Në këtë fotografi shihet Zalli i Rupës në grykën e Deçanit. Ky lokacion sipas aktivistëve është dëmtuar më së shumti gjatë periudhës së ndërtimit të hidrocentraleve.
Shkëlqim Hysenaj
Aktivistët mjedisorë dhe një nga organizatat më të mëdha në Evropë që lufton për mbrojtjen e lumenjve nga shkatërrimi, Riverwatch, e kundërshtojnë një koncept për rehabilitimin e zonave të dëmtuara nga ndërtimi i hidrocentraleve në qytetin e Deçanit në Kosovë.
Në rrjedhën e lumit Lumëbardh në këtë qytet janë katër hidrocentrale në pronësi të kompanisë austriake, Kelkos.
Më 22 nëntor, Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës e Kosovës (MMPHI) publikoi në ueb-faqen e saj një koncept-dokument, të hartuar nga një ekspert austriak, për rehabilitim të vetëm njërit lokacion, i njohur si Zalli i Rupës, që ndodhet në Grykën e Deçanit.
Ky është lokacioni më i dëmtuar gjatë fazës së ndërtimit të hidrocentraleve në Deçan.
Eksperti u angazhua nga kompania Kelkos dhe koncepti u mbështet nga MMPHI-ja.
Që nga fillimi i ndërtimit të hidrocentraleve, në vitin 2014, aktivistët dhe banorët lokalë kanë ngritur zërin për dëmet që i janë shkaktuar lumit dhe zonës përreth.
Ata thonë se Kelkos-i, gjatë punimeve, ka dëmtuar shtratin e lumit dhe pjesët atraktive për turizëm. Sipas tyre, është dëmtuar edhe rruga që shfrytëzohet nga qytetarët për të shkuar në bjeshkë.
Kelkos, po ashtu, akuzohet se shfrytëzon sasi më të madhe të ujit për prodhim të energjisë elektrike, sesa sasia që e ka të lejuar, duke e lënë lumin pa ujë në pjesën më të madhe të vitit.
Drejtuesi i organizatës Riverwatch, me bazë në Austri, Ulrich Eichelmann, është kritik ndaj institucioneve të Kosovës për mënyrën se si kanë lejuar ndërtimin e hidrocentraleve.
Eichelmann nuk e mbështet asnjë iniciativë për rehabilitim të pjesshëm të dëmeve, të shkaktuara nga ndërtimi hidrocentraleve në Deçan.
“Çfarë unë besoj se është duke ndodhur, është se Kelkos është duke bërë presion të madh që të marrë leje, së paku për të operuar me disa nga hidrocentralet në Deçan”, thotë Eichelmann për Radion Evropa e Lirë.
Eichelmann thotë se ngutja e Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës në Kosovë, si dhe e kompanisë Kelkos për të prezantuar iniciativa për rehabilitime të pjesshme, bëhet për shkak të presionit në rritje të kompanisë Kelkos, për t’u pajisur me leje që mundësojnë rikthimin në operim të hidrocentraleve në Deçan.
Kelkos-i ka bërë investimin e parë në Grykën e Deçanit, kur në vitin 2009 ka blerë një hidrocentral ekzistues.
Në periudhën 2014-2017, Kelkos-i ka ndërtuar edhe tri hidrocentrale të reja, të cilat kanë nisur të operojnë pak muaj pas ndërtimit. Por, puna e tyre është ndërprerë disa herë.
Aktualisht, tri hidrocentrale në pronësi të Kelkos-it janë jashtë funksionit, pasi, më 15 tetor të këtij viti, Gjykata Supreme e Kosovës ka vendosur në favor të një ankese të banorëve të Deçanit.
Sipas Gjykatës, banorët kanë paraqitur prova bindëse se po u shkaktohen dëme nga operimi i hidrocentraleve.
Drejtuesi i organizatës, Riverwatch, Ulrich Eichelmann, thotë se në zonën e Deçanit janë bërë aq shumë dëme, sa që nuk duhet lejuar operimi i asnjërit prej këtyre hidrocentraleve, pa u sqaruar shkeljet ligjore, si dhe pa rehabilitim të plotë të pjesëve që janë dëmtuar nga ndërtimi i tyre.
“E gjithë çështja është se Kelkos është duke humbur para [nga mosoperimi i hidrocentraleve] kundrejt një qasjeje korrekte. Duhet të themi: le të nisim nga fillimi dhe le t’i shkojmë të gjitha aspektet, duke përfshirë ato ekologjike, diskutimet me banorët lokalë, por po ashtu edhe çështjet ligjore, sepse jam i sigurt se ka shumë paqartësi ligjore dhe kjo kërkon kohë”, shprehet Eichelmann.
Aktivistja Shpresa Loshaj, e cila drejton organizatën joqeveritare Pishtarët, prej vitesh, ka ngritur zërin për dëmet që i janë shkaktuar lumit Lumëbardh, si dhe natyrës përreth hidrocentraleve në Deçan.
Ajo thotë se nuk do të pranojnë asnjë propozim pa qenë të përfshirë në proces aktivistët dhe qytetarët e Deçanit.
“Asgjë nuk pranojmë më ndryshe, pa u bërë plani rehabilitues, pa pasur terme të referencës, shuma që do të investohet… Do të thotë, gjithçka në detaje duhet të jetë e shkruar në atë plan. Ne nuk i besojmë Kelkos-it, sepse ka dhjetë vjet që na gënjen. Ka dhjetë vjet që thotë unë bëj këtë, unë bëj atë, vetëm më jepni lejet dhe asgjë nuk ka bërë. Në fakt, na ka shkatërruar krejt”, shprehet ajo.
Loshaj thotë se koncept-dokumenti i prezantuar nga MMPHI-ja, në vetëm gjashtë faqe, në të cilat janë të shënuara vetëm pikat kryesore, paraqet në parim “joseriozitetin” e Ministrisë së Mjedisit në trajtimin e dëmeve që janë shkaktuar nga ndërtimi i hidrocentraleve.
Ministria hesht
Pas kritikave që Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës ka marrë nga aktivistët dhe organizata Riverwatch, Radio Evropa e Lirë e ka pyetur këtë ministri se çfarë do të ndodhë me konceptin për rehabilitimin e Zallit të Rupës në Deçan.
Po ashtu, REL-i ka pyetur MMPH-në nëse i ka kërkuar kompanisë Kelkos rehabilitim të pjesëve të tjera të dëmtuara në Deçan. Por, deri në publikimin e këtij artikulli, Radio Evropa e Lirë nuk ka marrë përgjigje.
As Kelkos nuk i është përgjigjur pyetjes nëse i është kërkuar nga MMPHI-ja që, krahas rehabilitimit të Zallit të Rupës, të bëhet edhe rehabilitimi i zonave të tjera të dëmtuara.
Drejtori i Kelkos-it në Kosovë, Valon Berisha, thotë se janë dukur punuar në një plan konkret të rehabilitimit.
“Plani konkret është në përgatitje e sipër nga ekspertët në fjalë, në përputhshmëri me raportet mbi gjendjen faktike dhe masat e nevojshme të rekomanduara për rehabilitim”, thotë Berisha për Radion Evropa e Lirë.
Pavarësisht kësaj që thonë përfaqësuesit e Kelkos-it, aktivistja Shpresa Loshaj thotë se kërkesa e saj dhe e banorëve të Deçanit është që MMPHI-ja dhe Kelkos të prezantojnë plan të detajuar, përfshirë mënyrën e realizimit të projektit, marrëveshjet me institucionet lokale dhe kompensimin që Kelkos duhet t’ua bëjë banorëve që u janë dëmtuar pronat.
“Ne duhet të jemi pjesë e barabartë në këtë proces, banorët e Deçanit duhet të pyeten dhe atëherë do të kalojë çfarëdo zgjidhjeje që të jetë, përndryshe Ministria le të vazhdojë vetëm si të do”, thotë Loshaj.
Organizata Riverwatch i ka dhënë disa rekomandime Ministrisë së Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës se si duhet përmirësuar gabimet që janë shkaktuar nga ndërtimi i hidrocentraleve.
Riverwatch i rekomandon MMPHI-së identifikimin e aspekteve thelbësore ekologjike dhe sociale, formimin e një komisioni të pavarur të ekspertëve për të zhvilluar koncepte për zgjidhjen e problemeve, si dhe inkurajon konsultime me komunitetin lokal për çdo iniciativë të rehabilitimit të natyrës.
Çdo përjashtim i qytetarëve dhe opinionit publik nga çështja e hidrocentraleve, sipas kësaj organizate, përbën shkelje të standardeve ndërkombëtare.
Ministri i MMPHI-së, Liburn Aliu, ka deklaruar më 24 nëntor se kompanisë Kelkos i është refuzuar leja për njërin hidrocentral, për shkak se gjatë ndërtimit e ka ndryshuar projektin.
Shkelje ligjore, sidomos në ndërtimin e hidrocentraleve në Deçan, ka gjetur edhe një grup punues i formuar nga Ministria e Mjedisit, Planifikimit Hapësinor dhe Infrastrukturës e Kosovës.
Siç është thënë në raportin e muajit korrik të këtij viti, ndërtimi i hidrocentraleve është përcjellë me shkelje dhe tejkalime të shumta ligjore, dëmtime të rrjedhës së lumenjve, si dhe shpeshherë objektet e hidrocentraleve janë ndërtuar në prona publike.
Hidrocentralet e Deçanit mund të furnizojnë 39,700 shtëpi
Hidrocentrali Belaje ka kapacitet prej 8.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë me energji elektrike 9,600 amvisëri.
Hidrocentrali Deçani ka kapacitet prej 9.8 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë me energji elektrike 15,200 shtëpi.
Lumëbardhi 1 ka kapacitet prej 8.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë 7,700 shtëpi.
Ndërsa, Lumëbardhi 2 ka kapacitet prej 6.2 megavatesh në orë dhe mund të furnizojë 7,200 shtëpi.
Përveç adresimit të dëmeve në Deçan, aktivistët dhe organizata Riverwatch kërkojnë nga Qeveria e Kosovës që të merret edhe me shkeljet që e kanë shoqëruar ndërtimin e hidrocentraleve në pjesët e tjera të Kosovës, në veçanti në Komunën e Shtërpcës.
Drejtuesi i Riverwatch, Ulrich Eichelmann, thotë se MMPHI-ja, në veçanti, duhet të angazhohet që të respektohet çdo ligj dhe rregullore, sa i takon ndërtimit dhe operimit të hidrocentraleve në Kosovë.
Ministria e Jashtme e Kosovës njoftoi të enjten mbrëma se zëvendës drejtori i policisë së Kosovës, Dejan Jankoviç është liruar nga autoritetet serbe.
Ministrja e Jashtme e Kosovës Donika Gërvalla shkroi në rrjetet sociale se pas trysnisë së madhe ndërkombëtare, “Dejan Jankoviç sapo është liruar dhe ndodhet rrugës për në Kosovë”.
Ministrja Gërvalla tha se “ky arrestim ishte vetëm një prej akteve të dëshpëruara hakmarrëse të Serbisë pas votës masive të Asamblesë Parlamentare të Këshillit të Evropës për anëtarësim të Kosovës në këtë organizatë nga më të rëndësishmet ndërkombëtare”, shkroi ministrja Gërvalla.
Zëvendës drejtori i policisë së Kosovës, Dejan Jankoviç dhe nëntë pjesëtarë tjerë të policisë së Kosovës ishin ndaluar të mërkurën në raste të ndryshme nga Serbia.
Të gjithë pjesëtarët e policisë tashmë janë liruar ndërsa sipas ministrisë së Brendshme të Kosovës, oficerët e përkatësisë kombëtare shqiptare dhe serbe “ishin ndaluar në vendkalimet kufitare Merdar, Jarinjë, Dheu i Bardhë dhe në kufirin mes Kroacisë dhe Serbisë”.
Të njejtën ditë të paktën gjashtë autobusë nga Kosova u ndaluan për orë të tëra nga policia serbe në vendkalimet kufitare me Kroacinë dhe Hungarinë.
Autoritetet në Prishtinë thanë se afër 1 mijë e 500 qytetarë të Kosovës janë ndaluar, disa janë arrestuar dhe janë marrë në pyetje lidhur me kaluarën e tyre dhe lidhjet e tyre me ish Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës.
Autoritetet serbe mohuan të kenë bllokuar udhëtarët nga Kosova, por thanë se shtimi i kontrollit të sigurisë mund të ketë shkaktuar vonesa.
Bashkimi Evropian tha se ndalimi i udhëtarëve “paraqet shkelje të marrëveshjes për Lirinë e Lëvizjes të arritur në dialog”.
Ngjarjet e së mërkurës ngjallën reagime të ashpra në Kosovë ku autoritetet vendase akuzuan Serbinë për akt të ultë hakmarrjeje ndaj suksesit të Kosovës në rrugën drejt anëtarësimit në Këshillin e Evropës.
Kryetarja e parlamentit serb, Ana Bërnabiç, tha të enjten se ndalimet janë pjesë e veprimeve për të mbrojtur rendin kushtetues të Serbisë. Javën e kaluar presidenti serb Aleksandar Vuçiç tha se Serbia do të arrestojë këdo që prek rendin kushtetues të saj, pak pasi policia e Kosovës arrestoi një qytetar serb në veri të vendit nën dyshimet për përfshirje në cenimin e rendit kushtetues të Kosovës.
Serbia u shpreh e zhgënjyer me votimin e së martës në Asamblenë Parlamentare të Këshillit të Evropës që i dha dritën jeshile anëtarësimit të Kosovës në këtë mekanizëm. Beogradi ka paralajmëruar se do të vazhdojë luftën kundër anëtarësimit të Kosovës, ndonëse sipas marrëveshjes për normalizimin e marrëdhënieve për të cilën të dyja vendet janë pajtuar vitin e kaluar, palët nuk duhet të pengojnë njëra tjetër në proceset integruese.
Kryeministri i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, pas homazheve me rastin e Ditës së Dëshmorëve të Komunës së Prishtinës, sot ka bërë homazhe edhe në Dyz të Podujevës. Në 25- vjetorin e masakrës së kryer nga forcat e armatosura të Serbisë, atje përkujtoi mbi 200 vrarët.
“Forcat e Serbisë këtu në trevat e Gollakut e të Llapit, në Dyz e në Koliq, kanë vra mbi 200 civilë të paarmatosur, të pambrojtur, pa i kursyer moshat e shtyra apo fëmijët e vegjël. Sot e kësaj dite ndonëse e kemi lirinë, pavarësinë, shtetin e demokracinë, nuk e kemi edhe drejtësinë për këto humbje të tmerrshme që i ka përjetuar populli e në veçanti familjet”, tha kryeministri Kurti.
Kryeministri Kurti tha se e vërteta e plotë ndodhet në arkivat në Beograd, të ushtrisë e të policisë atje. Ai ritheksoi nevojën për drejtësi dhe thirrjen ndaj prokurorisë dhe gjyqësorit tonë për të intervistuar dëshmitarët, për të grumbulluar evidencat materiale e për të filluar me aktakuza, gjykime e dënime në mungesë.
“Ne nuk duhet të harrojmë që edhe lirinë që e gëzojmë, por edhe përgjegjësitë që i kemi në shtet i kanë rrënjët tek gjaku i dëshmorëve që nuk shlyhet dhe te emrat e tyre që nuk harrohen, sepse i përkasin historisë së popullit tonë tashmë”, përfundoi Kryeministri, duke nderuar dëshmorët e martirët e rënë heroikisht në Dyz, Llap e Gollak, dhe anembanë Kosovës.
Në këto homazhe Kryeministri Kurti ishte i shoqëruar nga Ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci, kryetari i Komunës së Podujevës, Shpejtim Bulliqi, deputetë të Kuvendit të Republikës së Kosovës si dhe përfaqësues të institucioneve qendrore e lokale.
Deklarimi i plotë i kryeministrit Kurti:
Para 25 vjetëve, teksa e zbatonte projektin gjenocidal për shfarosjen e shqiptarëve, forcat e Serbisë këtu në trevat e Gollakut e të Llapit, në Dyz e në Koliq, kanë vrarë mbi 200 civil të paarmatosur, të pambrojtur, pa i kursyer moshat e shtyra apo fëmijët e vegjël. Sot e kësaj dite ndonëse e kemi lirinë, pavarësinë, shtetin e demokracinë, nuk e kemi edhe drejtësinë për këto humbje të tmerrshme që i ka përjetuar populli e në veçanti familjet, dhe për këto plagë të hapura të cilat vazhdojnë të kullojnë meqenëse edhe urdhërdhënësit edhe ekzekutorët nuk u përballen asnjëherë me drejtësi.
36 varre janë këtu në Dyz, por gjithsej janë mbi 200, sepse para 25 vjetëve në mes të prillit, banorët e këtyre trevave përpiqeshin që të gjenin rrugën e shpëtimit edhe në fshatra si Makoc, Llukar, Grashticë, Dyz e Koliq, domethënë këtu kanë qenë vendet në të cilat janë përpjekur të shpëtojnë, por ata kanë qenë të ndjekur prej forcave të cilët nuk kanë pasur dilema mbi vrasjen e shqiptarëve. Të vetmet dilema i kanë pasur se si t’i zhdukin gjurmët e krimit, si t’i zhdukin kufomat dhe në këtë mënyrë të mos merret vesh ai krim.
E vërteta dihet. E vërteta e plotë ndodhet në arkivat në Beograd, të ushtrisë e të policisë atje. Por neve na nevojitet drejtësia dhe për këtë i bëj thirrje edhe njëherë Prokurorisë dhe gjyqësorit tek ne, që të bëjnë gjithçka munden e dinë, të intervistojnë të gjithë dëshmitarët, të grumbullojnë evidencat materiale dhe të fillohet me aktakuza, me gjykime e me dënime në mungesë për të vrarët në këtë rajon.
Sepse ne nuk duhet të harrojmë që edhe lirinë që e gëzojmë, por edhe përgjegjësitë që i kemi në shtet i kanë rrënjët tek gjaku i dëshmorëve që nuk shlyhet dhe te emrat e tyre që nuk harrohen, sepse i përkasin historisë së popullit tonë tashmë.
Lavdi gjithë dëshmorëve e martirëve, këtu në Dyz, në Llap e në Gollak dhe anembanë Kosovës që ranë heroikisht para një çerekshekulli! – Zyra e Kryeministrit
Në oborrin e një shtëpie në komunën e Zveçanit është hedhur një mjet shpërthyes, në orët e hershme të 18 prillit, me ç’rast janë shkaktuar dëme materiale.
“Dyshohet se shpërthimi është shkaktuar nga një granatë dore”, ka konfirmuar zëvendësdrejtori i Policisë së Kosovës për rajonin e veriut, Veton Elshani, në një prononcim për Radion Evropa e Lirë.
Ngjarja ka ndodhur në fshatin Zherovnicë.
Dragan Mllagjoviq konfirmoi për Radion Evropa e Lirë se një bombë u hodh në oborrin e shtëpisë së tij në orën 02:34 të 18 prillit.
Mllagjoviq është distributor i produkteve në veri të Kosovës i kompanisë “Devolli Vita Corporation” nga Peja. Ai tha se beson se arsyeja e sulmit ishte se, pasi ka shpërndarë produkte të qumështit të kompanisë nga Peja, ka nisur shpërndarjen në veri edhe të mishit të kësaj kompanie.
“Kur dola nga shtëpia rreth orës 06:00 me djalin tim, pash që xhamat e shtëpisë ishin thyer, dyert, fasada dhe furgoni im ishin dëmtuar. Kam kontaktuar policinë e cila ka ardhur për të kryer hetime”, tha ai, duke shtuar se në dhjetorin e vitit të kaluar, ka pasur një problem në aplikacionin e mesazheve, Telegram.
Radio Evropa e Lirë mëson se grupe në Telegram e kishin cilësuar atë si “tradhtar” dhe ishte publikuar fotografia e tij së bashku me 12 serbë të tjerë ku ishte shkruar mesazhi se ata ishin “mbeturinat më të mëdha të shoqërisë”.
“Kompania e djalit tim nisi shpërndarjen e qumështit dhe kosit nga Peja. Para një muaji kemi nisur me shpërndarjen e mishit nga Peja, i cili është i cilësisë së lartë dhe të cilin restorantet dhe dyqanet kanë filluar ta blejnë. Unë dyshoj, dhe i thashë policisë se arsyeja për gjithçka [shpërthimin] është se ne punojmë me ato kompani”, tha Mllagjoviq.
Ai shtoi se po i bën konkurrencë dikujt që merret me këtë biznes në 25 vjetët e fundit.
“Dhe, tash dikujt po i pengojmë dhe duan të na trembin me bomba, në mënyrë që të na ndalojnë. Tani që kemi nisur të merremi me këtë punë, ata duan të na trembin”, u shpreh Mllagjoviq, që tha se do të vazhdojë të punojë, pasi biznesi i tij është i rregullt dhe i ligjshëm.
“I gjithë veriu punon me shqiptarë. Pse mos ta bëj edhe unë, sepse jam i vetmi distributor që kam marr përsipër disa produkte dhe tani kam probleme. Pse mos të punoj dhe të punësoj dikë”, u shpreh ai.
Në të kaluarën, në komunat në veri të Kosovës – ku gjendet edhe Zveçani – të banuara me shumicë serbe, ka pasur incidente me mjete plasëse dhe zjarrvënie, por edhe dëmtim të pronës.
Më së shpeshti, cak i këtyre incidenteve kanë qenë serbët që kanë regjistruar makinat e tyre me targat e Kosovës, por edhe serbët që punojnë në institucionet e Kosovës. REL
Gazetari Venhar Isufi në një intervistë për Syri TV tha se ka një shtim të trupave të KFOR që patrullojnë përgjatë kufirit mes Kosovës dhe Serbisë.
Isufi tha se që nga sulmi i 24 shtatorit në Banjskë, prania e NATO-s është shtuar në Kosovë. Ai tha se Serbia nuk është e gatshme të normalizojë marrëdhëniet me Kosovën.
“Kemi parë provokimet me deklarata nga zyrtarët serbë, por edhe me lëvizjet ushtarake në kufi me Kosovën. Në kushte të tilla, për të parandaluar një tensionim kemi parë një shtim të patrullimeve përgjatë kufirit dhenjë shtim të trupave të KFOR-it përgjatë kufirit”, tha ai.
Isufi tha se edhe nga deputetët e Kuvendit të Kosovës është ngritur shqetësimi për të rritur kapacitetet në fushën e mbrojtjes dhe sigurisë.
Zëvendësministri i Jashtëm i Kosovës, Kreshnik Ahmeti, ka thënë se themelimi i Asociacionit të komunave me shumicë serbe nuk është parakusht për pranimin e Kosovës në Këshillin e Evropës, pas zërave se ajo duhet të bëjë hapa në këtë drejtim para votimit vendimtar në maj.
Duke folur të mërkurën në një konferencë për media në Prishtinë, një ditë pasi Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës rekomandoi që Kosova të pranohet në këtë organizatë, Ahmeti tha se Asociacioni është kusht pas pranimit.
“Neni i 11-të i raportit të Dora Bakoyyanis [për Kosovën] tregon qartë se, sa i përket këtij zotimi, duhet të adresohet pas anëtarësimit”, tha Ahmeti i pyetur nëse Kosova do ta dërgojë në Gjykatë Kushtetuese draft-statusin e Asociacionit para votimit në maj.
Ministrat e Jashtëm të Këshillit të Evropës do të vendosin përfundimisht rreth çështjes së anëtarësimit të Kosovës gjatë një takimi më 16 maj.
Kosova dhe Serbia arritën marrëveshje për Asociacionin më 2013 dhe më pas më 2015 mbi parimet për themelimin e tij.
Por më 2015, Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka gjetur se marrëveshja nuk është në harmoni të plotë me Kushtetutën. Serbia kërkon që Kosova të zbatojë marrëveshjet e arritura, por Qeveria e Kosovës është deklaruar kundër një asociacioni njëetnik.
Ahmeti theksoi se “Dora Bakoyyanis tha dje qartazi dhe haptazi se kjo nuk është një gjë që mund të arrihet për momentin, sepse…kjo temë i përket një procesi, që nuk varet vetëm nga Kosova, aty jemi tre palë, Kosova, Bashkimi Evropian dhe Serbia”.
Duke folur për themelimin e Asociacionit në Kosovë, Bakoyyanis tha dje në Asamble në Strasburg se këtë e ka konsideruar si çështje krejtësisht në kompetenca të brendshme të Kosovës, “prandaj, kjo çështje nuk është në duart e Këshillit të Evropës”.
Të gjitha rekomandimet e Serbisë për futjen e themelimit të Asociacionit si kusht para pranimit të Kosovës u rrëzuan gjatë votimit të së martës në Strasburg.
Gjatë debatit në seancën e Asamblesë Parlamentare të martën, deputetët nga Franca thanë se do të ishte mirë që Kosova të bëjë hapat e parë drejt themelimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe para votimit final të ministrave.
Deputeti francez Alain Milon tha gjatë debatit se do të votonte pozitivisht, por se “raporti nënvizon madhësinë e punës që duhet ta bëjë Kosova si themelimi i Asociacionit”… që sipas tij, është hap që mund të bëhet para votimit në maj.
Ambasadori i Gjermanisë në Prishtinë, Jorn Rohde, tha të martën se Kosovën e pret tani “një punë e vështirë” për t’i bindur ministrat e Jashtëm të Këshillit të Evropës ta miratojnë anëtarësimin e saj në këtë organizatë në maj.
Ka pasur zëra në qarqet diplomatike ditëve të fund që thonë se anëtarësimi i Kosovës mund të mos vendoset fare në agjendën e takimit e ministrave në maj.
Kjo lidhet edhe me aktivitetin e vendeve të QUINT-it, Shtetet e Bashkuara, Gjermania, Britania e Madhe, Franca dhe Italia, të cilat zakonisht e mbështesin Kosovën, por tani duan të shohin nga Kosova lëvizje drejt themelimit të Asociacionit të komunave me shumicë serbe./ REL/
Kryeministri i Kosovës Albin Kurti në një intervistë në “Lajmet e fundit” tha se Kosova e ka një shancë të jashtëzakonshme për anëtarësim në KiE dhe se sipas tij nuk ka ndonjë rast në historinë e Këshillit të Evropës që Këshilli i Ministrave ka shpërfillë mbështetjen e Asamblesë Parlamentare.
“Mbështjetja për Kosovën nuk ishte thjeshtë vetëm masive por ishte edhe e thellë meqenëse edhe debati dhe argumentet u fituan”, tha mes tjerash Kurti.
E duke folur për çështjen e “Asociacionit të Komunave me shumicë serbe”, Kurti tha se nuk dëshirojnë që ta shndërrojnë marrëveshjen bazike në mjet për atë që quhet “Asociacioni i Komunave” me shumicë serbe.
Ai tha se Kosova sa i përket të drejtave të pakicave ka formulimet e saja kushtetuese dhe ligjore si pak kush tjetër në botë.
Duke folur për kërkesat e shteteve të QUINT-it Kurti tha se vendet që e kanë njohur Kosovën si shtet nuk bën që të mbajnë qëndrim më poshtë se deputetja greke Dora Bakoyannis.
“Shtetet e QUINT-it mos të kërkojnë më pak për Kosovën se Dora Bakoyannis, ose mos të bëjnë për Kosovën trysni më shumë se ajo (Bakoyannis) që vjen nga një shtet që nuk e ka njohur Kosovën”, tha Kurti.
Kurti tutje tha se Kosova është e gatshme që të bashkëpunojë por theksoi se nuk mund të presim që Kosovën të tjerët ta duan më shumë se ne.
I pyetur se a është i gatshëm që të rrezikojë anëtarësimin në Këshill të Evropës, nëse çmimi është lëvizja drejt asociacionit, kryeministri Kurti tha: “Unë nuk bëj hapa që e rrezikojnë sovranitetin, integritetin territorial, kushtetueshmërinë dhe ligjmërinë e Kosovës”.
Dhjetë ditë pasi në Kosovë ka nisur regjistrimi i popullsisë, sipas Agjencisë së Statistikave të Kosovës (ASK), janë regjistruar mbi 200.000 banorë rezidentë, nga të gjitha komunitetet.
Avni Kastrati, kryeshef ekzekutiv në ASK, gjatë një konference për media më 15 prill, tha se deri më tani janë regjistruar edhe banorë të komunitetit serb nga katër komunat veriore të Kosovës.
“Ka edhe pjesëmarrës nga komuniteti serb nga të gjitha komunat e veriut. Ne mendojmë që në ditët në vijim një pjesë e madhe e tyre do të jetë pjesë e regjistrimit”, tha ai.
Ky njoftim vjen pasi më 5 prill, Lista Serbe, partia kryesore e serbëve në Kosovë që ka mbështetjen e Beogradit, tha më 5 prill se serbët nuk do të marrin pjesë në procesin e regjistrimit të popullsisë.
Regjistrimi i fundit i popullsisë në Kosovë, në vitin 2011, nuk ishte mbajtur në katër komunat në veri – Mitrovicë e Veriut, Leposaviq, Zubin Potok dhe Zveçan – të banuara me shumicë serbe, ndërsa serbët nga komunat e tjera në jug, me ftesë të Beogradit, kryesisht e kishin bojkotuar procesin.
Sipas statistikave që ASK-ja publikoi në një konferencë për media, deri më tani janë regjistruar rreth 206.000 mijë banorë të deklaruar si shqiptarë, afër 2.000 të deklaruar si serbë dhe në shifra më të vogla nga komunitetet e tjera në Kosovë.
Sipas të dhënave, 93 persona deri më tani kanë preferuar mos të deklarojnë mbi etninë.
Në konferencën për media më 15 prill, zyrtarët e ASK-së po ashtu thanë se kanë pranuar disa ankesa mbi punën e regjistruesve në terren.
“Kemi qenë të detyruar t’i shkëpusim disa kontrata të regjistruesve për shkak se i kanë tejkaluar kompetencat që kanë marrë gjatë trajnimeve”, tha Kastrati, pa specifikuar arsyet.
Sipas të dhënave zyrtare nga regjistrimi i kaluar i popullsisë, numri i përgjithshëm i banorëve në Kosovë është rreth 1.8 milion, prej të cilëve rreth 25.000 janë serbë.
Megjithatë, sipas vlerësimeve të organizatave joqeveritare serbe në Kosovë, në Kosovë jetojnë rreth 100.000 pjesëtarë të komunitetit serb.
Regjistrimi i popullsisë, ekonomive familjare dhe banesave në Kosovë zhvillohet nga data 5 prill deri më 17 maj. REL
Ish-sekretarja amerikane e Shtetit, Hillary Clinton, tha se Kosova ka shënuar “përparim të rëndësishëm” drejt arritjes së “barazisë gjinore në sektorin publik dhe në politikë”.
Clinton iu adresua përmes një videoje Forumit për Gratë, Paqen dhe Sigurinë, që po zhvillon edicionin e dytë në Prishtinë.
Ndër sukseset e Kosovës në fushën e të drejtave të grave, Clinton përmendi reparacionet për viktimat e dhunës seksuale gjatë luftës, duke theksuar se “jeni përkushtuar në ruajtjen dhe forcimin e paqes, në zgjerimin e mundësive ekonomike dhe dëshmuat se bashkëpunimi sjell më shumë përftime sesa konflikti”.
“Paqja nuk ka qenë gjithmonë e lehtë, veçmas tani kur tensionet në rajonin e Ballkanit edhe një herë po përshkallëzohen, teksa lufta e paprovokuar e Rusisë kundër Ukrainës vazhdon dhe forcat antidemokratike në botë nxisin përçarje dhe urrejtje. Prandaj, forume të tilla janë të rëndësishme. Gratë nuk janë vetëm viktima të dhunës dhe pabarazisë. Gratë janë promovuese të paqes dhe përparimit”, tha Clinton.
Edicioni i dytë i forumit përqendrohet në temën e dhunës seksuale gjatë konflikteve dhe në sigurinë klimatike.
Clinton tha se ky forum është i rëndësishëm, pasi shfaq vendosmërinë për të amplifikuar zërat e grave dhe për të forcuar pjesëmarrjen e grave në të gjitha sferat e jetës dhe “për të siguruar një balancë gjinor në vendimmarrjen për paqe dhe siguri në Kosovë dhe në mbarë botën”.
Ajo tha se po punon me Departamentin amerikan të Shtetit dhe Institutin Georgetown për krijimin e një qendre rajonale të ekselencës për gratë, paqen dhe sigurinë, që do të ketë selinë në Kosovë.
“Demokracitë tonë janë më të forta dhe më të qëndrueshme kur gratë janë të përfshira dhe trajtohen të barabarta dhe veçmas kur gratë udhëheqin”, tha Clinton në adresimin e saj.
Forumi dyditor, që zhvillohet nën patronazhin e presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, mbledh përfaqësues nga më shumë se 40 shtete në mbarë botën.
Osmani, gjatë hapjes së punimeve të forumit, tha se në kohën kur në botë po zhvillohen disa konflikte, përfshirë atë në Gazë dhe Ukrainë, “agjenda për siguri dhe paqe të grave është më e rëndësishme se kurrë”.
Ajo tha se gratë dhe vajzat në zonat e konfliktit përballen me sfida të shumta, por “shpirti i tyre mbetet i pathyeshëm. Ato luftojnë për mbijetesë, luftojnë për liri”, u shpreh Osmani, duke shtuar se derisa ato e kanë të pamundur të përdorin zërin e tyre, e gjithë bota duhet të bëhet zëri i tyre.
Organizimi i Forumit për Gratë, Paqen dhe Sigurinë kishte qenë zotim i Kosovës në kuadër të Samitit për Demokraci që u mbajt në Shtetet e Bashkuara të Amerikës më 2021.
Forumi këtë vit përqendrohet në përpjekjet për të luftuar dhunën seksuale në konflikte, por edhe për të gjetur mënyrat për të ndihmuar gratë dhe vajzat të navigojnë në mënyrë të sigurt teksa përballen me kërcënimet e sigurisë klimatike.
“Objektivi i forumit është të adresojë kërcënimet ndaj sigurisë së grave, teksa po shfaqen sfida të reja të sigurisë, me qëllimin kyç të bashkimit të forcave për të çuar përpara agjendën e forumit”, thuhet në ueb-faqen e Forumit për Gratë, Paqen dhe Sigurinë. REL
Ministria e Punëve të Jashtme dhe e Diasporës e Kosovës (MPJD) tha se Serbia po zhvillon “propagandë dhe fushatë” kundër anëtarësimit të Kosovës në Këshillin e Evropës, që “është jashtëzakonisht e egër”.
Sipas MPJD-së, këto veprime të Beogradit janë në kundërshtim të plotë të Marrëveshjes në rrugën drejt normalizimit të raporteve, që Kosova dhe Serbia arritën vitin e kaluar.
Sipas nenit 4 të kësaj marrëveshjeje, Serbia nuk duhet ta kundërshtojë anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare.
Megjithatë, së fundi autoritetet serbe kanë formuar një ekip, ku marrin pjesë institucionet shtetërore, për të penguar anëtarësimin e Kosovës në organizatën e Këshillit të Evropës.
“Shprehim bindjen tonë se shtetet anëtare të Këshillit të Evropës, vendimin e tyre do ta marrin jo bazuar në këtë propagandë, por bazuar në kriteret dhe parimet mbi të cilat është ndërtuar Këshilli i Evropës”, tha MJPD-ja përmes një njoftimi për media.
MPJD-ja ka njoftuar se kryediplomatja e Kosovës, Donika Gërvalla, dhe zëvendësi i saj, Kreshnik Ahmeti, gjenden në Strasburg, ku më 16 prill, në Asamblenë e Përgjithshme të Këshillit të Evropës do të votohet për aplikimin e Kosovës në Këshill.
Gërvalla dhe Ahmeti do të zhvillojnë “takime dhe për të koordinuar veprimet e fundit me partnerët dhe aleatët, të cilët po e mbështesin Republikën e Kosovës në rrugën drejt anëtarësimit në këtë organizatë të rëndësishme ndërkombëtare”, tha MPJD-ja.
Më 27 mars, në Komitetin për Politikë dhe Demokraci u votua raporti i raportueses për Kosovën, Dora Bakoyannis, që thoshte se Kosova ka përmbushur kushtet për t’u bërë anëtare e plotë e kësaj organizate.
Pas kësaj, raporti duhet të debatohet dhe votohet në Asamblenë Parlamentare, ndërkaq nëse aty kalohet, çështja shkon në Këshillin e Ministrave të Këshillit të Evropës që mblidhet në maj, i cili jep fjalën përfundimtare.
MPJD-ja tha se në Asamblenë e Përgjithshme kërkohen 2/3 e votave që çështja t’i rekomandohet Këshillit Ministror.
“Pas këtij votimi, për anëtarësimin e plotë të Republikës së Kosovës në Këshillin e Evropës do të mbetej vetëm edhe hapi i fundit, i cili do të ishte vendimi i Këshillit Ministror. Mundësia e parë për marrjen e këtij vendimi do të ishte takimi më 16 maj të këtij viti”, u tha në njoftim.
Kosova ka aplikuar në majin e vitit 2022 për anëtarësim në Këshillin e Evropës.
Këshilli i Evropës është organizatë lidere në Evropë në fushën e të drejtave të njeriut.
Pjesë e tij janë 46 shtete, përfshirë 27 vende anëtare të Bashkimit Evropian dhe të gjitha vendet e rajonit.
Gjykata Evropiane për të Drejtat e Njeriut – me seli në Strasburg, Francë – bën monitorimin e zbatimit të Konventës Evropiane për të Drejta të Njeriut.REL
Organizatat dhe të mbijetuarat e dhunës seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë bën thirrje të dielën për përkrahje istitucionale dhe të shoqërisë në vend në mënyrë që të luftohet stigma dhe paragjykimet ndaj të mbijetuarave.
Këto thirrje ishin pjesë e shënimit të 14 prillit, Ditës së të Mbijetuarave të Dhunës Seksuale gjatë luftës së fundit në Kosovë.
“Të rrisim ndërgjegjën e shoqërisë së Kosovës në raport me këtë krim i cili edhe sot kur jemi mbledhur këtu ende nuk flitet nëpër familje për shkak të stigmës dhe kulturës paragjykuese”, tha Feride Rushiti nga Qendra për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës.
Në mars të vitit 2014, parlamenti i Kosovës kishte miratuar ndryshimet ligjore për njohjen e statusit të të mbijetuarve të përdhunimeve, ndërsa ky status u njoh nga një komision qeveritar tek në fund të vitit 2017.
Në muajin shkurt të vitit 2018 autoritetet në Kosovë hapën procesin e verifikimit të statusit të personave të mbijetuar të përdhunimeve gjatë luftës në Kosovë, dhe deri më tash sipas institucioneve janë paraqitur rreth 2 mijë kërkesa ndërsa afër 1 mijë e 600 personave u është njohur statusi i viktimës.
Vasfije Krasniqi-Goodman, që ishte viktimë e përdhunimit nga forcat serbe bëri thirrje për mbështetje për gratë e përdhunuara gjatë luftës.
“14 prilli është ditë shumë e vështirë për mua, është një ditë e mërzitshme por unë nuk dua ta çuaj dita kur unë isha viktimë e dhunës seksuale por të quhet dita e forcës sepse forcën që e kam dhe që kam arrit ta thyej tabut në Kosovë dhe të filloj shoqëria e Kosovës të na sheh neve si viktima të dhunës seksuale dhe dëshiroj që të na përkrahni, jo vetëm me 14 prill por për çdo ditë edhe të jeni sa më mendjehapur se sigurisht keni viktima nëpër shtëpitë tuaja, nëpër familjet tuaja por që nuk e dini”, tha zonja Vasfije Krasniqi-Goodman.
“Ju kisha lut që të mos jetë vetëm 14 prilli dita e përkrahjes, na përkrahni çdo ditë se lufta nuk harrohet, krimet nuk harrohen por nëse ato nuk i përkujtojmë ato harrohen”, Shyhrete Tahiri, e mbijetuar e përdhunimeve nga forcat serbe.
Feride Rushiti nga Qendra për Rehabilitimin e Viktimave të Torturës, bëri thirrje për drejtësi për të mbijetuarat e dhunës seksuale.
“Dëshirojë të përgëzojë për forcën dhe kurajën që kanë shumë gra, vajza e burra për me vazhdu tutje këtë fushatë, fushatën për drejtësi e cila mendoj se është momenti i fundit për me pas hapa konkret institucional në mënyrë që drejtësia të vendoset në vend për të mbijetuarit e dhunës seksuale”, tha ajo.
Organizatat e shoqërisë civile thonë se frika nga stigmatizimi ka bërë që shumica e personave të përdhunuar gjatë luftës të heshtin. Edhe më tej nuk dihet numri i saktë i viktimave të përdhunimeve por besohet se ky numër është rreth 20 mijë.
Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka dekoruar sot pas vdekjes, post mortem, pjesëtarin e UÇK-së, Francesco Bider, me Urdhrin “Hero i Kosovës”
Në kuadër të aktiviteteve të manifestimit tradicional “Ditët e Shqipes’2024”, Presidentja e Republikës së Kosovës, Vjosa Osmani, ka dekoruar dje me Urdhërin “Hero i Kosovës”, pjesëtarin e Brigadës 138 “Agim Ramadani”, Francesco Guiseppe Bider, me motivacion për trimërinë dhe sakrificën për lirinë e Kosovës.
Presidentja Osmani, Urdhërin ia dorëzoi, vëllait të heroit, z. Alfredo Bider, i shoqëruar nga familjarë dhe ish-udhëheqësit e Brigadës 138 “Agim Ramadani” dhe Betejës së Koshares.
Presidentja Osmani theksoi se heroi Francesco Bider besoi në lirinë e popullit tonë dhe të ardhmen e fëmijëve tanë.
“Ishin pamjet e vrasjeve, djegieve, vuajtjeve të zhvendosurve, pamjet e kampeve të refugjatëve dhe gjithë realitetit të tmerrshëm që kalonte populli ynë nga regjimi gjenocidal të Millosheviqit që e shtyen Francescon t’i bashkohej UÇK-së në luftën për çlirimin e Kosovës, ku edhe ra dëshmor”, ka thënë Presidentja Osmani.
Sipas Presidentes Osmani, të gjithë pjesëtarët e UÇK-së i bashkoi kauza e lirisë dhe e drejtësisë kundër tiranisë, gjenocidit dhe shtypjes.sn
Ministri i Punëve të Brendshme, Xhelal Sveçla, ka thënë se kriminelët duhet të ndëshkohen që të mos përsëriten sulme si ato në veri vitin e kaluar.
Në takim me shefen e operacioneve aktuale, Divizioni për Operacione i Shtabit të Përgjithshëm të NATO-s, Ariella Viehe, Sveçla ka shprehur shqetësim për qasjen destruktive të Serbisë.
Ata kanë biseduar për situatën e sigurisë në Kosovë, me theks në veri.
“Kam shprehur shqetësimin për qasjen e vazhdueshme destruktive të Serbisë si dhe për gjuhën e veprimet e saj kërcënuese në raport me Republikën tonë. Theksova rëndësinë e ndëshkueshmërisë së ekstremistëve të dhunshëm e terroristëve, si garancë e mospërsëritjes së sulmeve me të cilat jemi ballafaquar së bashku me pjesëtarët e KFOR”, ka thënë ai.
Të premten, ministri i Mbrojtjes, Ejup Maqedonci, ka thënë se NATO po ashtu duhet t’i trajtojë me seriozitet lëvizjet e trupave ushtarake serbe përreth kufirit me Kosovën, kur takoi Viehen. Ai ka theksuar se vendosja e trupave serbe është kërcënim për stabilitetin. sn
Komentet