të tjerë që mund të marrin udhëheqjen në Europë, por ata janë gjithashtu të përfshirë në sfida të mëdha. Keir Starmer, i cili u zgjodh kryeministër i Britanisë këtë verë, është tashmë nën sulm për vendimin e tij për të pranuar dhurata, ndërsa vendi i tij nuk është më pjesë e Bashkimit Europian. Kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, një populiste që mund të krijojë një marrëdhënie të ngushtë me Trump, po lufton me përçarje në politikën ndërkombëtare, duke mbështetur Ukrainën, gjë që shpesh është në kundërshtim me pozitat e Trump.

Analistët bien dakord se Europa ka nevojë për një udhëheqje më të fortë dhe më të pavarur, dhe këto sinjale duhet të vijnë nga Franca dhe Gjermania. Megjithatë, për momentin, këto vende po kalojnë periudha të pasigurisë politike të brendshme që po ndikojnë rëndë në aftësinë e tyre për të luajtur një rol udhëheqës në arenën ndërkombëtare. “Ka një krizë të qartë udhëheqjeje që po intensifikohet,” tha Alexandra de Hoop Scheffer, presidentja e Fondit Gjerman Marshall në Paris, duke theksuar se kjo është një pengesë për Europën në nivel global.

Nëse këto pasiguri vazhdojnë, Europa mund të përballet me një periudhë të pasigurtë dhe të pashtabilizuar, duke bërë që të gjithë kontinentin të ndjehet në rrezik nga një botë gjithnjë e më të polarizuar dhe me konflikte të mundshme. bw

Trump dhe Vuçiq zhvillojnë bisedë telefonike

Presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, tha të dielën vonë se ka biseduar në telefon me presidentin e zgjedhur të Shteteve të Bashkuara, Donald Trump.

“Sapo përfundova një bisedë me presidentin e sapozgjedhur amerikan, Donald Trump. Biseda ishte e shkëlqyer, me përmbajtje, dhe do të thosha shumë e përzemërt”, tha Vuçiq në Instagram.

Ai tha se ndihet “mirënjohës” ndaj Trump që ai “menjëherë dinte shumë gjëra për Serbinë”.

“Shpreha shpresën time që ai do ta vizitojë Serbinë, pasi Serbia ishte vendi ku mbështetja për zgjedhjen e presidentit Trump ishte më e madhja në gjithë Evropën”, tha ai.

Ai theksoi se Trumpi e falënderoi për “mbështetjen e madhe” që ka marrë nga “qytetarët e Serbisë, nga populli serb, dhe besoj se në periudhën e ardhshme do të kemi mundësi të flasim për përmirësimin e mëtejshëm të marrëdhënieve tona, në të gjitha fushat”.

“Jam i sigurt që, me mbështetjen e miqve tanë – dhe me miq nënkuptoj të gjithë rrethin e presidentit Trump, të cilët ishin gjithashtu me të gjatë bisedës sonte – do të kemi mundësi të bëjmë, ai Amerikën të madhe, dhe ne Serbinë një vend të denjë, që mund të bashkëpunojë shumë mirë me Shtetet e Bashkuara”, tha Vuçiq.

Vuçiq e njoftoi për bisedën me Trumpin Millorad Dokidkun, presidentin e entitetit serb të Bosnje e Hercegovinës, Republika Sërpska. Vuçiq dhe Dodik ishin ndër liderët e parë botërorë që e uruan Trumpin për fitoren më 5 nëntor.

Po të njëjtën ditë, Shtetet e Bashkuara vendosen sanksione ndaj një individi dhe një kompanie në Bosnje e Hercegovinë, duke i akuzuar se e mbështesin një rrjet të korrupsionit në Bosnje e Hercegovinë, i cili është duke bërë përpjekje për t’i shmangur sanksionet amerikane.

Zyra amerikane për Kontrollin e Aseteve të Huaja (OFAC) tha se ky rrjet është drejtpërdrejt i lidhur me të sanksionuarin Igor Dodik, djalin e Millorad Dodikut.

Edhe vetë Dodik është i sanksionuar nga Shtetet e Bashkuara për shkeljen apo pengimin e Marrëveshjes së Dejtonit, si dhe për aktivitete korruptive.

Gjatë viteve që administrata amerikane është udhëhequr nga presidenti demokrat Joe Biden, Serbia dhe liderët e saj politikë kanë vazhduar të mbajnë marrëdhënie të ngushta me ish të dërguarin amerikan për dialogun mes Beogradit dhe Prishtinës gjatë administratës së ish-presidentit Donald Trump, Richard Grenell.

Presidenti i Serbisë i dorëzoi atij një dekoratë shtetërore në tetor të vitit 2023 dhe me atë rast vlerësoi se roli i Grenellit në dialogun mes Beogradit dhe Prishtinës “jo vetëm që ka kontribuar për paqen dhe stabilitetin rajonal, por ka luajtur edhe një rol kyç në forcimin e lidhjeve mes SHBA-së dhe Serbisë”.

Grenell ishte aktiv në fushatën presidenciale të Trumpit.

Serbia ka nënshkruar një kontratë me firmën e Kushnerit për “rivitalizimin” e kompleksit të Shtabit të Përgjithshëm në qendër të Beogradit, i cili u shkatërrua pjesërisht gjatë bombardimeve të NATO-s në vitin 1999.

Në vendin e rrënojave nga bombardimet, është planifikuar ndërtimi i dy ndërtesave të larta me apartamente dhe hotele, megjithëse nga ky objekt, i ndërtuar mes viteve 1955 dhe 1965, nuk është hequr statusi i mbrojtjes si pasuri kulturore.

Shumë vëzhgues të Ballkanit e kanë parë marrëveshjen me Kushnerin si përgatitje të Serbisë për kthimin e mundshëm të Trumpit në Shtëpinë e Bardhë.

Gjithashtu, gjatë administratës së parë Trump, Kosova dhe Serbia kanë arritur një marrëveshje për normalizimin e marrëdhënieve ekonomike, por shumica e pikave të saj kanë mbetur pa u zbatuar.

Në atë administratë ka pasur edhe zyrtarë që kanë folur për shkëmbimin e territoreve mes Kosovës dhe Serbisë – si mundësi për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve mes tyre – por edhe për tërheqjen e trupave amerikane nga Kosova.

Por, marrëdhëniet e administratës Trump dhe në veçanti të Grenellit me kryeministrin Albin Kurtin ishin të tensionuara.

Kurti, kur mori për herë të parë detyrën në fillim të vitit 2020, përplasej shpesh me Grenellin, i cili e kritikoi publikisht, duke e cilësuar Kurtin si “antiamerikan” dhe duke e akuzuar se i kishte kundërshtuar politikat amerikane të sugjeruara nga ish-presidentët Bill Clinton, Barack Obama dhe Donald Trump.

Tensionet kulmuan në marsin e 2020-tës kur Qeveria e Kurtit u rrëzua nëpërmjet një mocioni mosbesimi, për të cilin Kurti pretendoi se ishte orkestruar me mbështetjen e Grenellit.

WSJ: Pentagoni po nxiton të furnizojë Kievin para ardhjes së Trump në zyrë

Administrata në ikje e Bidenit po kërkon të përdorë plotësisht fondet e alokuara për Ukrainën për të ofruar armë shtesë për Kievin, raportoi të shtunën Wall Street Journal, duke cituar zyrtarë të paidentifikuar të Shtëpisë së Bardhë. Plani, megjithatë, raportohet se po përballet me pengesa logjistike.

Uashingtoni ka më shumë se 7 miliardë dollarë të mbetur në autoritetin e tërheqjes, duke i mundësuar Pentagonit të transferojë armë dhe municione në Kiev, si dhe 2 miliardë dollarë të tjerë për të financuar kontratat afatgjata të pajisjeve për Ukrainën, vuri në dukje WSJ.

Dorëzimi në pritje përfshin rreth 500 raketa anti-ajrore për sisteme të ndryshme, duke përfshirë Patriots dhe NASAMS, ka thënë një zyrtar i lartë i administratës Biden. Sasia e raketave pritet të dorëzohet në Ukrainë në javët e ardhshme, ku do të plotësojë nevojat e vendit për mbrojtjen ajrore për pjesën tjetër të vitit.

Plani, megjithatë, ka ngritur tashmë shqetësime se do të shteronte më tej rezervat e armëve amerikane tashmë të shteruara, thanë zyrtarët për gazetën. Përveç kësaj, dërgimi i një sasie të madhe armatimi brenda pak javësh do të çojë në probleme logjistike dhe do të ngrejë një tendosje të mëtejshme mbi aftësitë e SHBA-së, paralajmëruan zyrtarët.

Nxitimi për të marrë sa më shumë armë në Ukrainë përpara përfundimit të mandatit të presidentit amerikan Joe Biden synon t’i japë Kievit një avantazh dhe të përforcojë “pozicionin e tij negociues”, sipas WSJ. Përpara zgjedhjeve presidenciale, Uashingtoni kërkoi të dorëzonte armatimin deri në prill, por fitorja e Donald Trump me sa duket ka shtyrë administratën në largim të përshpejtojë procesin.

Presidenti i zgjedhur ka qenë prej kohësh kritik ndaj bujarisë që i ka dhënë Kievit dhe është zotuar vazhdimisht se do t’i japë fund konfliktit midis Rusisë dhe Ukrainës brenda natës, potencialisht edhe përpara se të merrte zyrtarisht detyrën. Trump, megjithatë, ka dhënë pak ose aspak detaje se si saktësisht do ta bënte këtë.

Dorëzimi nuk ka gjasa të përmbushë listën e dëshirave gjithnjë në rritje të Kievit për armët. Më vete, WSJ raportoi se Uashingtoni ka refuzuar t’i japë Ukrainës raketa balistike shtesë ATACMS. Sekretari i Mbrojtjes Lloyd Austin ka informuar Zelenskyn se thirrja për të shkelur kontratat e vjetra të armëve amerikane dhe për t’i dhënë përparësi Ukrainës ndaj klientëve të saj që presin raketat e këtij lloji ishte “e tepërt”.

Pentagoni ka hezituar të dërgojë raketa shtesë ATACMS në Ukrainë, duke argumentuar se municionet e këtij lloji nuk nevojiteshin në të vërtetë pasi Rusia kishte hequr tashmë të gjitha asetet e vlefshme nga arritja e tyre. bw

15 vjet me gazetën letrare dhe kulturore “Nacional”- Nga Dr. Mujë Buçpapaj, Botues dhe themelues i gazetës “Nacional”

 

Në një kohë të papërshtatshme për shtypin e shkruar, gazeta letrare dhe kulturore “Nacional” ja ka dalë prej 15 vjetësh të qendrojë në tregun shqiptar dhe  rajonal falë një politike editoriale të qartë dhe gjithëpërfshirëse, si dhe idealizmit të stafit të saj. Duke vijuar në kohë moderne, një traditë të shtypit kombëtar të kulturës,  letërsia shqiptare, kultura dhe çështja shqiptare kanë qënë për redaksinë qendrore në Tiranë dhe ato rajonale, jo vetëm obligim, por edhe frymëzim në punën tonë si profesionistë të fushës.

Ndërsa gazetat ndjekin të njëjtën rrugë të lajmit për tek lexuesit si këtu e 200 vjet më parë, sfida dhe kërcënime të reja dhe të paparashikuara ja kanë bërë edhe më të vështirë këtë komunikim shtypit të shkruar, pra edhe gazetës Nacional me lexuesit klasikë.

Konkurentëve tradicionalë si televizioni dhe radioja, këto vitet e fundit ju shtuan edhe interneti dhe trasmetimet online, duke e spostuar shtypin e shkruar si burim kryesor të lajmit, do të thotë edhe si burim kryesor të reklamave, pra edhe të të ardhurave.

E themeluar 15 vjet më parë nga një grup shkrimtarësh, artistësh, studiuesish, përkthyesish dhe albanologësh të shquar  në vend dhe jashtë tij, gazeta javore “Nacional”, ka hyrë me modesti në historinë e shtypit shqiptar në përgjithësi dhe atë kulturor në veçanti, me individualitetin e saj, me shpresat dhe ndijimet e saj për kombin tonë, për trashëgiminë kulturore dhe të ardhmen.

E mbajtur nga një numër gazetarësh idealistë që mendojnë se çeshtja kombëtare është së pari edhe një çështje kulturore, Nacional ka mundur të thotë fjalën e saj për çdo problem të shqiptarëve në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi, në Luginën e Presheves, në Greqi etj, duke patur një vision të qartë.

“Nacional”, ka sherbyer si një kanal komunikimi me emigracionin e shumtë shqiptar në botë, duke qënë ndoshta e vetmja media në Tiranë që tregon këtë kujdes.

Kemi përkrahur talentet e reja në letërsi dhe arte si dhe nxitur ata t’i përkushtohen letërsisë, kritikës, studimeve dhe përkthimeve.

Kemi sjellë në çdo numër letërsinë më të mirë rajonale dhe ndërkombëtare, duke shndërruar kështu Nacionalin në një pikë takimi dhe shkembimi kulturor, të hapur dhe me interes kombëtar.

Kemi polemizuar, kemi denoncuar  dhe reaguar ndaj çdo deformimi që ka pësuar klasa politike shqiptare dhe bashkë me të edhe demokracia, pasi shkrimtarët dhe artistët shqiptarë nuk jetojnë vetëm brenda metaforave të tyre, por janë pjesëtarë të këtij kombi, të kësaj shoqërie.

Kemi polemizuar në nivel akademik me te gjithe ata qe duan ta mbajne te mbyllur standardin e gjuhes shqipe ndaj gegnishtes dhe leksikut te saj, ndaj koncepteve qe duan shkatrrojne njesine kombetare te letersise shqiptare, per ta rikthyer atë ne stadin e qerthujve letrarë të 60 viteve më pare etj.

Kemi perkrahur dhe sjell në shqip albanologet me te mire botërorë qe e konsiderojne shqipen nga gjuhet me te vjetra në bote, që fliten ende, duke ju referuar kryesisht dialektit gegë të gjuhes shqipe.

Kemi kerkuar hartimin e Historsisë së Letersisë Shqiptare, që të reflektojë zhvillimet aktuale, më konstrast me tekstin e fundit akademik të botuar më Tiranë, më 1983, i cili perjashtone shkrimtaret shqiptare jashte Republikes se Shqiperise staliniste  dhe shkrimtaret e ashtuquajtur reaksionare si Fishta, Konica, Mitat Frasheri, Skiroi, Koliqi, Martin Camaj etj.

I kemi thënë me emër ata që kanë anashkaluar interesin kombëtar shqiptar, që e kanë bërë këtë vend të pabanueshëm për shumicën e shqiptarëve që kanë ikur jashtë dhe kështu do të vijojmë edhe në të ardhmen, me besimin se instalimi i një demokracie të tipit perëndimor dhe bashkimi kombëtar janë të  vetmet rrugë që do ta shkëpusin këtë komb nga varfëria, pasiguria, korrpsioni i përhapur, staniacioni ekonomik etj, që nxisin shpërngulljen  masive të të rinjve dhe profesionistëve shqiptarë.

Gazeta “Nacional” kontribuon ndjeshëm në këtë mision kombëtar, duke bashkuar rreth vetës elitat kulturore dhe letrare që i besojnë kësaj ëndrre, pavarësisht vështirësive financiare që kalojmë, pavaresisht qe siç thotë shkrimtari ynë i shquar  Ismail kadare, jo shqiptarizmi por antishqiptarizmi është bërë një profesion fitimprurës. Në Shqipëri po qe patriot duhet të vdesësh për bukë, pa punë, pa të ardhme, ose duhet të ikësh nga vendi.

Jam krenar që kam mundur të luaj rolin tim si gazetar, si publicist, si opinionist, si intelektual, si profesor universiteti dhe si botues në mbështetje të aspiratave të shqiptarëve të Kosovës për liri, Pavarësi, demokraci dhe bashkim kombëtar duke qene në aleancë të ngushtë me SHBA-te, jo vetem gjate ketyre 15 vjetve prej kur eshte ne treg gazeta Nacional, por gjate 34 vjetve te fundit ne menyre te panderprere.

Vetëm gjatë Luftës së Kosovës kam shkruar dy libra publicistikë dhe mijëra shkrime për Kosovën, ne mbeshtetje te UCK-së, dhe luftes per liri,  kam bashkëorganizuar dhjetra protesta dhe tubime popullore në Tiranë si dhe marrë pjesë në qindra debate për Kosovën në shtypin e shkruar dhe në televizionet e Tiranës.

Prej vitit 1991 kam kerkuar Pavaresine dhe lirine e Kosoves, kur mediat e Tiranes e quanin ide folklorike, te paarritshme dhe futje ne punet e brendshme te Serbise dhe thirrje per lufte.

Gazeta Nacional si i gjithë shtypi shqiptar në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, Mal të Zi etj, kalon vështirësi të panumërta financiare.

Në Kosovë kjo situatë duket edhe ma e rëndë, pasi prej vitit 2020 gazetat e printuara janë vetëmbyllur. Po kështu edhe shtypi i shkruar në botë ka pësuar një kolaps të vertëtë.

Sipas një studimi të vitit 2022 botuar nga Northëestern University , vetëm në Shtetet e Bashkuara kanë falimetuar   mesatarisht dy gazeta në javë për periudhën nga fundi i 2019-ës dhe maji 2022. Nëse trendi vazhdon, një e treta e gazetave do të falimentojë deri në vitin 2025.

Nga viti 2005 deri në vitin 2021, rreth 2200 gazeta të shtypura lokale amerikane u mbyllën. Nga viti 2008 deri në vitin 2020, numri i gazetarëve të gazetave amerikane ra në më shumë se gjysmën.

Në Shqipëri, gjatë këtyre 15 viteve që është në treg gazeta “Nacional”, kanë janë mbyllur rreth 12 gazeta të përditshme dhe dhjetra gazeta lokale, për fat të keq edhe disa gazeta dhe revista kulturore.

Numri i lexuesve ka rënë në mënyrë katastrofike, gjë nuk kishte ndodhur prej më shumë se këtu e 400 vjet më parë, ashtu siç e kanë thelluar këtë distancë  me lexuesit e gazetave edhe zhvillimet teknologjike që nga shpikaje telegrafit, radioja , buletinet e lajmeve në kinema, televizioni dhe tani intenerti.

Ashtu si të gjitha gazetat në botë, jemi përpjekur ta zgjerojmë redaksinë online, duke komunikuar me një numër të pakufizuar të lexesve të “Nacionalit” në botë, ndërkohë që një numër lexuesish të  “Nacionalit në Ballkan, duan akoma që të lexojnë krijimtarinë  tyre në  variantin e printuar, pra në letër, duke I qendruar besnik kulturës së tyre të leximit.

Në këtë 15 vjetor, dua të falenderoj të gjithë bashkëpunëtorët e gazetës “Nacional” në Shqipëri dhe rajon, mbi 50 gazetarë, shkrimtarë, përkthyes, studiues të shquar dhe albanologë në rajon dhe në botë, artistë, shkenctarë  etj, të cilët kanë bashkëpunuar me “Nacionalin” falas, me idealizëm dhe atdhetari, me dashuri ndaj fjalës shqipe, gjuhës së saj dhe letërsisë.

Por  në konstrast me idealizmin tonë, gjendet një treg i deformuar i shtypit të printuar.

Sot çimi i letrës, shtypjes dhe transportit është dyfishuar krahasuar me 15 vjet më parë, sidomos pas luftës së padrejtë të Rusisë në Ukrainë kur këto çmime njohën rritje të tmerrshme. Ndërkohë që çmimin e gazetës jemi detyruar ta mbajmë po atë të fillimit, kostojo përfundimtare e gazetës nga redaksia deri tek kioska e shitjes është rritur dyfish, ndërsa  fitimet janë reduktuar në minimum.

Në këtë përvjetor, dua t’i falenderoj ato pak biznese që kanë bërë reklama, sido në vlera modeste, por me dashmirësi dhe patriotizëm.

Dua të falenderoj qindra dhe mijëra autorë që bashkëpunuam me “Nacionalin” gjatë këtyre viteve.

Dua t’u shpreh mirënjohjen time edhe punëtorëve të shtypit, të transporit të shpërndarjes, qindra gazetashitësve që sigurojnë bukën nga gazeta “Nacional” dhe gazetat e tjera, pavarësisht veshtirësive të gazetës tonë dhe gazetave të tjera.

Qeveria, agjencitë e saj nuk mund të heqin dorë nga shtypi i kulturës, pasi do të ishte njësoj sikur të heqësh dorë nga shpirti i kombit, sidomos tani që agresioni kundër kulturës shqiptare dhe çështjes kombëtare shqiptare  sponsorizohet rëndë nga qendra ndërkombëtare antishqiptare lindore. Shëmbujt e këtij shqetësimi në botë janë të qarta. “ Përkeqësimi në tregun e gazetave të Shteteve të Bashkuara bëri që senatori Ben Cardin të prezantonte një projekt-ligj në mars të vitit 2019 që lejonte kompanitë e gazetave të ristrukturoheshin si korporata jofitimprurëse me një sërë lehtësimesh tatimore.

Akti i Rivitalizimit të Gazetave do t’i lejonte gazetat të operonin si organizata jofitimprurëse.

Nëse nuk gjendet një mbështetje shtetërore, edhe në Shqipëri, gazetat do të mbyllen, si në rastin e Kosovës dhe do të na marrë malli për to si për gjyshet tana, ndjesë paçin.

Në Shqipëri ka mbi dhjetë vjet që flitet për hartimin e një projektligji për sponsorizmin e artit dhe sportit, por ka mbetur vetëm një premtim i kësaj qeverie. Biles tani nuk flitet më  as në parlament dhe as në media, sido që pati filluar me aq bujë nga njerëzit afër qeverisë.

Është e qartë se pa  kaluar ky ligj, i cili e bën të mundur partneritetin biznes-art, mbijetësa e kulturës, shtypit të saj dhe në përgjithësi të asaj që quhet industri krijuese  kombëtare, nuk ka të ardhme, pasi në kushtet kur një sponsorizim nuk njihet nga tatimet natyrisht që nuk nxit bizneset të sponsorizojnë artin dhe shtypin e tij.

Në fund të këtij shënimi, dua t’u falenderoj ju lexues të dashur dhe besnikë të Nacionalit në të gjitha hapsirat  shqiptare dhe kudo ku jetoni në botë, duke ju sigurar se dyert e “Nacionalit” do të jenë të hapura për ju me korrektesë dhe dashamirësi, sot dhe sigurisht edhe në të ardhmen.

The Sun: Si Donald Trump dëshiron të krijojë një dinasti të re politike për të rivalizuar familjen Kennedy

Donald Trump ka krijuar një dinasti politike për të rivalizuar Kennedy-t, me breza fëmijësh dhe nipërish që e mbështesin atë në Zyrën Ovale.

trump

Presidenti i zgjedhur republikan, 78 vjeç, tani po cakton rolet për më të afërmit dhe më të dashurit e tij përpara një mandati të dytë.

 

Trump qëndroi i rrethuar nga familja teksa shpalli një fitore gjithëpërfshirëse në zgjedhjet e 2024-ës.

Një baba i pesë fëmijëve, Trump është mbështetur tek fëmijët, gruaja dhe madje edhe nipërit e mbesat e tij për të forcuar mbështetjen e publikut gjatw fushatws.

Ndryshe nga Kennedy-t, Klintonët apo Bushët para tij, Presidenti në pritje është shfaqur me familjen në mitingje, konventa dhe reklama të fushatës.

Donald Trump Jr është materializuar si një element kryesor në kampin Trump në këto zgjedhje – veçanërisht në mungesë të motrës së tij Ivanka dhe bashkëshortit të saj Jared Kushner.

I sjellë për herë të parë në bord në prill 2021 pas humbjes së babait të dashur ndaj Bidenit, Don është bërë një “person i shkëlqyeshëm” jetik për të mbajtur votuesit kryesorë në anën e tij.

Vajza adoleshente e Don, Kai foli me dashuri për “Gjyshin” e saj në fillim të këtij viti dhe ishte në skenë për ta mbështetur atë pas fitores së tij në zgjedhje këtë javë.

Eric Trump – më i riu nga fëmijët e Donit me gruan e tij të parë Ivana – ka qenë gjithashtu një prani e spikatur gjatë fushatës së babait të tij, duke u shfaqur në mitingje të panumërta.

Dyshja e tyre i kanë dhënë tonin një peizazhi të MAGA-s – me Eric-in duke thirrur: “Lufto! Lufto! Lufto!” në një tubim në tetor.

Eric ka mbrojtur me vendosmëri karrierën politike të babait të tij – dhe gjithashtu ka përcjellë disa teori konspirative të mbrojtura nga vetë Trump, duke përfshirë ato rreth manipulimit të zgjedhjeve në 2020.

Më 6 janar, ditën kur mbështetësit e Trump sulmuan ndërtesën e Kapitolit dhe gjashtë persona vdiqën, Eric foli në një tubim “Save America” ​​me gruan e tij Lara dhe Don Jr.

Gruaja e tij Lara u bë bashkëkryetare e Komitetit Kombëtar Republikan nga vetë Trump dhe është një tjetër pjesë kyçe e rrethit të ngushtë familjar.

Ajo ka qenë një nga zëdhënëset e tij më të zëshme gjatë fushatës – duke përkrahur gratë që të votojnë për Trump dhe duke marrë pjesë në mitingje të panumërta.

Fëmija i dytë i Trump me gruan Ivana është Ivanka Trump – e cila, së bashku me bashkëshortin Jared Kushner – pati role të larta këshilluese gjatë mandatit të tij të parë në detyrë.

Ajo ishte pjesëmarrëse e rregullt gjatë fushatave të Trump 2016 dhe 2020 dhe u shfaq në mitingje, në reklama televizive dhe në skena konventash.

Ivanka fillimisht punoi si këshilltare joformale e babait të saj përpara se të bëhej punonjëse zyrtare e qeverisë dhe t’i jepej titulli asistente e presidentit.

Jared punoi si këshilltar i lartë i Shtëpisë së Bardhë dhe iu dha një përgjegjësi e gjerë për çështje të rëndësishme të qeverisë, duke përfshirë Lindjen e Mesme dhe krizën opioid të Amerikës.

Asnjëri prej tyre nuk ka ndonjë plan për të marrë role zyrtare në administratën e dytë të Trump.

Trump kishte fëmijën e tij të katërt, Tiffany, me gruan e tij të dytë Marla Maples.

Ajo është më pak e përfshirë se disa nga vëllezërit e motrat e saj, por është shfaqur në tubime të herëpashershme.

Tiffany nuk pritet të marrë një rol zyrtar në Shtëpinë e Bardhë vitin e ardhshëm.

Fëmija më i vogël i Trump, Barron, është djali që ai ndan me gruan aktuale Melania.

Barron u bë disi një yll i ri në fushatën e 2024, duke befasuar botën me gjatësinë e tij të jashtëzakonshme dhe një ndjenjë të re besimi.

Si ai ashtu edhe Melania kanë qëndruar historikisht larg disa prej ngjarjeve dhe mitingjeve më publike – por të dy u shfaqën më shpesh në fund të fushatës.

Barron, një student në Universitetin e Nju Jorkut (NYU), thuhet se i kërkoi babait të tij të shkonte në podkastet e profilit të lartë, të cilat ndihmuan në rritjen e popullaritetit të tij me votuesit e rinj.

Ai gjithashtu me sa duket e shtyu biznesin e kriptomonedhave të shpallur nga Trump në shtator – World Liberty Financial. gsh

Si u bë Elon Musku nënpresidenti në hije i Trumpit- Më i pasuri në Botë konsiderohet si njeriu i dytë më i fuqishëm në politikën amerikane

Donald Trump ndoqi rezultatet e zgjedhjeve nga një festë që kishte organizuar në kompleksin e tij në Mar-a-Lago, ndërsa Elon Musk ishte ulur shumë larg, duke u kënaqur me fitoren e afërt që ai kishte ndihmuar të siguronte. Në më pak se 5 muaj, CEO i Tesla dhe SpaceX kishte kaluar nga mos miratimi i një kandidati në një pjesë të rrethit të brendshëm të presidentit të zgjedhur.

“E ardhmja do të jetë e tillë zjarr,” postoi Musk në platformën e tij të mediave sociale, X, pak pas mesnate, së bashku me një foto të tij duke u përkulur për të folur me Trump në darkën në Mar-a-Lago.

Vendi i Musk në tryezën e kreut ishte rezultat i përpjekjeve politike disa mujore nga njeriu më i pasur në botë dhe një injeksion prej të paktën 130 milionë dollarësh nga paratë e tij. Musk bëri fushatë për Trump si në internet ashtu edhe jashtë linje, financoi reklamat dhe operacionet mbi votat. Madje ai u largua përkohësisht nga shtëpia e tij në Teksas në shtetin swing të Pensilvanisë, ku u shfaq në ngjarjet e bashkisë dhe organizoi një lotari me një dhuratë prej 1 milion dollarësh çdo ditë për votuesit.

Musk nuk ishte i vetmi miliarder që mbështet Trump. Por ndryshe nga disa nga bashkëmoshatarët e tij, të cilët preferuan të vepronin në hije, të mbrojtur nga Super Pacs dhe takimet me dyer të mbyllura, ai u bë zëvendësuesi më i dukshëm i Trump. Si shpeshherë me përpjekjet e tij, Musk ishte i gjithanshëm. Dhe tani, duke qenë një nga mbështetësit më të zëshëm të Trump ka fituar ndikimin e drejtpërdrejtë dhe aksesin në zyrën më të lartë të vendit, duke e bërë atë jo vetëm njeriun më të pasur në botë, por gjithashtu një nga më të fuqishmit e saj politikisht.

Roli i saktë i Musk në administratën e ardhshme është ende i paqartë. Trump ka thënë më parë se CEO do të drejtonte një auditim të plotë të qeverisë federale dhe do të bënte reforma drastike si “sekretar i uljes së kostove”. Çdo pozicion i tillë do të krijonte konflikte të mëdha interesi, pasi kompanitë e Musk mbajnë miliarda kontrata me qeverinë dhe po përballen gjithashtu me hetime nga agjencitë federale. Nën Trump, i cili ka kundërshtuar prej kohësh rregullatorët dhe ka injoruar konfliktet etike, kjo mund të mos ketë rëndësi. Pasuria e Musk u rrit me 26 miliardë dollarë vetëm dy ditë pas zgjedhjeve.

Përtej çdo roli të mundshëm formal të qeverisë, Musk është një aleat i ngushtë i presidentit të zgjedhur – i cili miratoi disa nga sugjerimet politike të Musk gjatë fushatës dhe e vlerësoi atë si një “super gjeni” gjatë fjalimit të tij të fitores. Ai thuhet se iu bashkua thirrjes së Trump me presidentin ukrainas, Volodymyr Zelenskyy, të mërkurën, duke sinjalizuar ndikim të gjerë.

Po atë ditë, mbesa e Trump postoi një foto familjare të “të gjithë skuadrës” të bërë gjatë festës së mbrëmjes së kaluar. Në mes të tre brezave të familjarëve të buzëqeshur, përballë Eric Trump dhe Jared Kushner, ishte Musk.

Musk shfaqet si mbështetësi më i shquar i Trump
Ngjitja e Musk në një lojtar kyç në fushatën e Trump ndodhi me shpejtësi. Në mars, CEO ishte i bindur se nuk do të mbështeste një kandidat për president. Deri në maj, ai tha se ishte ende duke peshuar opsionet e tij. Më pas, në korrik, në të njëjtën ditë kur Trump u plagos në një atentat të dështuar, ai i tha botës se kishte ndryshuar mendje. Ai u fut menjëherë dhe u bëri thirrje të tjerëve në industrinë e teknologjisë që të mbështesin partinë Republikane.

Capture.jpg1

“Unë e mbështes plotësisht Presidentin Trump dhe shpresoj për shërimin e tij të shpejtë”, postoi Musk krahas pamjeve të Trump duke ngritur grushtin në ajër pas të shtënave.

Qëndrimi i Musk për mbështetjen ndaj Trump ishte në përputhje me përqafimin e tij gjithnjë e më publik të liderëve të krahut të djathtë dhe promovimin e pikëpamjeve të tyre të ekstremit të djathtë për çështje si emigracioni. Në vitet e fundit, miliarderi ishte i bindur për teorinë e konspiracionit të krahut të djathtë se demokratët po planifikonin të sillnin miliona emigrantë pa dokumente për të anuar zgjedhjet në favor të tyre, me New York Times që raportonte se ai i tha një grupi miliarderësh konservatorë në pranverën e këtë vit që nëse Biden fitonte, do të ishte fundi i demokracisë amerikane. Që atëherë ai e ka përsëritur publikisht pretendimin, duke paralajmëruar “zgjedhjet e fundit” nëse Trump humbiste.

Ajo që do të bëhej shpejt e qartë pas miratimit të Musk ishte se ai po planifikonte të bënte shumë më tepër sesa thjesht të jepte fjalë mbështetjeje. Në prapaskenë, Musk kishte filluar tashmë të ofronte kontributin e tij në fushatë me një telefonatë me Trump duke e këshilluar atë të zgjidhte JD Vance si kandidatin e tij. Kur zgjedhja e preferuar e Musk u konfirmua – dhe nominimi tërhoqi kritika për qëndrimin e zjarrtë të Vance kundër abortit dhe lidhjet me nacionalistët ekstremë të krishterë – Musk postoi menjëherë se “fitorja po kumbon”.

Musk së shpejti do të shkonte edhe më tej, duke u bërë një nga mbështetësit më të mëdhenj financiarë të Trump.

Në rrugën e fushatës
Pas shpalljes së miratimit të tij në korrik, Musk filloi menjëherë të kontribuojë me miliona dollarë në Pro-Trump America Pac – i cili u krijua një muaj më parë dhe funksionoi si organizatë politike personale e Musk për fushatën e Trump. Musk dhuroi 15 milionë dollarë në korrik dhe rriti në mënyrë eksponenciale fondet e tij çdo muaj, duke kontribuar përfundimisht më shumë se 118 milionë dollarë në ditën e zgjedhjeve.

Musk mori rolin e një kandidati dytësor, duke shoqëruar Trumpin në fjalime, duke dhënë ide politike dhe duke trajtuar strategjinë e fushatës.

America Pac mori përsipër lojën tokësore të fushatës së Trump në shtetet kryesore të lëvizjes, duke punësuar qindra njerëz në të gjithë vendin për të mbledhur votuesit. Organizata trokiti në rreth 11 milionë dyer, sipas New York Times, ndërsa shpenzoi gjithashtu miliona në reklama dixhitale dhe postime që synonin votuesit.

Operacionet u përballën me akuza të shumta për keqtrajtim të punonjësve dhe shkelje të ligjit të punës.

Përveç kontributeve të tij financiare, Musk bëri edhe paraqitje personalisht për të mbështetur Trump. Ai u shfaq në skenë me një kapele të zezë Maga në një miting në Butler, Pensilvani, i kapur duke kërcyer nga gëzimi në atë që është bërë një nga imazhet e qëndrueshme të fushatës. Ai hapi për Trump mitingun e Madison Square Garden, i cili u kritikua për retorikën e tij raciste dhe ekstremiste.

Ndërsa fushata po i afrohej fundit, America Pac e Musk gjithashtu filloi të jepte drejtpërdrejt para për votuesit e mundshëm, duke i dhuruar 1 milion dollarë në ditë një votuesi të zgjedhur që nënshkroi një peticion të lidhur me Pac. Në një dhuratë në Pittsburgh, ai u shfaq në skenë përpara një flamuri gjigant amerikan për t’i dorëzuar një çek të madh një gruaje dhe për t’i thënë turmës se i donte.

Ndërkohë që disa nga operacionet tokësore dhe fushatat elektorale të Musk u përballën me sfida ligjore, në platformën e tij, ai kishte “carte blanche” për të promovuar Trump si të donte.

Në gusht, Musk priti një intervistë audio dy-orëshe me Trump në X, në të cilën burrat diskutuan politikat kundër imigracionit dhe Musk e quajti Trumpin “rruga drejt prosperitetit”. Ndërsa intervista paraqiti pak gjëra që nuk ishin thënë më parë, ishte një shenjë se sa shumë kishte ndryshuar që kur Trump u pezullua përgjithmonë nga Twitter në vitin 2021. Jo vetëm që Trump u kthye, po ai vlerësohej si e ardhmja e vendit nga kreu i platformës.

Capture.jpg2

Promovimi i Trump, si dhe sulmet e tij ndaj demokratëve, mediave dhe Kamala Harris, u bënë një pjesë dominuese e përvojës së përdoruesit të platformës. Ai postoi mbi 145 herë në Twitter gjatë 24-orëve në ditën pas intervistës së tij me Trump, sipas një analize të Guardian.

Ndikimi i Musk në fushatën e Trump u shtri përtej politikës edhe në paraqitjen vizuale të kandidatit. Lëshimi prej tij në gusht të një gjeneruesi imazhi të AI të quajtur Grok, ndikoi shumë në pamjet vizuale të fushatës. Si ChatGPT, Grok mund të përdoret për të krijuar imazhe të figurave publike dhe liderëve politikë. Pothuajse menjëherë, platformat e mediave sociale u mbushën me imazhe të AI të Trump, Harris dhe personazheve të tjerë të famshëm – shpesh duke shfaqur imazhe mizogjene si Harris shtatzënë me foshnjën e Trump. Trump ripostoi imazhe të inteligjencës artificiale nga ndikuesit e djathtë që tregonin në mënyrë të rreme Taylor Swift duke mbështetur fushatën e tij, ndërsa Musk postoi një imazh që përshkruante Harrisin si një komuniste.

Së bashku me postimet e tij, Amerika Pac i Musk gjithashtu krijoi një komunitet në X kushtuar “integritetit zgjedhor”. Komuniteti i lejoi përdoruesit të shpërndanin çdo provë që gjenin për mashtrimin e votuesve, por pa asnjë moderim. Ai u bë në mënyrë efektive dhe menjëherë një zyrë për pretendimet e rreme ose të paverifikuara, duke përfshirë një video të rreme të haitianëve që votonin ilegalisht për Harris.

Ndërsa Musk e ka përshkruar shpesh veten si një “absolutist i fjalës së lirë”, ai gjithashtu mbikëqyri shtypjen e informacionit që do të kishte dëmtuar potencialisht fushatën e Trump. Kur një reporter i pavarur publikoi një dosje të hulumtimit mbi Vance që u mor përmes një sulmi kibernetik të supozuar iranian ndaj fushatës së Trump, Musk bllokoi të gjitha lidhjet me artikullin në “X” dhe e pezulloi reporterin nga ajo platformë.

Musk në Shtëpinë e Bardhë
Basti i Musk me Trump e ka bërë tashmë mbi 26 miliardë dollarë më të pasur, pasi çmimi i aksioneve të Tesla-s u rrit pas fitores së zgjedhjeve republikane. Fotografia e profilit të Musk në X tani e shfaq atë me një kapele të zezë Maga, me një biografi të re që deklaron “populli votoi për reformën e madhe të qeverisë”.

Kompanitë e Musk si SpaceX dhe Starlink, të cilat tashmë janë kontraktorë qeveritarë të ndërthurur thellë me agjenci të ndryshme, mund të gjejnë gjithashtu ndikim edhe më të thellë. Sipas New York Times, Musk ka kërkuar që Trump të punësojë punonjës nga SpaceX për të shërbyer në rolet kryesore të qeverisë, duke përfshirë edhe Departamentin e Mbrojtjes.

Trump që tani duket i pranueshëm ndaj interesave dhe kërkesave të Musk. Gjatë fjalimit të tij të fitores, ai lavdëroi vazhdimisht Musk, duke thënë se e donte atë dhe duke promovuar aftësinë e tij për të bërë atë që agjencitë qeveritare nuk mundën.

“Një yll ka lindur. Elon, ai është një djalë i mrekullueshëm”, tha Trump të mërkurën.

Ndërsa u bë e qartë vonë në natën e zgjedhjeve se Trump do të fitonte një fitore vendimtare, Musk ndau një meme të tij duke mbajtur një lavaman të madh prej porcelani ndërsa qëndronte në Zyrën Ovale.

(Balkanweb)

Muri i Berlinit: Drejtësi për viktimën pas gjysmë shekulli

Historia prekëse e polakut 38-vjeçar: Një vrasje tinzare dhe një drejtësi që vonon, por nuk harron.

Më 29 mars 1974, 38-vjeçari polak Czeslaw Kukuczka u qëllua në shpinë në mes të ditës në pikëkalimin kufitar në stacionin e trenit Friedrichstrasse të Berlinit, mes Gjermanisë Lindore komuniste dhe Gjermanisë Perëndimore demokratike. Ishte një nga vrasjet më famëkeqe në zonën e Murit të Berlinit gjatë Luftës së Ftohtë.

Kukuczka, i cili njihet si viktima me numrin 114, ndër mbi 140 viktimat e Murit të Berlinit, po përpiqej të arratisej në Perëndim, sepse kishte të afërm në SHBA. Ai kishte shkuar në ambasadën e Polonisë në Berlinin Lindor dhe kishte kërcënuar se do të aktivizonte eksploziv, nëse nuk i jepej kalimi i sigurt. Më vonë u zbulua se çanta e tij nuk përmbante asnjë bombë.

Kurthi i STASI-t

Shërbimi i Sigurimit të Shtetit i Gjermanisë Lindore (Stasi) ia përgatiti dokumentet e udhëtimit. Mungonte vetëm një fotografi për pasaportën. Czesław Kukuczka-s iu sigurua se fotografia mund të bëhej brenda dy minutash në automat pranë pikëkalimit kufitar. “Kjo shërbente për të qetësuar të dyshuarin,” siç thuhet në një raport të mëvonshëm të Stasit dhe të Prokurorisë së Përgjithshme të RDGJ-së. Kukuczka kaloi pa probleme dy nga tre pikat e kontrollit. Por, kur po kalonte nëpër pikën e fundit, ra e shtëna vdekjeprurëse.

Si u zbulua identiteti i vrasësit?

Në fillim të viteve 1990, pas rënies së Gjermanisë Lindore, Prokuroria e Berlinit e rihapi rastin për shkak të akuzave për krime të ndodhura në Murin e Berlinit. Megjithatë, mungesa e dokumenteve dhe faktet e fshehura nga Stasi bënë që hetimet të ndërpriteshin sërish.

Në vitin 1999, përpjekjet për të zgjidhur rastin rifilluan, kur një ekip hetuesish zbuloi një raport obduksioni që përshkruante një plagë të rëndë të shkaktuar nga një plumb pas shpine.

Image

Edhe pse vetë vrasja ishte e dokumentuar mirë në të dy anët e Murit të Berlinit në atë kohë, informacioni për vrasësin mungonte.

Një grup vajzash gjermanoperëndimore që vizitonin Berlinin për një ekskursion, e kishin parë vrasjen dhe e kishin përshkruar vrasësin si një burrë, të veshur me një pardesy të gjatë dhe syze të errëta. Por përshkrimi nuk mjaftonte për të identifikuar vrasësin.

Vetëm në vitin 2016, Arkivi i Dokumenteve të Stasi-t ofroi një të dhënë vendimtare për identitetin e mundshëm të qitësit: Një urdhër i nënshkruar nga ministri i atëhershëm i Sigurimit të Shtetit, Erich Mielke, përmendte dymbëdhjetë punonjës të Stasit, të cilët duhej të dekoroheshin në lidhje me vrasjen. Sipas dokumentit, i pandehuri ishte dekoruar nga Stasi me “Urdhrin e Luftës në Bronz.”

Hetime vetëm nën trysninë e Polonisë

Në fillim, hetuesit mendonin se ishte vrasje pa paramendim që konsiderohej e parashkruar dhe, si e tillë, nuk mund të dënohej. Çështja u shoqërua me dyshime, nëse i pandehuri mund të gjykohet ende 50 vjet pas ngjarjeve.

Vetëm ekuivalenti ligjor gjerman me SHBA i vrasjes së shkallës së parë nuk parashikon parashkrim dhe mund të ketë gjithmonë një dënim me burgim të përjetshëm, i cili zakonisht është jo më pak se 15 vjet burg.

Image

Për ta vërtetuar këtë, prokuroria do të duhet të provonte jo vetëm se i pandehuri e kishte vrarë Kukuczkën, por edhe se vrasja ishte “heimtückisch” në gjermanisht. Kjo fjalë mund të përkthehet si “tinzare”, “e pabesë” ose “dashakeqe”, ose përafërsisht si “vrasje gjakftohtë”. Formulimi i këtij ligji, i cili daton që nga epoka naziste, është në vetvete i diskutueshëm në Gjermani. Prokurorët kanë argumentuar se faktorë të tillë si natyra e vrasjes, me burrin e dyshuar si të mashtruar dhe të qëlluar më pas pas shpine, e plotësojnë këtë përkufizim.

Në vitin 2023, Prokuroria e Berlinit më në fund vendosi të ngrinte akuzën, e detyruar nga një urdhër-arrest evropian të lëshuar nga autoritetet polake kundër të akuzuarit dhe kërkesave të vazhdueshme nga ana e Polonisë për ekstradimin e të dyshuarit.

Drejtësi e vonuar për Kukuczkën

Më 14 tetor 2024, Gjykata e Landit të Berlinit e dënoi ish-oficerin e Stasit me dhjetë vjet burg për vrasjen e Czesław Kukuczka-s në vitin 1974. Lidhur me masën e dënimit, gjykata shpjegoi se dënimi me dhjetë vjet ishte përcaktuar sipas Kodit Penal të RDGJ-së, që ishte në fuqi në atë kohë, pasi ky ligj konsiderohet si më i butë. Ligji aktual parashikon dënimin me burgim të përjetshëm për vrasje.

Kryetari i trupit gjykues, Bernd Miczajka, deklaroi: “Nuk ishte një akt individual për arsye personale, por i planifikuar nga Stasi dhe i ekzekutuar pa mëshirë.”  Familjarët e viktimës, një vajzë, dy djem dhe një motër, morën pjesë në gjyq si paditës anësorë.

Gjyqi ishte i veçantë për rëndësinë historike të tij dhe për faktin se përfaqësonte dënimin e parë për një ish-punonjës të Stasit për një vrasje të ndodhur gjatë Luftës së Ftohtë në pikëkalimin e Murit të Berlinit. Procesi u regjistrua për shkak të rëndësisë së tij historike./DW

Misioni i pedagogut për ta futur dollinë shqiptare nën UNESCO

Vizatim i dy burrave shqiptarë duke ngritur dolli.

 

Jetmira Delia-Kaci

Kushedi se sa dolli janë ngritur për të, e sa ka ngritur vetë ai për miq të dashur.

Është rritur me ceremonialin e dollisë në familjen e tij në Bënjë të Këlcyrës, në juglindje të Shqipërisë.

Profesori i Financave në Shqipëri dhe në Francë, Sherif Bundo, i ka mbledhur të gjitha copëzat e kujtimeve, përjetimeve e rrëfimeve në një libër.

Shumicën e botimeve të tij ia ka kushtuar ekonomisë dhe financës, por thotë se mes financës dhe dollisë ka lidhje dhe nuk bëhet fjalë për çmimin.

Dolli që nga fëmijëria

Një pedagog financash që shkruan për dollinë, mund edhe t’i habisë lexuesit, por profesor Bundo thotë se vlerat shpirtërore nuk mund t’i lidhësh me ndonjë profesion të veçantë.

Ato janë lidhje e brendshme e kujtdo, thotë ai për Radion Evropa e Lirë.

Shtysën për t’i kushtuar dollisë disa vite studimi në terren dhe më pas një libër, thotë se e ka marrë që në fëmijëri.

“Unë jam nga Bënja e Dëshnicës, që sot bën pjesë në Bashkinë e Këlcyrës. Jam rritur në një zonë ku mikpritja ishte e shenjtë, por kulmi i saj arrihej kur ngriheshin dollitë me raki, këndoheshin këngët polifonike dhe burra e gra ngriheshin në valle”, kujton Bundo.

“Qëkur isha fëmijë, më bënte përshtypje ky ceremonial. Gjithnjë e pyesja veten: ku i kanë mësuar këto rite kaq të bukura, të zgjuara, kush i ka artikuluar…”, thotë ai.

Libri i profesor Sherif Bundo për dollinë e shqiptarëve

Libri i profesor Sherif Bundo për dollinë e shqiptarëve

Një nxitje të madhe thotë se e ka marrë edhe gjatë kohës kur ushtronte funksione të larta shtetërore, punë që e lidhte më shumë me zona të ndryshme, me ritet e zakonet e tyre.

“Pasi kreva studimet e larta, punova dhjetë vjet në Skrapar. Pritja atje është një ngjarje e rrallë, me një ceremonial të veçantë. Si i huaj konsiderohesha gjithnjë mik, pas të zotit të shtëpisë më kërkohej të bëja dolli. Aty kuptova dollinë si institucion, rolin e mikut, impenjimet në ceremonial të palës pritëse dhe përjetova emocionet e veçanta të dollisë, të cilat të rrëqethin, të bëjnë të ndihesh krenar për këtë rit të bukur”, thotë Bundo.

Ai kujton se më vonë, sidomos kur ishte kryetar i Komitetit Kombëtar të Turizmit, ishte lidhur edhe më shumë me, siç thotë, “këtë vlerë shpirtërore të vendit tonë”.

“Dollia e ngre mikun në piedestal”

Bundo e cilëson dollinë si një skenë ku promovohen arritjet dhe vlerat njerëzore. Është një lloj i veçantë ligjërimi, sipas tij.

“Dollibashi është lideri që dirigjon, drejton sofrën, tryezën, odën dhe ka një qëllim: t’i bëjë të lumtur pjesëmarrësit, t’i bëjë ata sa më të kënaqur”, thotë ai.

Për të, dollia e ngre në piedestal mikun, të ftuarin, vizitorin.

“Aty e ka pushtetin dhe magjinë fjala, e jo sasia e alkoolit që konsumohet”, thotë Bundo, i cili është duke bërë përpjekje që dollia të shpallet pasuri kombëtare e trashëgimisë kulturore, e madje edhe të mbrohet nga Agjencia për Kulturë e Kombeve të Bashkuara, UNESCO.

Ai thotë se dollitë vijnë nga lashtësia – në dasma, fejesa, pritje, përcjellje e gosti.

Nuk është e thjeshtë të ngresh dolli. Duhet ta njohësh mirë mikun, t’ia dish vlerat dhe t’u përmbahesh disa rregullave – disa herë edhe të ashpra, thotë Bundo.

Sipas tij, dollia haset edhe në veri, edhe në jug, por si kod shpirtëror, me rregulla shpesh të ashpra gjendet në jug, veçanërisht në zonat: Skrapar, Përmet, Dangëlli, Frashër, Dëshnicë, Kolonjë, Gramsh, Mokër, Mallakastër, Lunxhëri, Berat, Himarë etj.

Është një rit me kode, siç janë ligjet me nene, thotë ai.

“Që të kompozohet një dolli, duhet të futen në rol disa persona – mbi të gjithë një person që është ‘dollibashi’ – ai që ngre disa shëndete me gotën me raki, që rendit vlerat e atyre njerëzve që ai u çon shëndet dhe e meritojnë të veçohen”, tregon Bundo, që mban titullin profesor dhe gradën doktor shkencash.

Ai thekson se dollia është nevojë, pasi gjithsekush e ndien se duhet t’i thuhen në publik vlerat, meritat dhe arritjet që ka.

“Si thuhen ato? Nga dollibashi. Ai gjen apo kërkon një partner, që quhet pritësi i dollisë. Ata dialogojnë bashkë. Dollibashi ia shpjegon pritësit cilësitë e virtytet e atij për të cilin ngrihet dollia. Më pas, të gjithë pjesëmarrësit ftohen nga pritësi ta ngrenë shëndetin për atë për të cilin u thanë fjalët e mira”, shpjegon profesor Bundo.

Ai shton se dollia ka edhe aktorë të tjerë si pritësin e dollisë – i cili në disa zona apo krahina quhet edhe sekretar i dollisë – dhe po kështu edhe “saku” – personin që është i ngarkuar për të mbajtur drejtësi në tryezë a sofër, që i mbush gotat e rakisë e që kujdeset që të gjithë të trajtohen në mënyrë të barabartë.

Saku, sipas tij, është syri i kujdesshëm i sofrës, që përfaqëson atë që është mikpritësi.

Ibriku dhe gotat e rakisë.

Ibriku dhe gotat e rakisë.

Siç ka rregulla, dollia ka edhe detyrime.

“Ka rregulla se kush bëhet dollibash, si zgjidhet, apo si e fiton këtë protagonizëm. Kur i sheh kështu veçmas, të duken të ashpra, por kur e kupton se këto rregulla janë bërë që të ruhet harmonia në tryezë, e kupton se dollia është margaritar”, thotë profesori.

“Kur dollibashi ngre një shëndet, bën komente për atë për të cilin e ngre shëndetin, por janë komente që të rrëqethin, të bëjnë me krahë, të bëjnë të thuash me vete se sa bukur i tha ato fjalë. Kjo e bën dollinë të veçantë”, thotë autori i librit “Dollia”.

Dollia – “autoktone shqiptare”

Bundo thotë se e ka studiuar me vite këtë vlerë shpirtërore dhe këmbëngul me bindje se ajo është vetëm shqiptare.

“Rakia, vera, mikpritja nuk janë vetëm shqiptare, ndërsa dollia po. Ka autenticitet të plotë shqiptar. Nuk ka dolli as në vende të tjera të rajonit, as të Mesdheut. Ajo ka evoluar nga monolog që ngjason me rapsoditë, në dolli që ngrihen mes dy personave dhe të tjerët heshtin… Ka evoluar përgjatë shekujve, por është autentike dhe ka disa diferenca të vogla sipas zonave”, thotë Bundo.

Bundo është ndër nismëtarët e një grupi të madh intelektualësh, personalitetesh të njohura, por edhe bashkive dhe shoqatave që kërkojnë që dollia të shpallet pasuri kombëtare e trashëgimisë kulturore shpirtërore. Njëlloj si polifonia.

“Dosja është dorëzuar në Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit. Vendimi nuk është marrë ende, por është në rrugë proceduriale. Unë kam besim të plotë se do të shpallet… Më pas i takon Ministrisë ta dërgojë dosjen në UNESCO, sepse i plotëson të gjitha kriteret. Kjo do të kërkojë kohë, por kam bindjen se edhe në UNESCO do të miratohet si pasuri botërore shpirtërore”, shprehet Bundo.

Ai thotë se në terren e vëren rrezikun që dollia të zhduket si vlerë shpirtërore, ndaj duhet mbrojtur sa më shpejt.

“Të rinjtë janë të dhënë pas modernizmave. Pasuria kulturore është e rrezikuar nga globalizmi apo harresa. Kjo edhe ngase nuk ka ligje apo institucione që ta mbrojnë”, thotë ai.

Ajo që i bën përshtypje thotë se është fakti se dollia – derisa te vendasit rrezikon të humbë apo të zhduket – vlerësohet shumë nga turistët e huaj.

“Turistët e huaj nuk vijnë këtu për gjëra moderne, por vijnë pikërisht për traditën, të veçantën, të bukurën. Kam parë se si dollia po përdoret si atraksion në jug të vendit, në Berat, Skrapar, Përmet, Mokër, Kolonjë, Leskovik etj. Kam parë me sytë e mi se si të huajt kanë kuriozitet dhe emocionohen nga ky ceremonial”, thotë pedagogu.

Libri për dollinë dhe ribotimi i tij

Libri Dollia, si kumt i trashëgimisë kulturore, u botua tre vjet më parë, por pak më vonë Bundo solli një botim të ri të tij, që e cilëson kthim kritik te libri i parë.

“Monografia e dollisë ka qenë dhe është e veçantë për mua. E para për faktin se ishte jashtë fushës sime dhe, së dyti, më është dashur të mbledh karakteristika, detaje nga tradita dhe mikpritja në mënyrën e jetesës nga zona të ndryshme, por edhe jashtë vendit në troje ku flitet shqip. Kam punuar më shumë se 4-5 vjet për variantin e parë me 210 faqe”, tregon Bundo.

Ai thotë se pas botimit, ka kuptuar se nuk ka rrokur gjithçka, duke lënë jashtë vëmendjes zona e rite të çmuara. Kështu që, ai ka grumbulluar sërish elemente të veçanta në këto zona dhe ka ripunuar librin me gati 340 faqe.

Këtij botimi i ka paraprirë një manual në katër gjuhë: shqip, anglisht, italisht dhe frëngjisht.

Manuali ka sjellë disa rregulla apo hapa që duhen bërë nga dikush që do të ngrejë dolli.

“Përkthimin në disa gjuhë e diktuan kërkesat e bujtinave dhe agjencive turistike e hoteleve që presin ekspedita të huaja, që kanë kuriozitet të kuptojnë thelbin e mikpritjes, nga buron, si bëhet”, thotë Bundo.

“Kërkonin shpjegime se si mund të përkthehen termat që përdoren: të paça, të desha, të kam gjetur, ta pifsha dollinë, ti që më deshe mua, të dashtë e mira etj. Me ndihmën e disa profesorëve të këtyre gjuhëve, e realizuam këtë manual, që do t’u shërbejë të gjitha subjekteve që presin e përcjellin turistë të huaj”, thotë Bundo.

Libri i tij thotë se është blerë nga shumë turistë të huaj, në mënyrë të veçantë në sezonin e kaluar turistik.

Kur e pyet se cila është lidhja mes financës dhe rakisë, profesori kthen në vëmendje një shprehje të urtë popullore: “Paraja e hedh ujin përpjetë”, ndërsa dollia, thotë ai, është kompozim që ngre në lartësi vlerat më të larta, siç është mikpritja.

“Edhe rakia, edhe dollia ndihmojnë të bëjmë një bilanc të vlerave të kënaqësisë që ua dhurojmë miqve”, përfundon Bundo.

Radio Evropa e Lirë

Fitorja e Trumpit mund të çojë drejt paqes në Ukrainë, por në favor të kujt?

Steve Gutterman

Perceptimi i përgjithshëm është se përfundimi i luftës së Rusisë kundër Ukrainës nuk është afër. Por fitorja e Donald Trumpit mund të nxisë një përpjekje për ta arritur një marrëveshje paqeje, ku Ukraina, Rusia, Shtetet e Bashkuara dhe shtete të tjera do të diskutojnë për kushtet e mundshme.

Fitorja e Trumpit në zgjedhjet presidenciale të 5 nëntorit vendosi një afat, në njëfarë mënyre, sepse ai theksoi disa herë gjatë fushatës se do ta përfundonte luftën shumë shpejt nëse zgjidhet, madje pa pritur për inaugurimin e tij më 20 janar.

Presidenti rus, Vladimir Putin, e shfrytëzoi këtë gjë në deklaratat e tij të para publike për rezultatin e zgjedhjeve në SHBA, duke thënë më 7 nëntor se “dëshira” e Trumpit për t’i “rigjallëruar marrëdhëniet” me Rusinë dhe për të ndihmuar në përfundimin e luftës në Ukrainë “meriton, të paktën, vëmendje”.

Kjo deklaratë u bë mes lëvdatave të mëdha të Putinit për Trumpin: Ai tha se presidenti i zgjedhur kishte treguar “guxim” dhe kishte “vepruar si burrë” kur ishte qëlluar me armë në korrik, dhe se përshtypja e tij ishte se, gjatë mandatit të tij 2017-2021, Trump ishte penguar nga ndjekja e objektivave të tij.

Deklaratat e Putinit u shprehën në një mënyrë që qartësisht synohej të dukeshin rastësore dhe të shkujdesura. Por, ato sugjerojnë se Kremlini do të përpiqet ta shfrytëzojë ndryshimin e pushtetit në Shtetet e Bashkuara dhe shpresat e Trumpit për ta ndërmjetësuar paqen për t’i çuar përpara synimet e veta në Ukrainë.

Megjithatë, nuk ka asnjë shenjë që Moska ka hequr dorë nga objektivat e saj të deklaruara, që përfshijnë kontrollin rus mbi pesë rajone të Ukrainës dhe një ndalim të përhershëm për anëtarësimin e Ukrainës në NATO.

Mëngjesin pas deklaratave të Putinit, zëdhënësi i Kremlinit, Dmitry Peskov, dukej i etur për ta përforcuar këtë mesazh. Ai tha se Putini ka përmendur vazhdimisht se Rusia është e hapur për dialog, por presidenti “asnjëherë nuk ka thënë se objektivat [e pushtimit] kanë ndryshuar”.

Me forcat e saj që po avancojnë në Ukrainën lindore me ritmin më të shpejtë që nga muajt e parë pas pushtimit të plotë në shkurt të vitit 2022, Moska nuk duket e gatshme për kompromis.

Kreu i Këshillit të Sigurimit të Putinit, Sergei Shoigu, gjithashtu sugjeroi se Moska është e hapur për bisedime, por vetëm sipas kushteve të veta.

“Tani, kur situata në arenën e operacioneve ushtarake nuk është në favor të regjimit të Kievit, Perëndimi përballet me një zgjedhje – ta vazhdojë financimin e tij dhe shkatërrimin e popullit ukrainas ose t’i pranojë realitetet aktuale dhe t’i fillojë negociatat”, tha Shoigu më 7 nëntor.

Kjo është një nga sfidat kryesore për çdo përpjekje nga Trumpi për ta përfunduar luftën. Armëpushimi ose paqja e kënaqshme për Moskën ka gjasa të shihet si një humbje për Kievin dhe mund ta lërë Rusinë në një pozicion për ta kërcënuar Ukrainën dhe madje Perëndimin. Kështu, Shtëpia e Bardhë do ta kishte të vështirë ta paraqiste atë si një fitore gjeopolitike.

Me inaugurimin e Trumpit vetëm dhjetë javë larg, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, po përpiqet ta parandalojë këtë gjë. Ai po i kërkon Perëndimit të dërgojë më shumë armë, për ta ndihmuar Ukrainën ta përmirësojë pozicionin e saj në fushëbetejë dhe ta hapë rrugën për një “paqe të drejtë”, duke paralajmëruar se paqja sipas kushteve të Rusisë do të ishte një gabim i rëndë.

“Ka pasur shumë diskutime për nevojën për t’iu dorëzuar Putinit, për të bërë hapa pas, për të bërë disa lëshime. Kjo është e papranueshme për Ukrainën dhe vetëvrasje për të gjithë Evropën”, tha Zelensky në një takim të Komunitetit Politik Evropian në Budapest më 7 nëntor.

Përçarjet në Perëndim ka rrezik të shkojnë në favor të Rusisë.

Duke folur në Budapest më 8 nëntor, presidenti i Këshillit Evropian, Charles Michel, e mbështeti Zelenskyn, duke thënë se “duhet ta forcojmë Ukrainën, ta mbështesim Ukrainën, sepse nëse nuk e mbështesim Ukrainën, ky është një sinjal i gabuar që ia dërgojmë Putinit, por edhe disa regjimeve të tjera autoritare në mbarë botën”.

Por, kryeministri hungarez, Viktor Orban, një aleat i Trumpit që gjithashtu është i afërt me Putinin, shprehu diçka pak a shumë të kundërt.

“Situata në front është e qartë, ka pasur një disfatë ushtarake [për Ukrainën]”, tha Orban. “Amerikanët do të tërhiqen nga kjo luftë”.

Por, se kjo do të ndodhë ose jo, ende nuk është e qartë, pavarësisht deklaratave të përsëritura të Trumpit se lufta duhet të përfundojë dhe kritikave të tij për miliarda dollarët mbështetje ushtarake që Shtetet e Bashkuara kanë dhënë për Ukrainën nën presidentin aktual, Joe Biden.

Përtej treguesve se ai do ta përdorte ndihmën për Ukrainën si mjet presioni për ta sjellë Kievin dhe Moskën në tryezën e negociatave, Trumpi nuk ka detajuar se si do të përpiqet t’i ndalë luftimet, kështu që qasja që ai do ta zgjedhë mbetet një variabël thelbësore teksa i afrohet mandati i ri.

Këshilltarët e Trumpit kanë paraqitur ide, disa prej tyre publikisht. Por, në një raport të 6 nëntorit që citonte aleatë anonimë të Trumpit, The Wall Street Journal raportoi se ai “nuk ka miratuar një plan specifik paqeje” ose nuk ka vendosur për një plan për ta ulur Putinin dhe Zelenskyn “në të njëjtën tryezë për të negociuar.”

Radio Evropa e Lirë

Përgatiti: Doruntina Baftiu

A rregullohet inaktiviteti i Akademisë së Shkencave?!- Nga Prof. dr. ELMAS LECI

Ka ditë që opinioni është njohur edhe me një “ide nga lart” mbi krijimin e një të ashtuquajtur Këshilli Shkencor Mbikëqyrës mbi punën shkencore me “synimin për të bërë përparime të reja në shkencën shqiptare”?! Në këto momente kur po e vërdallis në mendje këtë “ide”, që kërkon të nxjerrë nga inaktiviteti punën tonë shkencore, më erdhi në mendje një intervistë e dikurshme e publikuar me shkencëtarin e madh Lomonosov, që korrespondenti gazetar e pyet në një intervistë për sukseset e tij në disa shkenca, e ndërsa shkencëtari që i përgjigjet gazetarit se: “Sukseset ia dedikoj prapanicës (ai i a tha troç, by… por unë nuk po e them në atë ligjëratë të drejtë), pasi -i u përgjigj Lomonosovi- se unë e ul “atë” dhe nuk e shkul”, atëherë kjo bëri bujë dhe ishte një lajm sensacional. Po a ndodh kështu me akademistët tanë “që ta ulin e të mos e shkulin atë….”. Opinioni thotë jo! Aktualisht po na shpikin edhe njëqind marifete, e madje na “implikojnë” edhe qeverinë që të dalin nga “bataku” me Këshilla Mbikëqyrës e artifica të tjera. Mirëpo para se të merret me “propozimet e reja”, Akademia jonë e Shkencave duhet t’i thotë opinionit se “çka bërë në kohën e këtij kryeshkencëtarit të ri”?!

Dikur, para se sa ta “katapultonin” kryetarin e tanishëm të Akademisë së Shkencave, u tha nga prima i qeverisë se “ajo (Akademia e Shkencave) ishte kthye (kuptohet për akademikët) në një vend funeralesh”. Paraprakisht mund të pohoj dhe këto me fakte, se ahere me veprimtari studimore Akademia e Shkencave, qe më mirë se sa sot. Lidhur me respektin që u është bërë atyre akademikëve të ndjerë, ishte gjë e meritueshme sepse Akademia e tyre ishte Akademi, ndërsa kjo lloj “Akademie” (siç është opinioni), nuk ka sjellë studime të tilla për t’u mbajtur mend. Këtë do ta argumentoj në vijim: Pra, sot me plot gojën mund të themi, jo vetëm të kundërtën e asaj që u tha ahere para “katapultimit” të kryetarit të ri, por diçka më të thelluar se aq, se “Akademia nga vend organizimi funeralesh, sot me inaktivitetin e saj, është kthyer në një vendvarrimi të shkencës shqiptare. Jo të asaj që përfaqëson kryetari prof. Gjinushi se “atë ne nuk e bëjmë”?!, por i shkencave Albanologjike ku ne kemi emergjencë, kemi dhënë e mund të japim kontribute me vlerë në saktësimin e mëtejshëm e më të hershëm të rrënjëve tona, në atë që janë fushat, përkatësisht të gjuhësisë, të historisë, të kulturës e trashëgimisë. Guxoj me keqardhje t’u them se juve drejtues të Akademisë, keni aty rreth e rrotull një dyzinë jo akademikësh, se akademikët aty numërohen me gishta dhe veçoj pak vetë, të tjerët janë numërorë, që marrin pagat e nuk kanë asnjë botim që ta njohë opinioni. Mendimet vizionare e reformatore të oponentëve, si kryesisht të akademik prof.dr. Artan Fugës e të ndonjë tjetri, mund të them se janë nëpërkëmbur ose lënë me dashje në heshtje dhe ky është opinioni. Siç guxova e u thash se asgjë me vlerë universale për çështjen kombëtare nuk ka këto vite nga Akademia e Shkencave, guxoj t’u them në formë pyetje se a e dini që historia jonë e re dhe e vjetër është bërë lëmsh?! Të vjetrit te ne njohin kryesisht atë, aq sa e njohim, të shkruar në kohën e largqoftit. Të rinjtë njohin pak ose aspak një histori kombëtare rrumpallhane se rrumpalla mësohet në shkolla, servirur tekstet nga shtëpi botuese fantazma për biznese, pasi ashtu është udhëzimi absurd i përdorimit të teksteve alternativë, shembulli më i keq i mësimit të shumë historive e në përfundim të asnjërës. Thuhet se kjo mënyrë të mësuari qenka e bazuar edhe në ligj. Aq më keq. Kjo, i teksteve alternative, është biznes i shtëpive botuese pa përgjegjësi dhe programe të tilla duhet të jenë të palejueshme në shkolla.

Historia është një, e duhet të jetë ajo që rekomandon pa diskutim Akademia e Shkencave. Edhe mund të mësojnë nxënësit e aq më shumë studentët, variante të ndryshme historie, por Akademia duhet të plotësojë mbi 90 për qind të mendjeve të tyre me variantin bazë që të mbajë firmën e studiuesve më në zë e më kompetentë të fushës së historisë. Historia nuk është rruga si e shumë lumenjve që në fund të çojnë në det. Jo, të nderuar akademikë të institucionit tonë të vetëm shkencor, që flet e duhet të flasë dhe shkruaj në emër të shtetit e jo të pushtetit, sepse presupozohet se ti si Akademi Shkence jep vetëm të vërtetën dhe për të ke mendim të pavarur, që mund të mos u pëlqejë pushtetarëve, por mendimi juaj është vendimi i patundur, ndonëse ju si drejtues keni ardhur në krye si pushtetar e kjo ju pengon shumë. Institucioni që drejtoni ka një peshë të madhe, që me gjithë konsideratën që kam për shkencën që i përkisni, nuk mundet dot ta ngrini atë peshë.

Çfarë keni bërë ju, kur them ju me kuptoni institucioni, që të sanksiononi “vjetërsinë e re” të gjuhës shqipe, duke mos u mohuar, por përshëndetur Konferencën e fundit Ndërkombëtare për origjinën e gjuhës, që sot me zbulimet e reja nga arkivat e botës, veçanërisht të Vatikanit e të Stambollit, rezulton se gjuha jonë është tepër e lashtë, ndërsa ju e keni lënë shqipen e shkruar me shkollën e Korçës, pra në atë datë që tashmë dihet dhe “shyqyr” që na e ka vendos komunizmi i vetizoluar. Mirëpo diapazoni i tanishëm ka kohë që është tjetër dhe pikërisht këtë nuk e keni, as kuptuar, as perceptuar. A ka me ofendim më të madh për këtë popull të lashtë, që ende i thuhet se “që në lashtësi libra kemi pasur, por shkolla jo”! Si nuk kemi pasur shkolla?! Po ku kanë mësuar ata që kanë shkruar librat dhe për kë i shkruanin?! Për kë u shkrua “Formula e pagëzimit” kur nuk kishte njerëz që ta lexonin?! Kemi pasur shkolla, madje jo pak në Shqipërinë e sotme londineze dhe në të gjitha trojet shqiptare. Po përmend Shkollën e Kurbinit të themeluar në vitin 1632 në afërsi të Krujës (ka të tjera më thellë në histori), e cila është një prej shkollave të para shqipe.

Ajo i përkiste vilajetit të Shkodrës dhe u ngrit në fshatin Gallatë, pasi aty Gjergj Kastriot Skënderbeu kishte shumë ndikim. Klasa që u hap në 1632 nga Ipeshkvi Gjon Kolesi me dokumente thuhet se kishte 12 nxënës. Përveç leximit e shkrimit, aty jepej dhe mësimi i gramatikës shqipe. Përdoreshin si tekste mësimore veprat në gjuhën shqipe të Frang Bardhit, Pjetër Budit, Pjetër Bogdanit. Këto kohët e fundit ka pasur zëra të shkruar e të pashkruar, për ta riparë datimin e të parës shkollë shqipe në vendin tonë, por që Akademia e Shkencave as ka lëvizur nga e kaluara e Mësonjëtores së Korçës, vepër kjo e gjurmë e shndritshme e veprës së Rilindësve tanë. Po a nuk janë rilindës edhe ata, që i hapën ato shkolla dy e tri shekuj e gjysmë para kësaj? Shkolla e parë shqipe mund të kërkohet dhe në një tjetër gjeografi rajonale nga ajo e mësipërmja, në Jug të vendit. Dhe kronikat thonë se në vitet 1628-1661, shkolla shqipe me germa latine u hap në Dhërmi të Himarës dhe më vonë edhe në disa qendra të tjera të krahinës. Pa dyshim një kapitull më vete përbën shkolla e parë shqipe në Kosovë, aq më tepër se ajo është e shekullit XVI, afro gjysmëshekulli para shkollës së Kurbinit e Velës.

Shkolla shqipe e Stubllës ka një traditë pesëshekullore. Edhe atëherë kur persekutimi i arsimit shqip nga autoritetet osmane ishte i ngritur në sistem, në Stubëll, fshat i Malësisë së Karadakut, më 1584 filloi mësimi shqip. Pra, tradita e arsimit tonë kombëtar shqip, rasti më i parë është në trevën e Kosovës. Duke marrë në analizë këtë traditë të vyer të katër shekujve më parë, shkencërisht dhe pa paragjykim, siç i ka hije një historiografie moderne, a nuk është me vend që “datëlindjen” e shkollës shqipe ta shtyjmë më përpara, te një shkollë në Stumbëll, Velë, Kurbin a diku tjetër?! Po ai Universiteti i Durrësit i vitit 1320, që konsiderohet universitet mesdhetar, çfarë është e çfarë tregon. Ai universitet edhe sot në Zadar Kroaci mban po të njëjtën emër, Universiteti i Durrahut! Zyrtarisht ai universitet ka vendosur edhe datën e themelimit, 14 qershorin e vitit 1396 dhe në historikun e tij shkruhet se rektori i parë ishte Gjoni i Dyrrahut dhe se ai e zhvendosi aty universitetin nga Durrësi, atëherë kur te ne nisën tentativat osmane për pushtim. Po ta kishin këtë fakt të tjerët, qoftë edhe vendet më të zhvilluara evropiane, kushedi se çfarë ditirimbesh do t’i kishin thurur atij! Ne, ju, për të asgjë! Shtyjeni burra të shkencës ca me tutje në histori shkrimin e shqipes, siç ka qenë në të vërtetë e shkruar gjuha shqipe në shekuj! Apo teza tjetër që gjuha shqipe është e vjetër 12 deri 20 mijë vjet më parë.

Hipotezat zgjidhen dhe bëhen me Konferenca Shkencore kombëtare e ndërkombëtare, me lobingje dijetarësh, me diskutime e me debatime dhe argumentime shkencore mbarëpërfshirëse, që gjithsesi i shërbejnë në një farë mënyre edhe Sigurisë sonë Kombëtare. Përse të kemi frikë të flasim e të shkruajmë për trojet tona se ku shtrihen, cilët janë e sa janë, madje kush i disponon e si?! Çubrilloviçi, akademiku famëkeq serb për ne dhe i mirë e me reputacion për serbët, ka krijuar alibi edhe atje ku ata nuk kanë pasur as troje, as popuj. Ndërsa ju akademistët tanë të censuruar e vetëcensuruar, keni frikë se kaloni vijën e kuqe politike. Kaq shpejt harruat qëndresën greke për emërtimin Maqedoni e atyre as që i u bë vonë as për Evropën e as për askënd se po shkelnin vijat e kuqe politike?!

Nuk i akuzoi njeri ata për grekomëdhenj e nacionalistë të ethshëm siç janë?! Jo të nderuar studiues të Akademisë, ju duhet të kuptoni e të ndaheni njëherë e përgjithmonë se jeni tjetër gjë e politika është gjë tjetër. U hodh ideja e “Open Ballkan” dhe opinioni plus të tjerave priste edhe mendimin akademik të atij zhargoni të vjetër. Përse nuk u argumentua digresioni i ideve të vjetra e të reja okupuese?! Përse nuk thatë se ajo tezë sabotonte rëndë nacionalizmin e domosdoshëm shqiptar e më gjerë?! Shyqyr që dolën gjermanët dhe e luftuan, pa për ju që nuk kishit asnjë zë se “keni hallin e privilegjeve”! “Open Ballkani” ishte perla e ardhur nga Kardeleviçët. Ju mendoj që thoni se keni shumë plane e projekte, edhe kështu mund të jetë, por sa ta shkrepni ju koburen e ndryshkur të Miladinit, serbosllavët e të tjerë fqinj si gjithnjë kanë nxjerrë “nga groposja” artifaktet e vjetërsisë së përvetësuar e të futura thellë nën tokë këtu e dhjetëra vjet më parë, e do kohë përpara i kanë nxjerrë e i “servirin” si relike të historisë së tyre të vjetër si psh., me Deçanin e Selanikun, me Manastiret puro shqiptare të Kosovës dhe me varrin e trilluar të Filipit në Selanik. Akademia e Shkencave domosdo duhet të japë verdiktin e plotë edhe për idenë e “Shtetit Bektashi” sepse çështja e shtetit të Baba Mondit, është në thelb çështje e Sigurisë Kombëtare, që nuk i takon vetëm Presidentit si garant i Kushtetutës, por edhe fjalës së fundit të Akademisë përse-në dhe pse-në? Me një mënishtet të tillë, nëse krijohet, siguria kombëtare, ajo bëhet më e mirë a më e keqe!

Historinë dhe reperkuisionet e saj më mirë se shumëkush i thonë dhe i dinë studiuesit. Të merresh me Sigurinë Kombëtare, ta analizosh atë nga pikëpamja historike, nuk është se merresh me politikë. Jo, larg këtyre keqkuptimeve me dashje a pa dashje! Në titullin e këtij opinioni, hodha tangent idenë e domosdoshmërisë së diskutimeve masive akademike për probleme madhore të Albanologjisë, tryezë kjo si me anëtarët e Akademisë tonë, ashtu edhe me të gjithë profesoratin shqiptar të fushës, brenda vendit e në diasporë. Faktet e deritanishme tregojnë se jemi larg këtyre opsioneve se siç duket te ju, aty brenda ekziston koncepti se “vetë i dimë të gjitha”. As më parë e as tani, po bëhen 30 vjet që nuk kemi tryeza mbarëkombëtare apo ndërkombëtare me akademistë siç ishte psh., ai me e nga arvanitasit Aristidh Kola i ndjerë ose Arif Mati apo Mateo Aref shqiptar nga Franca, potencial intelektual akademik, ose të vendit si prof. Përparim Kambo, prof. Eleni Kocaqi, prof.Piro Prifti e të tjerë, që kanë mend, argumentime e plot dokumente të zbuluara së fundi, si studiuesi i apasionuar i arkivave të Vatikanit Mark Palnikaj, krenari e jona, që e vlerësoi edhe vetë Papa i shenjtë, ndërsa ne këtyre as u hapim derën e Akademisë.

Mund të them pa droje se vlerat e Mark Palnikajt qëndrojnë mbi ju të ndërtesës së Akademisë, se së fundi ai ka zbuluar një sërë dokumentesh në gjuhën shqipe, të cilat plotësojnë thesarin e historisë shqiptare të mesjetës e më tej. Dhe rëndësia e tyre qëndron dhe është edhe më bindëse, sepse kryesisht shumica janë të shkruara me dorë, ku më të rëndësishme janë shkrimet nga shek. XV e që rezultojnë me vazhdimësi. E në vijim të këtij pasqyrimi, që u bën hije sashave të Akademisë, ju në heshtje edhe mund të thoni se, “ç’na duhen ne Mark Palnikajt e Eleni Kocaqët me studimet e tyre pasiononte?! Kush i ngarkoi”, – kur ne kemi akademistët tanë (në vegjetim), që i kemi plot (për emër po), e duke u kursyer po them pa prodhimtari, pa të dhëna e pa zbulime shkencore. Hodhi dikush para disa kohësh “një shashkë” për origjinën “e dyshimtë” të Gjergj Kastriot Skënderbeut, madje për t’i ulur vlerat heroit tonë dhe na e quajtën edhe me origjine sllave! Po a ka turp më të madh për Akademinë tonë të Shkencave, e cila as u ndje fare, kur urgjentisht duhet të ishin “marrë daullet” dhe me fakte, argumente e ngjarje ajo të rivërtetonte të kaluarën, origjinën shqiptare të Skënderbeut edhe nga nëna, përmes tryezave të mëdha shkencore e dokumentacionit të bollshëm që ekziston. Po ato dhjetëra letërkëmbime të Skënderbeut me kancelaritë e vendeve evropiane, që populli nuk i ka ditur se nuk kishte nga t’i dinte, përse nuk i thuhen që janë të zbuluara sot në demokraci?! Po për vendprehjen e eshtrave të Skënderbeut, tezë e re për eshtrat se gjenden në varrezat në Manastirin e Hilandarit, në pirgun e Kastriotëve, çfarë përpjekjesh ka bërë Akademia në zbulim të së vërtetës?!

Opinioni e kërkon të saktësuar këtë tezë! Në regjimin diktatorial diçka ose shumëçka brenda atij koncepti që ishte atëherë për Akademinë, duhet pranuar e thënë se ajo bëri boll. Psh., vendvarrimin e Skënderbeut e saktësoi, por që mbeti me tezën se eshtrat e heroit “turqit i bënë hajmali”! Mirëpo teza e Hilandarit e hedh poshtë këtë version folklorik dhe tregon se shqiptarët e parë heroin e tyre e fshehën “nën gjuhë” dhe eshtrat nuk i a lanë në përdhosje të pushtuesve. Ndërsa në demokraci, Akademia, fjalën e saj, “ahë se e ka thënë”, madje këto vite nuk e ka thënë për asgjë të rëndësishme shkencore. Edhe një Fjalor Enciklopedik, që ka botuar në këto 30 vite, në përgjithësi vetëm kapakët dhe letrën i ka ndërruar botimit të parë, se zërat kanë mbetur po ato apo janë redaktuar si mos më keq dhe me të meta të mëdha thelbësore gjuhësore e dokumentare.

Nuk mund të themi se nga ato mendime, që hidhen për zbulimet e reja shkencore, nuk tregohet se e vërteta është me autorët pasionantë studiues të historisë, por gjithsesi ato teza duhen hedhur në tryezat e gjëra akademike e nëpërmjet të kundërtave, të dalë e vërteta. Ka plot mendime e studime shkencore, që sot edhe nënvlerësohen. Le të marrim studimet e prof. Sazan Gurit. (Ndjesë prof. për ndonjë zhargon të pa saktë e smirioz që hidhet ndaj jush si i “çartur”. Ju këshilloj “mos u mërzisni” se kështu është folur në hapësirën kohore histori, për njerëzit e shkencës). Si qenka i “çartur” profesori i nderuar, që flet e shkruan me pasion për studimet e zbulimet me vlerë të madhe për lashtësinë e gjuhës amtare?!

Si mund të qëndrohet kaq indiferent ndaj tezës së tij të mirëpëlqyer të pellazgjishtes e nuk bëhet asnjë përpjekje për të “vërtetën”, që pa diskutim duhet ta mbrojë Akademia jonë e Shkencave?! Po përse i bën prof. Guri këto studime, për hobi?! Apo se nuk ka punë tjetër, kur “akademistët tanë” (e kam fjalën për ata që punojnë në zyrat e saj) na paskan “punë të mëdha” dhe supet e tyre na i konceptojnë me “shtatë tuje”?! Që të mos dukem komplet nihilist, po them se aty në Akademi ka studiues të brendshëm e të jashtëm me emër, madje me studime admiruese si akademik prof. Pëllumb Xhufi, prof. Shaban Sinani, prof. Irakli Koçollari etj., por që (e meta) pak shikohen nga opinioni në konferenca shkencore e simpoziume, e aq me pak në tryeza diskutimesh të gjëra e me leverdi për historinë e gjuhën tonë, përveç prof. Xhufit e Koçollarit që dalin në ndonjë emision televiziv. Ndaj ta themi hapur se për arsyet që përmenda, te një pjesë e madhe e studiuesve, ekziston edhe një “inat i verbër” midis tyre dhe të Akademisë, mllef i profesoratit e studiuesve i akumuluar ndër vite, që bazohet te mospromovimi që Akademia nuk u ka bërë e as nuk i stimuluar veprimet e tyre studimore.

Rrugëzgjidhje ka: Akademia të dalë urgjent nga inaktiviteti, të reformojë veten, të reformojë objeksionet e shkencës tonë, ku primare është Albanologjia me fushat përkatëse të gjuhësisë e historisë e këto janë domosdoshmëri e mbijetesës së ardhshme të sajë e të kombit tonë. Ideja e fundit e hedhur nga “lart” për një “reformim shkencor” të punës studimore përfshi kryesisht Akademinë nuk e ndihmon çështjen e daljes së Akademisë nga inaktiviteti për të mos thënë se ai lloj “organizimi” (nëse do bëhet) është një censurim. A mund të realizohen tryezat e përbashkëta shkencore me studiues të fushave nga brenda e jashtë vendit, ku ka shqiptarë të mëdhenj në shkenca të ndryshme? Po! Me gjithëpërfshirje të studiuesve këtu në shtetin tonë, në të katërta shtetet rrotull nesh, ku kemi trojet dhe popujt tanë dhe me amplifikimin e fortë të mendimeve të studiuesve, kjo arrihet dhe është e domosdoshme. Por sa të “hapen këto dyer nga Akademia”, sa të reformohen konceptet e saj dhe sa të dalë ajo nga inaktiviteti, nuk e di sa duhet të presim! Nëse nuk qëndrojnë këto që përmendëm e nuk i pëlqejnë Akademisë, konkluzioni është i thjeshtë fare: A mundet Akademia e Shkencave t’i thotë opinionit me dy fjali se “çfarë shkence ka bërë në këto vite dhe në cilën fushë”?! Po na e tha këtë, hallall!

* Drejtor Ekzekutiv Instituti i Sigurisë dhe Mbrojtjes

/Gazeta Panorama


Send this to a friend