VOAL

VOAL

Copyright © 2022

VOAL

NJË MESDITË NDËRKOMBËTARE ME LIBRIN “MUD SWEETER THAN HONEY” – Nga ARDIAN MURRAJ

December 17, 2021

Histori të jetuara të njerzve të thjeshtë mbi traumat që la në Shqipëri shteti totalitar më i egri i njohur nga të gjithë vendet e Evropës Lindore të dala pas Luftës së Dytë Botërore nën sundimin e komunizmit sipas modelit stalinist. Vula e komunizmit shqiptar me udhëheqjen më mediokre që për gjysmë shekulli thelloi luftën e klasave dhe ushtroi diktaturën e proletariatit dhe fshatarësisë punonjëse  krijoi  vendin më të varfër, më të shtypur, më të paarsimuar dhe më të përçarin fizikisht në troje në Evropë. Një kujtesë e gjallë e “terrorit të  përditshëm” që u krye në çdo ditë  gjatë 50  viteve të  komunizmit shqiptar, një mësim i pa nxënë në tridhjetë vite të tranzicionit për një shoqëri të lirë dhe demokratike.

Małgorzata (Margo) Rejmer gazetare dhe shkrimtare polake lidhur me Shqipërinë që prej vitit 2013, tregon mbi lidhjen e saj me Shqipërinë gjatë një takimi virtual zoom me bashkatdhetarët shqiptaro-amerikanë, mundësuar nga Biblioteka Publike Uster, Restless Books, Ani Gjika, Djemtë e Shën Marisë, Massbesa dhe rreth 40 pjesëmarrës.

(Prezantimi i autores dhe bashkëbisedimi)

 

Unë kam takuar dhe njohur shumë njerëz dhe njëra prej tyre ishte një grua në moshë. Ishte një njeri i pavarur dhe shumë karizmatike në të njëjtën kohë. Ajo më tha se:- “… gjithmonë kam ëndërruar për të shkruar një libër mbi Shqipërinë. Ky vend është shumë i dashur për mua. Unë do të doja që ju ta shkruani një libër dhe dua ta bënit këtë për mua pasi jam shumë e moshuar. Së paku provoje njëherë, ndoshta eja e shih sa për nja dy javë se çmund të gjesh.” Me këtë shtysë ashtu sikurse edhe kur jetova në Rumani për disa kohë  ky ngacmim më shtyu dhe vendosa që të shkoja në Shqipëri. Për punën që unë doja të bëja Rumania nuk mund të krahasohej me Shqipërinë. Edhe me njerëzit që bisedoja shpesh më thoshnin se nëse unë vërtetë do të desha që të përjetoja diçka të rëndësishme Shqipëria, është një vend për ty. Kështu që vendosa të shkoj dhe në fillim pata përshtypjen se do të ishte shumë e vështirë të shkruaje sepse njerëzit më dukeshin të mbyllur. Pastaj dola me shumë fat, pasi takoja kryesisht gra. Ato ishin gra të shkolluara në fushën e antropologjisë, shkrimtare ishin gra shumë frymëzuese. Kjo ishte përshtypja e parë me Shqipërinë në 2013 që ishte një vend që disi u përkiste burrave sepse ata ishin shumë më të dukshëm në sferën publike. Pra ishte krejt ndryshe nga Polonia. Kjo i kishte ndryshuar tërësisht dhe pozitivisht raportet dhe gratë më dukeshin dyfish më të forta pasi kishin fituar pozitë njerëzore dhe gjinore në shoqëri dhe pothuajse vepronin plotësisht kundër patriarkatit. Në mendjen time deri atëherë ishte se libri konceptohej si “Shqipëria për fillestarët”, për lexuesin polak dhe le të themi edhe diçka më të jetë drejtpërdrejtë mund të ishte edhe për ata lexues polak të cilët kanë një opinion shumë ekzotik për Shqipërinë. Dihej se Shqipëria është një vend që është diku në qosh të Evropës,… a në Evropë(?!),… a është evropian me të vërtetë apo në mos është ndonjë vend agresor që do të vijë të na pushtojnë etj, etj si këto,… pra kjo është ajo lloj mendësie e ekstremeve radikale dhe njerëzve ksenofobë në Poloni. Unë po mendoja   se ky do të jetë një libër para së gjithash për lexuesin  polak. Por pasi jetova  gati një vit  në Shqipëri më erdhi një mendim në kokë se në qoftë se do të përqendrohem  vetëm tek  komunizmi unë mund të shkruaj një libër që nuk do t’i drejtohet   vetëm  lexuesit polak apo atij  shqiptar, por ai do të jetë në fakt një libër mbi pushtetin totalitar,  strategjitë  e  mbijetesës dhe ideve të lirisë.  Kjo nuk do të ishte thjeshtë një “guidë” për polakët (një udhëzues), por një  libër shumë më universal në idetë e tij që natyrisht do të shkonte përmes një procesi të gjatë  të  bisedave me njerëzit si dhe për të kuptuar se do të kishte edhe nga ata që as nuk do të dëshironin të flisnin me mua pasi mund të mendonin se unë isha e huaj  që vetëm sa vija dhe mbledh informacion e më pas zhdukem. Pak kohë më vonë unë duhej të gjeja mënyrën se si të shtroja pyetjet… Në një mënyrë  Shqipëria më dukej si projekti jetës, pra nis si një proces ku ju filloni të fitoni përvojë, njihni  njerëz të  rinj, mësoni gjuhë të reja dhe nis të mbledhësh gjithë përvojën që po kalon në jetën tënde dhe fillon ta shkruash atë (ta hedhësh atë në letër).

RR:- Kisha një pyetje. Quhem Rezarta dhe jam bibliotekare e Shërbimeve Rinore në Bibliotekën Publike të Uster- it. Pra mirëserdhët në bibliotekën tonë dhe mirëserdhët në mesin e bashkësisë sonë. Unë nuk e kam lexuar librin tuaj akoma. Mbesa ime po e lexon dhe ajo po e pëlqen shumë. Them se është një rastësi e vogël këtu. Në Shqipëri kur isha adoleshente babai im punonte si një inxhinier i rrjetit hidroenergjetik të Shqipërisë dhe Polonia u bë i pari udhëtim pune jashtë Shqipërisë për të. Ai u kryesonte një grup specialistësh që do të përmirësonin rrjetin energjitik  të Shqipërisë. Pra  ishte një surprizë e madhe për ne sepse në atë kohë shumë pak njerëz mund ta kishin atë mundësi për të dalë për një udhëtim biznesi dhe ne mezi prisnim që ai të kthej e të na tregonte për Poloninë. Polonia atë kohë ishte nën ndikimin rus dhe ishte pjesë e kampit të lindjes, ndërsa Shqipëria nuk ishte pjesë në të. Shqipëria ishte krejt e izoluar. Kur im atë u kthye nga Polonia me disa dhurata të vogla për ne dhe që askush në Shqipëri nuk do të mund t’i kishte. Pra kjo ishte një gjë e madhe. Ndaj pyetja ime është …

Margo:-  më fal edhe unë kam një pyetje për ju Rezarta, çfarë dhurate ishte ajo? A ju kujtohet? A ju kujtohen ato sende?

RR:-po i mbaj mend. Ishin rrobe banoje për mua, pra një gjë e madhe të kishe një palë rrobe banje të ardhura nga jashtë shtetit, …

Margo:-… çfarë ngjyre?

RR:- Ishin ngjyrë portokalli me një shirit të verdhë në mes. Gjithashtu ai solli një çantë për nënën time, një palë këpucë (i kam si tani para sysh). Ai solli një kostum për vete me idenë se nëse do t’i duhej për tjetër herë ai do të ishte më i paraqitshëm. Solli një këmishë për vëllanë dhe disa dhurata të vogla përfshi sapun dhe shampo hoteli të cilat i shpërndamë në miq e të afërm. Kështu që për të udhëtimi i tij i parë i biznesit në Poloni ishte sikur ai shkoi nga Shqipëria në Paris. Mbase nuk ishte e njëjtë për atë udhëtim të parë ai u mahnit kur mendoje se në çfarë kushtesh ishte Shqipëria krahasuar me vendet e tjera socialiste nën ndikimin e rusëve. Pyetja ime është a keni juve kujtime të ngjashme tuajat dhe të familjes suaj, apo fëmijërisë për atë pjesë të komunizmit të socializmit dhe a ishit në gjendje gjatë kërkimeve tuaja në Shqipëri  t’i krahasonit ato të dyja dhe të shihnit se ku qëndronte Shqipëria,… cilat janë ndryshimet dhe sa e keqe ishte gjendja e Shqipërisë  në krahasim me Poloninë.

Margo: Rezarta, më pëlqen shumë historia jote. Më kujton shumë. Dua të them se nuk e di nëse edhe ti ke këtë përshtypje, por mua më afroi shumë me historitë e shkruara në kapitullin e “këngët italiane” apo “Një përrallë për këpucët” sepse ato përshkruajnë si të gjalla ato pako që i vinin dikujt nga Italia në njërin prej personazheve të mi. Dhe se si ajo (personazhi) mori këpucë portokalli, (njësoj si kostumi yt i banjës portokalli),…dhe ato këpucë i shkaktuan asaj shumë telashe. Ajo binte shumë në sy në rrugë, ishte nën vëzhgim çdo ditë dhe i dukej sikur e ndiqnin për shkak të këpucëve. E mbaj mend shumë mirë kur ajo më tha (po e citoj) se:-… halla më solli ato këpucë nga Italia duke menduar se ajo do të më bënte një dhuratë të jashtëzakonshme, por ajo absolutisht nuk e kishte idenë se çfarë realiteti kishte Shqipëria”. Ato këpucë portokalli ishin edhe më keq ato dukej sikur ulërinin me ngjyrën e tyre dhe sikur tërhiqnin vëmendjen e të gjithëve. Të gjithë përreth e shikonin atë. Diçka i ka ardhur nga jashtë(!). Si është e mundur (?) dhe kjo kthehej në dyshim. Kjo është edhe  arsyeja pse me të  vërtetë më pëlqen si dhe  vetëm fakti që ajo ju kujtohet aq mirë si kush e  mori, çfarë ngjyrash  ishin të gjitha këto  dhurata  pasi ato tregojnë gjithashtu se si punon kujtesa dhe çfarë lloj përshtypje të fortë lënë tek juve. Në një mënyrë si historia jote dhe mund të ketë qenë një histori në librin tim.

RR: – Dua të besoni se historia ime është e privilegjuar pasi unë kam miq dhe anëtarë të familjes që vuajtën shumë më tepër,  me dhimbje të tmerrshme dhe kaluan mjaft sakrifica. Unë e konsideroj veten sepse unë bëja një jetë “disi më të mirë” në atë sistem edhe pse brenda ne kishim shumë urrejtje dhe zemërim, por më besoni mua shumë njerëz të tjerë vuajtën shumë më keq dhe kjo e krahasuar me ato që kam mësuar deri tani dhe të krahasuara me njerëz të tjerë dhe nga vende të ndryshme më lënë të kuptoj se Shqipëria ishte më e keqja, ishte vendi më tragjik.

GJ:- Rezarta nëse Margo është e interesuar dhe nëse ajo lexon frëngjisht, është një roman “Marzi” i shkruar bukur i autores Marzena Sowa që jeton në Bruksel. Ajo tregon fëmijërinë e saj në Poloni, është një libër plot humor. Mendoj se është i përkthyer në gjuhë të ndryshme, unë nuk e di në cilën saktësisht, besoj se patjetër në anglisht. Ajo tregon historinë e një vajze të vogël në vitet e fundit të sistemit komunist në Poloni.

Margo:- Faleminderit. Unë nuk e kam lexuar librin që përmendët, por do të doja ta lexoja ndoshta më vonë.

GJ:- po e keni në polonisht. Është versioni i saj i jetës është shkruar nga ajo ilustruar me vizatime nga i shoqi i saj Sylvain Savoia, Belgjika.

Margo:- Po kthehem tek pyetja juaj Rezarta. Shqiptarët shumë shpesh gjatë procesit të mbledhjes së tregimeve dhe gjatë bisedave me ta, më pyesin që a mund të shkruhet historia juaj në mënyrë të tillë që ne të kemi krahasimin se si ishte sistemi ynë dhe si duket ai i krahasuar me vendet e tjera. Unë padyshim që nuk e kam bërë këtë sepse kjo është një punë e historianëve. Por u përpoqa që në hyrje të librit t’u tregoja lexuesve se komunizmi shqiptar ishte diçka ndryshe dhe shumë e veçantë. Dhe kjo është arsyeja që historia fillon që me hyrjen që disi e veçantë në njërën anë si një përrallë që e paraqet historinë si një përrallë, si diçka joreale, por nga ana tjetër ajo tregon të gjitha paradokset e sistemit. Për shkak se libri u nis për lexuesin polak unë doja që lexuesi polak të udhëhiqej që në fillim ato mjete bazë të të kuptuarit, me specifikat e sistemit shqiptar dhe pse ishte ndryshe. Pikërisht pse ishte i mbështetur ndryshe libri u prit me tjetër puls, debati rreth tij u nxit dhe   çuditërisht arriti të jetë ndër më të blerët në Poloni.  Pritja e librit si të ishte shumë e mirë dhe u kuptua shumë mirë për arsye se njerëzit bënë edhe krahasimet e të veçantave të komunizmit polak me atë të një sistemi të skajshëm në Shqipëri. Padyshim që shpesh unë pyesja si shqiptare se si mund ta kapja thelbin e tij. Dhe më kujtohet kur fola me një nga njerëzit  që në fund të fundit nuk ishte personazhi i librit, por ai më tha se këtë shikim në Poloni  mund ta  paketosh në vitet 70-të ose 80 të, ti mund ta mblidhje gjithë  familjen në makinën tënde  të vogël të  quajtur Fiat. Dhe të gjithë shkonin për pushime diku, p.sh. në Bullgari, Rumani, apo në breg të detit.    Kalonin kufirin e shtetit të tyre dhe atje ku shkonin merrnin disa kristale me vete, le të themi ose  çokollata polake apo çfarëdo gjë tjetër dhe i këmbenin dhe ktheheshin me  xhinse   turke apo diçka të  ngjashme bullgare dhe këto sende i shisnin përsëri në Poloni.  Pra para së gjithash,  ata mund të  largoheshin nga vendi i tyre.  Edhe nëse kjo ishte  vetëm brenda vendeve socialiste  përsëri ata mund  të shkonin për pushime diku dhe ata mund të fitonin ndonjë para për këto gjëra të vogla që mund të tregëtonin, pra më në fund ata ishin disi të hapur. Pra a e imagjinoni dot të njëjtën situatë në Shqipëri se çfarë mund të bëje?!… këtë mund ta bëje vetëm po të ishe i vendosur. Mund t’i hipje trenit apo autobuzit dhe nga Tirana të shkoje në Durrës. Udhëtimi s’ishte i gjatë, por gjithmonë kishe me vete rrezikun sepse dikush do të pyeste se përse shkove atje. Pra ty do të duhej që të gjeje një shpjegim për veten tënde. Por edhe pushimet ishin si të përcaktuara nga shteti se ku dhe kur mund të shkoje. Ata po të thoshin shko në Shkurt këtu, ti do të ishe i detyruar ta bëje. Kushtet ishin shumë të varfëria kështu që ato ishin si  edhe një tjetër e veçantë e komunizmit shqiptar tek lexuesit polakë. Unë i jam shprehur  atyre se shikoni vitet 60-të. Ne kishim në Poloni shpërthimin e muzikës xhaz. Muzikantët  udhëtonin në të gjithë Evropën. Ata ktheheshin më të mbajtur, me makina dhe shumë gjëra luksoze dhe ose i shisnin për fitime ose i mbanin për t’u dukur. Dhe për këtë ata mundeshin dhe kjo ishte një shkallë e lirisë. Ndërsa në të njëjtën kohë në Shqipëri jo vetëm  si vetëm muzikë  xhazi ishte ndaluar,  ka pasur vetëm një periudhë të shkurtër kur u shfaq një dritare e vogël si p.sh deri në 73-shin (festivali që u ndal ishte rreth atij viti ose 72-shin). Kjo pra ishte një periudhë shumë e shkurtër fundi i viteve 60 fillimi i viteve 70. Por bashkë me xhazin ashtu sikurse gjithshka tjetër që vinte nga bota e huaj më së fundi bëhej një ngacmim, tërhiqte muzikën e huaj që ajo të dëgjohej në fshehtësi.  Pra e gjithë kjo përpjekje për të thënë diçka më shumë për të parë diçka më shumë për të përjetuar diçka më shumë shoqërohej gjithmonë me një ndjenjë të rrezikut të cilën polakët nuk e kishin provuar edhe sado pak. Një tjetër situatë për të bërë dallimet  ishte të themi  Polonia në valën e viteve 70-të. Komedia polake po tregonte absurditetin e i një sistemi të korruptuar, me mungesa e gjërave në dyqan, produkte pa cilësi, me faktet se çdo gjë rreth e qark po shembej,  se makineria e atij sistemi po prishej dhe  tashmë po tregoheshin të gjitha të metat. Jeta po bëhej e padurueshme me shumë absurditet dhe se të gjithë njerëzit po shihnin dhe po e jetonin këtë realitet si një komedi. Si të ishte se ishin realitet i deformuar, por prapë realiteti i tyre dhe po u tregoja lexuesve polakë se në qoftë se ndonjë regjisor shqiptar do të kishte në kishte në mendje atë lloj komedie, pra të tregonte se sa i katranosur ishte ai sistem, që në momentin më të parë që kjo do t’i shkonte ndër mend për t’u ulur dhe shkruar një skenar të tillë dihej se dikush do të vinte dhe do t’i hidhte prangat sepse sistemi i përgjimit dhe i vigjilencës ishte shumë i përhapur. Kështu që unë mund të jepja shumë shembuj, por kjo tregon se ato ishin sisteme krejtësisht të ndryshëm dhe në një farë mënyre unë e di qartë se si dukej sistemi polak i komunizmit. Ashtu edhe sikur mora njohuri rreth Rumanisë ku kishte gjithashtu  forma të tjera dhe të ndryshme të shtypjes, por megjithatë sistemi përsëri ishte më i moderuar krahasuar me Shqipërinë. Shqipëria ishte e  skajshme përsa i përket lirisë, totalitarizmit dhe autoritarizmit. Dhe si për ta përfunduar atë me një perspektivë historike shpjegim do të ishte është shumë i lehtë. Gjatë gjithë kohës ishte sundimi i një sistemi stalinist. Ky sistem ishte në të gjithë Evropën Lindore që nga 1953-1956 dhe pastaj u duk se filloi një frymëmarrje. Njerzit filluan të merrnin pak nga liritë e privuara sepse arritën ta rishikonin frymën staliniste. Stalinizmit praktikisht ishte zhdukur por kjo nuk kishte  ndodhur me  Shqipërinë, por kishin filluar valët e reja të përndjekjes dhe me kohën kur ajo u bë më e nxehtë , Enver Hoxha u bë më paranojak atëhere edhe kjo u bë  më e vështirë.

WPL moderatori:- Tani njëri prej pjesëmarrësve ka ngritur dorën për pyetje. Frank a keni ndonjë pyetje?

FZ:- Po, emri im është Frank Zdruli unë jam presidenti i Djemve të Shën Marisë dhe përfaqësues i njërës prej dy organizatave  të bashkësisë shqiptaro-amerikane  në Masçusets që sponsorizuan botimin e këtij libri. Në sajë të përpjekjeve të Restless Books, Nathanit  dhe të gjithë kolegëve të interesuar dhe falë juve Margo për të shkruar këtë libër në lidhje me vështirësitë e komunizmit në Shqipëri dhe siç e përmendët nuk është ai sistem nuk dëmtoi vetëm shqiptarët. Ne si shqiptarë trajtohemi pikërisht për pasojat e komunizmit në këtë libër për mendimin tim është që ky botim të jetë në dorë të lexuesve amerikanë, në çdo shtëpi, në mbarë botën për të lexuar dhe kuptuar forcën shkatërrimtare të një ideologjie që solli veç varfërisë edhe humbjen e miliona jetëve njerëzore. Për mua ishte sikurse do të ndiqja një film te përsëritur disa herë të cilit i dihet fundi dhe prapë ke mëdyshje se mos do të jetë më ndryshe. Por jo, nuk është kështu! Dhe kjo veçanërisht për ne si amerikanë që kjo e keqe e komunizmit nuk është mësuar sa duhet në shkollë ashtu sikurse historia e Holokaustit dhe kjo është e njëjta gjë që ju e dini se kjo ideologji sjell shkatërrim kudo ku fut këmbën. Falë jush tani njerëzit kanë një mundësi të krahasojnë se si është jeta në një sistem me qeverisjen e një diktature. Ju e dini ashtu sikurse edhe ne shqiptarët e dimë, por të tjerët nuk e kanë përjetuar kurrë komunizmin që ishte një premtimi i zbrazët ideologjik. Kur komunistët në Shqipëri erdhën në pushtet sikurse të gjithë ata vijnë në çdo vend tjetër ata premtojnë se do ta bëjnë jetën më të mirë. Ata premtuan në Shqipëri se njerëzit do të hanin me lugë floriri gjë që ishte një premtim i madh dhe pastaj në fund ata thanë se edhe me  bar do të ushqehemi dhe se ne kurrë nuk do t’ua japim dorën tonë kundërshtarëve tanë. Ju e dini se njerëzit dhe vendet që komunistët nuk pëlqenin ata ishin në thelb armiqtë e tyre, pra shumica e vendeve në botë ishin armiq të Shqipërisë  sepse ata  jetën e tyre në e kishin mbështetur në kapitalizëm si në Shtetet e Bashkuara. Më falni që u zgjata. Ju jam shumë mirënjohës për shkrimin e këtij libri sepse në gati 30 vjet nuk ka pasur një shqiptar që të shkruajë për këtë pjesë të tmerrshme në Shqipëri që komunizmi solli dhe bëri mbi shumë njerëz, mbi mijëra, qindra mije dhe madje miliona njerëzve, por ja që duhet një i huaj dhe një i huaj në një kuptim të një gruaje polake si juve që ditët të shkruani për këtë. Për shqiptarët, polakët dhe mbarë njerëzinë në botë. Në fakt unë kam shumë shokë që bëjnë pjesë në këtë bisedë dhe njëri prej tyre Z. Lito, Xhoni këtu sikur ta njihnit historinë e familjes së tij do të përgjithësonim një histori familjesh shqiptare ku tregohet se në një shtet komunist nuk ka rendësi statusi në jetën tuaj. Mund të jesh kudo me pozitë në shtet dhe të nesërmen do të përfundosh në qeli burgu dhe do të bëheshe “armik i popullit”. Kjo është ajo që u ndodhi shumë patriotëve si edhe atyre që lidheshin me familjen Lito. Ka shumë familje të tjera me histori të ngjashme që unë i lidh me tregimet tuaja në libër që janë rrënqethëse, por ju e dini se ne mund të flasim gjatë dhe një orë nuk është e mjaftueshme për të folur për atë që ka ndodhur në Shqipëri… kështu që ju faleminderit !

Margo:- Unë vetëm dua të them nga këndvështrimi im se në fund të fundit ato janë libra me kujtime në lidhje me kohën  komuniste dhe se libri im është i ndryshëm vetëm për shkak se ai nuk është në zhanrin e trilluar. Ai disi ndikohet nga letërsia dhe se ky lloji i materiali njerëzor historik i grumbulluar ka qenë i dukshëm dhe i trajtuar si p.sh nga shkencëtarja Shannon Woodcock. Unë jam duke punuar pak si gazetare dhe pak si një shkrimtare. Dua të them unë jam duke u përpjekur për të dëgjuar njerëzit dhe për të mbledhur ato tregime, por edhe për t’i dhënë lexuesit mjetet për të kuptuar të kaluarën dhe për të kuptuar hapjen dhe historinë ndoshta kjo është arsyeja pse libri im është pak më ndryshe se librat e tjerë që janë shkruar për komunizmin. Së pari sepse unë jam duke përdorur mjete të ndryshme nga të tjerët dhe së dyti për shkak se përpjekja ime, ose ideja ime ishte për t’u dhënë lexuesve të huaj mjete për të kuptuar specifikat e sistemit.

 

AGj:- Më vjen keq që do të kaloj në pyetjet e tjera dhe do të dëshiroja të ishim në këtë bisedë, por që kam një pyetje që ka qenë në mendjen time rreth përfaqësimit, sidomos përfaqësimit femëror. Është një nga tregimet që kam pëlqyer në libër. Është ajo që na vjen nga motra Roza dhe veçanërisht kur ajo thotë:-… se komunizmi ishte një sistem foljesh jo idesh. Që ne hanim… Ne punuam… Ne vdiqëm… dhe kjo qe e tëra.” Kjo ishte një nga fjalitë ose thëniet nga më të spikatura në libër dhe doja vetëm të pyesja se si ishte për ju për t’i zgjedhur këta njerëz që juve intervistuat. A ishte më organike se përsa ndodhte ata të ishin meshkuj shumica dhe  mbizotëron kryesisht tregimi mashkullor dhe  këtu pyes veten se si do të kishte qenë libri ndryshe nëse do të kishte më shumë një ekuilibër midis këtyre zërave femra dhe nëse ndoshta mund të ketë në të ardhmen një libër tjetër që përqendrohet në këtë si përvojat femërore gjatë komunizmit.

Margo:- Kjo është një pyetje e bukur dhe unë mendoj si një problem të madh të këtij libri. Marrja e dëshmive nga meshkujt ishte thjesht më e lehtë sepse i gjithë narracioni mbi komunizmin shqiptar dhe i gjithë narrativa politike udhëhiqej më së shumti nga burrat dhe gjithashtu le të themi se shumica më e madhe e të burgosurve ishin burra. Ata ishin drejtonin narracionin mbi komunizmin dhe ata ishin vetëm shumë më të etur për të biseduar. Përvoja ime në të folurit me gratë është se ato janë shumë më të arritshme në aspektin e të folurit të përditshëm, kur flasin për emocionet. Por unë e di se sa herë që përpiqesha për të krijuar një takim me dikë (femra) e cila ishte një profesioniste si specialiste psikologe, sociologe, do të ndodhte që ato ta anulonin takimin. Personi i vetëm që ka anuluar një takim me mua para intervistës ishte Sherif Merdani. Nuk e intervistova atë. Ndodhte shumë herë me gratë dhe kisha një ndjenjë se ndoshta pjesërisht është kaq e përhapur në të gjithë sindromin e ndrojtjes atë që dikush që nuk e ka të lehtë të shprehet dhe të flasë për një temë. Edhe unë nuk e di në e thashë atë në mënyrë korrekte por ky lloj shqetësimi tek gratë për të folur rreth përvojës së tyre dhe rreth njohurive të tyre vihej re. Së dyti gratë në të 60-tat dhe 70-tat e tyre, kanë impostor syndrome . Këto gra nuk janë të prirura të flasin për shkak të ndrojtjes,(gjendje e mashtrimit dhe kapjes në faj) kur flitet rreth seksualitetit. Unë padyshim po kërkoja për ato lloj historish, si histori të e dhunës seksuale gjatë asaj kohe pasi ishin të përhapura, por edhe krejtësisht të heshtura. Atje është kjo përvojë e grave që u përdhunuan sepse ato për shembull kishin biografi të keqe dhe dikush si drejtori i fabrikës apo dikush që ishte mbi to, në një mënyrë e përdorte pushtetin e vet. Ndërsa mungesa e mjeteve për ta mbrojtur veten prej dikujt nga dhuna seksuale, atë se si gratë ishin abuzuar kjo ishte e vështirë. Më kujtohet duke folur me një grua që ishte një infermiere gjatë kohës komuniste dhe ajo ishte komuniste e devotshme atëherë dhe tani dhe ajo filloi të bisedën me deklarata se nuk kishte absolutisht ndonjë dhunë seksuale gjatë komunizmit në Shqipëri dhe se nuk kishte fare dhunë. (Kjo ishte absolutisht e qartë dhe me një rreptësi pothuajse agresive në mënyrën se si ajo e thoshte atë). Por në fund fare pas shumë orësh bisede ajo më tha se ishte përdhunuar dy herë. Këto janë pikërisht ato lloj historish, që janë shumë të vështira për t’u mbledhur për shkak të idesë së turpit që ende mbizotëron në shoqëri. Kjo është e përhapur në mesin e grave duke filluar nga të 30-tat deri në moshë më të vonë. Unë mendoj se ideja e turpit ndryshon më së shumti në grup moshën e grave shumë të reja të cilat janë rritur disi në kohën i Netflix-it dhe internetit, apo ndjekin debatin ndërkombëtar në lidhje me trupin e gruas, rreth feminizmit, apo dhe lëvizjen “Me too”.  Unë isha duke intervistuar gra të grup moshës 60-të e të 70-ta  pyetja për edukimin seksual në Shqipëri dhe fjala seksualitet ishte në një farë mënyre mbyllja e tyre krejtësisht. Ato mendonin se unë jam pak i çuditshme për të bërë këtë lloj pyetjesh. Kështu që puna me gratë në një mënyrë kërkon një kohë shumë më shumë se me temat për të cilat doja të flisja me to. Ishin shumë më tepër le të themi të shtypura ose të vështira për t’u diskutuar sepse ato janë ende të mbuluara me këtë ide të turpit dhe padyshim që ato janë gjithashtu shumë traumatike. Trauma e përvojës mashkullore gjatë komunizmit në një mënyrë ishte diçka edhe brenda shtypjes së madhe që ndodhte. Tregimi i shtypjes nga ana e burrave ishte më i kapshëm, ndërsa i grave jo. Ky besoj është një subjekt për të tjerë libra, për shumë libra të tjerë. Libri im është një i vetëm. Mendoj se duhen shkruar me dhjetra të tjerë rreth komunizmit në Shqipëri që do të mblidhnin këndvështrime të ndryshme. Pra edhe nga pyetjet që më drejtohen më duket se janë çështje të pafundme që mund të diskutohen dhe të shkruhen. Një mikeshë e imja po shkruan një libër rreth artistëve gjatë komunizmit dhe po pres që ta lexoj. Ky është një projekt interesant dhe i përfshirë në listën time. Unë dua të shkruaj rreth gruas shqiptare në të shkuarën dhe veças në vitet ’90 të tranzicionit si një periudhë e vështirë dhe me mjaft tabu.

WPL moderatori:- Janë shume pyetje të drejtuara në kutinë e “Chat-it” për juve Ani dhe Margo, si dhe disa që duan të marrin fjalën. Dhe jam e detyruar tju them se mund të kalojmë pak më shumë se një orë. Pra juve vendosni se çmund të bëni, pyetje përgjigje, diskutime, lexime, etj. për kohën e mbetur (19 min.).

Margo:-Le të vazhdojmë me pyetjet nga pjesëmarrësit. Unë jam shumë e etur për t’iu përgjigjur të gjitha pyetjeve, por nuk i shoh ato kështu që ju duhet t’i përsërisni.

AGj:- Ja të shohim se është një nga Greg Stefon ai thotë se e shoh të frikshme si thellësia e ferrit atë që shteti kontrollon jetën e të gjithëve dhe sa e lehtë ishte për të humbur çdo gjë. A mund të mund të zgjerohet kjo me atë se si njerzit mbijetuan?

Margo:- Më pëlqen shumë interpretimi i librit që është një libër për strategjitë e mbijetesës. Ai ishte pak i ndriçuar atëherë kur po mblidhja historitë. Kështu më  erdhi një moment kur ndjeva se edhe unë duhet të gjeja një tregim pozitiv për veten time dhe para se të flija  mendoja se çfarë lloj jete do të kisha të përbashkët me Shqipërinë dhe kush do të isha dhe unë pas disa kohësh. Kuptova  me shumë mundim dhe nëse do të isha me fat që të gjeja hapësirën time të lirisë në leximin e librave. Besoj dhe kjo ishte një nga arsyet pse kërkova që intervistat ti kisha me shkrimtarë dhe me  njerëz të lidhur disi më shumë me kulturën. Isha  me shumë fat që gjeta të paktën  tre histori rreth asaj se si njerëzit punojnë duke u përpjekur për të gjetur hapësirën e tyre të lirisë nëpërmjet leximit. Ata me të vërtetë si në një nga tregimet e mia të preferuara janë histori për djalin e keq dhe se si aksidentalisht ai u bë fqinj i ish ministrit të kulturës dhe se si papritmas pati afërsi me  në bibliotekën e tij dhe në shumë libra që ishin të ndaluara deri atëherë. Dhe se si një botë e re u hap para tij dhe se si ata libra ishin si tokë e pashkelur ishin gjithashtu një atmosferë me  rreziqe që kërkonte vëmendje, por ende që njerëzit bënin përpjekje për të mësuar diçka, horizonte të reja në lidhje me botën e jashtme. Po kështu edhe historinë e Ridvan Dibrës që u internua në një fshat shumë të largët dhe ai gjeti bibliotekë të mahnitshme ,dhe ai u bë roje e bibliotekës. Ai tha se kjo është diçka që i shpëtoi jetën e tij. Kështu që në një mënyrë kjo është gjithashtu një histori  që tregon se si njerëzit  edhe në një regjim të tillë të shtypur njerzit përpiqen disi për të krijuar  jetën e tyre.  Ata ishin duke u përpjekur për të manovruar brenda sistemit. Ajo çfarë ishte shumë interesante për mua është se si njerëzit i tregonin historitë e tyre. Unë mund të doja karaktere që ishin si shumë optimist, si më me personalitet dhe ata ishin të tillë sepse kishin kaluar nëpër  përvoja shumë të vështira. Ata ishin disi si  në krijimin e tregimit të jetës së tyre vetëm duke u fokusuar në gjëra të mira që u ndodhin atyre në një situatë shumë dramatike ose traumatike dhe kjo ishte gjithashtu dhe ajo anë se si mendja jonë disi e mbron veten nga vështirësitë e jetës së përditshme apo edhe nga ndjenja se marrëdhëniet me të tjerët mund të jenë kërcënuese. Ju duhet të jeni shumë të kujdesshëm me të cilët janë miqtë tuaj. Kështu që në një mënyrë për mua ky ishte dhe një udhëtim shumë interesant për të menduar për mendjet e njerëzve të tjerë,  mendjen e tyre. Si  ishin strategjitë e tyre, si të mbijetonin mbi diçka shumë të vështirë. Si të mbijetosh si në një mënyrë jo vetëm nga trauma, por si të jetosh disi brenda traumave dhe akoma si të mbetesh pozitiv dhe i shkëlqyer.

AGj:- që kur përmende traumën dhe Scott Hendrickson dhe disa komente në “kutinë e Chat-it”, po pyesja veten nëse do të mund të flasësh pak për marrëdhënien mes traumave kolektive dhe të jesh në gjendje të shkruash për të në një mënyrë që është e suksesshme. Ti e di se njerëzit flasin për atë si një shkrim i trilluar dhe ndoshta ai është më i suksesshëm dhe ndoshta gjithashtu se çfarë mund të mësojnë shqiptarët nga përvoja polake e traumave veçanërisht për shkak se ju keni në vendin tuaj Institutin e Përkujtimit Kombëtar, i cili nuk ka ardhur ende këtu. Pra unë jam duke pyetur veten nëse ju keni diçka për të thënë në lidhje me këtë.

Margo:- Si për të filluar me këtë ide   pas Luftës së Dytë Botërore ka pasur disa sondazhe në lidhje me çrregullimet, traumat e njerëzve që kanë përjetuar Luftën. Në vendet perëndimore le të themi se prania e traumave në shoqëri ishte si 4%. Jo shumë gjithashtu sepse njerëzit ishin duke diskutuar shumë përvojat e tyre në debatin publik dhe të gjithë ishin të hapur për të folur. U bë një sondazh në Poloni dhe doli se në shoqërinë polake prania e traumës ishte 30%. Kështu që pyetja është pse në Poloni kjo ide e traumës është kaq e përhapur?… dhe padyshim shpjegimi ishte prania e kampeve të përqendrimit  në tokat polake dhe masakrën e hebrenjve bëhej para syve tanë. Shumë sondazhe u përpoqën për të mbrojtur hebrenjtë, por shumë gjithashtu ishin pjesë e atij sistemi të asgjësimit dhe më vonë komunistët erdhën dhe disi ata nuk na lanë të drejtonim hapur narracionin për skenën e krimit atë që thonë për gjenocidin ndaj popullit polak që ndodhi në Ukrainë. Ishin kaq shumë subjekte të trishtuara sa nuk  dukej se ishin ekzistuese  vite më parë. Pas viteve 90 ne e morëm disi këtë liri për të diskutuar mbi  traumën tonë kombëtare  se si mund të ndalej, por tani Polonia u bë tepër e fiksuar me të kaluarën dhe me rishkrimin e historisë dhe se  gjithashtu  në pushtet tani ne kemi një qeveri të ekstremit të djathtë radikal dhe ata po krijojnë tregimin e tyre rreth Luftës së Dytë Botërore, rreth qëndrimit polak ndaj hebrenjve që padyshim shkencëtarët po thonë se nuk ishte mënyra se si ju po thoni për këtë tani në Poloni. Ne jemi dëshmitarë të këtij procesi të rishkrimit të plotë të historisë për të na bërë pauzë që të dukemi disi më mirë se sa ishte në të vërtetë. Por nga ana tjetër ka intelektualë që thonë dhe janë përqendruar le të themi në një fenomen të ri të e traumave në Poloni lidhur për shembull me gjenocidin që ndodhi në aktuale si lente e Ukrainës. Ne e kemi këtë Institut Kombëtar të Kujtimit. Fakti është se ky institucion nëse nuk punon si duhet  dhe kur nuk punon në mënyrën e duhur rreziku është se krijohet përsëri një propagandë e mitologjisë së heroizmit të kombit polak. E kaluara po shkruhet çdo ditë le te themi dhe ta përfundojmë të kaluarën dhe kujtesa po modelohet nga njerëz që janë në pushtet dhe padyshim që Shqipëria nuk mund të ndjejë të njëjtën gjë për qeverinë aktuale që disi përpiqet të krijojë disa trajtime të vetat rreth komunizmit dhe madje edhe faktin se ata kanë aftësinë për të krijuar muze në të gjithë Shqipërinë. Muzetë kanë narracionin për të kaluarën gjithashtu për turistët e huaj që disi si viktimat e komunizmit vetë se ata nuk janë të përfaqësuar siç duhet ose që historia nuk është duke u  shkruar objektivisht.  Kështu që është puna për intelektualët shkencëtarët dhe historianët disi për të krijuar me më shumë vërtetësi dhe idenë e duhur të së kaluarës ajo duhet të përfshijë të gjithë zërat për të krijuar panoramën e plotë të së kaluarës. Por edhe me këtë vetëdije dhe kujdesje se politikanët po bëjnë për të mirën e tyre duke rishkruar historinë, dhe për të marrë  kujtesën tonë kolektive si dhe për ta përdorur atë si mjet të tyre.

AGj:- Ishte një përgjigje interesante. Unë shoh disa pyetje të tjera  si Rezarta dhe Frank që pyet, a mund të flasë autori mbi çështjen e besimit, Zotin. Trajtimin e indoktrinimit dhe persekutimit të armiqve të qeverisë në Shqipërinë komuniste.

Margo:- pra dukshëm kjo është gjithashtu shumë interesante dhe subjekt i librit fakti që Shqipëria u shpall zyrtarisht një vend ateist dhe kjo nuk ka ndodhur në vende të tjera. Për shembull në Rumani Kisha Ortodokse ishte disi e heshtur dhe dukshëm atje kishte formë të ndryshme të shtypjes, por që në një mënyrë të fshehtë Kisha Ortodokse ishte më në aleancë me Çausheskun. Ndërsa në Poloni përvoja ishte krejt ndryshe sepse e gjithë Kisha Katolike ishte shumë e afërt me opozitën dhe ishin duke mbronte opozitën apo edhe financonte lëvizjen e solidaritetit . Dhe kjo është arsyeja pse tani në Poloninë aktuale kisha ka një pozitë kaq të madhe sepse të gjithë politikanët atje në një farë mënyre po përpiqen të shlyejnë borxhin e së kaluarës. Ndërsa përvoja shqiptare është krejtësisht e ndryshme dhe mënyra se si priftërinjtë katolikë e ortodoksë, imamët u persekutuan, është dukshëm si një pjesë shumë e rëndësishme e historisë. Unë u përpoqa gjithashtu të mbledh disa kujtime rreth atyre të përditshme si ritualet fetare të njerëzve në shoqëri kur ishte e gjitha e ndaluar dhe se si njerëzit u përpoqën të mbronin disi fenë e tyre gjithashtu sepse ata besonin me të vërtetë se kjo është ende pjesa e identitetit të tyre dhe atyre tregimet ishin shumë të lëvizshme si njerëzit ishin për shembull fshehur si kishat janë ndonjë sende si të lidhura me idenë e fesë se si ata ishin duke u përpjekur për të mbrojtur atë në një mënyrë si të besuarit në Zot ishte gjithashtu një shenjë e lirisë që ishte thellësisht i përndjekur kështu që kjo është si feja ishte disi e lidhur me lirinë si të drejtën për të besuar.

AGj:- si ndiheni në lidhje me nëse unë marr një pyetje më shumë nga rose art dhe pastaj ndoshta lexuar diçka që ju do të dëshironi të ndajnë pasi ju nuk keni lexuar ndonjë gjë ne kemi mbetur si ne mund të shkojmë deri në 12:15.

Margo: – OK mirë po faleminderit

RR:-… një pjesë e pyetjes time ishte në përgjigjen e pyetjes së Franklit, por unë kam një koment tjetër. Mbesa ime imë tha se (rreth librit që unë mezi po pres ta lexoj) ajo se në një intervistë tuajën me dikë për të cilin isha ende shumë nostalgjik rreth Enver Hoxhës dhe regjimit të tij në Shqipëri ku mendohej se atëherë të gjithë ishin të sigurt krahasuar me shkallën e tanishme të krimeve apo gjëra të gabuara që bëhen tani në vitet e demokracisë (madje ata as e quajnë demokraci). Pra cili është perceptimi juaj në të tilla intervista? Juve si gazetare, shkrimtare dhe si njeri a mundeni te ndërhyni dhe të keni një bashkëbisedim me ta si për ti dëgjuar apo duke i dhënë shembu, jo si për t’i ndryshuar mendjen, por për t’i dhënë një tjetër perspektivë?

Margo:- Kjo është një pyetje interesante dhe e vështirë në një mënyrë sepse natyrisht kur dëgjova që dikush po më thoshte se në Shqipërinë komuniste njerzit kishin vetëm një palë këpucë dhe unë disa ditë më parë  kisha biseduar me dikë që po më tregoi se ai ecte këmbëzbathur 5 kilometra çdo ditë për në shkollë; ose historia tjetër se si një grup i fëmijësh kishin vetëm një palë këpucë dhe i ndanin ato mes tyre; apo një djalosh që i duhej të vishte këpucët e nënës për të treguar se kishte këpucë dhe u turpërua (për këpucët e grave), në kohë kur ai kishte filluar të zgjohej dhe të pëlqente interesimin e vajzave. Pra nga këto fakte që po ju jap si shembuj janë një përpjekje për të ndarë përvojën time nga bisedat që kam bërë me këta njerëz. Por në të vërtetë këto lloj intervistash janë të vështira. Unë mendoj ndryshe dhe në mënyrë të  natyrshme mbaj anën e viktimave, por nga ana tjetër kur ju shikoni statistikat se në shoqërinë shqiptare vihet re se shumë njerëz kanë nostalgji për komunizmin, kjo është pikërisht koha për të shtruar pyetjet  se përse ndodh?… Çfarë na tregon kjo për natyrën njerëzore?… dhe pastaj qartazi dalim në një pyetje më të hapur se si njerëzit në Shqipëri i përjetuan vitet ’90, dhunën e viteve ’90 si dhe faktin se pasi ata përjetuan traumën e komunizmit ata nuk kishin aspak hapësirë të sigurt për të diskutuar rreth kësaj çështje dhe për ta kthyer në një debat kombëtar. Le të themi p.sh se kush ishte në anën e mirë të drejtë, kush ishte në anën e vuajtur (të persekutuar kaq keq) dhe kush në anën që përfitoi prej saj në një mënyrë tjetër nga që ishte në pushtet. Në të vërtetë sistemi ishte i ndërtuar i tillë me këtë ndarje (luftë klasash, diktaturë e proletariatit dhe e fshatarësisë kooperativiste, të shtypur dhe shtypës). Pra një grup i vogël kishte pushtet dhe sundonte mbi shumicën. Kjo ishte për shembull  disi ndryshe edhe nga ajo formë  kolektive kur ata kishin një kontroll të vogël mbi një bllok ose e ruanin të pastër atë (bllokun, grupimin e tyre). Pra sistemi  i jepte popullit iluzionin se ata kishin pak fuqi në duar dhe kjo është arsyeja që i bënte ata të mendonin se kishin të paktën pak ndikim mbi jetën e tyre. Por kishte edhe grupe të mëdha njerëzish që nga ana e tyre kishin krijuar imazhi se Perëndia i persekutoi në një moment të jetës dhe ajo ndryshoi në mënyrë dramatike dhe ata u bënë shembull për të tjerët (si të ishin treguesi i të pësuarës), se po bëre diçka të gabuar në atë sistem jeta jote ndryshon menjëherë. Unë kisha gjithashtu vështirësi për të folur edhe me njerëz që ishin pjesë e sistemit dhe unë e kisha ndjesinë që po më gënjenin mua. Dhe në një mënyrë në se  i zbuloje ata kjo do të krijonte tension të gjendjes.  Unë e shihje dhe kjo kuptohej nga mënyra se si tregohej historia me të pavërteta, ose të kuptoje se ata mohonin se kishin përfituar mjaft nga sistemi në rastin kur kishin qenë spiunë, kishin thënë ndonjë gjë për të tjerët dhe prej kësaj kishin buruar përfitime të themi si marrja e një të drejte studimi për fëmijën. Kjo situatë është mjaft e ndërlikuar kur ju mendoni për një debat publik mbi komunizmin në Shqipëri dhe kur ju me kujdes doni të ruheni nga fakti që shumë njerëz janë të ndikuar shumë nga trauma që kanë kaluar dhe nuk kanë sigurinë dhe një hapësire të mbrojtur për të shprehur përvojën e tyre sepse ka shumë zëra të njerëzve të tjerë që t’u japin atyre të drejtë mbi atë përvojë dhe dhimbje që kanë kaluar, pra e anashkalojnë ose e nënvleftësojnë këtë dhimbje të tyre e ca më keq i japin një rrugë tjetër duke thënë se nuk ishte dhe aq keq dhe se të prekurit (viktimat në këtë rast) po përpiqen që të përfitojnë prej atyre vuajtjeve të shkuara. Juve të gjithë e dini dhe e ndjeni se diçka rreth këtij debati publik nuk po shkon drejtë. Unë kam përshtypjen se vetëm prej punës së intelektualëve dhe atyre njerëzve që merren me edukimin e brezit të ri diçka mund të ndryshoj. Pra kjo traumë duhet zbuluar dhe është një proces që do të marrë vitet në vazhdim duke rikrijuar atë se çfarë ishte rreth komunizmit, rreth viktimave dhe rreth persekutimit. Kjo është shumë e nevojshme sepse njerzit ende vazhdojnë ta ndjejnë këtë traumë dhe në mënyrë të pavetëdijshme ja përcjellin fëmijëve të tyre. Vihen re dhe janë strategji të ndryshme se si ata po ua përcjellin fëmijëve të tyre se si po e ndjejnë realitetin tani dhe se çfarë lloj pamjesh po i tregojnë njerëzve. Po kështu edhe brenda brezit të ri është një mënyrë tregimi se sa i sigurt ishte sistemi komunist dhe kjo sepse ata e kanë marrë këtë prej tregimeve të prindërve të tyre që në një mënyrë rradhiteshin në krahun e atyre që përfituan nga sistemi. Por kemi edhe një brez të ri me njerëz të cilët  në mënyrë të dukshme e përbuzin komunizmin pasi ata përcjellë tregimin e prindërve të tyre që kanë vuajtur thellësisht dhe janë persekutuar, pra kemi dy kampe krejtësisht të ndryshme, me dy mënyra të ndryshme rrëfimi dhe dy modele të ndryshme se si tregohet historia nga këndvështrime krejtësisht të ndryshme. Thënë ndryshe është sikur Shqipëria ka kaluar dy realitete krejt të ndryshme. Pra tani është një sfidë e madhe i intelektualëve që të sjellin atë tregim i cili në një mënyrë  do të jetë objektiv dhe i vërtetë sa më shumë që të jetë e mundur dhe le të themi që nuk do të jetë një tregim i “thirrjeve”, pra si të themi atë që kalvari i vuajtjeve të mos jetë një tregim emocional por të jetë një tregim i fakteve, pra në një mënyrë një dëshmi. Pra një objektivitet madje dhe për ta vendosur në krahasim sistemin komunist shqiptar me atë të Rumanisë komuniste, Polonisë komuniste, pranë komunizmit Çekosllovak dhe të tregohet se Shqipëria ka vuajtur më shumë.

AGj:- Tani kemi gati dy pyetje të tjera nga Ardiani dhe Klodi. Kush do shkojë më parë?

KM:- Faleminderit Margo

Margo:-Përshëndetje (në shqip).

 


KM:- Përshëndetje, jam Klodi Melka dhe jetoj në Masaçusets prej 27 vitesh. Thjesht po ju tregoj se e bleva librin dhe e lexova brenda një dite. Faleminderit shumë është jeta ime jeta e disa të tjerëve të rritur në komunizëm (kam lindur në mesin e viteve ’70-të), dhe pyetja ime lidhet me atë se gjatë kërkimeve për të shkruar librin në Shqipëri a ishit ju në gjendje që të pyesnit ndonjë nga ministrat e qeverisë apo këdo që ka lidhje me arsimin publik për njohjen e historisë. Unë shkoj në Shqipëri çdo vit dhe dalloj se  brezi i ri nuk di asgjë dhe kur unë filloj të flas ata mendojnë se po flas një përrallë për rradhë ku blihej vajguri, djathi, buka, i vini çfarëdo emri që të doni pasi të gjithë e dinë se për se bëhet fjalë (mungesa dhe varfëri), dhe pyetja ime është se në një plan i madh u bë dikur (nuk e di nëse jeni në dijeni) në një qytet të vogël polak Katovica në vitin 1989 ishte një mbledhje e partive komuniste të ashtu të quajtura t ë bllokut sovjetik ku Gorbaçovi e tha “bukur” se ne do të bëjmë sikur do të lëshojmë pushtetin politik, por do ta fitojmë nëpërmjet pushtetit ekonomik”. Nëse e shihni në Shqipëri apo në shumicën e bllokut lindor sovjetik të gjithë oligarkët dhe të gjithë ata që kanë pushtet janë dikushi që siç u shprehët ju se kishin qasje me burimet e përfitimit që mundësonte vendi. Dhe me fjalë edhe më të “bukura ai (Gorbi) tha: “se ne do të pretendojmë se do ta lëshojmë pushtetin politik”, me përjashtim të Polonisë dhe Hungarisë shumica e qeverive në ish bllokun lindor udhëhiqen nga si thoni ju se pasardhësit e këtyre njerëzve. Tani ne kemi në qeveri ne kemi Belindën, (gjyshi i saj Beqir Balluku), pra majtas dhe djathtas elita që e udhëheq Shqipërinë ka gjetur këtë shteg dhe asgjë nuk po del nga këto mësime.  Unë mendoj se Katovica po punon mjaft mirë në Shqipëri dhe nuk e di se si po shkon ne vendet e bllokut lindor sovjetik, por në Shqipëri është duke punuar mjaft mirë. Pra, unë dua të di idenë dhe opinionin tuaj mbi këtë.

Margo:- unë gjithashtu ju pohoj se kam folur shumë me të rinjtë ata kanë qenë të interesuar gjithashtu dhe gjithmonë më pyesnin se çfarë po bëj në Shqipëri, pse po qëndroj kaq gjatë dhe sa herë që unë po i tregoja se jam duke shkruar një libër rreth komunizmit shqiptar, reagimi i tyre ishte pothuajse i njëjtë, pra cila është arsyeja (?). Ne tashmë dimë gjithçka se çfarë është thënë për komunizmin, ne nuk kemi nevojë për një libër të tillë, ne dimë gjithshka. Kjo më shtynte dhe më bënte mua më tepër kureshtare dhe bëja pyetje më të hollësishme si për të zbuluar se ku është niveli i njohurive.  Kështu që i pyesja  për  Festivalin e vitit 72, pyesja se çfarë mund të më thoshin për librin tim nëse ata dinin tashmë  gjithçka,  por si përfundim pas disa minutash bisede dilte qartë se ata nuk e kishin fare idenë, rreth fakteve kryesore lidhur me komunizmin dhe gjithashtu nuk kishin asnjë shpjegim të tyre për të  folur mbi  komunizmin përveçse përdornin të njëjtat citime të dëgjuara dhe të mbledhura  në kohë  si p.sh që  mund të kishe përfundoje në burg nëse ankoheshe për domatet dhe bukën, ose  mund të  bije  në burg  nëse merrje kartolinë nga jashtë. Pra për mua ato dy vitet e para në Shqipëri ishin në një farë mënyre  e burgosur e atij lloji bisedimi ku citimet e lehta dhe të sipërfaqshme nuk shpjegonin  fare përvojën  shqiptare përveç  se të themi krijimin e idesë se sistemi ishte i çmendarak. Unë po përpiqesha  të ndiqja  Muzeun mbi komunizmin në Shkodër që bënin takime me shkollat e mesme  për të përhapur disi  informacionin në lidhje me komunizmin dhe siç e  përmenda njerëzit  janë viktima të tregimit që  është  dëgjuar në shtëpitë e tyre, ata po fitojnë njohuri në lidhje me komunizmin jo nga shkolla, as prej librave,  por nga ato që kanë dëgjuar nga prindërit dhe gjyshërit. Por këta njerëz (prindërit dhe gjyshërit),  ndonjëherë nuk duan  as që ta përmendin fare këtë, pra duhet që vetë rinia (brezi i ri), të pyesin më të rriturit rreth kësaj përvoje të së kaluarës pra siç mund të quhet nevoja për të mbledhur historinë e familjes. Por në kushtet kur gjendja është e vështirë me shumë papunësi mes të rinjve dhe në një periudhë kur të rinjtë kanë ulur interesin e ndjekjes së studimeve universitare dhe më e keqja që studentët duhet të bëjnë punë shumë të vështira dhe në kushte të këqija për të siguruar të ardhura për të paguar shkollën unë e kuptoj se ata nuk kanë aspak hapësirë as që të mendojnë mbi të shkuarën e familjes së tyre. Pra në një mënyrë i gjithë ky problem mbi debatin siç thatë edhe juve bëhet e qartë se në Shqipëri komunistët janë ende në pushtet dhe se komunistët janë duke krijuar narracionin rreth së kaluarës dhe një brez tjetër tani neokomunist po e udhëheq disi këtë vend le të themi ose sikurse të gjithë e ndiejnë kështu që në një farë mënyre ky është një moment shumë i vështirë për Shqipërinë gjithashtu sepse njerëzit ende po luftojnë keqazi për t’ia dalë mbanë kësaj gjendjeje. Në një mënyrë edhe  kjo bisedë rreth historisë në Poloni filloi kur ne morëm pak liri ekonomike dhe e patëm pak si me tepri  kohën për t’i hedhur një sy të shkuarës dhe identitetit tonë për të parë se kush ishim me të vërtetë. Pra çfarë do të thotë të jesh polak dhe çfarë do të thotë në fakt të jesh shqiptar. Çfarë do të thotë komunizmi shqiptar . Ashtu sikurse tek ne në Poloni dhjetëvjeçari i fundit pati prurjet e botimeve të shumta mbi komunizmin polak por edhe për Holokaustin si dhe rolin që Polonia luajti gjatë Holokaustit. Pra u pa nga perspektiva e njerëzve që vepruan si denjësisht gjatë asaj kohe por edhe nga këndvështrimi i njerëzve që ishin shtypës si dhe atyre që zhvasnin gurët e çmuar dhe floririn nga duart e atyre fatkeqve që çmonin më shumë jetën dhe ua jepnin nazistëve. I gjithë ky këndvështrim thërret kërkesën e një rrëfimi shkencor histoirik e intelektual në gazeta, rrethet akademike etj. Cili është niveli i gazetave tani në Shqipëri që janë në xhepin e Edi Ramës.

KM:- Po zero niveli. E vërtetë kjo që po thoni.

Margo:- Po ne kemi ndonjë alternativë si p.sh portalet e internetit, por ata janë gjithmonë nën rrezik për t’u mbyllur pasi nuk mund të gjenden investime. Ky është një problem i madh.

KM: – ju keni të drejtë unë dhe mendoj se po të shihni në median sociale, Instagramin, Facebook  ju do të shihni se të gjithë e portretizojnë vendin ashtu sikurse Erion Veliaj do ta dëshironte,…por mos harroni se ky person e nisi të mësonte në SHBA prej vendit më të mirë dhe kjo bëhet e frikshme. Jua them ndershmërisht se unë nuk kam frikë nga Gramoz Ruçi, unë e kuptoj atë dhe të gjithë e njohin për atë që është. Ndërsa Erion Veliaj studioi në një vend demokratik dhe mësoi se si mund të mashtrojë njerëzinë përmes një sistemi, pra jo me forcë. Në qoftë se shihni Shqipërinë sot juve keni fëmijët e komandantëve dhe komisarëve, të zv/ministrave dhe sekretarëve të parë dhe unë njoh ata afër dhe jam i lidhur me njerëz atje që e dinë se çfarë kanë qenë dhe çfarë ata po bëjnë tani. Por pjesa e frikshme është prirja e Shqipërisë për ta harruar historinë dhe po tregojmë se ne jemi njerëzit që harrojnë historinë dhe përsërisin gabimin çdo katër apo pesë (kur bie fjala për votën/zgjedhjet), Ne mund të mos biem në një mendje për këtë, por ajo që dua të them është se ne priremi të harrojmë historinë.

 Margo:-…po, duke harruar historinë dhe madje duke e fshirë atë. Ky është një fenomen i Tiranës tani. Janë shkatërruar shumë ndërtesa (vila), të viteve 30-të. Komunizmi shkatërroi Tiranën duke hequr gjurmët e fillimit ë shekullit të 20-të dhe pikërisht tani qeveria në pushtet dhe “zhvilluesit e ndërtimeve” po shkatërrojnë Shqipërinë nga vitet 30 – 40. Kjo është një tragjedi për qytetin. Ne po humbasim historinë, po humbasim të kaluarën, po humbim gjurmët e së kaluarës.

WPL moderatori:- Mirë pra, këtu na ka mbetur edhe një minutë e di që kemi Ardianin.

 A mund ta bëjmë pyetjen tënde shpejt?

              

 

AM:- Po faleminderit. Do ta bëja sa më të shkurtër që të jetë e mundur. Së pari, dëshiroj të falenderoj të gjithë organizatorët për këtë takim, autoren Małgorzata (Margo) Rejmer, bashkë organizatorët Ani Gjika, botuesin Restless Books, Bibliotekën e Usterit, Djemtë e Shën Mërisë, Massbesën dhe të gjithë pjesëmarrësit. Unë kisha pak vështirësi teknike në lidhjen time zoom nga fillimi dhe ndoshta ju e keni përmendur atë, por gjithsesi unë do të doja ta sillja përsëri sëbashku me nja dy nënvizime apo ndonjë pyetje. Unë nuk e kam ende librin në duart e mia, por nga ftesa dhe njohja e shkurtër rreth librit dhe autores isha në gjendje për të nxjerrë dy-tre gjëra. E para, ka të bëjë me titullin e librit “Baltë më e ëmbël se mjalti”, që lidhet me Andon Z. Çajupi një personalitet i njohur i rilindjes shqiptare dhe do të kthehem për të.

Margo:- po citimi i tij..

AM:- E dyta e rëndësishme është se çfarë vendi zë në libër besimi fetar në Shqipëri (Frankli e përmendi këtë pak më parë dhe s’po zgjatemi), pasi e dimë se që nga 1967 goditja e regjimit e shndërroi Shqipërinë vendin e vetëm ateist në botë. Krahasuar me atë që ne njohim se populli polak është shumë i lidhur me besimin fetar. (historia e kryqit humor). Së treti, në prezantimin tuaj biografik dhe të krijimtarisë tregohet se ju jetoni mes Polonisë dhe Shqipërisë (Varshavës dhe Tiranës), kjo më duket se në procesin e kërkimit, gjetjes së fakteve e ngjarjeve si dhe për t’i shkruar më pas e për t’i vendosur ato në trajtime gazetarie apo rrëfime artistike, kjo ju bën juve në sytë tanë që të ngjani me Bletën që grumbullon ato lëndë që i duhen për të prodhuar mjaltin.

Margo: – Me të vërtetë më pëlqen metafora e Bletës.

AM:-…dhe e fundit, a keni zhvilluar ndonjë takim të ngjashëm si ky sot mbi librin dhe a keni në plan ta përktheni në shqip apo edhe të mblidheni me një auditor shqiptar, në Shqipëri?

Margo:- Ky është takimi i dytë. Dy-tre javë më parë mbajtëm një takim të ngjashëm (takimin e parë), me botimin në spanjisht. Libri u botua në Spanjë dhe pata një mbrëmje letrare në Madrid që mblodhi mjaft njerëz. Për fat të keq nuk kishte shqiptarë, ndjej një keqardhje, por publiku spanjoll bëri shumë pyetje për Shqipërinë dhe për komunizmin atje si dhe për përvojën shqiptare. Në të ardhmen libri do të botohet në Itali, në Serbi dhe shumë shpejt në Republikën Çeke dhe po ashtu me shpresë se edhe në Shqipëri një ditë. Pra, kjo është një gjë e bukur kur libri merr jetë.

Merr një jetë e re në vende të tjera dhe njerëzit diskutojnë për librin dhe kjo sjell më shumë fokus në përvojën e Shqipërisë dhe shqiptarëve.

Ju faleminderit shumë, kjo do të thotë shumë për mua.
AM:- Faleminderit nga ana ime dhe veçanërisht edhe unë si shumë nga emigrantët shqiptaro-amerikanë me afro 20 vjet e më tepër, vetëm titulli “Baltë më e ëmbël se mjalti” na prek dhe na emocionon shumë sidomos për situatën në të cilën ndodhet Shqipëria tani edhe 30 vjet pas rënies së diktaturës komuniste. Vendi pret më shumë nga të gjithë ne si emigrantë për të thënë fjalën tonë.  Ju falënderoj me gjithë zemër atë që juve keni bërë këtë për vendin tuaj, keni bërë për shqiptarët si dhe për të gjithë njerëzit që ta kuptojnë më drejtë historinë. Ju falënderoj dhe i përgëzoj organizatorët si dhe gjithë pjesëmarrësit.

AGj-:Faleminderit, ishte një gjë e bukur dhe interesante. Të gjithëve ju faleminderit shumë, për Margo dhe Eni  si dhe Nathan që ju lamë pak jashtë.

WPL moderatori: – Faleminderit të gjithëve për pjesëmarrjen dhe të gjitha pyetjet goditura që bëtë. Ju kujtoj që të mos harroni se ju mund të merrni “Mud Sweeter than  Honey”,  nga biblioteka  juaj ose  ju  gjithashtu mund ta blini atë online tashmë. Ju lutemi klikoni edhe në likun (Chat), për të na  bërë të  ditur se çfarë mendimi keni për programin e sotëm. Ju falenderoj përsëri dhe shpresoj që të gjithë të keni një fundjavë të bukur.

 

            

 

Faleminderit shumë.

 

Uster 11 Dhjetor, 2021.

  • twitter
  • facebook
  • linkedin
Fjalë kyçe: , , ,
1 Comments
  • author avatar
    THANAS L. GJIKA 4 years ago Reply

    Perkthimi, botimi dhe diskutimi i ketij librite zonjes Margo Rejmer prej Restless Book dhe organizatoreve te ketij takimi eshte nje veprim i dobishem per te informuar opinionin amerikan e ate boteror mbi bemat monstruoze te diktatures komuniste ne Shqiperi. Nje gje e tille duhej kryer dhe me romanin ne dy vellime te Visar Zhitit “Rruget e Ferrit” dhe Ferri i care” botuar me 2013. Pra sugjeroj qe perkthimi e botimi ne anglisht i ketij diptiku dhe diskutimi i tij duhet kreyer sa me shpejt, sepse kjo veper e ka zberthyer shume mire deformimin e karakterit te nepunesit shqiptar gjete diktatures dhe qendresen shembullore te te burgosurve te ndergjegjes ne ato vite. Ky roman meriton te vleresohet me cmimin Nobel, prandaj nuk duhet vonuar sjellja e tij ne anglisht, ne gjuhen e botes.
    Gjithashtu falenderoj Z. Ardian Murraj per pergatitjen e ksaj konike.

Komentet

Leave a Reply to THANAS L. GJIKA Cancel reply

Lajme të ngjashëm

Nëna e Elon Musk, e fotografuar nga artisti i shquar shqiptar, Fadil Berisha

Ruben Avxhiu
Nëna e Elon Musk, e fotografuar nga artisti i shquar shqiptar, Fadil Berisha
Maye Musk, 77 vjeç ka një histori të gjatë si modele.
I biri, Elon, është njeriu më i pasur i botës, themelues i kompanive si Tesla, Space X, xAI, etj si dhe pronar i platformës X (ish-Tuitër).

Vatra Manhattan Branch: Lidershipi i vetshpallur, pengmarresit e Vatres s’ka avokat qe i merr persiper

May be an image of text that says 'MANHATTAN BRANCH VATRA νΑ VAIRA RA 快蛋 ั KblИMAHT NEW รบ YEAK YORK 2020-202 2020-2021'Vatra (Vereinigung) – Wikipedia

Lidershipi i vetshpallur, pengmarresit e Vatres s’ka avokat qe i merr persiper.

Dokumentat zyrtare te Gjykates Federale tregojne qarte se avokati i tyre eshte terhequr, duke i lene pa perfaqesim dhe pa besueshmeri.

Menduan se me akuza te fabrikuara, presione dhe me gjyqe vatranet Agustin Mirakaj, Valentin Lumaj do terhiqeshin, por Gjykata Federale i hodhi poshte te gjitha pretendimet e tyre.

Menduan te benin edhe marrveshje duke shtyre sa here seancat ndonese ishin vet paditsit.

As kjo nuk u eci. Sot nuk kane me cfare t’u thone perkrahesve, sepse faktet flasin vete: rasti i tyre po shembet dhe avokati u dorezua para se te arrije ne salle te gjyqit.

Kryetarja e Miamit u ka thene hapur ne mbledhjen Zoom: nese humbisni gjygjin, jepni doreheqjen. Dega Jacksonville dhe Dega New Jersey e dine shume mire kush ka pas te drejte, dhe kjo eshte e qarte: Agustin M. Mirakaj ka pas te drejt. Dhe ai nuk ua ka borxh askujt, as Valentin Lumaj as Nazo Veliu, as Mark Mernacaj.

Vatran te nderuar, rrena i ka kembet e shkurtra. Dokumentat flasin. Koha e te vertetave po vjen.

Vatra Manhattan Branch

 

Ejani vizitoni “Isa Boletini Way” në New York – Kryetari i Mitrovicës së Jugut Faton Peci mori pjesë në inaugurim

Të dielën, më 30 nëntor u përurua në New York emërtimi i një rruge me emrin e heroi, Isa Boletini.- Advertisement –

Kryetari i Mitrovicës, Faton Peci, i pranishëm në ceremoninë e inaugurimit, tha në një postim në Facebook se ky moment shënon jo vetëm respektin për një simbol të pathyeshëm të lirisë, por edhe lidhjen e fortë e të qëndrueshme mes popullit shqiptar dhe Shteteve të Bashkuara.

“Një moment historik për shqiptarët në Amerikë!

Ky është një kapitull i ri i historisë sonë në Amerikë, i arritur me unitet, punë dhe krenari shqiptare. Sot, emri i Isa Boletinit do të qëndrojë përherë i lartë në Staten Island, ashtu siç është lart në zemrat tona.

Lavdi figurave të kombit dhe krenari për shqiptarët kudo që janë!”, shkruhet në postim.

Z.Peci shkruan ne rrjetin social:

Me ftesë të Kongresit Amerikan, pata nderin e veçantë që sot në New York të jem pjesë e përurimit të rrugës që tani e tutje mban emrin e heroit tonë kombëtar, Isa Boletinit, një prej figurave më të mëdha të historisë së Shqipërisë dhe Kosovës.
🇦🇱 Ky moment shënon jo vetëm respektin ndaj një simboli të pathyeshëm të lirisë, por edhe lidhjen e fortë dhe të qëndrueshme ndërmjet popullit shqiptar dhe Shteteve të Bashkuara. Isa Boletini në New York është një mesazh i fuqishëm për brezat e rinj se liria dhe dinjiteti janë vlera që duhet mbrojtur çdo ditë.
🇽🇰 Faleminderit miqve kongresmenë, autoriteteve të New York dhe komunitetit shqiptar për përkushtimin e tyre të palodhur. Diaspora jonë ka qenë dhe mbetet një forcë e jashtëzakonshme e imazhit dhe interesave të Republikës së Kosovës.
🤝 Le të vazhdojmë të ndërtojmë ura të përjetshme miqësie e bashkëpunimi, me dinjitet, me punë dhe me krenari, ashtu si do të donte Gjeneral Boletini.
Zoti e bekoftë Amerikën❤️
Zoti e bekoftë Shqipërinë dhe Kosovën përjetësisht të lirë!


z.Naser Nika

TË RINJTË NË USTER MASAÇUSETS NË DITËN E 113 VJETORIT TË PAVARËSISË Nga Ardian Murraj

Atëherë kur mendon se gjithshka po shkon në rregull dhe thua se; njoftimet janë bërë, qendra e zërit punon, njerëzit janë mbledhur dhe çdo pjesëmarrës është gati të ndjekë ceremoninë e Nderimit të Ditës së Flamurit të Shqipërisë në 113 vjetorin e Pavarësisë,… pikërisht atëhere moti në Uster përkeqësohet me stuhi ere dhe rreshje dëbore, por të pranishmit vazhdojnë për çka janë mbledhur, pa u tërhequr dhe nisin me himnet kombëtare të SHBA-ve dhe Shqipërisë.

 

Grupi i të Rinjve të Kishës Orthodokse Shqiptare Fjetja e “Shën Marisë”, zbulojnë me fjalimet e tyre në pak histori edhe qëllimin se përse ata janë mbledhur në sheshin para bashkisë së qytetit të duke treguar se janë pjesë e qytetarëve të tij dhe ruajtës e mbrojtës të traditave e vlerave të kulturës dhe familjeve shqiptare që janë thurur për më shumë se një shekull në jetën e shoqërisë amerikane.

 

Ashtu sikurse edhe një thënie e njohur për motin e bregut Veri Lindor të  kontinentit të Amerikës së Veriut shpreh se “Nëse nuk ju pëlqen moti në New England, prisni një minutë”… kjo pikërisht sikur u plotësua në pasditen e 28 Nëntorit, 2025 kur një grup jo i vogël bashkatdhetarësh shqiptaro-amerikanë u mblodhën për të Nderuar Ditën e Flamurit, 113 vjetorin e Pavarësisë  së Shqipërisë.

 

Anthony Zdruli dhe Nick Prifti drejtuan mbarëvajtjen e këtij tubimi, duke u mbështetur nga të tjerë bashkëmoshatarë djem të rinj dhe vajza të reja, nga Grupi Valletona, nxënës shkollash, studentë kolegjesh të njohur apo që  edhe sapo kanë dalë në jetë, si Ina Zhidro, Giulia Kosta, Ana Kodra të cilët ishin pjesë e fjalës poetike,  e këngës dhe e valleve në këtë festë.

 

Kryetari i Bashkisë së Usterit Joseph M. Petty, drejtoi në fjalën e tij përshëndetjen për pjesëmarrësit, organizatorët, ish kryetaren Konstantina Lukes, këshilltaren Etel Haxhiaj, këshilltaren për arsimin Kathleen Roy dhe prefektin Niko Vangjeli dhe u ndal në dokumentin që zyra e tij njofton për Shpalljen e 28 Nëntorit, 2025 si Ditë e Pavarësisë së Shqipërisë në qytetin e Userit duke inkurajuar banorët t’i bashkohen kësaj feste. Shqiptarët shpëtuan nga pushtimi 500 vjeçar otoman, Ismail Qemali ngriti Flamurin Në Vlorë dhe se “Dita e Flamurit” që nderohet çdo vit në Uster shpreh mirënjohjen se Usteri është shtëpia popullsisë shqiptaro-amerikan që ka shpërthyer me gjallërinë e saj dhe jep në shumë drejtime të jetës së qytetit, duke arritur sukses në fusha të ndryshme të përpjekjeve profesionale dhe interesit kulturor.

 

Vallja e Osman Takës, u hodh thuajse në kulmin e stuhisë, por të ftuarit ndoshta të mësuar me “tekat e motit”, shoqëruan valltarët, poezitë e recituara, muzikën dhe këngët e kënduara që përbënin në pjesë të rëndësishme të programit. Në mbyllje teksa pjesëmarrësit largoheshin duke marrë me vete mbresa dhe shpërndarë në rrjetet sociale atmosferën e festës, Anthony Zdruli si bashkë- organizator i veprimtarisë shpjegoi thjeshtë përvojën e një feste edhe ku stuhia e erës bie përpara një nisme të mirë që bëjnë njerëzit kur thotë:-“… kjo nuk na ndaloi. Ne prapë e festuam kjo është e rëndësishme dhe ju e dini që kjo ditë është Dita e Pavarësisë, që ka qënë e rëndësishme shumë vite më parë, mbi 100 vjet më parë. Dhe ndoshta i njëjti mot edhe atëherë. Kështu ne e dimë se çfarë të festojmë. Ndaj vazhdojmë dhe ja dalim me motin se dimë se si shkon”  dhe në pak fjalë urimi i tij në gjuhën shqipe vjen i thjeshtë:-“Gëzuar ditën e Flamurit dhe Rrofsh Shqipëri”.  Një urim  të cilin të rinjtë e Usterit në Masaçusets e ndajmë me gjithë shqiptarët dhe arbëreshët kudo që ata ndodhen.

 

28 Nëntor, 2025

Uster, Masaçusets

 

PËRPARA FLAMURIT SHQIPTAR  NË CHICAGO Nga Visar Zhiti

          

Në metropolin e Çikagos, Komuniteti Shqiptar në Illinois – Albanian Community of Illinois me president të riun nga Presheva, Edon Shaqiri organizuan me shqiptarët Festën e Flamurit.                                                                    

Në mesditën e 28 Nëntorit në DownTown, ndanë Rrugës Washington, u ngrit lart mes brohërimave Flamuri Shqiptar, aty mes rrokaqiejve, edhe mbi veprën monumentale dhe të njohur të Picasso-s, – shkruante shkrimtari Visar Zhiti.  Në ceremoni ishin dhe kongresmeni Joe DioGurdi me bashkëshorten, po edhe Kosulli i Republikës së Kosovës, Drilon Zogaj .                                                     

Po kështu dhe në mbrëmjen festive në Niles. Salla e madhe ishte plot, e zbukuronin të rinjë dhe flamujt kudo, këngët dhe vallet.                                                    

Në fillim u kënduan dy Himnet Kombëtare, ai Shqiptar dhe ai Amerikan. Presidenti i Komunitetit, Edon Shaqiri, pasi do t’i uronte mirëseardhjen të githëve, do të fliste për rëndësinë e kësaj date dhe lavdinë e saj dhe do t’ia jepte fjalën “të Ftuarit të Nderit”, shkrimtarit Visar Zhiti.                                                                

Emocionuese do të ishin dhe kujtimet e çiftit Shirley dhe Joe Dio Guardi, puna e tyre e çmuar. Dhe do të shpërthente koncerti, këngët e njohura patriotike dhe valet gjithe larmi ngjyrash e flamuj. Një festë e madhe, e bukur, dinitoze dhe me estetik;e kombëtare. Njëri prej organizatorëve që shquhet, por për urtësinë, është trajneri nga Kërçova, Taip Bes Hiri, ideatori i takimit me kongresmenin, mik të hershëm që “nga lufta”. Gjithçka shkëlqen dhe ai rri në prapavijë, si të gjithë në festë…          

Si një sintezë jo vetëm e asaj dite, por e ecurinë në shekuj të Flamurit Kombëtar po botojmë fjalën e shkrimtarit.  

           

            SHQIPONJË LIRI ME TË KUQEN DIELLORE…         

 

Nga Visar Zhiti

 

Festën Kombëtare, më të madhen e shqiptarëve, atë të Flamurit, pra, të Pavarësisë, kur hidhen themelet e shtetit modern shqiptar, e festojmë me madhështi në Atdhe e në gjysmën tjetër të Atdheut, në Kosovë, kudo në Ballkan ku ka copëza Shqipërie e shqiptarë, përtej detit, në Itali me arbëreshët e këngës dhe të poezisë, në të gjithë Europën, edhe përkëtej oqeanit, në Amerikë, në mbarë botën dhe mbase më bukur në diasporë festohet në SHBA dhe po aq solelmnisht në Chicago.

 

Sot u ngrit Flamuri shqiptar në DownTawn, dhe u valëvit mes atij të SHBA dhe të Shtetit Illonois.

 

Kur u mblodhëm, pamë se ishim shqiptarë nga të gjitha trevat tona, vërtet Shqipëria natyrale, etnike, – vetëm në SHBA ndodh kjo, –  dhe mes nesh erdhi me bashkëshorten e tij dhe kongresmeni i shquar, me origjinë arbëreshe, Joe DioGuardi, që i kushtoi jetën çështjes shqiptare, çlirimit të Kosovës.

 

Na bashkoi Flamuri ynë, më i bukuri në botë, besojmë ne.

Ky Flamur është ngritur hijerëndë në kështjella dhe pirgje dhe fusha beteje, ka mbulur heronjtë, por dhe nëpër dasma, vargani i krushqëve kishte kryeflamurtar, e mbajnë duart e fëmijëve, ky flamur ngrihet mbi institucionet shtetërore, presidencë, parlament, kryeministri, por dhe në ballkone pallatesh, ku banojmë, në tryeza pune e në zarfe me pullat postare, është në takime ndërkombëtare, ne ceremonira e në fusha sporti e festa e ngrihet lart bashkë me Himnin, ringrihet me çdo fitore e titull kampion, e gjejmë dhe në valixhe emigrantësh si amanet, në librat e shkollës dhe antologji poezish, në sheshe e në veprimtaritë kudo, në ambasada në të gjithë shtetet e në Organizatën e madhe të Kombeve të Bashkuara, aty me të gjithë flamujt e tjerë, i sigurtë, i barabartë.

 

SHEKUJT E FLAMURIT

 

Flamuri ynë ashtu si shqiponja e tij që shihej si një shpend hyjnor, vjen nga kohëra të lashta e mitologji, ka të bëjë me pellazgët, me të cilët janë të lidhur ilirët, siç besohet nga shumë shkencëtarë. Prandaj dhe na quajnë “Bij të Shqipes”!

Zjarr prometean Flamuri ynë, – kam thënë… ​​​​​​

Shqiponja ishte emblemë dhe e Pirros së Epirit. Gjendet dhe te shteti i parë i Arbërit i viteve 1199-1216, që kulmoi me shtetin e Skënderbeut, ku Kastriotët e kishin dhe në stemën e tyre.

Gjergji ynë e ngriti mbi kalanë e Krujës, duke e çliruar nga pushtuesit otomanë në 28 Nëntor 1443, gati 6 shekuj më parë.

Me këtë Flamur Shqipëria u bë muri mbrojtës i Europës, i qyteterimit Perëndimor. Ai është Flamuri i “Atletit të Krishtit”, Skënderbeut, pa të cilin, – do të thoshte dhe në kongresin amerikan kongresmeni ynë, ndoshta dhe Amerika do të ishte ndryshe.

Dy kokat e shqiponjës janë Orienti dhe Oksidenti, duhet vëzhguar në dy kahet, bashkimi mban dhe universin. Kur u nda perandoria e Romës, gjysma që mbeti Bizant, e bëri symbol shqiponjën me dy krerë, e mbajtën ilirët, etj.

E kuqja e tij është kozmogoni, lidhet me dritën biblike, shpjegojnë studiuesit. Por do të simbolizonte dhe gjakun e derdhur për liri.

Donin ta copëtonin shpatat e perandorive dhe të ushtrive të huaja uzurpuese, gjylet e topave të tyre, donin ta grinin plumbat, ta zbehnin, ta përçudnonin duke i shtuar spatat liktoriane apo yllin e komunizmit, ai i sfidoi të gjitha dhe triumfoi.

Në shekujt e pushtimit Flamuri do të përndiqej, do ta mallkonin e do ta digjnin. Hiri i tij mbetej në kujtesën e Kombit.Dhe po harroj si ishte, ja ashtu si flakët…

Rilindasit rithirrën Skënderbeun. po Flamurin?

Që në vitin e parë të shekullit XX, një djalë 26 vjeçar, Faik Konica, në mërgim, në Bruksel, do të tregonte në gazetën “Albania”, që e themeloi vetë se “…flamuri ynë, i cili është një nga më të ndershmit dhe më të lavduarit të botës, është pa dyshim edhe një nga më të vjetrit”.

Me këtë Flamuar kishin shkuar dhe në Lidhjen e Dytë, atë të Prizrenit më 1887. Edhe arbëreshi Terenc Toçi e ngriti në Mirditë në vitin 1911.

Por një vit më vonë Plaku i bardhë, Ismail Qemali, pas 5 shekuj robërie, do ta ringrinte akoma më lart në Vlorë, po në 28 Nëntorin skënderbejan dhe shpalli pavarësinë e Shqipërisë dhe hodhi themelet e shtetit modern shqiptar. S’kishte institucione e as ngrehina për to, as hotele. Nëpër shtëpitë e vlonjatëve kishin bujtuar, ku kishte zjarr dhe zemër.Po rrinin bashkë përfaqësuesit e krahinave, ministrat që do të emëroheshin, asambleja, senati, luftëtarët, malsorët, qehallarë, rojet, etj, etj. ​​​​​

Ndërkaq nga Rumania erdhi Himni i Flamurit. U pëlqye dhe u këndua aq shumë sa nuk u zëvendësua dot me asgjë tjetër. Njëra nga strofat në kohën e komunizmit, jo vetëm që nuk këndohej, por do të hiqej dhe nga botimet:​​​​​​​

 

Se Zoti vetë e tha me gojë

​Se kombet shuhen përmbi dhé,

​Por Shqipëria do të rrojë,

​Për të, për të luftojmë ne.​

​​​​​​​​​​​​​​​​

Në 1913 Flamuri kombëtar është prapë në rrezik. Donin ta copëtonin Shqipërinë.​​​​​​​​At’ Gjergj Fishta ngre Flamurin mbi kambanoren e kishës së tij, si flatër engj;elli do ta quante dhe banderolat që nga aty do të lidheshin me minaret e xhamive.

 

MBËSHTEJA JETIKE E SHBA-së…

 

Roli i SHBA do të ishte vendimtar. Presidenti Wilson ndikoi shumë, I informuar dhe diaspora shqiptare, nga udhëheqësit e saj, Konica dhe Noli,  kontakti me shqiptaro-amerikanët.​​​​​​​Sot në Tiranë është një shesh që mban emrin e Presidentit shpëtimtar, Wilson, me shtatoren e tij në mes.

 

Lëvizje dhe rebelime dhe demonstra me Flamur bëheshin herë pas here dhe në Kosovën që vazhdonte të ishte e pushtuar deri vonë. Shpesh forcat policore gdhiheshin duke gjetur të ngritur qyteteve gjatë natës Flamurin shqiptar. Sikur mbinte vetvetiu.

 

Kur të burgosurit politikë u ngritën në Spaç në revoltën që tundi së brendshmi themelet e diktaturës, në 1973, ata ngritën në mes të kampit, brenda telave me gjëmba, Flamurin pa yllin komunist. Po ku e gjetën? Një këmishë të bardhë e ngjyen me gjakun e tyre dhe piktori i burgosur bëri shqiponjën. E ngritën lart duke kënduar himnin me lot në sy. Katër të burgosur i pushkatuan dhe ridënuan dhjetra të tjerë, por dhe vetë burgun.

 

Prapë në 28 Nëntor 1997 shpallet se është krijuar Ushtria Çirimtare e Kosovës. ​​​​​​​​​​​

 

Dhe po në 28 Nëntor në Kosovë kishte lindur legjenda Adem Jashari, në 1955 në Prekaz. Bënin dimra të acartë atëhere, por më keq se dimri ishte dhuna policore e regjimit serb ndaj shqiptarëve.

 

Në 28 Nëntor, ç’koinçidencë e bukur, që u tha dhe këtu, ka lindur dhe Presidenti Komunitetit Shqiptar në Illinois – Albanian Community of Illinois, Edon Shaqiri, familja e tij ikën nga Presheva nga shkaku I luftës n:e Shkup dhe prej andej në SHBA.

​

Dhe do të ndërhynin forcat e NATO-s dhe SHBA në këtë betejë, jo vetëm çlirimtare, por dhe morale, mbrohej një popull nga eksodi masiv si në Bibël. Pas bombardimeve të Beogradit, Kosova u shpall Republikë më vete. Shqipëria u fut në NATO dhe Flamuri i saj është bashkë me flamujt e forcave Perëndimore euroatlantike, me demokracitë më të përparuara.

 

Shqipëria dhe Kosova, dy shtete shqiptare të vegjël në Ballkan, por me histori të lashtë, kanë gjetur te Shtete Bashkuara të Amerikës së madhe aleatin jetik, mbrojtësin dhe mbështetësin.

 

Prandaj dhe sot Flamuri ynë si një vëllai vogël valëvitet pranë atij amerikan si një vëlla i madh, më i fuqishmi në botër dhe i drejtë.

 

Më bukur se gjithkund Flamuri ynë është në zemra, atje ku jemi bashkë, ja, si sonte…

 

 

 

 

 

VOKALI I SHPATIT U NDAL NË PENTAGRAMIN E KËNGËS- Përkujtim nga Skënder Karaçica

Në koncerte do të na mungojë Shpati!
Në koncerte brezi i ri shqiptar
Do të kujtojë vokalin e muzikës qytetare
Do kujtojë Shpatin –
E bukura e dheut për tokën dhe diellin
Në Shkup,Tiranë dhe Prishtinë
Sot janë anuluar koncertet me Shpatin!
.
Çikago,më 26 nëntor 2025

Zyrtarë të Federatës Vatra padi në Gjykatën Supreme të New York-ut kundër kryetarit të Vatrës Elmi Berisha – Kërkojnë masë ndaluese!

 

Vatrani i njohur Valentin Lumaj bënte me dije në rrjetin social si më poshtë:

“Nje grup zyrtaresh te Federates Vatra kane depozituar pardje nje padi ne Gjykaten Supreme te New York-ut kunder kryetarit te Vatres Elmi Berisha dhe ekipit te tij drejtues. Sikurse thuhet ne padi, ata kerkojne: : “masë ndaluese (kunder kryetarit Berisha), për të mbrojtur integritetin, transparencën dhe qeverisjen demokratike të Federatës Pan-Shqiptare të Amerikës, Vatra”.

Ata akuzojne lidershipin e Vatres si te pa-mandatuar dhe pa baze ligjore per te drejtuar organizaten.

Eshte interesante se, qysh nga zgedhja e tij, kryetari i Vatres eshte kontestuar ne vazhdimesi nga anetaresia e Vatres dhe qe nga viti 2021, pra me pak se 5 vite, Vatra numeron 8 procese gjyqesore, padi e kunderpadi, keto ne gjykatat me te larta, si ne Gjykaten Federale dhe Gykarten Supreme etj. Pra i bie qe shumicen e kohes e tij si kryetar i Vatres, ai e ka kaluar ne gjyqe me vatrane. Ne fakt e gjithe kjo kohe, finance dhe energji vatrane, mendoj se duhej shpenzuar ne Washington per Shqiperine dhe Kosoven.

Dikur Vatra gjyqet i kishte me greker e serbe, tani po “i nxjerrim syte” njeri-tjetrit. Sa keq ku kemi mberritur!

Urime dhe suksese grupit te vatraneve! Dhashte Zoti paqe ne Vater dhe Vatra te kthehet ne binare kushtetues dhe ne misionin e saj perbashkues dhe mbrojtes te interesave shqiptare ne USA.”, përfundon Valentin Lumaj.

 

Prof. Sami Repishti – Një jetë për lirinë, dinjitetin, Atdheun dhe Kosovën e lirë Nga Dan Gashi

 

Në njëvjetorin e ndarjes nga jeta të Profesor Sami Repishtit

Sot, më 27 nëntor, përkujtojmë me mall dhe nderim njëvjetorin e ndarjes nga jeta të Prof. Sami Repishtit, një figure që nuk i përket vetëm kujtesës sonë intelektuale e patriotike, por edhe ndërgjegjes kombëtare shqiptare.

Humbja e tij la një boshllëk të thellë që vetëm njerëzit e mëdhenj dinë ta lënë pas vetes.

Ai nuk ishte vetëm akademik i shquar, intelektual, letrar e humanist i rrallë, por mbi të gjitha atdhetar i palodhur, zë i ndërgjegjes shqiptare dhe udhërrëfyes moral për brezat.

Ishte luftëtari më dinjitoz i lirisë së Kosovës. Përmes fjalës, veprës dhe shembullit të tij, ai mishëroi ndershmërinë, guximin dhe dashurinë për lirinë.

Lindur në Shkodër, qytetin që ka dhënë shumë figura të ndritura të kombit, pinjoll i një familjeje fisnike, Prof. Repishti u rrit me bindjen se liria nuk është dhuratë, por detyrë.

Qysh i ri, ai sfidoi padrejtësinë dhe diktaturën komuniste, dhe për këtë pagoi çmimin më të lartë: dhjetë vjet burg, përndjekje dhe vuajtje të papërshkrueshme.

Por as errësira më e thellë e burgjeve nuk mundi ta shuante zjarrin liridashës në shpirtin e tij.

Në vitin 1959, ai u largua nga Shqipëria, jo për t’i shpëtuar veten por për të ruajtur idealet dhe për ta mbajtur gjallë shpresën për Atdheun e lirë.

Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës, ku e priti jeta e re, ai u bë profesor i respektuar, krijoi një familje të ndershme e të dashur, bēri miq dhe admirues në rrethe akademike e shoqërore, duke u integruar plotësisht në jetën amerikane që u bë atdheu i tij i dytë.

Por zemra dhe shpirti i tij mbetën përherë shqiptare.

Ai ishte krijuesi dhe mendimtari, disidenti dhe ish-i burgosuri politik, intelektuali dhe humanisti i pakrahasueshëm.

Një ikonë antikomuniste dhe qëndrestar i përbetuar, që nuk hoqi dorë kurrë nga kauza e çlirimit të Kosovës.

Rilindësi i fundit, “kosovari i Shkodrës” si quenin,Prof. Sami Repishti, ishte dhe mbetet shërbëtori më i përkushtuar dhe më besnik i çështjes së Kosovës.

Në çdo fjalë dhe shkrim, ai foli për lirinë e shqiptarëve nën diktaturë, për dinjitetin njerëzor dhe për bashkimin kombëtar.

Edhe pse i përndjekur nga regjimi komunist, pas vendosjes në SHBA, ai e bëri kauzën e Kosovës qëllimin e jetës së tij publike.

Ai besonte se çlirimi i Kosovës ishte themeli moral i ribashkimit shpirtëror të kombit.

Në një nga thëniet e tij të përsëritura, Prof. Repishti shprehej:

“Komunizmi do të bjerë herët a vonë. Shqipëria do të mbetet përsëri shtet i pavarur.

Por Kosova është plaga që kullon gjak e që kërkon liri dhe vetëvendosje.”

Në çdo ligjërim, letër apo bisedë, ai përsëriste fjalë që sot tingëllojnë si amanet:

“Nuk ka gjë më të shenjtë se jeta e njeriut dhe dinjiteti i tij.”

“Dija është pasuria më e madhe e një kombi. Ta ndajmë, ta përhapim dhe ta përdorim për të mirën e njerëzve tanë.”

“Kur ideologjia bëhet më e rëndësishme se bashkimi për kombin, atëherë kemi arsye për frikë.”

“Zëri i atyre që nuk kanë zë është zëri që duhet dëgjuar më së pari.”

Unë pata fatin të njihem me Prof. Repishtin para pesëdhjetë vitesh. Që atëherë mbetëm miq përjetë.

Ai më afroi si mik, mentor dhe bashkëpunëtor në kauzën e shenjtë për lirinë e Kosovës.

Nuk ishte thjesht figurë publike, por njeri me zemër të madhe, mendje të kthjellët dhe shpirt të pathyeshëm.

Dinte të dëgjonte, të qeshte, të argumentonte me intelekt të hollë dhe qartësi shpirtërore.

Modestia e tij ishte virtyt për t’u admiruar. Ai nuk kërkoi kurrë lavdi për veten, as mburrje, edhe pse kishte fituar mirënjohje dhe dekorata të shumta nga institucione e personalitete të njohura në SHBA dhe në Evropë.

Gjithçka që bëri, e bëri për kombin, për Kosovën, për të ardhmen.

Ishte ndërgjegje, frymëzim dhe motivues.

Kur u nda nga kjo botë, më 27 nëntor 2024, ai mori me vete paqen që e meritonte, por la pas një trashëgimi që do të jetojë përtej brezave, në libra, kujtime dhe në zemrat e atyre që patën fatin ta njohin.

Shkoi për t’u bashkuar me gegët e mëdhenj shkodranë, bashkëvuajtës të idealit; Arshi Pipën e Martin Camajn, si dhe me shumë e shumë atdhetarë të ardhur nga Kosova dhe viset tjera shqiptare të Ballkanit të egër.

Sot, në këtë përvjetor kujtese, ne nuk përkujtojmë vetëm intelektualin, krijuesin, disidentin dhe atdhetarin, por simbolin më dinjitoz e artikuluesin më të denjë të vlerave të diasporës shqiptare në Amerikë , zëdhënësin dhe shembëlltyrën që na mësoi se dinjiteti njerëzor dhe e vërteta janë themelet e lirisë.

I nderuari Profesor Sami Repishti, edhe pse fizikisht jemi të ndarë, shpirtërisht mbetemi bashkë me ty në kujtimet, mësimet, dashurinë dhe respektin që ke lënë pas.

Pusho në paqe, shpirti fisnik, mendimtari, atdhetari dhe humanisti i përkushtuar,

miku im, Profesor Sami Repishti

 

Si shqiptaro-amerikanët lobuan për lirinë e atdheut

Një libër i ri nga Fron Nahzi hulumton dokumentet amerikane për të parë se si komuniteti i shqiptarëve në SHBA punoi për të siguruar mbështetjen amerikane për atdheun e tyre.

Libri i ri i Fron Nahzit, Pushtet, identitet dhe politikë: një vështrim kritik mbi Lëvizjen Shqiptaro-Amerikane ofron diçka të rrallë: një studim mbi lobimin e një grupi etnik; studimi është teorik pa u bërë i thatë, historik pa u bërë bajat dhe personal deri në një farë mase, pa rënë në botën e kujtimeve apo përgëzimeve të vetvetes.

Historia shqiptaro-amerikane është diçka në të cilën Nahzi ka jetuar vetë, e ka studiuar dhe analizuar për dekada dhe shumë pak njerëz janë në pozicion më të mirë se ai për të treguar këtë histori, një histori të cilën ai e paraqet me njohuri të thella, anektoda dhe herë pas here, me shaka të këndshme.

Rezultati i të gjithë kësaj është studimi më serioz dhe tërësor deri më sot mbi bashkësinë e shqiptarëve të amerikës: se si anëtarët e saj arritën atje, si u organizuan dhe si u përpoqën të ndikojnë politikën e SHBA-ve drejt Shqipërisë, Kosovës dhe më gjerë ndaj rajonit të Ballkanit. Siç shkruan Nahzi: Shtetet e Bashkuara i dhanë këtyre emigrantëve diçka që atdheu nuk mundej t’ua siguronte. “Lirinë për të advokuar për kauzën e tyre nacionaliste… pa frikën se do të përndiqeshin nga shteti”:

Gjithsesi glorifikimi nuk është qëllimi i librit. Bashkësisë nuk i mungojnë njerëzit që pretendojnë se kanë ndryshuar politikën e Uashtingtonit në çaste kritike, duke përmbysur diktatorë dhe duke mobilizuar forcat e NATO-s. Nahzi i kundërvihet këtyre miteve duke shpjeguar realitetit politike dhe interesat amerikane në kohën përkatëse, duke u mbështetur te kërkimi në arkiva, intervista dhe vëzhgime personale – ndërkohë që vlerëson aktivizmin këmbëngulës që me të vërtetë pati rëndësi.

Për të shpjeguar historinë e këtij komuniteti, ai përqendrohet në tri kauza madhore politike që frymëzuan aktivizmin e shqiptaro-amerikanëve që nga mesi i shekullit të 19, kur emigrantët relativisht të varfër dhe të paarsimuar hasën bashkësitë më të vjetra dhe me rrënjë më të forta të italianëve, serbëve e grekëve.

Kauza e parë i përket fillimit të viteve 1900 dhe konsistonte në nxitjet për një Shqipëri të pavarur dhe të bashkuar pas Luftës së Parë Botërore. Kjo kauzë u përball me vështirësi të mëdha. Një memo e vitit 1919 për presidentin Ëoodroë Ëilson hidhte poshtë idenë e një Shqipërie të pavarur si një “entitet politik që me shumë gjasa do të jetë i padëshirueshëm”. Pjesë të mëdha të tokave të banuara nga shqiptarët iu dhanë Greqisë, Serbisë dhe Malit të Zi. Njohja e Shqipërisë nga SHBA erdhi vetëm më 1922 dhe vetëm pasi në det u zbulua naftë.

Kauza e dytë madhore u shfaq gjatë Luftës së Ftohtë me lëvizjen anti-komuniste. Nga viti 1949 deri në vitin 1956, SHBA dhe Britania ndërmorrën operacione sekrete duke përdorur të arratisurit nga Shqipëria – përpjekje që dështuan për shkak të planifikimit të keq, kontrollit të rreptë të vendit nga regjimi komunist dhe tradhëtisë së agjentit të dyfishtë britanik Kim Philby. Më shumë se 200 shqiptarë që u hodhën me parashutë në Shqipëri u kapën ose u vranë.

Qeveria amerikane më vonë krijoi Komitetin për Shqipërinë e Lirë, pjesë e një fushate më të gjerë për të luftuar komunizmin nëpër të gjithë bllokun sovjetik. Anëtarë të bashkësisë shqiparo-amerikane, shumë prej të cilëve ishin nga veriu i Shqipërisë dhe antikomunistë të fortë, luajtën rol kyç në këtë, duke kontrolluar më shumë se 10 mijë familje për emigrim në SHBA, përfshirë familjen e Nahzit.

Mbështetja për Berishën

Ndërsa glasnosti dhe perestrojka fituan terren dhe diktatura shqiptare u lëkund, diaspora u bë edhe një herë e rëndësishme në Uashington, duke ofruar të dhëna për një vend që kishte qenë i mbyllur hermetikisht që prej dekadash. Kur marrëdhëniet diplomatike u rivendosën më 1990, Departamenti i Shtetit nuk dispononte një flamur shqiptar për ceremoninë.

Diaspora mbështeti Sali Berishë, udhëheqësin karizmatik të Partisë Demokratike, një parti e sapokrijuar, ndërsa Berisha u bë president i vendit. Zelli i tij anti-komunist dhe rrënjët e tij nga veriu i kishte të përbashkëta me shumë anëtarë të diasporës. Këto vunë në hije shërbimin e tij të gjatë në sistemin komunist si dhe prirjet autoritariste që shfaqi shpejt pasi mori pushtetin.

Siç vëren Nahzi, mbështetja që bashkësia shqiptaro-amerikane i dha Berishës, pavarësisht tendencave të tij jodemokratike, ishin pjesë e një tendence më të gjerë. Shqiptaro-amerikanët shpesh thirrën në ndihmë arsyet morale dhe të drejtat e njeriut për të argumentuar në mbështetje të ndërhyjes amerikane; (ata citonin doktrinën e Ëilson për vetëvendosje të kombeve për Pavarësinë e Shqipërisë apo vinin në duke krimet e luftës në Kosovë); megjithatë, ata shpesh dështuan të mbajnë përgjegjës udhëheqësit e vendit të tyre për këto standarde.

Kauza e tyre e madhe finale ishte Kosova. Diaspora u mobilizua duke ndërgjegjësuar faktorët politikë mbi represionin e viteve 1980 dhe krimet e viteve 1990, duke ndihmuar për të ngritur momentumin politik për ndërhyrjen e NATO-s në vitin 1999. Ndërsa Ushtria Çlirimtare e Kosovës u rrit në famë, shqiptaro-amerikanët intensifikuan përpjekjet për grumbullimin e ndihmave përmes fushatës “Atdheu thërret” ndërsa disa qindra të rinj u bashkuan me “Brigadën e Atlantikut” për të luftuar.

Përgjatë këtyre epokave, vëren Nahzi, diaspora u shfaq më e fortë në kohë krizash, të cilat gjeneruan një qëllim të përbashkët – formimin e shtetit, anti-komunizmin dhe luftën. Këto sfida fuqizuan solidaritetin që mbushi ndasitë brenda komunitetit, të tilla si krahina, feja apo bindjet politike.

Ky bashkim në përgjithësi sot nuk ekziston. Në lidhje me Kosovën, ku problemi i statusit vijon të mbetet i pazgjidhur, vëmendja e bashkësisë shqiptaro-amerikane është pakësuar ose është ndarë në axhenda konkurrente. Në Shqipëri, angazhimi gjithnjë e më shumë ushqehet nga interesat financiare. Në të dyja vendet, udhëheqësit politikë synojnë të lidhen me shqiptarë të pasur në SHBA më shumë se sa më gjerë me komunitetin. Shumë grupe lobimi apo advokimi kanë pakësuar aktivitetin ose kanë kaluar në gjendje të fjetur dhe nuk ka shumë ndjesi për prioritetet e atdheut.

Ajo që mungon, vëren Nahzi, është angazhimi afatgjatë për demokracinë dhe problemet që shkojnë përtej vijave ndarëse: arsim, shtet të së drejtës, ndërtimit të institucioneve dhe luftës kundër korrupsionit. Diaspora shqiptare mbështeti fort kauzat e rëndësishme të pavarësisë dhe rezistencës por ka investuar më pak, thotë ai, në vlerat dhe strukturat e nevojshme për të siguruar qeverisje demokratike, mirëqenie dhe stabilitet afatgjatë.

Hgfjhdgj
Një dokument i vitit 1986: A ishte pavarësia e Kosovës pjesë e një strategjie amerikane shumë më herët se sa të bëhej kauzë për shqiptarët? Prova të reja sugjerojnë se mund të ketë qenë kështu. Më 1986, Uashingtoni hartoi një plan sekret të quajtur “Republika e Kosovës 2000”. Sipas planit, një organizatë e mbështetur nga SHBA dhe e udhëhequr nga shqiptaro-amerikanët do të lobonte në Kongres dhe në Departamentin e Shtetit për të shtyrë Kosovën drejt statusit të republikës. Kjo ishte një iniciativë jo e shtyrë nga e drejta për vetëvendosje se sa nga gjeopolitika, një mënyrë për të ndëshkuar Beogradin për lidhjet e qevrisë jugosllave me Muamer Gedafin dhe terrorizmin libian. Ironia është që as në Kosovë dhe as në SHBA nuk kishte shumë shumë shqiptarë që po flisnin për një republikë.

Marrë nga BIRN

Ftesë drejtuar bashkëkombësve shqiptaro-amerikanë për Nderimin e Flamurit

Ditën e Premte me 28 Nëntor, 2025 në orën 16:00, bashkatdhetarët shqiptaro-amerikanë nderojnë Ditën e Flamurit përpara Bashkisë së qytetit Uster Masaçusets.
Për të festuar Ditën e Pavarësisë së Shqipërisë në këtë ceremoni të veçantë midis miqve dhe familjarëve, anëtarëve të Kishës Shën Marisë dhe të ftuarve të shquar, përfshirë edhe Kryetarin e Bashkisë së Usterit, Joseph M. Petty. 
Ceremonia e shkurtër parashikon një program me muzikë live nga Ana Kodra dhe  valle tradicionale shqiptare nga grupi  Valletona.
Prania juaj është mbështetja më e mirë që mund t’i jepni grupit rinor të Shën Marisë, i cili do  t’i udhëheqë festimet e këtij viti në bashkësinë tonë jo vetëm duke nderuar këtë ditë të rëndësishme për të gjithë ata që kanë një trashëgimi shqiptare në të gjithë botën, por edhe për ta pasuruar veçanërisht traditën shumë vjeçare të qytetit në Usterit..
Ju shprehim përzemërsisht Urimet më të mira dhe mirëpresim pjesëmarrjen tuaj.
Qofshi të bekuar dhe të gëzuar edhe për ditën  Falënderimeve!

Arkiv i Voal.ch 25.11.2014 NË KUJTIM TË XHEVAT KALLAJXHIUT NJËRIT PREJ DEKANËVE TË GAZETARISË SHQIPTARE Nga FRANK SHKRELI

NË KUJTIM TË XHEVAT KALLAJXHIUT NJËRIT PREJ DEKANËVE TË GAZETARISË SHQIPTARE
Nga FRANK SHKRELI


Xhevat Kallajxhi – gazetari dhe autori shqiptaro-amerikan ndërroi jetë nëntorin e vitit 1989, në prag të ndryshimeve rrënjësore historike me shembjen e komunizmit ndërkombëtar anë e mbanë Europës Lindore e Qëndrore dhe në Shqipërinë e tij të dashur.  Ai u largua nga kjo jetë 25 vjetë më parë qetësisht, ashtu si edhe jetoi jetën — të pakën jetën gjatë të cilës e njoha unë.  Megjithëse i pëlqente debati dhe kishte një njohuri të gjërë mbi subjekte të ndryshme, ashtu siç ndodhë me gazetarët e mirë, Xhevati nuk turbullonte as nuk grindej me askënd, madje as me ata që nga ndonjëherë e kritikonin me pa të drejtë, përfshirë këtu edhe bashkqytetarin e tij gjirokastrit, diktatorin Enver Hoxha i cili në disa raste në kujtimet e tija kishte kritikuar Xhevatin si “njërin që pretendonte të ishte gazetar”.  Xhevat Kallajxhiu vdiq më 8 nëntor, 1989, në moshën 85-vjeçare, në një lagje të shtetit Maryland, afër Washingtonit, kryeqytetit të Shteteve të Bashkuara ku kishte punuar për shumë vite pranë seksionit shqip të Zërit të Amerikës.  Ndonëse komuniteti shqiptar në Washington ishte tepër i vogël në atë kohë, Xhevati u përcoll në atë jetë vetëm nga familja e tij e ngushtë dhe nga një grusht bashkatdhetarësh nga Gjirokastra ku kishte lindur dhe nga zona të tjera të Shqipërisë, përfshirë edhe disa të ardhur rishtas në Amerikë — refugjatë politikë të arratisurish nga trojet shqiptare nën ish-Jugosllavi.  Të pranishëm për t’i dhënë lamtumirën e fundit Xhevatit ishin edhe miqë amerikanë të familjes Kallajxhiu.

Xhevat Kallajxhiu kishte punuar për shumë vite pranë seksionit shqip të Zërit të Amerikës, aty ku e kisha takuar për herë të parë në qershor të vitit 1974, kur unë fillova punën së pari në të njëjtën zyrë.  Gjatë disa viteve që punova me të, Xhevat Kallajxhiu, për mua ai ishte një shkollë gazetarie.  Për më tepër, ai ishte ndër shqiptarët e pakët që kisha takuar e që besonte me mish e me shpirt në të drejtat e njeriut për çdo qënje njerzore, për lirinë dhe demokracinë për çdo popull, por mbi të gjithë, për kombin shqiptar.  Ai ishte plot frymëzim për një ditë më të mirë për kombin shqiptar dhe për njerëzimin, ndonëse kishte edhe momente kur ankohej për vuajtjet e shqiptarëve kudo.

Si redaktor përgjegjës i gazetës Dielli, Xhevati si asnjë herë më parë, shumë shkrime të tija ia kishte kushtuar Kosovës dhe gjendjes së shqiptarve nën ish-Jugosllavi dhe gjithashtu i hapi faqet e gazetës edhe e për të tjerët për të rrahur çështjen e Kosovës dhe të të drejtave të njeriut për shqiptarët në trojet e veta.  Interesimin dhe dashurinë e tij për Shqipërinë dhe shqiptarët, ai e pasqyroi me vepra dhe me fjalë gjithë jetën e tij, ashtu siç demonstroi edhe dashurinë e tij njëkohësisht edhe për Amerikën, ndërkohë që promovonte me gjithë potencialin e tij miqësinë midis Kombit shqiptar dhe Shteteve të Bashkuara të Amerikës.  Ai ishte një gazetar dhe autor i denjë, i cili me ushtrimin e gazetarisë, ai jepte nder kësaj fushe, sidomos gazetarisë shqiptare.  Në krijimtarinë e tij krijuese, si në gazetari, ashtu edhe në prozë dhe deri diku edhe në poezi, megjithëse thonte se nuk ishte poet ndërkohë që i kërkonte lexuesit që të “gjykonte vjershat e tij nën prizmën e ndjenjës”  Xhevati mbeti gjithmonë i lidhur me dhe pranë lexuesit shqiptar.  Si i tillë, gjatë shërbimit të tij në Zërin e Amerikës ose me shkrimet e tija të shumëta me pseudonimet “Bardhi” dhe “Gjin Shpata” në gazetën Shqiptari i Lirë dhe  në gazeta e revista të tjera, por sidomos  në periudhën që ai ishte Kryeredaktor i organit të Organizatës panshqiptare Vatra,  gazetës Dielli — Xhevati  e tregoi se ishte  jo vetëm pjesë e pa ndarë e Gjirokastrës dhe Shqipërisë që e lindi por edhe i të gjitha trojeve shqiptare në Ballkan.  Si shumë patriotë të gjeneratës së tij, Xhevat Kallajxhiu i ndiqte për së afërmi vujajtjet e shqiptarëve të Kosovës dhe shkruante shpesh për fatin e tyre. Ishte me të vërtetë i përkushtuar ndaj fatit të Kosovës.  Shumë artikuj dhe kryeartikuj kanë dalë nga dora e tij, numri të cilëve ndoshta nuk do të dihet kurrë, mbi shumë subjekte, përfshirë Kosovën.  Në një kryeratikull në gjuhën anglisht, me rastin e 5-vjetorit të demonstratave të vitit 1981 në Kosovë, Xhevati shkruante, se “Ndërsa kujtojmë 5-vjetorin e demonstratave në Kosovë, ne jemi të bindur se shqiptarët anë mbanë botës do të kujtojnë me respekt të thellë të gjithë ata që dhanë jetën në demonstratat si edhe ata që tani po vuajnë në burgjet e Jugosllavisë për pjesëmarrjen e tyre në demonstrata. Të gjithë ata janë heronjë të një kauze të drejtë, kauzë e cila heret ose vonë, do të triumfojë”, përfundonte kryeratikullin largpamës Xhevat Kallajxhiu të shkruar më 1986.

 Gjatë periudhës që ai punoi tek Zëri i Amerikës, Xhevati me kolegët e tij — në radhët e të cilëve ai gëzonte një respekt jashtzakonisht të madh si koleg dhe si profesionist — gjatë luftës së ftohtë shërbeu si shembull i lirisë së shtypit dhe të debatit të lirë dhe megjithë rrethanat e vështira ata u përpoqën t’i jepnin dëgjuesve shqiptarë kudo — nepërmjet radios me valë të shkurtëra — një alternativë ndaj një shtypi që dominohej dhe kontrollohej plotësisht nga regjimi komunist në Shqipëri dhe në trojet e tjera shqiptare.  Kurrë nuk lodhej dhe nuk ankohej asnjëherë për punën e rëndë si rrjedhim i mungesës së stafit të kualifikuar.  I vetmi shqetësim i Xhevatit ishte se mos po e bënim gjithë atë punë kot sepse nuk kishim asnjë të dhënë nëse na ndëgjonte njeri.  Shpeshherë duke u këthyer nga studio, Xhevati këthehej e më pyeste: “E mo Frank, e bemë gjithë këtë punë, thua na dëgjoj njeri sot?”  Fatkeqsisht, ai si shumë të tjerë të brezit të tij, nuk pati fatin të ishte dëshmitar i fruteve të punës së tij prej dekadash për lirinë e popullit të vet dhe të përjetonte më në fund shëmbjen e komunizmit në Shqipërinë e tij të dashur dhe lirinë  e pavarësinë e Kosovës. Në shkrimet e tija, ai i kishte kushtuar një hapësirë të madhe kërkesave legjitime të shqiptarëve të Kosovës për liri e pavarësi.  Por Xhevati mund të mbetet i kënaqur në atë jetë, se puna dhe mundi i tij tek Zëri i Amerikës nuk i kishte shkuar më kot.  Po të ishte gjallë, ai do të mësonte ashtu siç mësuam të gjithë pas rënjes së regjimit komunist, se Zëri i tij dëgjohej — ndonëse fshehurazi — dhe se për një kohë të gjatë përbënte të vetmen alternativë ndaj shtypit të kontrolluar nga regjimi komunist i Enver Hoxhës.

 Veprimtaria gazetareske e Xhevatit kishte filluar në rini në qytetin vendlindjes së tij në Gjirokastër. Fillimisht, më kujtohet të ketë përmendur bashkpunimin e tij me gazetën Labërija, por nuk më kujtohet se në çfarë kapaciteti dhe për sa kohë ka punuar pranë kësaj gazete.  Por, ai fliste me krenari për punën e tij pranë gazetës “Demokratia”, e cila u botua nga viti 1925 deri më 1939 në Gjirokastër.  Përveç gazetarisë serioze, Xhevati merrej edhe me humor të cilin ai e kishte  shprehur në revistën “Pif-Paf”  në Shqipërinë e para luftës, por nga humori nuk hoqi dorë as në Amerikë, ku kishte botuar librezën humoristike “Për të Qeshur”.
Pasi u largua nga Zëri i Amerikës, Xhevat Kallajxhiu shërbeu si kryeredaktor i gazetës Dielli për 10-vjetë gjatë 1970-ave dhe 1980-ave, nën rrethana shumë të vështira për ‘të personalisht sepse jetonte afër Washingtonit, ndërkohë që kryeqendra e organizatës Vatra dhe e gazetës Dielli ishte në Boston.  Por, ky ishte përkushtimi moral dhe patriotik i Xhevatit, ndonëse në rrethana mjaft të vështira materiale dhe financiare për gazetën Dielli, në një kohë që ekzistonte rreziku të shuhej gazeta, Xhevat Kallajxhi ndonëse në mosh të shkuar, i del zot Diellit, i cili në kohërat më të vështira për Shqipërinë dhe për shqiptarët lëshoi rreze drite me shkrimet dhe artikujt e peshkop Fan Nolit, diplomatit Faik Konicës dhe shumë shkrimtarëve dhe gazetarve të tjerë shqiptaro-amerikanë, ndoshta më pak të njohur se këta, por me mundësitë e veta edhe ata kontribues ndaj kulturës dhe gazetarisë shqiptare në mërgim dhe më gjërë — të cilët Xhevati i inkurajonte të shkruanin dhe të bashkpunonin me gazetën Dielli. 

Me rastin e 25-vjetorit të vdekjes, Kryeredaktori i tanishëm i gazetës Dielli, Dalip Greca, si pasardhës i denjë i Xhevat Kallajxhiut dhe të tjerëve që kanë udhëhequr Diellin për më shumë se një shekull, iu përgjij kërkesës time që të vlerësonte punën e Xhevatit si kryeredaktor i gazetës Dielli, si dhe përfshirjen e subjekteve që trajtonte Xhevati gjatë një dekade me shumë rëndësi për fatin e shqiptarëve: “Xhevat Kallajxhiu mbetet një ikonë e rrallë në gazetarinë e mërgimit”, tha Z. Greca.  “Kontributi i tij prej një dekade në gazetën Dielli, është me vlera jo vetëm për kohën kur shkroi dhe editoi Diellin, por edhe për brezat në vazhdim. Ishte njohës i mirë i historisë botërore, vecanërisht asaj amerikane dhe shqiptare, çka pasqyrohen në artikujt e tij historikë.  Ai e orientoi Diellin drejt shqetësimeve reale të komunitetit, të Vatrës, dhe Çështjes Shqiptare në tërësi”.   Dalip Greca, si njohës i mirë i shkrimeve të Xhevatit për gazetën Dielli, shtoi se Kallajxhiu, “I dha hapësirë mbrojtjes të të drejtave të shqiptarëve në ish Jugosllavi e në Shqipëri, denoncoi shkeljen e të drejtave njerëzore, shtroi me guxim probleme para komunitetit, evokoi historinë Kombëtare, evidentoi vlerat e Vatrës dhe të Diellit, shkroi e përcolli me shpirt e sy të përlotur bashkadhetarët që ndërruan jetë.  Xhevati ka lënë pas gjurmët e një njeriu me shpirt njerëzor, të dashur, të respektuar. Flet pena e tij në rreshtat e Diellit”, shtoi Dalipi.  

  Si njohës i mirë i kontributit dhe shkrimeve të Xhevat Kallajxhiut për gazetën Dielli, ku ruhet koleksioni i shumë shkrimeve të tija, Z. Greca e vlerëson kështu rolin e Xhevatit si kryeredaktor i Diellit për një dekadë:  “Ai ishte gazetari që të imponon edhe sot t’ia lexosh artikullin. Ishte mjeshtër për të thënë shumë gjëra në pak radhë. Nuk kërkonte fjalë bombastike; jo, fjalori i tij rridhte natyrshëm dhe kishte parasysh lexuesin e Diellit. I përshtatej. Stili i tij është i vecantë. Them se e kishte krijuar stilin e vet.  Përherë nisej nga faktet për të shtruar idetë.  Mendoj se editorialet e tij mund dhe duhet të studiohen nga shkollat e gazetarisë në Tiranë, Prishtinë, Tetovë e Shkup.  Xhevati tregonte kujdes që në përcaktimin e titullit, të shkrimit; edhe sot kur i shfletoj koleksionet e Diellit, harrohem me orë të tëra sepse më fusin në kurth titujt. Pasi shoh titullin provoj një thirrje të brendshme që ta filloj dhe s’mund të heq dorë pa i shkuar në fund. Ka qenë shumë prodhimtar. Nuk ka numër të Diellit për 10 vitet që e editoi Xhevati, që të mos gjesh editorialet e tij me emër.  Po përmend disa nga titujt e editorialeve të Xhevatit: “U mbars Mali dhe polli një mi”; Hakmarrja-Një zakon i keq; Të njohim njëri-tjetrin; Fati i të burgosurve të Kosovës, Gjallëria e racës shqiptare, “Arratisen nga “parajsa e Kuqe”, Mirënjohje shqiptare për Amerikën”, e tjera .

 Është e vërtetë se bazuar jo vetëm në shkrimet e tija gjatë një dekade që ai drejtoi Diellin, por edhe në biseda private e shoqërore — megjithëse ishte kulmi i luftës së ftohët dhe komunizmi dukej më i fortë se kurrë — Xhevati shihte tek e ardhmja me optimizëm për kombin shqiptar.   Në kryeartikujt e tij,   Xhevati shtroi problemin e bashkimit Kombëtar, si ndreqje e padrejtësive të Europës, që e kishte coptuar Kombin shqiptar, tha kryeredaktori i Diellit.
Përveç kontributit të tij prej dekadash në fushën e gazetarisë me qindra artikujsh e kryeartikujsh të nënshkruar prej tij jo vetëm me emërin e tij të saktë por edhe me pseudonimet “Bardhi” dhe “Gjin Shpata” — si njëri prej dekanëve të gazetarisë shqiptare — Xhevat Kallajxhi   është edhe autor i një numri librash e librezash  botuar këtu në Shtetet e Bashkuara, me prozë dhe poezi. Ndër ato që dallohen janë libri me poezi, “Tingëllimet e Zemrës”, dhe Lot e Shpresa, të cilin ai ua ka “kushtuar me nderim shokëvet që kanë vdekur në mergim”.  Disa nga vjershat, Xhevati ia ka kushtuar Kosovës siç janë poezitë “Kosova Martire”, “Kosova” dhe “Marshi i Djelmënisë Kosovare”.  Xhevati i këndon gjithashtu “Çamerisë”, “Arbëreshve të Italisë”, “Statujës së Lirisë” dhe vjershën kushtuar,  “Dom Ndre Zadesë”, patriotit të flakët, klerikut dhe shkrimtarit, siç e quan atë Xhevati, i cili ishte nga viktimat e para  që u pushkatua nga komunistët, pranverën e vitit 1945 në Shkodër.

Duke qenë me mundësi të kufizuara financiare, vjershat patriotike kushtuar dëshmorëve dhe si edhe punimet e tjera të Xhevatit janë botuar me ndihmën bujare të bashkatdhetarve të tij në Amerikë.  Kjo bëri të mundur që Xhevati të botonte disa libra shqip në Shtetet e Bashkuara, përfshirë Linkolni, Xhon F Kennedy, Për të Qeshur, Bektashizmi dhe Teqeja Shqiptare në Amerikë.  Thuhet se Xhevati mund të ketë lënë edhe disa dorëshkrime pa botuar, siç është edhe romani Larg Atdheut.   

Xhevati njihej, bashkpunonte dhe vlerësohej pa dallim nga mbarë elita politike dhe kulturore e komunitetit shqiptaro-amerikan. Si rrallë të tjerë bashkohas të tij të cilët shpesh tregonin paragjykime mbi arsyen — atë nuk e pengonin ndryshimet politike, krahinore ose fetare në punën e tij drejtë realizimit të qëllimeve të përbashkëta.   Një bashkohas i tij, ish-profesori i njohur shqiptaro-amerikan, i ndjeri Peter Prifti ka vlerësuar se Xhevat Kalljaxhiun si gazetar, si njeri dhe si patriot duke thënë se Xhevat kallajxhiu, “Në tërësi shkruante duke pasur gjithmonë respekt për faktet dhe duke patur përmbajtje prej dijetari. Nga temperamenti ishte idealist me simpati të thella humanitare për të shtypurit.  Në jetën e tij pati mjaft dhimbje e vuajtje, por fatkeqësitë i mbarti me shpirt të qetë dhe me sens humori.”   Duke vlerësuar Xhevat Kallajxhiun jo vetëm si njeri dhe si gazetar por edhe si patriot, si demokrat dhe si besimtar i fortë në liri dhe demokraci, Profesor Prifti ka shkruar  se, “Kallajxhiu në radhë të parë ishte njeriu që tregonte vazhdimisht kujdes për kombin shqiptar. Në të njëtën kohë, ai kishte ndjenja të forta simpatie dhe admirimi për Amerikën. Nga kjo anë, ai i ngjante shumë Fan Nolit, i cili gjithë jetën ia kushtoi mbrojtjes së interesave të kombit shqiptar, duke punuar me përkushtim t’i sillte popullit shqiptar demokracinë wilsoniane”.  Peter Prifti vlerëson lartë edhe spirtin demokratik të Xhevatit duke thënë se, “Kallajxhiu, po ashtu, ishte avokat i zjarrt i parimeve dhe idealeve demokratike. Përkrahja e tij ndaj parimeve demokratike të jetës daton qysh nga Gjirokastra, ku ai botoi gazetën me titull “Demokratia”. Demokracia, liria, pavarësia dhe paqeja këto nuk  kanë qenë thjesht slogane për Kallajxhiun, por kushte vitale të domosdoshme për një shoqëri të drejtë e të mirëqeverisur”, përfundon vlerësimin e tij Profesor Peter Prifti.

Xhevat Kallajxhiu ishte njeri i mirë e i ndershëm, atdhetar i patundur — e donte Shqipërinë me gjithë zemër, por donte edhe Amerikën që i kishte dhënë strehimin, lirinë dhe mundësinë për të ushtruar gazetarinë dhe për të shprehur lirisht mendimet dhe pikëpamjet e tija, të cilat tani janë bërë pjesë jo vetëm e thesarit të çmueshëm të gazetarisë dhe të kulturës shqiptaro-amerikane, por edhe të shqiptarëve në përgjithësi. Një bashkohas dhe mik i Xhevatit, Nexhat Peshkëpia ishte shprehur se i “hidhur është mërgimi dhe të hidhura janë rrugët e tija”. Edhe për Xhevatin, si edhe për shumë bashkombas të tij, që u detyruan të largoheshin nga Atdheu i tyre,  rrugët e mërgimit ku vdiq me mall për Atdheun, ishin vërtetë të hidhura, por megjithëkëte  ai ishte gjithmonë optimist se do të vinte dita e lirisë, shpresë që ai e kishte shprehur me vjershën, “Do të vijë dita”:

                                 Do të vijë më së fundi dit’ e madhe e çlirimit,
Do të shuhet skllavëria, do dërmohet trathëtija,
Do gjëmojë an’ e mbanë këng’ e ëmbël gëzimit,
Do të zhduket llahtarija, do t’ shpëtojë Shqipëria.

                                Dhe shqiponj’ e arratisur do të zërë vend’ e saj;
Do të ndizet sërish vatra, do të hiqet fut’ e zezë,
Do të marrë frymë biri, s’do të ketë lojë e vaj,
Do qindiset Shenj’ e Kombit veç me fjalë të lirisë.

                                Eh, zinxhir’ i tiranisë do të thyhet më në fund.
Mbaju, mbaju Mëma jonë, si që moti, gjith’ krenare
Edhe ti o bir i shqipes qëndro burrë mos u tund,
Se së shpejti do agojë dit’ e bukur shqipëtare!
——————————————————-

Me nderim, mirënjohje dhe me mall përkujtoj mësuesin dhe bashkpuntorin, njërin prej përfaqsuesve më të denjë të diasporës shqiptaro-amerikane dhe të intelektualizmit shiqptar në përgjithësi Xhevat Kallajxhiun me rastin e 25-vjetorit të ndarjes së tij nga kjo jetë.



 

FRANK SHKRELI

Kuqezi në Times Square, për 113-vjetorin e Pavarësisë së Shqipërisë Nga Beqir Sina – New York

Natë historike dhe një premtim edhe më i madh për 2026-n, nga Albanian Roots: New York Yankees, ekipi më legjendar i bejsbollit amerikan, do t’i kushtojë një ndeshje të tërë komunitetit shqiptaro-amerikan!

 

Fotografitë nga Vasjana Minga

Festimi, në të ashtuquajturën zemra e botës “Times Square” New York City, u mbulua tërësisht nga ngjyra kuq e zi. Mbrëmjen e 22 nëntorit 2025, në kuadër të Muajit Shqiptar dhe 113-vjetorit të Pavarësisë së Shqipërisë, organizata Albanian Roots – Rrënjët Shqiptare me president z. Marko Kepi, Bujar Gjata, Bedrana Duka, dhe “Mjeshtren e Madhe” Agjelina Nika, organizuan paradën e makinave shqiptare në zemër të Manhattan-it duke e shoqëruar me një spektakël kulturor njëorësh pikërisht në Times Square.

Dhjetëra makina të stolisura me flamuj shqiptarë dhe amerikanë parakaluan nëpër Broadëay dhe Seventh Avenue, ndërsa në mes të sheshit legjendar u shpalos edhe një flamur gjigand kuq e zi.

Valltarë dhe këngëtarë të rinj të grupit “Albanian Roots Dancers” me veshje tradicionale, kërcenin me pjësëmarrësit vallen e Tropojës, Labërisë dhe Çamërisë nën dritat vezulluese neon. Turistë nga të katër anët e globit, njujorkez dhe vizitor të tjerë ndalonin të mahnitur, bënin foto dhe video, disa madje pyesnin: “I cilit vendi është ky flamur dhe kjo festë që ka kaq shpirt dhe kaq shumë bukuri?”

Për një orë të tërë Times Square në qendër të saj u mbush me flamujt kuq e zi dhe bë një “Shqipëri e Vogël” në zemër të Nju Jorkut. Flamujt kuq e zi valëviteshin krah për krah me Stars and Stripes si simbol i dashurisë së dyfishtë për vendlindjen dhe për Amerikën që na strehoi. Atmosfer festive, dhe britmat “Jam krenar me qenë Shqiptar!” dhe Albania! Albania! “USA! USA!”, u bashkuan në një kor të vetëm në Times Square.

Rrënjët Shqiptare: nata e flamurit kuq e zi në Times Square ( 22 nëntor2025) nuk ishte fundi, ishte vetëm fillimi.

Në kulmin e festës, mbrëm në një billboard z. Marko Kepi dhe drejtuesit e Albanian Roots z. Bujar Gjata dhe znj. Bedrana Duka, shpallën lajmin që do të hyjë në histori: New York Yankees, ekipi më legjendar i bejsbollit amerikan, do t’i kushtojë një ndeshje të tërë komunitetit shqiptaro-amerikan!

Ngjarja sipas tyre dotë jetë më 19 maj 2026, në Yankee Stadium dhe do të quhet Dita Zyrtare e Trashëgimisë Shqiptare, e cila mbahet për her të parë në një stadium amerikan ku një skuadër e Major League Baseball i dedikon edhe një ndeshje të plotë një komuniteti etnik si komuniteti shqiptar në Nju Jork.

Do të ketë rast thotë organizata Rrënjët Shqiptare që të zhvillohet edhe një paradë shqiptare brenda fushës legjendare, ku pjesëmarrësit do të mbajnë kapela dhe bulza me dy simbole “Yankees me flamurin kuq e zi ” (edicion i kufizuar falas), seksion të madh kuq e zi dhe përvojë VIP për të gjithë ata që blejnë biletat vetëm përmes linkut zyrtar të Albanian Roots (ëëë.albanianroots.com/yankees).

Rrënjët Shqiptare: “Është momenti të tregojmë botës se sa të mëdhenj jemi kur jemi të bashkuar.”

Nga Times Square te Yankee Stadium thotë Rrënjët Shqiptare rruga është e hapur dhe na pret. Tani është radha e juaj që të

bleni biletat, të veshni fanellat kuq e zi, të marrni fëmijët dhe këdo, të marshoni krenarë në fushën ku kanë luajtur leghendat amerikane të bejsbollit Babe Ruth dhe Derek Jeter.

Albania Roots – Rrënjët Shqiptare thotë: Le të mos jetë kjo vetëm një natë kujtimesh, por fillimi i një tradite të re ku çdo shqiptar në Amerikë ndihet më i fortë, më krenar dhe më i bashkuar se kurrë, edhe Yankee Stadium të bëhet një ditë kuq e zi para dhjetra mijërave tifozëve të skuadrës së tyre të zemrës Yankee./Illyria

Lajmet me interesante

Lajmet e fundit

ARKIVA E LAJMEVE

Kliko këtu për të parë arkivën e lajmeve

Send this to a friend